Morgunblaðið - 13.12.1953, Blaðsíða 11

Sunnudagur 13. des. 1953
MORGUNBLAÐIÐ
11
Gjörið nómið í skólunum uuðugru og notuðrýgru
NÚ ER mikið talað og ritað um
kennslumál og kennslubækur og
um breytingar á þeim. ,
Þótt ég geti nú á engan hátt
talist meðal hinna hálærðu, þar
sem ég er aðeins gagnfræðingur
frá Möðruvallaskóla, langar mig
þó til að leggja orð í belg, að
því er breytingu kennslubókanna
snertir, sem byggt verður á minni
reynslu, því ég hefi haft kennslu
barna og unglinga á höndum af
og til síðastliðin 50 ár.
Ókostir þeir, sem mér finnst
aðallega vera á kennslubókunum
í sögu, landafræði, náttúrufræði,
dýrafræði, eðlisfræði og flestum
þeim málfræðibókum, sem ég
hefi séð, •».— nema málfræði
þeirra Jónasar B. Jónssonar
fræðslufulltrúa og Friðriks Hjart
ar skólastjóra, sem ég tel ágæta
bók til kennslu í baröaskólum —
er, að við bækur þessar vantar
spurningar nægilega nákvæmar
úr efni bókanna. Spurningarnar
þurfa að vera þannig lagaðar, og
efnismiklar, að þeir nemendur,
sem geta svarað rétt öllum spurn-
ingunum, þeir viti allt efni bókar
þeirrár, sem spurningarnar eiga
við, eða minnsta kosti allt það
af efni bókarinnar, sem máli
skiptir að menn viti. En kennslu-
bækurnar eiga að vera sem full-
komnastar.
Margir einkum þeir, sem kunn-
ugir eru enskum bókmenntum,
munu kannast við The Royal
readers. Lesbók þessi er útgefin
í 6 hlutum. Yngsta útgáfan, sem
ég hefi séð af bókinni, er frá
árinu 1947. i
Maður, sem er nákunnugur
enskum bókmenntum hefir sagt
mér, að hálærðir enskir bók-
menntafræðingar sjái um útgáfu
toókar þessarar, svo ekki er nú
í neitt kot vísað, þó við íslend-
íngar tækjum bók þessa til fyrir-
myndar. Hefi ég eftir beztu getu
reynt að gjöra það við kennsl-
«na. I bók þessari er sú kennslu- '
aðferð viðhöfð, að eftir hverjum
kafla, sem það á við koma spurn-
íngar, þar sem spurt er að öllu
því efni kaflanna, sem einhverju
máli skiptir að nemandinn viti.
I 5. hluta bókar þessarar, stendur
þessi grein um spurningarnar í
formálanum:
í lauslegri þýðingu er greinin
áþessaleið: |
Spurningunum við hvern kafla
er haldið áfram í þessari bók,
ekki eíngöngu til þæginda fyrir
kennarann, heldur líka í þeim
tilgangi að gjöra nemandanum
færara að sannprófa hvort hann
hafi tileinkað sér efni kaflans,
eftir að hafa kynnt sér hann.
Spurningarnar munu þannig
tryggja kennaranum að hver
kafli hafi verið vandlega lærður,
og eins og bent var á í undan-
farandi bókum, munu þær mynda
ágætan grundvöll ritgerðaræf-
inga.
I 6. hluta bókarinnar er auk
þeirra kosta, sem taldir eru í
ofanritaðri grein 5. hluta bókar-
innar spurningunum til gildis, þá
sé það sérstaklega mikilsvert
fyrir foreldra og aðra vandamenn
nemendanna, að spurningarnar
auðvelda þeim að fylgjast með
því hvað námi barna þeirra eða
skjólstæðinga líður, með því að
prófa nemendurna með tilstyrk
spurninganna, sem prentaðar eru
við hvern kafla. En þá þarf sá
sem yfirheyrir að hafa svör við
hendina, sem samin væru af
nemandanum, eftir að hann hefði
vandlega lesið yfir kaflann. Get
ég ekki skilið í öðru, en að öllum
foreldrum og öðrum vandamönn-
um nemendanna ætti að vera
ánægja að slíku starfi, þar sem
það veitti þeim fullvissu um, ef
nemandinn gæti svarað rétt öll-
um spurningunum, að þá stæði
hann sig líka vel í skólanum.
