Morgunblaðið - 23.03.1954, Blaðsíða 11

Þriðjudagur 23. marz 1954
MORGVWBLAÐIÐ
11 '
Sænskci
ÞAÐ er ekki um annað mál meira
talað nú hér meðal vor en áfeng-
ismálið, sem vonlegt er, þar sem
tillögur um það eru nú til um-
ræðu og athugunar á Alþingi.
Málið er og þannig vaxið, að það
tekur til fleiri landsmanna, á ein-
hvern hátt, en flest önnur mál,
sem löggjöf er sett um. Er því
eigi að undra, þó að margt sé rit-
að og rætt um þetta mál, eins og
stendur, og kennir þar margra
grasa.
Svo vill til, að um þessar mund
ir er áfengismálið einnig víðtækt
dagskrármál annars staðar á
Norðurlöndum, en einkum þó í
Svíþjóð og Noregi. Starfað hat'a
einnig milliþinganefndir í mál-
inu í báðum þessum löndum, og
nú er svo komið, eins og hér, að
í Svíþjóð er innan skamms eða
rétt um þetta leyti von á frum-
varpi til nýrra áfengislaga, og
flytur ríkisstjórnin það. Er það
að mestu leyti sniðið eftir frum-
varpi milliþinganefndarinnar,
eins og frumvarp það, er hér var
lagt fram síðastliðið haust. —
Eins og kunnugt er, breytti efri
deild Alþingis frv. dómsmálaráð-
herra allverulega, en nú er það
komið úr allsherjarnefnd í neðri
deild, og hefur nú enn tekið all-
miklum stakkaskiptum frá þvi,
er það kom í hendur neðri deild-
ar. — Einna mest er deilt um
sterka ölið, rýmkun veitinga og
skipun áfengisvarna og fjárfram-
lög til þeirra.
Allsherjarnefnd nefri deildar
hafnar sterka ölinu, sem efri
deild hallaðist að. Um veitingar
gengur allsh.n.d. lengra en e. d.
til takmarkana og loks tekur alls-
herjarnefnd upp skipan áfengis-
varna með sama hætti og mælt
var fyrir um í frv. dómsmálaráð-
herra, en e. d. felldi. þann kafla
úr frv., en frv. ráðherra gerði
hins vegar ráð fyrir allmiklum
fjárframlögum til bindindisstarf-
semi og áfengisvarna.
Einna harðastar eru deilurnar
um sterka ölið. — Öl-mennirnir
vísa óspart til þess, að Svíar ætli
nú að fá sterkt öl á markaðinn
hjá sér, og muni ætlunin með því
vera sú að þrýsta niður neyzlu
sterkra drykkja, og telja þeir
þjóðráð að taka þetta til fyrir-
myndar. — Finnar hafa reynt
þetta, hófu af nýju eftir stríðið
brugg á sterku öli og sendu á
markaðinn, en útkoman varð sú,
að öldrykkjan jókst mikið, vín-
neyzlan dálítið, en neyzla sterkra
drykkja stóð hér um bil í stað.
Þetta herma opinberar skýrslur,
og hefur allshn. n. d. þær í hönd-
um. Svo að það sannaðist á Finn-
um, að „það sem helzt hann var-
ast vann, varð þó að koma yfir
hann“ í þessu efni. — Norðmenn
hófu og bruggun á sterku öli
1949, en hvemig hefur farið þar?
Öldrykkjan hefur aukizt talsvert,
neyzla sterkra drykkja dálítið
minnkað, en með þeim afleiðing-
um, að hátt á fimmta hundrað
bæja- og sveitastjórnir og áfeng-
jsvarnarnefndir í Noregi skoruðu
á stjórn og þing að banna sterka
ölið. Láta áfengisvarnanefndir
herfilega yfir reynslunni af því,
í ársskýrslum sínum. Og svo á
að telja íslendingum trú um,
að þetta sterka öl hafi gefizt vei
í Noregi! En hvers vegna ætlar
sænska stjórnin að koma í kjöl-
far hinna og reyna sterkt öl, þrátt
fyrir umrædda reynslu af því í
Finnlandi og Noregi? Það er eðli-
legt, að menn spyrji þannig.
