Tíminn - 05.05.1965, Blaðsíða 5

MIÐVIKUDAGUR 5. maí 1965
TIIV3INN
17
Björg Siguröardóttir
Hánefsstöðum
Þann 25. marz s.l. lézt á Borgar-
sjúkrahúsinu í Reykjavík, Björg
Sigurðardóttir frá Hánefsstöðum
nærri 95 ára að aldri. Ætt hennar
hefur verið rakin í öðrum eftir-
mælum, og get ég ekki bætt þar
um, en mig langar þó að minnast
hennar með fáum orðum, eins og
hún kom mér jafnan fyrir sjónir.
Kynni okkar Bjargar hófust fyr-
ir tveim áratugum, þegar ég tengd
ist fjðlskyldu hennar og kom í
fyrsta skipti í heimsókn til Seyð-
isfjarðar. Hún var þá tæpra 75
ára, hafði lokið löngu og heilla-
drjúgu starfi sem húsfreyja á stór
býlinu Hánefsstöðum í Seyðisfjarð
arhreppi og var sezt í helgan stein
á 'heimili Hjálmars, yngsta sonar
síns, er þá var bæjarfógeti á Seyð
Isfirði, og Sigrúnar Helgadóttur,
konu hans. Maður Bjargar, Vil-
hjálmur Árnason var þá látinn
fyrir þrem árum. Með þeim hafði
jafnan verið mjög kært, og sam-
hent höfðu þau verið við um-
fangsmikinn búskap í löngu hjóna-
bandi. Börnin þeirra sjö voru þá
flest komin yfir miðjan aldur og
elztu barnabörnin komin til full-
orðinsára. Sigurður, elzti sonur
hennar tók við búi á Hánefsstöð
um og býr þar enn, Árni og Her-
mann voru búsettir í Seyðisfjarð
arkaupstað, en höfðu nýlega hætt
útgerð af Hánefsstaðaeyrum, og
Var sú byggð að leggjast í eyði
að mestu. Þórhallur, sem nú er
látinn fyrir' nokkru, bjó í Kefla
vík syðra, Sigríður var nýlega
sezt að á Egilsstöðum, þar sem
hún býr enn, en Stefanía bjó með
móður sinni hjá Hjálmari eins
og lengst af síðan. Er þá ótalinn
fóstursonur þeirra Vilhjálms og
Bjargar, Vilhjálmur Emilsson, er
nú býr á Egilsstöðum. Björg tók
hann til fósturs nýfæddan af barn
margri nágrannafjölskyldu. Sagði
hún svo frá síðar, að skömmu áð-
ur en drengurinn fæddist hefði
sig dreymt, að nágrannakonan,
móðir hans, kæmi til sín og vildi
endilega gefa sér græðling af
blómi. Þegar tvíburadrengir fædd
ust svo þar á bænum nokkru síð-
ar, minntist hún draumsins og
tók hann sem vísbendingu um,
að þarna væri henni ætlaður enn
einn græðlingur til umönnunar.
Vilhjálmur heitir nafni fóstra síns,
enda leit Björg jafnan á hann sem
son sinn og taldi börn hans með
barnabörnum sínum. Fleiri ung-
menni ólust upp í, skjóli þjónanna
á Hánefsstöðum um lengri: eða
skemmri tíma. Vií ég þar nefna
Helga Elíeserson, vélgæzlumann
við rafstöðina á Seyðisfirði, og
Þórunni Jónsdóttur, er giftist síð
ar til Færeyja og eignaðist þar
fjölda barna.
Við Björg urðum fljótlega
mestu mátar, ég man þó, að ég
var dálítið feimin við hana í
Páll Djörnsson
Hann lézt hinn 16. dag marz-
mán. s.l. Hafði lengi verið veill
á heilsu en rólfær oftast og vann-,
meðan orka entist.
Páll í Beingarði — en við þann
bæ var hann jafnan kenndur —
fæddist 30. júlí 1881 á Þverá í
Blönduhlíð, þar sem búið höfðu
langfeðgar hans í marga liðu. For-
eldrar hans voru Björn Stefáns-
son og Helga María Bjarnadóttir,
myndarhjón hin mestu. Ólst Páll
upp með foreldrum sínum og syst
kiniun og fylgdi þeim löngum til
fullorðinsára, fyrst að Brekkukoti
ytra í Blönduhlíð 1883, þá að
Framnesi í sömu sveit 1888 og
loks að Ketu í Hegranesi 1890.
