Morgunblaðið - 15.04.1954, Blaðsíða 8

MURGVNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 15. apríl 1954
.uttMðMb
Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavflc.
Framkv.stj.: Sigfúa Jónsson.
Ritatjórl: Valtýr Stef&naaon (ábyrfðarm.)
Stjórnm&larltatjóri: Sigurður Bjarnason fr& Vigur.
Laabók: Árni Óla, aími 8049
Auflýaingar: Arni Garðar Kriattnaaon.
Ritatjóm, auglýsingar og afgreiðsla:
Auaturstræti 8. — Simi 1800.
Askriftargjald kr. 20.00 & m&nuði innanlands.
í lauaasölu 1 krónu eintaklB.
UR DAGLEGA LIFINU
Athafnasðnw þingi lukið
ÞESS ALÞINGIS, sem lauk störf
um í gær, mun jafnan verða
minnst sem eins hins athafna-
samasta þings, sem háð hefur
verið. Það hefur argreitt fjölda
stórmála, sem hafa munu rík á-
hrif á líf og starf þjóðarinnar
þegar þau hafa komizt í fram-
kvæmd.
Stærsta málið, sem þetta
þing lét til sín taka er án vafa
raforkumálið. Með frumvörp-
um ríkisstjórnarinnar um 10
ára rafvæðingaráætlun strjál-
býlisins og virkjun Efra-Sogs
eru stigin stærstu skrefin,
sem stigin hafa verið í þá átt
að hagnýta vatnsaflið til orku-
framleiðsiu í þágu alþjóðar.
— Ef sú framkvæmdaáætlun
stenzt, sem vonandi má
treysta, mun það eiga ríkan
þátt í að gera þetta land betra
og byggilegra.
Þegar mikill hluti þjóðarinnar
hefur fengið raforku við skap-
legu verði til atvinnureksturs og
heimilisnota hefur í raun og
veru nýr grundvöllur verið lagð-
ur að öllu hennar starfi. — Lífs-
skilyrði fólksins hafa þá jafnast
svo, að það mun hafa mikil áhrif
á jafnvægið í byggð landsins. —
Hingað til hefur fólksflóttinn frá
sveitum og sjávarbyggðum til
Reykjavíkur og hinna stærri
kaupstaða fyrst og fremst sprott-
ið af því misræmi, sem ríkt hefur
milli fólksins í þéttbýlinu og
strjálbýlinu. íbúar framleiðslu-
byggðarlaganna út um land hafa
sótt til Reykjavíkur vegna þess
að hún bauð betri lífsskilyrði og
meiri lífsþægindi. Þessi met á
ekki að jafna með því að þröngva
kosti höfuðborgarbúa eins og
sumir hafa talið, heldur með
hinu að bæta aðstöðu strjálbýlis-
ins og íbúa þess.
A þetta var mjög greinilega
bent í rökstuðningi Sjálfstæðis-
manna fyrir þingsályktunartil-
lögu, sem þeir fengu samþykkta
á næst síðasta þingi um ráðstaf-
anir til sköpunar jafnvægi í
byggð landsins.
Núverandi ríkisstjórn hefur
einnig haft mjög glöggan skiln-
ing á nauðsyn slíkra ráðstafana.
Aðgerðir hennar í málum strjál-
býlisins miða allar í þá átt, að
eyða misréttinum og ósamræm-
inu í aðstöðu fóiksins þar og íbúa
þéttbýlisins.
Annað stórmál ríkisstjórnar-
innar á þessu þingi eru lögin um
afnám fjárhagsráðs og aukið
framkvæmdafrelsi í landinu. —
Með því er stefnt að því, að ein-
staklingsframtakið fái betur not-
ið sin á sviði húsbyggingarmála.
Ríkisstjórnin er þess alráðin að
greiða götu þjóðarinnar til þess
að bæta úr þeim tilfinnanlega
skorti á góðu húsnæði, sem skap-
að hefur fjölda fólks hin mestu
vandræði og erfiðleika. Hún hef-
ur jafnframt því að auka fram-
kvæmdafrelsið ákveðið að út-
vega verulega aukið fjármagn til
lánadeildar smáíbúða, sem ætlað
er að styðja efnalítið fólk til
þess að eignast þak yfir höfuðið.