Það voru tveir þriðju áfengis-
laganefndarinnar sænsku, sem
vildi fá sterkt öl, og ríkisstjórn-
in fellst á þá tillögu, þrátt fyrir
það, að sporin hræða, bæði i
Finnlandi og í Noregi. — Já,
hvers vegna vilja þessir herrar
Sterka ölið? Af sömu ástæðum og
ýmsir öl-menn hér. Halda menn,
að Svíar séu bindindissamari og
bindindissinnaðri þjóð en íslend-
ingar? Nei, og aftúr nei, og þar
erum vér komnir að kjarna máls-
Sns. Svíar hafa lengi undanfarið
-verið hæstir um áfengisneyzlu
allra Norðurlandaþjóða, en ís-
Jendingar lægstir. Árið 1953 var
áfengisneyzlan á hvert manns-
barn í Svíþjóð 3,80 lítrar með
100% af vínanda. Hún hefur
hækkað undanfarin ár, og eru
Svíar orðnir í standandi vand-
ræðum með ástandið, og er þetta
því raunalegra, sem þeir standa
mjög framarlega um rannsóknir
um áhrif áfengis, gefa út ágæt
rit um þessi mál og kunna vel
til vígs á þessum vettvangi fræði-
lega. Þeim er því dálítil vorkunn,
þó að þeir vilji reyna nýjar leiðir,
en engan veginn virðist mér það
samt afsákanlegt, með reynsluna
blasandi við sér af þessari ævin-
týra-áfengispólitík frá nágranna-
löndunum. — En oss hér á ís-
landi er sannarlega engin vork-
unn. Hvernig getur háttvirtum
alþingismönnum dottið í hug, að
vér íslendingar, sem erum bind-
indissamasta þjóð á Norðurlönd-
um, og þar miða ég við opinberar
skýrslur um áfengisneyzlu, eig-
um að taka löggjafar-ráðstafanir
drykkfelldustu þjóðar á Norður-
löndum til fyrirmyndar í því
skyni að laga ástandið hjá oss?
Manni fer að detta í hug, að sum-
ir menn hér séu ekki ánægðir,
nema þeir eigi einhverja útlenda
mömmu, og allt sem hún gerir
sé harla gott, einungis af því að
hún gerir það. Einu sinni var tal-
að um dönsku mömmu, en nú
girnast svo fáir hér að leggjast
á hennar brjóst, en ekki svo fáir
eiga bandaríska mömmu. Hjá
henni er svo einstaklega gott að
vera. — Aðrir eiga rússneska
mömnlu, og þeim finnst allt til
fyrirmyndar hjá henni, ekki svo
fáum. — Og svo er komin ein
enn, og það er sænska mamma,
sem öl-mennirnir eru svo ein-
staklega hrifnir af. — Það fylgir
sumum hér alltof oft að þykja
eitthvað gott og fínt, af því að
það er útlent. Svo lágkúrulegur
er íslendingurinn stundum. Ætt-
um vér ekki að venja oss af
brjósti þessara útlendu mamma?
— það er ekki svo sjaldan, að
vér íslendingar getum kennt öðr-
um, og á sviði áfengismálanna
höfum vér minna að læra af ná-
grannaþjóðum vorum en margir
vilja vera láta. Það gefur hins
vegar að skilja, að sitt af hverju
fáum vér lært af þeim, einnig á
þessum vettvangi, en í meginat-
riðum hafa þeir meira af oss að
læra, en vér af þeim, meðan vér
erum sú þjóðin, sem drekkum
minna af áfengi en hver hinna
Norðurlandaþjóðanna. —
Hefur áfengislöggjöf vor verið
fremri eða síðri en áfengislöggjöf
nágrannaþjóðanna? Svo framar-
lega sem það er góð áfengislög-
gjöf, sem þrýstir áfengisneyzl-
unni niður svo mjög, sem raun
ber vitni um hér, í samanburði
við nágrannanna, þá höfum vér
búið við nokkuð viðunandi lög-
gjöf, og höfum enga ástæðu til
að taka til fyrirmyndar þær þjóð-
ir, sem eru verr settar en vér
sjálfir í þessum efnum.
Vér skulum halla oss að
mömmu hérna heima, og hún
segir oss að forða þjóðinni frá
ölforaðinu og allri þeirri for-
heimskun og spillingu, sem því
fylgir. Hún biður börnin sín að
skilja það, að ölið er ef til vill
ennþá verra en brennivínið. Það
sagði Gustav von Bunge, pró-
fessor í lífefnafræði í Basel, á
alþjóðaþingi bindindismanna í
Basel 1895, og hann skýrði frá
því, eftir prófessor Bollinger, að
sjöunda hvert karlmannslík, sem
krufið v&r þá um hríð í Múnchen,
var áfengiseitrað og auðséð, að
dauðaorsökin hafði verið öl-
drykkja eða réttara sagt eitrun
af hennar völdum. — Það eru
margir merkir læknar í heimin-
um, sem halda því fram, að sá
alkoholismi, sem stafar af neyzlu
sterkra öldrykkja sé ennþá meiri
en sá, sem stafar af neyzlu
eimdra drykkja. — Ölið virðist
mörgum meinlaust, en þess vegna
er það einmitt svo hættulegt. Það
er mikið svikalyf og mjög af-
vegaleiðandi.