Árið 1913 réðst Páll ráðsmaður
að Beingarði í Hegranesi til Guð-
rúnar Jónsdóttur, er þá um vorið
hafði misst sambýlismann sinn,
Jónas Árnason. Breytti hann ekki
um bólfestu eftir það. Árið 1919
gekk Páll að eiga heimasætuna í
Beingarði, Guðnýju _ (f. 8. okt.
1897) Jónasdóttur Árnasonar og
Guðrúnar Jónsdóttur, er þar
höfðu búið frá 1905. Hjónaband-
ið varð Páli mikil hamingja. Guð-
ný er skörungur að allri gerð,
greind í bezta lagi, hamhleypa til
allra athafna og hagsýn að sama
skapi.
Þau Páll og Guðný tóku þeagr
við jörð og búi í Beingarði sama
árið og þau giftust og hafa búið
þar síðan alla stund — síðustu ár-
in ásamt með Boga syni sínum
— við allgóðan kost, enda athafna
söm bæði í bezta lagi.
Guðný lifir mann sinn svo og
böm þeirra þrjú: Jónas, sálfræð
ingur í Rvík, Helga húsfreyja í
Keflavík og Bogi, bóndi í Bein-
garði. Eru þau systkini öll prýði-
lega greind og gefin.
Páll í Beingarði náði háum
aldri. Hann var samgróinn sveit
og umhverfi. Og fátæklegra finnst
mér um að lítast hér í Hegranesi
eftir að hann er allur. Páll var
hugþekkur maður, geðprúður,
glaðsinna, hýr og notalegur og
lék á als oddi í kunningjahópi.
Hófsamur var hann um alla hluti,
hlédrægur og hafði sig lítt í
frammi, undi við ábýli sitt og
heimili og unni því. Slíkra manna
ér gott að minnast.
Páll Björnsson var bústjórnar-
maður og bóndi í rösklega hálfa
öld, forsjáll og góður bjargálna
bóndi. Enn bera menn sér í munn
að bóndi sé bústólpi og bú land-
stólpi. En það hefur aldrei verið
gert upp — og verður raunar
aldrei gert upp til hlítar, hvílíkt
sannmæli þetta er um menn eins
og Pál í Beingarði og stéttarbræð-
ur hans alla eldri kynslóða. Eitt
er víst: Sú skuld er mikil, sem
gervöll þjóðin á minningu þeirra
að gjalda.
Gísli Magnússon.
fyrstu. Það var yfir henni ein-
hver höfðingleg reisn, er hún
hélt til æviloka. En feimnin fór
brátt af, hún var ræðin og létt
í máli, gamla konan, kunni frá
mörgu að segja og vildi fræðast
um margt. Hún myndaði sér á-
kveðnar skoðanir um flest, sem
bar á góma. Skopskyn hafði hún
gott og hafði gaman af að segja
frá spaugilegu samferðafólki og
atvikum, sem höfðu hent hana.
Eins og margar eldri konur kunni
hún býsn af gömlum þulum og
vísum og hafði oft yfir sér og
öðrum til ánægju. Alltaf var hún
með hannyrðir eða prjóna handa
á milli, allt frain um ní
rætt. Enn er mér sem ég sjái hana
og heyri, er hún var að hafa ofan
af fyrir Lárusi litla, yngsta syni
Hjálmars með skemmtilegum þul-
unum sínum, og ekki eru nema
tæp tvö ár síðan hún var hér hjá
okkur heilan sunnudag, þá nærri
93 ára gömul, og þuldi fyrir börn
in mín — langömmubörn sín —
margar af þessum sömu vísum og
þulum. Höfðu þau af þessu mesta
gaman, sem þau muna sjálfsagt
lengi. Jú, hún kunni frá mörgu
að segja hún Björg. Hún mundi
Öskjugosið 1875, snjóflóðið mikla
á Seyðisfirði fermingarárið sitt,
1885, fólksflutningana vestur um
haf, síld og hvalveiðar Norðmanna
á Austfjörðum um og eftir alda
mótin síðustu, hún mundi harð
indavetra og hafísalög, skemmti
ferðir á vökrum gæðingum um
Fljótdalshérað, og ekki kunni hún
sízt að segja frá ýmsu samtíðar
fólki sínu, sem nú er löngu horf
ið sjónum.
