Morgunblaðið - 02.10.1953, Page 2

MORGUN BLAÐIÐ
Föstudagur 2. okt. 1953 ]
Ávarp forseta Islands
við setninga Alþingis
HINN 17. september síðastliðinn
var gefið út forsetabréf svohljóð-
■andi:
FORSETI ÍSLANDS
gjörir kunnugt:
Ég hef. ákveðið samkvæmt til-
lögu forsætisráðherra, að reglu-
legt Alþingi 1953 skuli koma
.saman til fundar fimmtudaginn
1. október n. k.
Um leið og ég birti þetta, er
öllum, sem setu eiga á Alþingi,
boðið að koma nefndan dag til
Heykjavíkur og verður þá Al-
'þingi sett að lokinni guðsþjón-
ustu í dómkirkjunni, er hefst
3cli:kkan 13.30.
Gjort í Reykjavík 17. sept-
ember 1953
Ásgeir Ásgeirsson
(L. S.)
Ólafur Thors
(sign)
FORSETABRÉF
um: að reglulegt Alþingi 1953
•skuli koma saman til fundar
fimmtudaginn 1. október 1953.
Samkvæmt því bréfi, sem ég
mú hefi lesið, lýsi ég yfir því, að
Alþingi íslendinga er sett.
Frá því er Alþingi var stofnað,
•eru nú 1023 ár. Frá því að Al-
þingi var endurreist og kom sam-
an að nýju fyrir 108 árum, er
þetta 88 samkoma þess, en frá
J>ví. að það fékk aftur löggjafar-
vald fyrir 79 árum, er þetta hið
73. í röðinni, en 56. aðalþing.
Það er nýkosið þing, sem nú
kertiur saman til fyrsta fundar.
Að vísu hafa þingflokkar áður
komið saman til viðræðna um
stjórnarmyndun utan þingfunda.
Urt þá aðferð við stjórnarmynd-
xtn er fordæmi og eins er öllum
Jkunnugt), að samningar um stjórn
armyndanir fara aldrei fram á
opnum þingfundum. Auk þess
atóð nú svo á, að tveir stærstu
flokkar þingsins, sem störfuðu
saman í ríkisstjórn á síðasta kjör-
tímabili, höfðu ákveðið að ganga
til samninga á ný um stjórnar-
aanjstarf. Að svo komnu mæltist
ég itil þess við fyrrverandi for-
sætisráðherra, að gefnu tilefni,
að 1 ríkisstjórnin segði ekki af
sér fyr en séð væri fyrir um
úrs it þeirra samningatilrauna.
T>acJ er eðlilegast, að samningar
úrslit þeirra samningstilrauna.
þó jalltaf geti endirinn orðið sá,
og lauk þess æskilegt við öll
stjdrnarskifti, að sem skemmst
sé k milli fullgildra ríkisstjórna.
Einfe og öllum er kunnugt tókust
saraningar og var ný ríkisstjórn
skiauð fyrir þingbyrjun.
ÉJg tel vel farið að komizt var
hjá þeim töfum og tilkostnaði,
sen fer í langdregna stjórnar-
my ídun um sjálfan þingtímann.
Ég 'hygg og að flestir muni telja
þát töku þessara tveggja flokka
í sl jórnarmyndun vera eðlilega
afh iðing af úrslitum síðustu
lcos linga og styrkleikahlutföllum
flol ka á Alþingi.
Hin nýja stjórn er samstarfs-
stjdrn tveggja þingflokka. Ég
segi samstarfsstjórn en ekki
sanisteypustjórn því flokkarnir
sta: fa saman en er ekki steypt
san an. Margir telja að illt sé að
bú; við samstarfsstjórnir móts
við það, að einn flokkur hafi
þin ;meirihluta, og geti fram-
2cv< ;mt stefnuskrá sína án íhlut-
un; r annara. Ýmsir eru og þeirr-
ar : koðunar að betri væru minni-
hiuta stjórnir með öllum ráð-
her rura af einum flokki en sam-
set ar stjórnir af fleiri flokkum.
