Alþýðublaðið - 06.08.1929, Blaðsíða 2

2 " r alpýðubláðið
I&LÞÝBUBLABIB
Eemur ii{ á hverjum virkHm degi.
l?grefSs!a í Alpýöuhúsinu viö
Hverfisgötu 8 opin frA kl, 9 árd.
fll kl, 7 8íW.
i Skrifstofa á sama stað opin kl.
] 81/,—101/, árd. og ki. 8—9 síöd.
j §lmar; 988 (afgreiðslanj og 2394
í (skriístofan).
| Verðiag: Áskrlttarverö kr. 1,50 á
} mánuöi. Auglýsingarverökr.0,15
| hver mm. eindálká.
< Prentsmiðfa -> ’'uprentsmi&jan
< (i sama hús: mn 1294).
Stjórnskipulegt
lýðræði.
Margir gera sér ekki fulla
grein fyrir því, að á ísiandi rikiir
ekki lý'ðræði.
Pað þarí þó ekki lengi að leita
til þess að finna, að íslenzk
stjórnskipulðg lögfesia alis ekki
iýðræði. Kjördæmaskiftingin, tak-
markaður kosnmgarréttur o. fl..
gera það að verkum, að iýðræðið
situr hvergi nærri í öndvegi. Fyr-
áór þá, sem telja lýðræðið heppi-
iegasta stjðrnskipulagið, en þar
eru jafnaðarmenm efstir á blaði,
6r fróðlegt að atbuga stjórnskipu-
iag þeirra landa, sem lögfest hafa
hjá sér fullkomíð lýdrœði.
Eftir beimsstyrjöMina síðustu
risu upp hér í álfunni nokkur ný
ríki sem skipuðu máílefnum sín-
um með Mikofmnum lýðræðis-
hætti Meðal þessara ríkja eru
baltisku löndíji svoneíndu, Eist-
lajvd og Lattland. Nývefrið vioru
haldin jiafnaðarmauuaþing í þess-
um löndum. Sam fulltrú: af háiifu
sænskra jafnaðarmaxma mætti þar
Tikisþingmaðurinn ívvr Venner-
ström, sem mörgum islendingum
er að góðu kunnur. Haun hefír
■gefíð mér ýmsar uppiýsingar um
hag og stjórnskipulagshætti þess-
ara ríkja. Fara hétr á eftiir frum-
drættir úr stjórnskipulögum lýð-
ríldsins Eisiands.
Kjósendum ríkisins er gefið
stjórnmáfavald með þrennum
hætti!: Kjósendatiilögum, þjóðar-
atkvæð: og þingmannavaii.
Kjósendurnir sjálfir hafa rétt
tfl þess að Ieggja fyrir rikisþiug-
ið frumvörp til laga, ef minst 25
þús. kjósendur hafa undirritað
slík frumvörp *) Ilver íbúi rífcis-
ins, án tiilits til þjóðemís, fconur
jafnt sem karlar, sem er 20 ára
að aldri og átt hefir lögheimili
eitt ár í Eistlandi, áður en kosn-
.iingarréttar er neytt, hefiir óskor-
aðan kosningarrétt.
Ef 25 þús. kjösemdur hafa lagt
fy.rir rikisþingið fminvarp tii
nýrra Laga ' eða frumvarp um
breytingu eða afnám eldri Iaga,
verður ríkisþingið innan 4 mán-
aða að samþýkkja eða fella þessi
frumvörp. Felii rikisþingið slfkt
frumvarp, fer fram um það al-
menn þjóðaratkvæðagreiðsia. Ef
frumvarp, sem þannig hefir ver-
ið íeit af rikisþinginu, er sam-
*) Íóúar Eistlanris r'ru um 1ÍCOOOO.
þykt með þjóðaratkvæði, þá er
rikisþingið rofið og efnt til nýrra
kosnáinga. Nýjar kosnmgar verða
þó að fara fram ekki síðar en
75 dögum eftir þjóðaratkvæða-
greiðsluna. Hafi m-eira e'n helm-
ingur af kjósendat&iu þeim, er
tók þátt í þingmannafcosnmgun-
um, samþykt slikt frumvarp með
þjóðaratkvæði, er það orðið að
lögum.
í eistneska rifcis.þinginu eiga
sæti 100 þingmenn, og skipa þeir
að eins eina málstofu (deild). Ef
þriðjungur þingmanna, minst 34,
gera kröfu um það, að iög, sem
samþykt hafa verið á ríkisþinginu,
fái ekki gildi um tveggja mániaða
skeið, er skyit að verða við þeirri
kröfu. Ef svo 25 þús. kjósendur á
þessu 2ja mánaða tímabfli krefj-
ast þess, að þessi lög verði borin
undÍT þjóðaratkvæði, þá fer þjóð-
aratkvæðagreiðsla fram um þau.