Árið 1953 kvaddi hún Austur-
landið og fluttist hingað til Reykja
víkur með Hjálmari og fjölskyldu
hans. Aldrei heyrði ég hana æðr
ast yfir þeim bústaðaskiptum, hins
vegar hafði hún gaman af að hitta
Jón Sigurðsson
frá Bjarnarnesi
nefsstöðum í hennar búskapartíð
og hélt tryggð við gömlu húsmóð
ur sína. Flest sumur fór hún í
heimsókn til bama sinna eystra
og þá með flugvél, er hún taldi
þægilegasta farartæki, sem hún
hefði komizt í kynni við um
ævina.
Aldurinn hækkaði og hringur
minninganna þrengdist. Loks
allra síðustu árin fannst mér eins
og hún væri í huganum orðin lítil
telpa á ný og léki sér á Hánefs
staðatúninu með systrum sínum
þrem, Sigurveigu, Stefaníu og
Jóhönnu, henni Jóhönnu, sem var
glettnust og kátust þeirra allra,
sagði Björg, og svo söngvin, að
hún heyrði jafnvel fossana og
lækina syngja sín sérstöku lög,
Jóhanna varð seinna sextán barna
móðir og lézt úr tæringu á bezta
aldri. Þær Sigurveig og Stefanía
lifa enn á hárri elli, hvor sínu
megin hafsins, Stefanía á Brekku
í Mjóafirði, Sigurveig á elliheim
ilinu að Gimli í Winnipeg, því að
hún fluttist vestur um haf árið
1901. En þær skrifuðust á, systurn
ar,. meðan þær máttu. Sigurveig
kom í heimsókn hingað til lands
árið 1953 eftir meira en 50 ára
fjarveru, og urðu þá fagnaðarfund
ir með systrunum þrem, sem eftir
Iifðu, svo sem geta má nærri. Þær
fengu þá enn á ný að ganga um
gamlar slóðir og rifja upp þær
fornu sögur, er alltaf verða nýjar
þegar æskufélagar hittast.
Björg var mikil gæfukona. Hún
bjó rausnarbúi nærri hálfa öld
með eiginmanni, sem virti hana
og dáði, hún sá börn sín, fóstur-
börn og afkomendur þeirra vaxa
upp og verða að nýtum þegnum.
Hún fylgdist af áhuga meðan hún
gat með framförum til sjós og
lands, þó einkum á Austfjörðun-
um sínu kæru. Eftir að athafna
lífið færðist aftur í aukana á Seyð
isfirði, þegar síldin tók að veið
ast á austurmiðunum síðustu ár-
Minninganna töfratunga
talar málið sitt
þegar mjúku kyrru kveldin
kynda á hafi sólareldinn.
Starfandi hinn mikli máttur
um mannheim gengur hljótt
alnáttúru æðasláttur
iðar kyrrt og rótt
enginn heyrist andardráttur
engin kemur nótt —“
í þessum hljóðu blæbrigðum
vorsins hér norður við Húnaflóa
skynja ég það að einn þeirra er
átti með mér langa samleið um
ströndina að vestan er horfinn
af veginum. Þótt hann væri fyrr
á ferð en ég þá var bilið á milli
okkar ekki lengra en það að með-
an ég sleit barnsskónum og óx til
fullorðinsára í heimahögum urð-
l um við oft samferða. Um þessa
samfylgd á ég minningar tengd-
ar skemmtilegustu viðbrögðum
horfinna daga.
Jón Sigurðsson var alinn upp á
litlu koti við norðanverðan Bjarn-
arfjörð. Faðir hans var fátækur
fiskimaður og fyrstu átök sonar-
ins voru samskipti við hafið. Það-
an dró hann á uppvaxtarárunum
drjúga björg í bú foreldra sinna
og átti oft tvísýnan leik.
Farkostur fiskimanna þeirrar
tíðar var allur annar en nú og
stundum lágt borð fyrir báru. En
gifta fylgdi ferðum Jóns og skil-
aði hann ævinlega fari sínu heilu
í lendingu þótt skammt væri
milli laga. En til þess mun þó
hafa dregið í einni slíkri för að
hann kenndi sig ekki mann til
stórátaka upp frá því og sneri
þá í aðra átt. En það var sama
hvar hann gekk til verks. Hann
var í engu meðalmaður.
Um langt árabil var það okkar
in, hafði hún stundum orð á því
í gamni, að enn gæti hún líklega
saltað síldina, ef hún tæki sig
til, þá æfingu hefði hún fengið,
þegar mest veiddist af þeim happa
fiski þar eystra fyrir og um alda
mótin.