Ejrt það er margt sem kemur
til ^greina, er getur orkað tví-
mælis, þegar um skipun minni-
hlutastjórnar er að ræða. Minni-
hlifeastjórn bjargast ekki án sam-
kothulags við aðra þingflokka,
og þarf þá einnig nokkurn sam-
staffsvilja milli flokka. Lítill
þingflokkur getur haft jafngóð
starJsskilyrði eins og aðrir stærri.
Minnihlutastjórn þarf, ef hún
pr ekki skipuð tíl þess eins að
; starfa fram yfir kosningar, að
hafa likur fyrir því, að henni
verði eirt af þingmeirihluta og
að geta komið íram nauðsynja-
rnálum á Alþingi. Framtíð henn-
ar er ótrygg og sífelldir lausa-
samningar. Þó fer það nokkuð
eftir stjórnmálastarfsvenjum í
hverju landi, hvernig slíkt gefst.
Meðalaldur minnihlutastjórna er
miklum mun styttri en meiri-
hlutastjórna, hvort sem er sam-
starfs — eða hreinna flokks-
stjórna. Eftir því sem ég þeklci
til í þeim löndum, sem eru oss
skyldust stjórnarfarslega, þá
hefir gengi minnihlutastjórna far
ið minnkandi að sama skapi og
þjóðfélagið hefir færzt meira í
fang um stuðning við og afskifti
af félags- og atvinnumálum.
Skipun minnihlutastjórnar getur
samt verið pólitísk nauðsyn, þó
þeir stjórnarhættir séu ekki fram
för frá þeim samstarfsvenjum,
sem vér íslendingar höfum tam-
ið oss um langt skeið.
Samstarfsstjórnir eru eðlis-
skyldari þeim hreina flokksmeiri-
hluta, sem flestir virðast þrá.
Ókostinn þekkjum vér af reynsl-
unni. Sá er eldurinn heitastur,
sem á sjálfum brennur. En stjórn
málastarfið verður aldrei auð-
velt eða vélgengt. Ef stjórnmála-
flokkur er svo fjölmennur, að
hann nái hreinum þingmeiri-
hluta, þá rúmar hann einnig inn-
an sinna vébanda sundurleita
hagsmuni, sem þarf að samræma
og ólík sjónarmið, sem þarf að
samrýma — og líkist að því leyti
samstarfsflokkum, sem þurfa að
semja sín á milli um hagsmuni,
hugsjónir og völd. Samstarfs-
stjórn tveggja eða fleiri flokka
gerir í upphafi með sér málefna-
samning, sem lcemur í stað kosn-
ingastefnuskrár, og er hann henn-
ar stjórnárstefna. Málefnasamn-
ingur tryggir að nokkru fram-
hald samstarfsins meðan verið
er að koma honum í fram-
kvæmd, þó alltaf berist jafnframt
að ný og óvænt viðfangsefni.
Glöggir stjórnmálamenn, sem
eiga að skilja hvar samninga-
mörkin liggja, eru þar í daglegri
samvinnu um afgreiðslu mála og
undirbúning löggjafar. Ummæli
mín ber ekki að skilja svo, að
ég taki samstarfsstjórnir fram
yfir hreinar meirihluta floklcs-
stjórnir, heldur á hinn veg, að
hvern meirihlutastjórnarmögu-
leika beri að rannsaka til hlítar,
áður en horfið sé að myndun
minnihlutastjórna.
Orlög ríkisstjórnar liggja jafn-
an í höndum hins háa Alþingis
og kjósendanna við hverjar kosn-
ingar. Hver stjórn, hvernig sem
hún er til komin, þarf að skapa
sér starfhæfan þingmeirihluta,
til að geta haldið áfram störf-
um. Það fer því bezt á því að
tryggja hverri stjórn meirlhluta-
stuðning eða hlutleysi í upphafi,
þó nokkuð þurfi að sveigja til
frá því sem einstakir flokkar
mundu helzt kjósa.