Höldum oss í meginatriðum við
miklar takmarkanir um sölu og
veitingar áfengra drykkja og úti-
Framh. á bls. IX
Eyvindur Sfprðsson
—mlisning
í DAG verður til moldar bor-
inn Eyvindur Sigurðsson, sonur
hjónanna Sigurðar Níelssonár,
sem ættaður var úr Mosfelssveit
og lengi var starfsmaður hjá Eim-
skipafélagi íslands, en er nú lát-
inn fyrir nookkrum árum og frú
Jóhöhnu Eiríksdóttur frá Fells-
koti í Biskupstungum, nú busett
hjá Guðlaugu dóttur sinni, Mel-
haga 10 í Reykjavík.
Eyvindur var fæddur og upp
alinn í Biskupstungum. Eftir að
hann fluttist til Reykjavíkur var
hann nokkur ár starfsmaður hjá
Veiðarfæragerð íslands, en nú
síðast starfsmaður hjá Hallgrími
Benediktssyni. Síðastliðin 12 ár
bjó hann í húsi okkar hjónanna.
Öll þessi ár hefur hann kynnt
sig sem einstakt prúðmenni í
allri framgöngu. Hann var snyrti
maður, glaðlyndur og talaði
aldrei styggðaryrði til nokkurs
manns. Hann var sí-ungur í anda
og kunni bezt við sig í hópi æsku-
fólks. Á mannamótum var hann
ávallt í hópi unglinga og þeir
leituðu einnig á hans fund, þrátt
fyrir aldursmun. Börnunum þótti
vænt um hann og hlupu á móti
honum, er þau heyrðu til hans. Á
vinnustað var hann sérstaklega
samvizkusamur starfsmaður, á-
byggilegur til orða og verka.
Hjá Hallgr. Bened. urðu alþr
vinnufélagar hans, vinir hans. —
Það sýndu þeir honum einnig í
orði og verki, er hann var sjúkur
orðinn.
í nóvember síðastl. kenndi
hann sjúkleika þess, er leiddi
hann til dauða. Með stillingu tók
hann hinum erfiða sjúkdómi. —
Hann andaðist 17. þ. m. að Landa-
kotsspítala 55 ára að aldri.
Hinztu kveðju sendum við þér,
kæri vinur, með þakklæti fyrir
liðin samveru ár.
Friðarins Guð styrki aldraða
móður og systkini þín.
Sigríður Ingibergsdóttir.
— Olluuppspretfan
Framh. af bls. 9.
sem áður hefur verið getið, en
alls ekki Saud konungs. Félag
þetta er mjög öflugt og hefur
fengist við að rannsaka mögu-
leika til olíuvinnslu víðsvegar í
Arabíu. Eftir þennan mikla fund,
er augljóst að félagið verður að
auka skipasfól sinn að miklum
mun. ef það á að vera fært um
að annast útflutning olíunnar.
Hingað til hefur félagið annast
flutning á 40% olíunnar á eigin
skipum, en nú verður útflutn-
ingurinn miklu meiri. En varla
verða gerðir samningar við son
Saud konungs í þessu efni, þar
sem hann heldur flutningaskipa-
flota sínum í járnklóm, hann
hefur með því sannað, aö hann
er ekki eftirbátur föður síns þeg-
ar því er að skipta, enda hefur
hann ekki minnsta áhuga fyrir
því að vera ameríkumönnum til
geðs í þeim málum sem varða
hina nýfundnu olíulind.
ÁSTÆÐULAUST AÐ
KVÍÐA OLÍUSKORTI
Ennþá hefur ekki verið ákveðið
hvenær byrjað verði að vinna
olíu Ghawar-lindarinnar. Kostn-
aðurinn við það verður gífur-
legur þar sem leggja þarf leiðsl-
ur að lindinni mörg hundruð
kílómetra veg. En aðeins vitn-
eskjan um það að þessi stærsta
olíulind heimsins sé fundin, skap
ar vissuna fyrir því, að olía jarð-
arinnar muni ekki verða upp
urin á næstu 25 árum, eins og
fornleifafræðingar og olíusér-
fræðingar voru búnir að lýsa
yfir.
PARÍS, 22. marz — Fyrir um
hálfum mánuði hófust samning-
ar Frakka og Vestur-Þjóðverja
um framtíð Saar. Góðar heimild-
ir herma, að samningar þessir
hafi nú strandað.