Skylt er að bera allar bœyting-
ar á stjómskipuiögum ríkisins
undir þjóðaratkvæðagreiðslu.
Slíkar breytmgar ná ekki sam-
þykki nema helmingur allra kjós-
enda í rikinu hafi greitt þeirn at-
kvæði.
Reglutegar kosningar til rikis-
þingsims fara fram þriðja hyert
ár i 10 stórum kjördæmum, með
hlutfallsfcosningu. Að mirnsta kosti
50 meðmæiendur sfculu fylgja
hverjum lista. Kjöristaðir skuiu
vera svo margir, að enginn kjós-
andi eigi lengra á kjörstað en
5 kílómetra. Kosningar eru að
sjálfsögðu leynilegar og' standa
yfir í, 3 daga, fyrstu tvo dagana
frá morgni til kvölds, og síðasta
daginn til hádegis. Tala þing- v
manna í einstökum kjördæmum
er ekki fast ákveöin. Hún er á-
kveðin og jafnað niður á fliokfcana
að loknum fcosningum eftir at-
kvæðatölu.
l’ungar refsingar eru lagðar við
k osningasv Lkum, og þeir, sem
sekir finnast, dæmdir til þass að
hafa fyrirgert atkvæðisrétti sin-
um um tiltekið árabil og æfi-
langt, ef miktar sakir sru. Stjórn-
málaflókkunium er geflð mikið
frjálsræði tii þess að breiða út
kennmgar sínar. Og þar sem riki
og kirkja eru aðsfciiin, þyfcir ökk-
ert athugavert við það, þótt prest-
arnir prediki ákveðnar stjórn-
máiask'oðarór af stólnum.
Regiutegt rikisþing kemur sam-
an fyrsta mánudag í október.
. Frumvarp til fjáriaga er lagt íram
fyrsta viríkain dag í janjiar og
skal vera afgreitt fyrir 1. apríl.
Þingið er sétt af for&eta næsta
rikrsþings á undan og í byrjituh
hvers þings \alinn nýr forseti '0g
varaforsetar. Kaup þingmanna er
á'kveðið heimingur af Iaiunum
hæstaréttardómaraama. Aufc. I>ess
fá þingmenn sérstafca fcorgun fyrir
hvern n.-fndarfund. sem þeir sitja,
og er það 1/20 af mániaðariaun-
um þeirra.
Ríkisstjórnin er háð venjulegum
þingræðisreglum og ver&ur að
hafa stuðning meiri hlula þings-
ins. Forsætisráðher.rann er rfkis-
forseti um leið.
Þannig er stjórniskipulag Eist-
lands í stórum dráttum. Þau 10
áx, sem lýðríkið hefir staðið með
þessum hætti, hafa verið mikdi
framfaraár. Fáar og lágar radd-
ir heyrast í Eistlandi um breytt
stjórnskipulag. Jafnaðarmennirnir
eistnesku, sem hafa rúrnan 1 /4
þingmaima, eru þar sem annars
staðar útverðir lýðræðisins.
Embættis- og dóma-skipun i
Eistiandi lýtur yfirieitt ákveðn-
um iýðræðisreglium. En of langt
mál yrði að skýra það nánar.
Menn beri stjömskipulagshætti
Eistíands sa.man við íslenzka
stjómaTskipun. Þá sjá menn mis-
muninn á fullkomnu lýðræði og
hinu ófullkomna íslenzká lýð-
ræði.
Stokkhólmi, 27. júlí 1929J
Sf. J. St.
Hljómlistarhorfur.
íslenzki söngflokkurinn iKhöfn.
Hljómsveít Reykjavíkur.
Söngurinn á Þingvöllum næsta
sumar.
Viðtal við Sigfús Einarsson.
Herra Sigfús Einarsson tón-
sfeáld var roeðai farþegá á „Brú-
arfossi“ hingað á sunnudagmn.
Tíðíndamaður Alþýðbbiaðsins
háitti hann að m|á(li og spurði hlaun
frétta af ferð hans.
— Ég fór utan með islenzika
söngfaokfcnum á söngmót Niorð-
urlanda, er haldið var í Kaup-
mannahöfn í júníbyrjun.
— Já.; og þær fréttór hiafa bomist
heim, að flokkurinn hafí getið sér
mifcla frægð.