Og hún átti fagurt og friðsælt
ævikvöld á heimili sonar síns og
ástríkrar tengdadóttur, sem ann
aðist hana til æviloka af þeirri
umhyggju, sem aldrei verður met
in til fulls. Kunnugir sögðu mér,
að hún hafi fyrr á árum verið
all gustmikil í fasi, svo sem oft
er um höfðingskonur, en þegar
á ævina hallaði, var hún elskuleg
gömul kona, ævinlega glöð í
bragði með spaugsyrði á vörum.
Og svo kvaddi hún þennan heim.
Fjölmennur hópur ættingja, forn
vinir og þeirra afkomendur vott
uðu henni síðustu virðingu hér,
annar hópur tók á móti jarðnesk
um leifum hennar fyrir austan,
þar sem hún var lögð til hinztu
hvíldar í kirkjugarðinum á Seyð
isfirði við hlið manns síns. Fjöll
in voru þá alhvlt af snjó, fjörður
inn fullur af hafís í fyrsta skipti
í áratugi, en það var hlýtt í veðri
og v'orsólin hellti geislum sínum
yfir legstað hjónanna á Hánefs-
stöðum, er átt höfðu ríkan þátt
í að skapa sögu byggðarlags síns.
Björg trúði því sjálf af einlægni,
að dauðinn væri ekki annað en
vistaskipti. Hafi henni orðið að
þeirri trú sinni, er það víst, að
nú vitjar andi hennar heimahag
anna enn á ný. En með okkur,
sem eftir lifum, býr lengi minn
ingin um svipmikinn fulltrúa horf
innar kynslóðar, sem fengur var
að kynnast.
6. apríl 1965.
Sigríðuir Ingimarsdóttir
sameiginlega stundargaman að
sækja létt ráðin gæðingsefni aust-
ur í Húnaþing og temja þau til
kosta á sléttum eýrum, árbökkum
eða ísum heima í Bjarnarfirði.
Sjálfsagt hefur ýmsum þeim
sem aurahyggju setur að aðals-
marki sýnzt sem oft væri nokkru
til þessara gleðistunda kostað, því
hestarnir hans Jóns voru ekki
kvaldir við stallinn. En ekki ósjald
an kom það að góðu ef skjótlega
þurfti að ná til læknis eða vitja
ljósmóður. Þær ferðir voru ófáar
og ekki eftir taldar.
Um 15 ára skeið bjó Jón á
Bjarnarnesi og var þá næsti ná-
granni okkar heima. Af þessum
sökum urðu samskiptin nánari og
hefðu því getað leitt til ýmissa
veðrabrigða svo sem algengt er
um þá sem þurfa að kljást hvers-
dagslega. En hér fór svo að áfalla
minna nábýli mun tæpast algengt.
Ég held að eina deiluefni okkar
í þau ár sem við höfðum sam-
skipti hafi verið þau hverjum
okkar hefði tekizt að ná fræknara
færleiksefni á ferðum til móts við
I-Iúnvetninga og gera því efni
betri skil. En þau deiluefni voru
ævinlega útkljáð þar sem greiðar
lágu götur.
Jón safnaði ekki gildum sjóð-
um og brauzt hvergi til valda en
hann var gæfumaður. Konan hans
Jórunn Bjarnadóttir var honum
samhentur félagi og vinur. Börn-
in þeirra uxu upp sem sæmdar-
fólk.
Eftir lát konu sinnar kynntist
hann Klöru Sofiu Palenza þýzkri
að ætt. Þau gengu í hjónaband.
Bjó hún honum hlýtt og aðlaðandi
heimili að Drangsnesi síðustu ævi-
árin og hann mun hafa létt henni
dvölina fjarri ættlandinu meðan
hún var að finna sig heima hér
á norðurslóðum.
Nú eru orðin þáttaskil. Einn
enn hefur horfið af sviðinu. Eftir
því sem árin líða fækkar góðvin-
um hinna glöðu daga.
En brekkan ilmar, brimið þvær
hleinarnar og lífgrösin þroskast
í skjóli traustra fjalla.
Nýir stofnar vaxa frá rót og
af limi þeirra falla aldin í akur
framtíðarinnar. Þeir sem áður
hafa götuna gengið og akurinn
erjað veittu þar magni í mold.
Þökk fyrir samfylgdina Jón.
Þorsteinn Mattliíasson.
'3sy.
or
yiku
W
Hor$f.
Jor&or
FLJÚGUM: >
ÞRIDJUDAGA
FIMMTUDAGA
LAUGARDAGA
FRÁ RVÍK KL. 9.30
FRÁ NORÐFIRÐI KL. 12
F L U G S Ý N
SÍMAR: 18410 18823
l