FYRSTU sinfóníutónleikar út-
varpsins með Olav Kielland
á þessu ári voru í Þjóðleikhúsinu
16. þ. m. og var húsið þéttskip-
að áheyrendum. Verkefni voru
6. sinfónía og 4. píanókonsert
Beethovens. Sjötta sinfónía Beet-
hovens er hin svokallaða „Past-
oral“-sinfónía, en í því verki
lýsir tónskáldið, sem var mjög
einlægur náttúrudýrkandi, áhirf-
unum frá lífi sínu úti í ríki nátt-
úrunnar, en þar dvaldi hann allt-
af er hann átti þess kost og saug
að sér tært sveitarloftið og ilm
moldar og gróðurs. Sinfónían
hefst á króatísku bændalagi, sem
hann hefir notfært sér, eflaust
heyrt sungið á ferðum sínum
meðal sveitafólksins. Hefir tón-
skáldið látið heillast af þessu
sláandi og harðgerða tema, og
síðan gripið til þess að ívafi í
hina tignarlegu innreið sína í
ríki náttúrunnar á ólmum fáki
listarinnar. Annar kafli verks-
ins er Við lækinn, himinhrópandi
fagur rómantískur skáldskapur,
um hið einfalda og ríka líf hjarð-
mannsins, umvafinn víddum og
skáldlegum hrikaleik hinnar
ósnortnu frjálsu náttúru. Þriðji
kaflinn er skemmtisamkoma
sveitafólksins er endar í skyndi-
legu stórviðri með þrumum og
eldingum, en síðan lýkur hann
verkinu með lofsöng eða þakk-
argjörð að slotuðu óveðrinu.
Þó að sjálfsagt megi segja með
miklum sanni, að mörg af beztu
tónverkum aldanna, og raunar
listaverkum yfirleitt, séu að
miklu leyti náttúruáhrif, endur-
sögð í tónum, orðum og litum,
virðist þó að þetta veyk sé frem-
ur tileinkað náttúrunni beinlín-
is. Margir vilja kalla það beina
frásögn úr lífi sveitafólksins og
náttúrulýsingar. Þó virðist tón-
skáldið ekki hafa verið fullkom-
lega á því máli og vildi ekki láta
flokka þetta verk sitt undir
hermitónlist (prógrammúsik).
Olav Kielland fer ekki alfara-
leiðir í neinu. Túlkun hans er
alltaf hreinpersónuleg og hann
á það beinlínis til að víkja með
öllu frá hefðbundinni túlkun á
ýmsum klassískum verkum tón-
menntanna. Kom það mjög
greinilega fram í meðferð hans
á þessuvverki, sem er ákaflega
vandmeðfarið og geysierfitt í
flutningi. Ég hefi áður varað við
fullyrðingum úm það, að einhver
ákveðin túlkun sé hin eina rétta,
því svo er sem betur fer alls
ekki, og gildir það ekki hvað
sízt um list mikilla anda og
frjálsra eins og Beethoven var.
Þó þykir mér ástæða til þess
að hafa orð á því, að í aðalkafla
Pastoralsinfóníunnar sérstak-
lega, fannst mér að hin hreina
og skáldlega rómantík verksins
vera blönduð ruddalegri drama-
tík, þó erfitt sé vitanlega að
finna hin réttu mörk hér á milli.
Þó má ekki gleyma því, að þetta
viðkvæma verk þolir illa að á-
reynslu gæti til muna hjá hljóð-
færaleikurunum. Þó flutningur
þessa verks sé nýtt afrek frá
hendi sveitarinnar, afrek sem
óhugsandi var jafnvel fyrir tveim
árum, er þess vitanlega ekki að
vænta að geðríkur og hástemmd-
ur stjórnandi geti náð allri sveit-
inni svo á vald sitt ennþá, að
hvergi gæti óþægilegrar áreynslu,
en að hinn rómantíski straum-
ur nái að fljóta óhindraður, eins
og hér er nauðsynlegt að ger-
ist, ef samfögnuður okkar við
skáldið út í sælu sveitalífsins á
að verða fullkominn. Síðari kafl-
ar verksins voru fluttir af heill-
andi krafti og fullkominni inn-
lífun.