Það er krafa almennings að
afstöðnum kosningum, að starf-
hæfar stjórnir séu myndaðar án
verulegrar tafar. Um það eru
uppi ýmsar tillögur á síðari ár-
um, hvernig megi tryggja stjórn-
armyndun án óhæfilegs dráttar.
Ekki skal ég draga i efa, að nokk
uð megi ávinna með breyttri lög-
gjöf, og því síður ræða einstak-
ar tillögur, en ég tel mér þó
bæði rétt og heimilt að benda.
á, að stjórnarfari verður seint
borgið með löggjöf einni saman.
Þess er dæmi, að stórveldi hafi
liðið undir lok, sem bjó við eina
hina fullkomnustu stjórnarskrá,
sem fræðimenn hafa samið, pó
annað stórveldi sé enn við líði, og
njóti mikils álits fyrir stjórn-
málaþroska, sem býrvið óskráðar
stjórnskipulagsvenjur einar sam-
an. Þingmenn og þingflokkar
hafa óskráða slcyldu til stjónar-
myndunar eftir sinni aðstöðu, og
kemur þar margt til. grema, sem
E ramh. á bls. 12
Frá þingsetningaraíhöfninni í gær.
Þingmenn á þingbekkjum.
(Ljósm. Mbl. Ól. K. M.)
etning
Sameinum boðorðin tvö. Elsk-
um Guð og náungann. Elskum
ísland, eins og sjálfa oss.
Hver þjóð, sem í gæfu og gengi
vill búa,
á Guð sinn og land sitt skal trúa.
Framh. af bls. 1. i Lögvitringurinn kunni boðorð-
leið og vér heitum því, að vinna in. Jesús sagði: „Þú svaraðir
landi og lýð allt hvað vér megn- rétt.“
um. | En það er ekki nóg að geta
svarað. Verkin verða að fylgja
svarinu.
Vér þekkjum einnig boðorðin.
En það er ekki nóg að geta nefnt
þau og vitnað til þeirra. Þess
vegna er sagt við oss í dag: —
Um- þetta skulum vér samein- Gjör þú þetta, og þá muntu lifa.
ast. I Þessi orð ná til alþingismanna
Vér erum ekki allir eins. Þess-! í dag: „Gjörið þetta og vinnið
vegna skiftast menn í floklca þannig að landsins heill.“
samkvæmt mismunandi skoðun-| Við þjóð vora skal einnig í dag
um. Eri í einum skilningi eigum sagt: „Gjör þú þetta, og þú munt
vér að vera eitt. Þótt mörg sé lifa.“
skoðun og margbreytt land, þá
eigum vér samhuga að efla heill
og heiður þjóðar vorrar.
Biðjum fyrir landi og þjóð með
þessi heilögu orð í huga: „Elska
og trúfesti mætast, réttlæti og
friður kyssast. Trúfesti sprettur
(upp úr jörðinni og réttlæti lítur
niður af himni.“
í hvaða flokki sem vér erum,
skulu boðorðin bæði ná til vor
og stjórna störfum vorum.
Gleymum ekki boðorðinu, sem
brýnir það fyrir oss, hvar sem
vér í fylking stöndum, að oss
ber „að elska, byggja og treysta
á landið.“
í VerzluEiarskélanuirt
í vefur l|
VERZLUNARSKÓLINN var sett
ur í gær í Sjálfstæðishúsinu.
Skólastjórinn, dr. Jón Gíslason,
ræddi í setningarræðu sinni umi
þann vanda, sem fylgir þeirrí
vegsemd að vera ungur og leit«
andi skólaþegn, og brýndi fyrir
nemendum að nota vel þau tæki-
færi til menntunar, er biðust |
æsku. r
Skráðir nemendur eru nú |
upphafi skólaárs 333, 105 stúlkur
oa 228 pdtar. í lærdómsdeild eru
39 nemendur, en 294 í verzlunar-
deild. Starfað verður í 12 beklcj-
ard.eildum. sex árdegisdeildurfl
og sex síðdegisdeildum.
