Morgunblaðið - 23.03.1954, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 23. marz 1954
ÍHORGUNBLAÐIÐ
9
Fátækasta landsvæð'i heimsins, — Arabíu-eyðimörkin — býr yfir
stórkostlegum verðmætum, þar sem eru hinar miklu oiíulindir.
Á fáum árum hafa mikil mannvirki verið reist þar með olíupen-
ingum. Myndin er frá olíuhöfninni Mena Ahmadi, sem þotið hefur
upp á fáum árum.
Olíuuppsprettan í Saudi-Arabíu
sem er stærsta olíulind heimsins
FY RIR nokkru fundu arabiskir og amerískir verkfræðingar
stærstu olíulind heimsins í Arabíu. Lindin fannst í Saudi-
Arabiu, á milli 24.—26. breiddargráðu og mætti frekar teljast
neðanjarðar-olíúhaf en lind. Álitið er að uppspretta þessi innihaldi
sneira olíumagn en allar olíulindir Bandaríkjanna samanlagðar, en
olíumagn þeirra er talið vera 3,5 milljarðar smálesta árlega.
Fundur þessa Olíuhafs hefur
afsannað þær staðhæfingar olíu-
sérfræðinga, að eftir 25 ár yrði
<511 olía jarðarinnar þrotin. Upp-
sprettan hefur verið nefnd
Ghawar-lindin og er álitin til-
heyra arabísk-amerísku olíu-
félagi.
SÁ SEM FYRSTUR NAUT
GÓÐS AF OLÍUNNI
Það var konungurinn Ibn Saud,
sem fyrstur grundvallaði Saudi-
Arabíu. Hann var einnig íyrstur
af arabískum drottnurum sem
sá og skildi verðmæti olíunnar.
Hann færði sér þau líka vel í
nyt. Hann hefði líka vel skilið
verðmæti þessarar nýfundnu olíu
uppsprettu ef hann hefði lifað nú
og varla látið hana sleppa úr
greipum sér. En nú er það sonur
hans sem horfir upp á það, að
erlendir aðilar njóti þessara
miklu auðlindar.
var fastheldinn á fjármuni sína.
Jarlinn sem yfirleitt ekki lifir
í miklum munaði, er samt ákaf-
lega veikur fyrir góðum og fögr-
um bifreiðum. Jafnvel áður en
búið var að leggja sæmilega
akfæra landsvegi, var hann bú-
inn að kaupa sér 10 nýtizku bif-
reiðar sem margar hverjar voru
innréttaðar og bryddaðar með
gulli.
ALLT SNÝST UM OLÍU
Eyjan Bahrein, liggur rétt fyr-
ir utan takmörk hins nýfundna
oliusvæðis í Ghawar. Jarl þess-
arar eyju sem er Sulman bin
Hamad A1 Khalifa, hefur haft
slíkan áhuga fyrir olíuævintýr-
um, að hann hefur kostað tvo
danska fornleifafræðinga til þess
að grafa í hæðirnar á eyjunni,
þar sem talið er að olia hafi
fundist fyrir mörg hundruð ár-
um.
OLÍULINDIRNAR í
BLRAIMIA-VIN
Olían í Arabíu á svo ríkan þátt
f afkomu landsins að hún verður
aldrei ofmetin. Rúmu ári fyrir
dauða sinn sendi Ibn Saud kon-
wngur hersveitir sínar til Burai-
mia-vinjar, sem hinir innfæddu í
fcrezka verndarríkinu Oman
gerðu kröfu til og höfðu búsett
sig. Árangurinn varð ekki aðeins
bióðugur bardagi við íbúa Oman,
heldur leiddi þetta einnig til ó-
samkomulags við Englendinga.
Saudi-Arabíar klöguðu þá til
Sameinuðu þjóðanna. Styrjöldin
stóð auðvitað um réttinn íil olíu-
lindanna sem menn hugðu að
mundu finnast í vinjinni.