Fjórði píanókonsert Beethov-
ens er eitt u.naðslegasta og mik-
ilfenglegasta verk tónskáldsins
frá miðkafla ævinnar. Einleikari
var Árni Kristjánsson og spilaði
hann konsertinn af geislandi inn-
sæi og djúpri og ríkri alvöru
og tilfinningu. Má segja að hér
hafi hann unnið einn sinn stærsta
listsigur, og má raunar einnig
segja það um stjórnandann. Mun
sjaldan eða aldréi almennari
hrifningaralda hafa farið um leik
húsbekkina. Árni Kristjánsson er
mjög vaxandi listamaður, og’ or
það sannarlega mikil uppörfun
fyrir listina í þessu landi, að viiS
skulum eiga hér slíkan afburða-
mann, þannig að um leið og við
fögnum heimsóknum frægustu.
erlendra listamanna frá öllum
löndum og álfum, skuli okkar
eigin menn samhliða vaxa aö
áliti og viðurkenningu. Þetta
er það sem gefur lítilli þjéú
sjálfstraust og öryggi, ekki síður
en bætt ytri afkoma. Og gaman
er að heýra ummæli eins víð-
frægasta núlifandi söngvaro,
Dietrich Fischer-Dieskau, er hc •
söng með undirleik Árna, a«i
hann hafi sjaldan hitt fyrir gagn-
menntaðri, heilbrigðari og gái-
aðri listamann.
Á Þessum tónleikum sinfóníu-
hljómsveitarinnar var ekkert
sæti autt og reyndist jafnvcl
nauðsynlegt að gefa út miða á
stæði til þess að firra vandræð-
um. Sýnir þetta ekki hvað síst
vinsældir Árna Kristjánssonar.
Hitt verð ég að neyðast til a>>
átelja mjög, að enn hefir ekkv
komist í verk á þessum vetri að
endurtaka tónleikana fyrir ungt
fólk, skólafólk og annað fólk,
sem minni fjárráð hefir. Þessu
verður samstundis að kippa t
lag, enda var sinfóníusveitin
studd af Reykjavíkurbæ með þvi
skilyrði. Meðal æskunnar verð-
ur sveitin að vinna sér áheyr-
endur og ef það mistelcst er öll
barátta fyrir aukinni listmenn-
ingu meiningarlaus og hlægileg.
Nú er mikið rætt um vandamál
æskunnar, en vitað er, að aukin
listmenning er ein tryggasta leið-
in til þess að forða æskunni frá
hverskonar ræfildómi og eygi-
leggjandi iðjuleysi og rölti.
Ég sting upp á því að allir
arinnar verði endurteknir fram-
vegis. Ríkisútvarpið, eða réttara
sagt þjóðin, leggur þessu fyrir*
tæki fé af aðdáanlegu örlæti, cr
tillit er tekið til þess, hve margt
hún verður að neita sér um í
listum. Það er því með öllu ó-
fyrirgefanlegt að sóa kröftum
hennar og fé til þess að æfa verk
eins og þessi og loka síðan allt
þetta mikla starf ofan í kistu
úrræðaleysisins, í stað þess að
kalla unga fólkið saman og bjóða
þvi að hlusta.
Ég sé að undanfaríð hafa kenn
arar unglingaskólanna þeytzt i bif
reiðum upp á heiðar til þess að
koma nemendunum út i sólina og
hraina loftið. Ég er alveg sam-
mála þessari nýbreyttni og ég
dái þessa framtakssemi, en við
sem ábyrgð berum á ýmsum
hliðum andlegs lífs, sérstaklega
listuppeldinu, megum ekki verða
undir í samkeppninni um bcrn-
in. Það eru kennarar og skóla-
stjórar barnanna, sem nú hafa
bókstaflega lagt þau undir sig,
sem verða að tryggja þeim tóm
til listiðkana. Um þetta er bein-
línis þörf að kveðja saman ráð-
stefnu og treysti ég bezt okkar
ötula og listelska borgarstjóra til
að hafa forustu um það mál,
sem ekki má nú dragast úr
þessu. P. I.
Sala ríklsjarða '
í GÆR var á dagskrá efri deild-
ar Alþingis frumvarp um sölu
jarða í opinberri eigu. Frumvarp
ið var afgreitt frá efri deild fyrir
áramót og hefur nú fengið af-
greiðslu i neðri deild þar sem því
var breitt mjög verulega, og því
sent efri öeild aftur.
•Forseti efri deildar sagði að
þar sem svo róttækar breytingar
hefðu verið gerðar á frumvarp-
inu í neðri deild, að ekkert af
þeim áltvæðum sem efri deild
hefði samþykkt, væri nú í frum-
várpinu lengur, myndi hann ekki
taka málið fyrir, fyrr en athugun.
hefði farið fram á því hvort hér
væri ekki um nýtt mál að ræða
og sem bera ætti fram í samræmi
við það. ,