Skólanum hafa nú bætzt tveifl
kennarar fastráðnir. Eru það þeií
Sigurður Ingimundarson, efna-
verkfræðingur og Sölvi Eysteins-
son, magister í ensku. Sigurðufl
annast mest alla stærðfræði-
kennslu í skólanum, en Sölvi efi
ráðinn aðalenskukennari skól-
ans. Nokkrir nýir stundakenn-
arar koma nú einnig að skólan-
um.
Þetta er 49. starfsár Verzlunar-
skólans.
Könnumst við sannleika þess- i r ■
ara orða: PJOðleikhllSSIHS
Ver deyjum, ef þu ert ei lj« þa8 EINg Qg áður hefuf yerið greiní
sem að lyftir oss duftinu frá. ’ I £rá’ verður Balletskóla Þjóðleik-
Guð hefir vakað yfir oss fram úussinshaldið áfiam í vetur, 0£j
að þessari stund, hann mun f531, tekið til, sem frá var horfið
framvegis vaka yfir oss og láta ,1 tyrra.
þjóð vora erfa blessunina.
Við þjóð vora er sagt: Þú átt,
þú átt að lifa, öll ár og tákn það
skrifa.
I gær komu hingað loftleiðis
frá Danmörku Erik Bisted ballet-
meistari og kona hans, en þau
hafa verið ráðin við Þjóðleikhús-
Ég bið þess, að hjá oss megi ið í vetur til þess að halda uppi
FYLLUMST VANDLÆTI
LátUm fyrírbæn vora fyrir
þjóð vorri vera í anda þessara
orða:
„Lát réttinn vella fram sem vatn
og réttlætið sem sírennandi læk.“
Vér biðjum fyrir þjóð vorri.
En þjóðin skal einnig biðja fynr
þeim fulltrúum, sem hún hefii'
valið.
Þegar löggjafarþing þjóðar-
innar vinnur af alhug að farsæld
þeirra, er landið byggja, skal
. þjóðin svara með því, að þekkja
J sinn vitjunartima og gegna trú-
lega hlutverki sínu.
Sú þjóð, sem veit sitt hlutverk,
er helgast afl um heim,
eins hátt sem lágt má falla
fyrir kraftinum þeim.
Þess er hin brýnasta þörf, að
náið samstarf sé milli þirigs og
þjóðar. Helgum landi og lýð
krafta vora. Fyllumst vandlæti
vegna þjóðar vorrar.
Þegar Jesús með heilögum
myndugleik hreinsaði musterið,
kom lærisveinum hans x hug,
að ritað er: „Vandlæti vegna
húss þíns uppctur mig.“' Og
hvað segir postulinn:
„Ég vegsama þjónustu mína,
ef ég gæti vakið vandlæti hjá
ættmönnum mínuip."
Þannig á kristin kirkju að veg-
sama þjónustu sína, ef hún með
fagnaðarerindinu fær vakið vand
læti vegna þjóðar vorrar.
Vandlæti vegna íslands skul-
um vér helga þá starfskrafta, sem
Guð hefir gefið oss.
Spámaðurinn segir: Sökum
Zíonar get ég ekki þagað.
Minnumst þeirra, sem báru
merki í fylkingarbrjósti. Vér
munum sjá, að á merkið er letr-
að: Sökum íslands get ég ekki
þagað.
---o----
VERKIN VERDA AÐ FYLGJA
SVARINU
Biðjum þess, að störf Alþing-
is mótist af boðorðunum, sem ég
hefi talað um.
búa þessi heilögu orð:
„Ég á ekki að deyja, heldur
lifa og kunngjöra verk Drott-
ins.“
Með þessi orð í hjarta bið ég
íslandi blessunar. Ég bið bless-
unar stjórnendum landsins og
löggjafarþingi.
Guð veiti Alþingi styrk til
þess að halda vel á málefnum
þjóðar vorrar.
Frá húsi Drottins blessa ég
yður.
Ég skila þeirri blessunarkveðju
til þeirra, sem nú ganga til starfa
í Alþingishúsinu.