I 4. hluta bókarinnar stendur
þessi grein um spurningarnar:
I lauslegri þýðingu þannig:
„Spurningum við sögulegu eða
frásagnarkaflana er bætt við
Eftir Einar Bogason frá Hringsdal
hvern kafla. Þessar spurningar
eru gjörðar til þess sérstaklega,
að gera nemendanum fært, að
fá vissu um, hvort hann hefir til-
einkað sér aðalefni kaflans.“
Hér er auðséð, að ekki er ætl-
ast til neinr.ar sparðatínslu á efn-
inu, eða að kaflarnir séu lærðir
utanbókar orði til orðs, enda er
það a fárra eða engra manna
færi, að læra sogu, landafræði,
náttúrufræði eða málfræði al-
gjörlega utanbókar. Utanbókar-
lærdómur finnst mér að eigi ekki
rétt á sér, nema að vissu marki.
Hið gullna meðalhóf er sjálfsagt
bezt í því sem öðru.
Eg hefi nú um 30 ára skeið
notað svipaða aðferð og hér hefir
veiið lýst í Royal readers, og
hefir mér reynzt hún ágætlega.
Hún hefir létt undir námið hjá
nemendunum, sem hefir haft það
í för með sér, að langtum betri
árangur hefir náðst með kennsl-
una, og hafa meðal annars prófin
borið þess vott, enda vakið
óskipta ánægju nemendanna,
enda létt starf foreldranna að
búa börnin undir tíma.
Ég þekki mann, sem les nú
hagfræði við háskólann. Atti ég
sámtal við hann um kennsluað-
ferð þessa. Kom það þá uppúr
kafinu, að hann hafði sjálfur not-
að þessa aðferð við sögunámið í
menntaskólanum, og lofaði hana
mjög. Hann sagðist fyrst hafa
verið mjög lélegur í sögu og
fengið í henni lélegar einkunnir
á prófum. Sagðist hann þá hafa
tekið sig til, og samið spurningar
við söguna. Sýndi hann mér
spurningarnar, sem voru vlð
íslandssögu Jóns Aðils. Sá ég að
rnargar af þeim voru þær sömu,
sem ég hafði samið og notað við
Islandssögu Jónasar Jónssonar.
Eftir að hann fór að nota spurn-
ingarnar, sagði hann að árangur
námsins hefði gjörbreytzt svo í
sögunni, að eitir það fékk hann
ágætis einkunnir í henni á próf-
unum.
En það er tímatöf frá erfiðu
námi, -sð semja skriflegar spurn-
ingar við kennslubækurnar, og
svo eru það sjálfsagt tiltölulega
fáir af nemendum, sem hafa
framtak eða dugnað í sér, til að
semja skriflegar spurningar við
kennslubækurnar, heldur láta
kylfu ráða kasti, hvað mikið þeir
vita af efninu, og koma því ver
undirbúnir í tíma en æskilegt
væri, en það hlýtur aftur að
koma fram á prófunum, sem
flesta mun þó langa til að komast
sem bezt frá. Væri því ólíkt betra
bæði fyrir kennara og nemendur
eins og segir í Royal readers, að
spurningar væru prentaðar með
bókunum við hvern kafla, eins og
gert er í þeirri bók. Þess vegna
verð ég að telja það höfuðnauð-
syn, að um leið og kennslubæk-
urnar eru útgefnar, í sögu, hag-
fræði, landafræði, náttúrufræði,
dýrafræði, eðlisfræði, efnafræði,
vélfræði og málfræði, að þá séu
spurningar prentaðar eftir hvern
kafla bókanna,. en spurningar
prentaðar við þær kennslubækur
sem kenna á og enn eru óseldar.
Spurningar þessar þurfa að vera
svo ýtarlegar, að engu sé því
gleymt að spyrja að, sem máti
skiptir af efni kaflanna, sem
spurningarnar eiga við.
Námsaðferðin er því þannig:
Nemandinn les hvern kafla ræki-
lega ofan í kjölinn. Þegar hann
telur sig hafa tileinkað sér efni
kaflanna nægilega vel, semur
hann skrifleg svör við spurning-
arnar. Reki hann einhversstaðar
í vörðurnar við samning svar-
anna, verður hann að fá aðstoð
kennarans, eða þá þeirra manna,
sem hann trúir til þess að veita
sér réttar leiðbeiningar, svo svör-
in verði rétt. Síðan lætur nem-
andinn einhvérn með tilstyrk
spurninganna og svaranna prófa
sig. Þannig útbúinn mætir hann
í tíma.