Þriðja mikilvægasta þingmál
ríkisstjórnarinnar var frumvarp-
ið um endurskoðun skattalag-
anna. Um efni þess hefur svo ítar
lega verið rætt, að ekki gerist
þörf á að fjölyrða um það nú. En
með þeim breytingum, sem síð-
asta þing gerði á skattalögunum
koma til framkvæmda stórfelld-
ar umbætur á skattalöggjöfinni
öllum almenningi í hag. Það sjá
menn greinilega m. a. af þeim
leiðbeiningum, sem skattstjórinn
í Reykjavík hefur birt í auglýsing
um í blöðum fyrir skömmu. Skatt
ar lækka verulega á fjölskyldu-
fólki og mörg ákvæði löggjafar-
innar eru færð í réttlætisátt.
Fjölmörg fleiri umbótamál bar
ríkisstjórnin fram á þessu þingi
og fékk lögfest. Yfirleitt má segja
að störf þessa þings hafi mótast
af ríkum framkvæmdahug og
bjartsýni. Er það áreiðanlega von
allra íslendinga, að sú löggjöf,
sem það samþykkti megi verða
landi og lýð til farsældar.
Þessi litla þjóð er nú í mik-
illi framfarasókn. Vel má vera
að hún og ráðamenn hennar
séu helzti bjartsýnir á fram-
kvæmdamöguleika hennar á
skömmum tíma. En þess meg-
um við gjarnan minnast, að
það er einmitt bjartsýni þjóð-
arinnar, stórhugur og trú á
getu sína til þess að lyfta
Grettistökum, sem á undra
skömmum tíma hefur skapað
hér fullkomið nútíma þjóð-
félag. Við skulum vona að
framvegis sem hingað til tak-
ist okkur að klífa brattann,
sigrast á erfiðleikunum og
treysta þann grundvöll, sem
efnahagsleg og pólitískt sjálf-
stæði Islands by.ggist á.
Gleðilega páska.
FRAMUNDAN eru kyrrlátir dag-
ar dymbilviku og páskahelgi.
Fjöldi fólks gerir hlé á störfum
sínuan og margir leita hvíldar og
tilbreytingar uppi í fjöllum og
heiðum. Veturinn, sem nú er senn
á þrotum, hefur að vísu verið svo
snjóléttur, að óvíða er snjó að
finna fyrir það fólk, sem notar
páskafríið til þess að iðka skíða-
íþróttir. En engu að síður munu
þessir dagar veita mörgum mögu
leika til hollrar útivistar eftir
önn dagsins við hversdagsleg
störf.
Yfirleitt hefur þessi vetur ver-
ið þjóðinni hagstæður. Fénaður
hefur verið léttur á fóðrum um
land allt og vetrarvertíð hefur
gengið mjög sæmilega hjá vél-
bátaútgerðinni. Togaraútgerðin á
hinsvegar við mikla erfiðleika að
etja. En um land allt hefur al-
menningur við sjávarsíðuna haft
góða og varanlega atvinnu. Af-
koma þjóðarinnar í heild er í
bezta lagi.
Það er því óhætt að fullyrða,
að íslendingar gangi nú vongóðir
mót hækkandi sól. Vald skamm-
degisins er að þverra. Framundan
er vor og annatími til lands og
sjávar. Páskafríið er kærkominn-
tími til þess að safna kröftum
undir ný átök í hinni daglegu
baráttu fyrir afkomuöryggi og
bættum hag.
En páskarnir eru þó ekki
fyrst og fremst hvíldardagar.
Þeir eru kristin hátíð, sem
þjóðin hlýtur að halda í heiðri
sem slíka og minnast hennar
í kirkjum sínum. Boðskapur
þeirra boðar fögnuð og trú á
sigur andans yfir efninu. Því
má kristin þjóð aldrei gleyma.
Að svo mæltu óskar Morg-
unblaðið lesendum sinum og
allri hinni íslenzku þjóð gleði-
legrar páskahátíðar.
★ íslenzkir páskasiðir
Dymbilvikan heita þessir dag-
ar er við nú lifum. Og dymbil-
vika heitir hún, af því að áður
fyrr var sá siður að setja trékólf
í kirkjuklukkurnar, því þessari
miklu sorgartíð hæfði enginn
skarkali. Dymbill þýðir trékólfur.
Dymbildagar voru þeir aftur kall
aðir síðustu þrír dagarnir — skír-
dagur, föstudagurinn langi og
laugardagurinn — fyrir páska-
sunnudag.