Drottinn Guð sé íslandi sól og
skjöldur.
í hendi Guðs er hver ein tíð,
í hendi Guðs er allt vort stríð,
hið minnsta happ, hið mesta fár,
hið mikla djúp, hið litla tár.“
balletkennslu og æfa balletflokka
þá, sem byrjað var á s.l. vetur.
Skólinn tekur nú til starfa inn-
an fárra daga, og eiga væntan-
legir nemendur að koma í Þjóð-
leikhúsið n.k. sunnudag kl. 15.00
og er þess vænst, að þeir hafi
með sér æfingaföt.
f fyrra voru það að langmestu
leyti stúlkur, sem sóttu skólann,
en æskilegt er, að fleiri drengir
stundi þar nám í vetur.
Svo sem skýrt var frá á sínumi
tíma, slasaðist Erik Bidsted
balletmeistari meðan sýning á!
balletinum „Ég bið að heilsa“,
stóð yfir, og varð þá að h'ætta
þeim sýningum, en aðsókn hafði
verið mjög góð. Erik Bidsted
gekk undir uppskurð hjá dr.
Snorra Hallgrímssyni með þeim
árangri, að hann er nú alheill
heilsu, en sásin á öðrum fæti
hafði slitnáð. Þótti uppskurður-
inn takast undursamlega, og
hafa erlendir læknar haft orð á
því, að þar hafi dr. Snorri sýnt
snildarleg handtök.
Ráðgert er, að síðar meir verði
efnilegir nemendur balletskólans
! látnir mynda balletflokk Þjóð-
, leikhússins. — í ár verður
I kennsla í skólanum aukin, og
' verða æfingar 3—5 sinnum i
viku. |
ssiii irniDoestnenn
AKUREYRI, 30. sept.: — Öll vá-
Iryggingarumboðin hér í bænum
hafa gjört fyrirspurn til bæjar-
ráðs, um hvort slölckviliðsstjórar
bæjarins hafi fengið leyfi bæj-
arráðs tií þess að taka að sér
umboð fyrir tryggingarstofnun
eina í Reylcjavik. Telja umboðin
að slökkviliðsstjórar eigi að vera
hlutlausir trúnaðarmenn starf-
andi vátryggingarfélaga í hverju
byggðalagi. Geti þeir því ekki
tekið að sér umboðsstörf fyrir
vátryggingafélög. Bæjarráð upp
lýsti, að slökkviliðsstjórarnir
hefðu ekki fengið leyfi þess eða
'oæjarstjórnar, til þess að taka
að sér umboð fyrir vátrygginga-, . -T «■ ... _
, ., . ... ,. T . lAnthony Nuttmg, ræddi Saar-
felog og leit meirihlutx bæjar-i , , . b\. „ , “
ráðs svo á að óviðeieandi sé 1 vandamalxð a fundi Evropuraðs-
., . g. „ ,e , ins í Strassborg í dag. — Gagn-
ao slokkviliðssiorarnir taki ao ser » r,. ,_...
slík störf ne íaeði bæiarráð bað 1 y"dl hann þa tlll0gU m;l0g’ sem
slik storf og lagðx bæjarrað það gerir ráð fyrir> að níu.veidaráð-
til við bæjarstjorn að lagt verðx stefna fjalli um málið> Kvaðst
Vill viðræður
Frakka og
Þjóðverja
STRASSBORG, 25. sept. — Að-
stoðar-utanríkisráðherra Breta,
bann við því.
Á fundi bæjarst.jórnar Akur-
eyrar í gær, lá fyrir bréf frá
slökkviliðsstjórunum þess efnis,
að þeir séu hættir við að taka
hann efast um raunhæfar niður-
stöður af slíkum viðræðum.
Hins vegar kvað hann það
vilja stjórnar sinnar, að beinar
viðræður hefjist sem fyrst um
að sér umboðsstörfin. Þar með Saar-málið milli Frakka og Þjóð
leysist þetta niál. —Vignir.
verja. — NTB-Reuter.
J