Æskilegast og öruggast fyrir
nemandann er, að semja svo rit-
gerð um hvern kafla, eins og
bent er á að ofan í Royal readers,
það festir efnið betur í núnni og
samlagar það betur huganum.
Hver heilvita sæmilega skyni
borinn maður, hlýtur því að geta
séð, hvað það er að öllu leyti
þægilegra og auðveldara fyrir
Békmemifa^erðlaun sfhonf ChurchiEl
Kona Winstons Churchills sést hér taka við bókmenntaverðlaun-
i:m Nobels fyrir árið 1953, fyrir hönd eiginmanns síns, sem ekki
gat komið til Stokkhólms vegna anna. Það er Gústaf Adolf Svía-
konungur, sem afliendir frúnni verðlaunin.
nemendann, þegar hann hefir
vandlega lesið kaflann niður í
kjölinn, að hafa þá prentaðar
spurningar um efni kaflans við
hendina, og geta þá strax byrjað
á að semja svörin við þær, og að
því búnu láta prófa sig. Þetta
léttir líka stórkostlega upplestur-
inn fyrir prófin, að hafa spurn-
ingar og svör við þeim við hend-
ina, er þeir hafa lesið kaflana vel
yfir áður, og verða því fljótari að
láta prófu sig. Spurningar þessar
ætti svo að leggja til grundvail-
ar við prófin. Þeir kennarar, sem
segja nemendum meir en það,
sem er í kennslubókunum af
fræðandi áríðandi efni, ættu
ávallt að láta nemendurnar skrifa
það niður hjá sér; sé það ekki
gert, kemur sú kennsla aðeins
þeim gáfaðri og eftirtektarsam-
ari að notum, en fer inn um
annað eyrað og út um hitt á þeim
ógáfaðri og eftirtektarminni, og
væri þá rangt gagnvart þeim síð-
artöldu, að láta spurningar út úr
slíkum fróðleik koma á prófum,
nema þeim sé áður gefinn kostur
á að skrifa niður hjá sér það, sem
kennarinn fræðir nemendurna
um og ekki er í kennslubókunum.
Hitt væri að sýna minni bræðr-
unum ónærgætni, en það eru ein-
mitt þeim, sem samkvæmt kær-
leiksboðum kristindómsins er
mest þörf að hlynna að.
Til þess að velja úr spurning-
um þessum til landsprófsins, vor-
prófa barnaskólanna og annara
prófa, er áríðandi að séu valdir
valinkunnir samvizkusamir sóma
menn, nærgætnir og gjörsneydd-
ir því að vilja halla rétti lítil-
magnans, heldur vilji þræða hið
gullna meðalhóf, þar sem vitan-
legt er, að allar spurningarnar
eru ekki jafnauðveldar til úr-
lausnar. í
Mér finnst að barnaeigendur'
ættu að beita sér fyrir því af al-
hug, að þær breytingar, sem að
ofan eru taldar væru hið bráð-
asta gjörðar á kennslubókunum,
og að sú tilhögun væri viðhöfð,
sem bent hefir verið á, að leggja
spurningarnar til grundvallar við
prófin. Það mun sannast og
reynast, að það myndi- létta
mörgum nemendanum fyrir fæti
við námið, og myndi það áþreif-
anlegast koma fram við smæl-
ingjana, sem minni gáfum væru
af skaparanum gæddir. En það
eru einmitt þeir, sem mestrar
nærgætni og umönnunar þurfa,
án þess þó á nokkur hátt að
skemma eða draga úr framförum
þeirra betur gefnu. Þeir ógáfaðri
geta líka orðið sér og föðurland-
inu til sóma, ef þeir eru reglu-,
skapfestu-, mannkosta- og gæfu-
menn. i
Eins og ég gat um hér að fram-
an finnst mér málfræði fyrir
barnaskóla eftir þá Jónas B.