Fátt eitt er nú eftir af siðum
þeim er áður tíðkuðust á föst-
j unni og um páskana „A skírdag
j var vant að skammta rauðseydd-
an, hnausþykkan mjólkurgraut
í með morgnínum, áður en menn
I fóru af stað til kirkjunnar", segir
' sr. Jónas Jónasson í Isl þjóð-
PJrinaeL
'nnyetofan
Páól? aóid
löndi
L ýtnówm
ir
Ltm
hættir. „Þessi siður helzt fram
á 19. öld. Hefir gömul kona sagt
mér, að ekki hafi altént þótt þef-
gott í kirkjunum þann dag, —
grauturinn þótti auka vind.
Á föstudaginn langa var sums
staðar siðúr að borða ekkert fyrr
en eftir miðaftan. Þóttust þá
margir illa haldnir, því að messu
gerð var þá í lengra lagi, sunginn
VeU andi ihniar:
K
Frumvarp, sem fylgzt
var með af áhuga.
ÆRI Velvakandi!
Það er langt síðan, að
fylgzt hefur verið af jafn mikl-
um og almennum áhuga með
gerðum Alþingis eins og með af-
greiðslu þess á áfengisfrumvarp-
inu svokallaða, sem nú er loks-
ins orðið að lögum eftir miklar
vangaveltur, þóf og rökræður
háttvirtra þingmanna. Og almenn
ingur hefir lagt eyrun við, gert
sínar athugasemdir og rætt málið
af kappi frá öllum hliðum.
Flestir eru sammála um, að
ástandið í áfengismálum okkar
hafi keyrt um þverbak eftir að
víneitingabannið var sett á,að því
er snertir meðferð áfengis og
drykkjuaðferðir. Það er óþarfi
að lýsa því nánar, við þekkjum
öll „pelafylleríið" og brennivíns-
pukrið eins og það hefur verið á
skemmtisamkomum undan farið
rúmt ár.
Tilraun sem mistókst.
VAFALAUST var vínveitinga-
bannið reynt í góðu skyni, en
tilraunin hefur greinilega mis-
tekizt. Það hefur sýnt sig, að slík
aðferð er sízt heppileg til að
stuðla að siðlegri notkun áfengis,
sem menningarþjóð sæmir. En
það er nú svo, við lærum af
reynslunni, — eða við ættum að
gera það — og það er ekkert á
móti því að kanna nýjar leiðir.
Það væri t.d. fullkomlega eðli-
legt að gerð væri að minnsta kosti
tilraun til bruggunar á sterku
öli. Mætti ekki leggja hana niður
aftur, ef hún reyndist til hins
verra — alveg eins og vínveitinga
bannið? Þessi hræðsla við nokk-
urra prósent áfengt öl virðist ó-
skiljanleg — allt að því fáranleg.
En hvað um það, allur þorri
íslendinga mun fagna hinni nýju
áfengisljöggjöf frá því sem var
áður, þó að einkennilega sé frá
henni gengið í ýmsum atriðum.
Rödd úr bænum“.

Fáskar á íslandi fyrir
einni öld.
I„ÍSLENZKUM þjóðháttum"
séra Jónasar frá Hrafnagili
er brugðið upp stuttri svipmynd
af páskahátíð á íslandi á s.l. öld.
Þar segir svo:
,,Á skírdag var vant að
skammta rauðseyddan, hnaus-
þykkan mjólkurgraut að morgn-
inum, óður en menn fóru af stað
til kirkjunnar. Þessi siður hélzt
fram yfir miðja 19. öld, að
minnsta kosti víða; hefur ein
gömul kona sagt mér, að ekki
hafi alténd þótt þefgott í kirkj-
unum þann dag, — grauturinn
þótti auka vind.
Börnin hýdd á
föstudaginn langa.
AFÖSTUDAG#NíN langa var
sums staðar siður að borða
ekkert fyrr en eftir miðaftan. —
Þóttust þá margir illa haldnir,
því að messugerð var þá í lengra
lagi, sunginn allur sálmurinn:
„Adams barn, synd þín svo var
stór“, öll píningarsagan lesin og
löng prédikun á eftir. Þá var sið-
ur að hýða börnin fyrir allar
syndir þeirra á föstunni og yfir
höfuð til að láta þau taka eins
konar þátt í písl Krists. Segir
Jón Árnason frá því, að svo hafi
sá siður verið ríkur, að kerling
ein vildi hýða dóttur sína, er hún
var orðin gift kona, og þótti ó-
guðleikinn langt á leið kominn
er hún fékk því eigi ráðið fyrir
manninum hennar.
Sólardans á páska-
dagsmorgun.
Apáskadagsmorguninn
var etinn páskagrautur, sem
var eins og skírdagsgrauturinn.
Þann morgun dansar sólin nokk-
ur augnablik mjög snemma morg
uns á þeirri sömu stundu, sem
frelsarinn reis upp frá dauðum.