JARLINN SEM EKUR I
GULLBÚINNI BIFREIÐ
Ghawar-lindin liggur talsvert
lengra til norðurs, en það sem
nú er talið tilheyra því ríki sem
sonur Ibn Saud ræður yfir. Lind-
in liggur nær hinu auðuga olíu-
landi Kuwait og Bahrein. Kuwait
er lítil borg, en drottnarínn þar
Abdullah A1 Saleni jarl, er einn
af ríkustu mönnum heimsins.
Tekjur hans á ári eru um 2300
millj. kr. Þessar tekjur fær hann
fyrir olíuna sem hann selur ensku
olíufélagi. Hinir 160.000 þegnar
jarlsins njóta góðs af ríkidæmi
hans. Hann hefur látið byggja
vönduð sjúkrahús, verksmiðjur,
skóla og góða vegi. Lifnaðar-
hættir hans eru ólíkir lifnaðar-
háttum Ibn Saud konungs, sem
HANN VAR EKKI NÍSKUR,
EN OLÍUPENINGARNIR VORU
EKKI ÖLLUM ÆTLAÐIR
Áður en Ghawar-lindin fannst,
hafði Saud-konungur verið lang
ríkastur af öllum olíueigendum
í Arabíu En nú er það sonur
hans sem fer með auð og völd
eftir föður sinn í Saudi-Arabíu.
Ef olíulindin mikla væri talin
tilheyra honum, mundu tekjur
hans verða gífurlegar, og eru
þær þó geysimiklar fyrir Hann
er að því leyti ólíkur föður sín-
um, að hann vill láta olíupen-
ingana koma til almenningsþarfa,
t. d. bygginga á íbúðum, skólum
o. s. frv. Faðir hans var afar
fastheldinn á fé sitt sem inn kom
fyrir olíuna, en lifði sjálfur í
auði og allsnægtum, þegar hon-
um bauð svo við að horfa. Hann
var ekki nízkur en hann áleit
að þegnar sínir hefðu ekki gott
af því og að það stríddi á móti
upprunalegu eðli þeirra, að láta
þá allt í einu hafa fullar hendur
fjár. Hann gat ekki hugsað sér
að „olíupeningunum“ yrði sóað,
til allskonar óþarfa fram yfir
það sem hann gerði sjálfur, því
þeir voru honum næstum heilag-
ir.
SAMT SEM ÁÐUR LÍKUR
FÖDUR SÍNUM
Ef Englendingar geta eignað
sér olíuna í Kuwait, þá er olíu-
lindin i Sau#di-Arabíu eign
arabísk-ameríska olíufélagsins
Framh. af bls. 11.
Skugga-Sveinn á leiksviði Akureyringa
NÝLEGA hófust hér sýningar á
hinu vinsæla leikriti Matthíasar,
Skugga-Sveini. Hafa þegar verið
5 sýningar á leiknum og honum
ágætlega tekið, enda mörgum
hlutverkunum vel skilað. Ekki
verður hér farið út í að dæma
einstaka leikendur en geta má
þess að af þeim, sem með stærri
hlutverk fara, hafa hlotið góða
dóiha þau Jóhann Ogmundsson
fyrir Ögmund, Björg Baldvins-
dóttir fyrir Astu, Vignir Guð-
mur.dsson fyrir Laurenzius sýslu-
mann og Eggert Ólafsson fyrir
Skugga-Svein. í tilefni þessarar
rnyndariegu sýningar Leikfélags
Akureyrar er ekki úr vegi að
rabba lítiilega um „Skugga", höi-
und hans og fyrri sýningar á
leiknum bér í bæ.
Þegar Matthías Jochumsson,
smábóndasonurjnn frá Skógum í
Þoskafirði í Barðastrandarsýslu,
kom fyrst í Latínuskólann í
Reykjavík, haustið 1859, þá tæpra
24 áta að aldri, innritaðist hann
í 3. bekk skólans. Lauk þaðan
stúdentsprófi 1863 og prestaskóla
prófi 1865. Á skóíaárum sínum
samdi hann leikritið „Útilegu-
mennina". Matthías hafði nokkr-
um árum áður dvalið um tíma í
Kaupmannahöfn, og hefur þá
vafalaust kynnzt leiksýningum í
borginni. Geta má þess, að flest
lögin við hin snjöllu kvæði í
Björg Baldvinsdóttir
sem Ásta í Dal
leiknum eru úr „Elverhöj“, þjóð-
sagnaleik Dana, eftir Heiberg, en
lögin samdi Kuhlau. — Útilegu-
mennirnir voru fyrst leiknir í
Gildaskálanum svonefnda í
Reykjavík 1862, og hafði Sigurð-
ur Guðmundsson málari málað
leiktjöldir.. Eru þau ennþá geymd
í Þjóðminjasafninu. Leiknum var
mjög vel tekið aí áheyrendum.