Jónsson fræðslufulltrúa og Frið-
rik Hjartar skólastjóra vera ágæt
bók, svo langt sem hún nær, enda
vantar þar ekki spurningarnar
við kaflana. Verð ég að láta það
álit mitt i ljósi byggt á reynslu
minni, að ég tel vel fært, með
aðstoð og notkun málfræðinnar
og hinna hentugu stílæfinga
Friðriks Hjartar skólastjóra og
ekki síður hinnar stór ágætu i
stafsetningarkennslubókar þeirra
kennaranna Árna Þórðarsonar og
Gunnars Guðmundssonar, að
kenna hverju sæmilega námfúsu
meðalgreindu barni undir fulln- 1
aðarpróf, að rita móðurmál sitt
nokurn veginn ritvillulaust,
einkum sé hætt að rita Z, eins
og sumir vilja. Miða ég hér við,
að sami kennarinn kenni barninu
frá 7 ára aldri til fullnaðarprófs,
og fái það um 70 daga kennslu á
vetri hverjum. Er hér átt við 6
mánaða kennslu á vetri tvískipta,
eða þar sem kennt er á tveimur
stöðum yfir veturinn. Að þessu
þurfa barnaskólarnir að keppa, \
að bornin skrifi móðurmál sitt
nokkurn veginn ritviilulaust,
þegar þau fara í framhaldsskól-
ana. Regla sú, sem mér hefir
reynzt bezt við stafsetningar-
þjálfunina er, að lesa nógu hægt
og rólega upp fyrir börnin æf-
ingarnar, og stafa þau orð í
pennann fyrir þau, sem ástæða
er til að ætla að þau skrifi rangt,
og útskýra fyrir þeim um leið,
hvers vegna orðið sé ritað þann-
ig. Áríðandi er að Vera nógu
þolinmóður við, að láta nemend-
urna endurtaka nægilega oft
stafsetningarreglurnar, þar til
þeir eru hættir að flaska á þeim.
Að þessu loknu er sjálfsagt og
skylt að iáta nemendurna byrja
á endursögnum og ritgerðum.
Nemendunum ætti líka að vera
það . ágæt ritleiknisæfing, ef sá
siður væri tekinn upp eins og ég
hefi að ofan bent á, að nemend-
urnir semdu ritgerðir út af efni
kaflanna í kennslubókunum. Það
ætti ekkert að draga úr réttrit-
unarþjálfuninni, þó þessar kafla-
ritgerðir væru samdar, þar sem
þær væru gjörðar utan kennslu-
tíma.
Stafurinn Z finnst sumum að
mætti hverfa úr íslenzku ritmáli,
en Yið vil ég ekki missa. Mér
finnst að þær ritgerðir, sem y
vantar í, séu eins og „neflaus
ásýnd augnalaus með“, eins og
Bjarni Thorarensen kemst að
orði. Til að festa Y regluna
betur í minni, setti ég saman
fyrir nemendur mína þessa vísu:
Ypsilon þú æ skalt hafa,
ef í orðsins stofni kemur,
o, ó, u, ú, au. Án vafa
ágætlega þetta nemur.
Ég býzt við að eftir vísu þessari
sé hægt að finna sennilega allt
að 90% íslenzkra Ypsilonsorða.
Hinn hlutann, sem af útlendum
uppruna væri kominn ætti að
stjörnumerkja í stafsetningaorða-
bókum, svo nemendurnir ættu
hægra með að kynna sér þau öhð.
Nú þessa dagana er foreldrum
og aðstandendum barna boðið að
heimsækja skólana, til þess með-
al annars, að ræða við kennara
og skólastjóra um kennsluna.
Væri því mjög hentugt tækifæri
fyrir foreldrana að koma ofan-
rituðum tillögum á framfæri við
skólastjórana og kennarana, þúr
sem tillögur þessar, ef þær næðu
fram að ganga létti foreldrunuSa.
starfið stórkostlega við að bí»a
börnin undir kennsluna í skól-
unum, og tryggði það, að námið
yrði betur af hendi leyst og þár
af leiðandi börnunum notadrýgrp.
Auk þess væri meiri trygging
fyrir því að spurningarnar væru í
sem beztu lagi, ef valdir ágætir
kennarar semdu spurningarnar,
heldur en að ýmsir misjafnir
kennarar, semdu þær eins og nú
á sér stað, en sumir gefa þsór
alls engar. Með þessu móti fengju.
iíka öll börn á landinu, sem not-
uðu sömu kennslubækurnar scmu
spurningarnar, og fengist þá með
því miklu meiri samræmi í próf-
in og gleggra og ábyggilegra yfit-
lit yfir árangur kennslunnar.
Auk þessa létti það starfið hjá
kennurum þeim, sem láta börnin.
hafa spurningar, þar þeir losnuðu
við að semja þær, því þær væru
prentaðar með eða í kennslubók-
unum.
Reykjavík, 26. nóv. 1953.
SiGURDÓg
JOMSSOI
SCB.
SK&RTGRIPAVERZLUN
h »■ c «, i a' ; ' b æ t i. *