Fáum mönnum hefur auðnazt að
sjá sólardansinn, enda er hann
flestum mennskum augum ofviða
fyrir birtu sakir og ljóma. Einn
mann hef ég talað við, sem sá
sólardansinn. Hann hét Ólafur
Guðmundsson og bjó lengi í
Litlhuhlíð í Skagafirði, hrepp-
stjóri, meðhjálpari og forsöngv-
ari um langt skeið í Goðdala-
kirkju. Hann ólst upp í Valadal
á Vatnsskarði. Þegar hann var
nýlega fermdur, gekk hann mjög
árla einn páskadagsmorgun upp
á Valahnjúk í mjög fögru veðri
og heiðskíru. Þaðan sá hann sól-
ina dansa við fjallsbrúnina, er
hún rann upp; gat hann ekki orð-
um að komið, hve dansinn hefði
verið fagur og ljómandi. En
aldrei fékk hann augu sín heil
síðan“.
Velvakandi
óskar öllum
lesendum
sínum og vin-
um gleði-
legrar páska-
hátíðar.
allur sálmurinn: „Adams barn,
synd þín var svo stór“ öll píning-
arsagan lesin og löng prédikun á
eftir. Þá var siður að hýða börn-
in fyrir allar syndir þeirra á föst-
unni og yfir höfuð, til þess að
láta þau taka einskonar þátt í
písl Krists“. Frá þeim tíma er
komið máltækið „Kemur að
dymbildögum" — sem þýðir að
skuldadagar muni koma.
„Á páskadagsmorguninn var
étinn páskagrautur, sem var eins
og skírdagsgrauturinn. Þann
morgun danzar sólin nokkur
augnablik mjög snemma morguns
á þeirri sömu stundu og frelsar-
inn reis upp frá dauðum. Fáum
mönnum hefir auðnazt að sjá
sólardansinn, enda er hann flest-
um mennskum augum ofviða fyr-
ir birtu sakir og ljóma“. Þannig
liðu páskarnir á íslandi á öldum
áður.
★ Páskagjöf hennar
hátig'ar
Á skírdag geta menn í West-
minster Abbey orðið vitni að
framkvæmd ævaforns páskasið-
ar, sem hinir
vanaföstu Eng-
lendingar hafa
dyggilega í
heiðri haldið.
Inn í kirkj-
una ganga
tveir af mönn-
um hennar há-
tignar berandi
stór gullföt
með peninga-
pokum á. Sjálf
ur erkibiskup-
inn af Kantaraborg útbýtir pen-
ingapokunum meðal jafnmargra
fátækra og aldur hennar hátign-
ar er — og þar sem peningarnir
í pokunum eru af sérstakri gerð
hverju sinni, geta þeir er hreppt
hafa fengið allháa upphæð fyrir
þá hjá myntsöfnurum.
■fc Tröllin ríða á kúst-
sköftum
í Danmörku var það áður sið-
ur að geyma sópvönd undir rúmi
sínu á skírdagsnótt, svo tröllin
ekki tækju þá og riðu á þeim til
Blokksbjerg. Og sú var trúin að
ef menn ekki borðuðu nýu teg-
undir káls á skírdag, myndu
menn fá höfuðverk eða bakverk
það sem eftir var ársins. Á föstu-
daginn langa gengu menn í svört
um sorgarklæðum og á laugardag
inn áttu börnin að ganga á milli
bæja og borða páskaegg.
★ Þreyttir fætur í Sevila
í hinum spánska bæ Sevilla ein
kennist dymbilvikan af sérstæð-
um athöfnum manna. íklæddir
gullnum skikkjum og með dulur
fyrir andlitun-
um ganga þús-
undir frómra
katólikka um
iF- (yjyrs‘ göturnar. Að-
LWfeo Y" faranótt föstu-
m rv dagsins langa
má sjá þúsund-
ir slíkra manna
ganga með blys
í hendi inn og
út úr kirkju
bæjarins — en
það hátíðleg-
asta við páskahátíðina í Sevilla
er að sjá þessa skikkjuklæddu
menn bera styttur af helgum
mönnum og dýrlingum á sérstök-
um burðarstólum um götur borg
arinnar. Það eru þreyttir fætur
sem stíga til jarðar undir þungri
byrði. En auðmjúkir taka þessir
frómu Spánverjar á sig það erfiði
sem því hlýtur að vera samfara
að burðast með þessar blýþungu
styttur um götur Sevilla.
A. St. (tók saman).