Matthías skrifaði Steingrími
Thorsteinssyni skáldi 194 marz
1863: „Ég bjó til eða sullaði eða
skrúfaði saman leikrit í jólafrí-
inu. Það heitir Útilegumennirnir
og er í 4 þáttum með ljóðmæla-
rusli hér og þar. Mér leiddist
þessi danska „kommindía“, sem
griðkonur hérna segja og tók mig
Jóhann Ögmundsson
sem Ögmundur útilegumaður.
eftir Hal6grím>
Eggert Ólafsson
sem Skugga-Sveinn.
þvi til, og þó þetta rit mitt í raun
og veru væri ómerkilegt gjörði
það samt hvínandi lukku“.
Eftir þetta breytti höfundurinn
leikritinu nokkuð oft og kallaði
það nú Skugga-Svein. Var það
(Útilegumennirnir) prentað fyrst
1864. Þó að fáir muni telja leik-
ritið gallalaust frá leikrænu sjón-
armiði séð, þá hefur það samt
sem áður hlotið óvenjulegar vin-
sældir hjá almenningi, og vafa-
laust oftar og víðar verið sýnt
hér á landi en nokkurt annað
leikrit. Ennfremur hefur það ver-
ið leikið í Vesturheimi.
Guðmundur Finnbogason skrif-
aði Stutta en einkar skemmtilega
grein um Skugga-Svein í Aldar-
minningarrit Matthíasar Jochums
sonar 1935, og segir þar meðal
annars:
„ . . . Skýringin á gengi sjón-
leiksins er fyrst og fremst sú, að
Matthías sló þarna á marga þá
strengi, er lengst hljóma í brjósti
Islendinga. Hann færði fyrstur
hið íslenzka leiksvig úr baðstof-
unni út undir bert loft og „fram
á regin-fjallaslóð“. Hann tók
fyrstur í sjónleik efni úr þjóð-
trúnni og hann var jafnframt inn
fálgt skáld, er hreif áheyrendur
með ljóðrgenu vængjablaki. Og
hann kom þarna með myndir úr
nýju, meo skringilegar persónur,
íslenzku þjóðlífi, gömlu og þó
er lífguðu leikinn: Guddu og
Gvend, Jón sterka og Hróbjart,
skemmtilega lipurtá, fjöruga
stúdenta, drýldinn sýslumann,
saklausa heimasætu og svo úti-
legumennina.
Það er auðséð, að Skugga-
Sveinn hefur átt upptök sín í
ferð Matthíasar um ísland með
kvekurunum ísak Sharpe.og A.
Klosters sumarið 1861. 27. sept.
það ár segir hann í bréfi til Stein-
gríms Th.: „en ég vil minnast
þess, að við höfum átt dýrðlegt
sumar og var hin bezta skemmt-
un að ríða um land vort í heið-
björtu blíðviðri sumarsælunnar,
Valdimarsson
og dufla við landvættirnar í fell-
um, fjalldölum, fossum, hólum,
gljúfrum, grásteinum, giljum,
hellum, heiðum, hraundröngum
og hvítum jöklum, gömlum, ginn
helgum, geislfáðum . . .“ „Ég fór
frá Geysi r.orður fjöll, og er dýrð
legt um sólheiðan sumardag að
sveima milli jökla og vatna uppi
á reginöræfum, því þar er mað-
ur svo langt frá öllurh dónaskap
og dampalopti, því jökulblærinn
skolar öllu þess konar niður í
byggðina . . .“ „í ættjörðinni
bergir og skáldið á móðurmjólk-
inni og hvergi ella . . .“ ",Þar sem
akrar fyrr engi skreyttu, velta
vaðlar fram, valda auðnum; þar
sem "kynrikir kappar léku, sofa
hrossætur á hundaþúfum".