— Já; það má segja, að ísjenzfei
flokkurinn hafí unnið sigur á
mótinu. Frammislaða hans var
svo góð, — jafnve'l betri en ég
gat búiist við, því að undirbún-
ingstíniinn var svo stuttux. Dómar
dönsku blaðanna voru-allir á einía
lund, ekkert þeirra lét á sér heyira
annað en að flofckuriinn hefði stað-
ið sig prýðilega. Var og . álit
þeirxa, að ÍsLendingar og Finnái’
hefðu siungiið bezt, en dómur al-
menniings mun vera sá, að söngur
Finna hafi borið af fyrra kvöMið,
en’söngur fslendiinga hið síðar'a;
það áiit létu og margir þektiir
söngfræðiingar í Ijós við mig. —
Vænt þótti mér um það, að okk-
ar ísienzku þjóðlög fengu þá viiið-
urkenróngu, sem þau eiga skil-ið.
— Svo eiga þesisir sigursæl.u'
Kaupmannahafnarfarar að syngja
á alþingishátíðinni ?
— Já; fflokkurinn, sem út för,
er heimingurirm af Þingvallakórn-
um. -7 Hann verður 100 manns,
bæðt karlar og feoaur. Nú verð-
ur ósJeitilega uanið að þjáifun
íiokksins í vetur, og ef dæma
má eftir frammistöðunni í Kaúip-
mannahöfn má vænta góðs árang-
urs næsta sumar.
: — Þér fylgduð ekki söngflokkn-
um h eim?
— Nei; ég hafði ýmisra nrála
að gæta erlendis og gat því efcki
fylgt flofcknum hei'm. Ég fór tií
Vínarbioigar. Mig hafði lemgi iang-
að þangað suður. Vín er gömul
og fræg menningairborg og mörg
af frægustu tó^skáldum henns-
ins hafa átt þar heima. — Bæðl
var, að löngunin dró mig þangað,
og svo hafði- ég sérstakt erimdi
Ég vissi, að í Vínarborg er tón-
list á mjög háu stigi og að þar
búa margir afburðamenn á sviðá
tónlistaTiraiar. — Eins og þér vit-
ið kendi Veldetn prófessor Hljóm-
sveit Reykjavíkur s. 1. ár, en þrátt
fyrir það, þótt hann sé bæði dug-
legur og mikilhæfur nraður, þá
hamlaði fullkomnum árangri, að
samkomulag náðist ekki að fullu
milli hans og nokkurra hljóð-
færaleákenda. Ákvað því stjóm
sveStarinnar að fá annan mann
í hans stað. Var það sivo áfeveð-
ið af stjórn Hljómsveitar Reykja-
víkur og al þingishátí ðarnefnd -
inni, að ég- skyldi leit-
ast við að fá hæfan og reyindan
mann tiil að kmna svedtiimi n. k.
vetur. — Þegar ég kom svo tjil
Vínar, fór ég að leitast fyri’r mér
um mann, og var ég svo hepp-
inn að fá í lið með mér Franz
Lehar, sem er heimsfrægt tón,-
sfeáld. Hann gekk svo í málið
með mér, og nú hefi ég tilboð
frá tveimur úrvals'mönnu'm, sem
Hljómsveitin getur nú valið á
rnilii. — Aninað var það og, er ég
þurfti að gera erlendis. Það var
að útvega hljömsveitinm erLenda
aðstoð, að svo. mifclu teytd, san
efefci verður án herarar verið, —
en etins og þér vitijð, er Hljóm-
sveitin enn ekki fulisfcipiuð. —-
Þessa aðstoð tókst mér að fá
með hinum ákjósanlegustu kjör-
um. — Svo fór ég þessa fsrð í
kring um lairad til að ná tali af
söng-stjórum og -stjómum þeirna
söngflokka, sem gert er ráð fyrár
að taki þátt í söng við aiþingLs-
hátíðina. Kynti ég mér, eiras og
ástæður leyfðu, ástand flokkainjia
og þarfír þeirra.
„Gotta“ homin til Græniands.
FB., 4. ágúst.
Komnir til Grænlamds. Vellið-
an. Kærar kveðjur til ættingja
og vina.
Skipshöfnéji á ,.Gottu“.
Sænshu flugmennirnlr:
Snúa þeir víð aftur?
Khöfn, FB., 5. ágúst.
. Ahrenberg hefir símað til „Na-
tionaltidende" og kveðst ætla að
fljúga aftur til íslands og þaðan
til Stokkhólins, @f honum, heppn-
ist ekki að fljúga til Ameríku í
þessari viku.
Frá Ivigtut er símað til blaðs-
ins „Politiken“, að benzotforðáran
þar sé bráðlega þrotinn (þ. e.
flugvélabenzínið).