Þarna er hrifningin og ástin á
landinu, er féll í stuðla í söng
stúdentanna: „Látum af hárri
heiðarbriW* og í fleiri kvæðum
í Skugga-Sveini, og þarna er and
stæða fortíðar og samtiðar, ör-
æfatignar og aumingjaskaparins
niðri í sveitinni, sbr. „Niðri i
sveitinni kúrir köld“. Skugga-
Sveinn er andófið í huga skálds-
ins gegn ómennskunni, sem það
fann í samtíð sinni. Skugga-
Sveinn revnir að halda sjálfsvirð-
ingu sinni með því að samþýðast
ógn öræfanna, er ala þá karl-
mennsku, sem ekki nær að þró-
ast í byggð“.
Og mesta leikritaskáld íslend-
inga, Jóhann Sigurjónsson, segir
svo frá:
„Ég var á sjöunda árinu þegar
ég sá sjónleik í fyrsta sinn á æv-
inni. Og það var í heimahúsum
að Laxamýri. Egill bróðir minn
var lífið og sálin í fyrirtækinu
og hann lék aðalhlutverkið, sjálf-
an Skugga-Svein. Aldrei, hvorki
fyrr né síðar, hefir nokkur leik-
list gripið mig jafnmikilli aðdáun
og skelfingu eins og þegar
Skugga-Sveinn hristi atgeirinn
og kvað með ógurlegri raust:
Ogn sé bér í oddi — en í eggjum
dauði — hugur i fal — en heift
í skafti. —• Löngu seinna, þegar
ég var kominn til vits og ára,
skildi ég, að þá snart gyðja sorg-
arleiksins hjarta mitt í fyrsta
sinn með sínum volduga væng“.
Hér á Akureyri var leikurinn
leikinn fyrst 1878 í vörugeymslu-
húsi Johnasens kaupmanns. Ung-
ur bóndi framan úr Eyjafirði,
Hallgrímur Hallgrímsson á Rif-
kelsstöðum, var fenginn til að
leika Skugga-Svein. Var leikmeð
ferð hans mjög rómuð. og tóku
ýmsir þeir, er seinna léku Svein,
leik Hallgríms til fyrirmyryiar.
Hallgrimur hafði mikla hæfi-
leika í hlutverkið, var stórvax-
inn og þrekvaxinn og raddmað-
ur ágætur fram eftir aldri. —
Fékkst Hallgrímur nokkuð við
leiklist á þessum árum og síðar.
Eftir þetta tók Páll Magnússon
við hlutverki Sveins, unz hann
fór til Vesturheims upp úr alda-
mótum, en síðan Flóvent Jóhanns
son í eitt skipti.
í þau 4 skipti, sem Skugga-
Sveinn hefur verið sýndur hér
síðan 1910, hefur Jón Steingríms-
son ætíð farið með hlutverkið.
Var það fyrst veturinn 1911-—’12,
er Gamla leikfélagið svonefnda
sýndi leikinn undir stjórn Guð-
laugs sýslumanns. Síðan lék hann
veturinn 1916—’ 17, en upp úr
þeirri leiksýningu var Leikfélag
Akureyrar stofnað. Næst var
leikurinn sýndur- á útmánuðum
,1926 en síðast fyrri hluta vetrar
1935, og þá í tilefni af aldaraf-
mæli höfundarins. Leikstjóri var
Ágúst Kvaran.
Síðan ég man fyrst eftir, hafa
eftirtaldar stúlkur farig með
hlutverk Ástu í þeirri röð, er ég
nefni þær: Matthea, dóttir höf-
undar, Svava Jónsdóttir, Guðrún.
Jóhannesdóttir, Eva Pálsdóttir
frá Hrísey Jóhanna Jóhannsdótt-
ir (Johnsen) söngkona og Ingi-
Framh. á bls. 12