Morgunblaðið - 29.04.1954, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 29. apríl 1954
MORGVTSBLAÐIÐ
7
„Þai, iíiii ég só i heiminum
66
Horaldir iSöndul
MEÐ sumarkomunni er væntan-
leg á markaðinn ný bók, sem
flestum mun þykja fengur og
fróðleikur að. Það er íslenzk út-
gáfa af „Hvad verden viste meg“,
hinni glæsilegu bók Per Höst
náttúrufræðings og kvikmynda-
höfundar, en nafn hans mun vera
orðið flestum íslendingum kunn-
ugt, af hinni ágætu kvikmynd
hans, „Noregur í ]itum“, sem frú
Guðrún Brunborg sýndi víða hér
um land 1948.
GLÆSILEG BÓK
Nú hefur frúin ráðizt í að gefa
út íslenzka þýðingu af bók Per
Hösts. Þar verður um glæsilega
bók að ræða, bæði að efni og ytra
frágangi. Allar hinar ágætu
myndir, sem- voru í frumútgáf-
unni verða í þessari, og hafa ver-
ið gerð ný mót af þeim, vegna
þessarar útgáfu, því að farið var
að bera á sliti í þeim mótum,
sem notuð höfðu verið í norsku
útgáfunni, og höfðu þau þó verið
endurnýjuð. Norska útgáfan hafði
gem sé verið prentuð í fjórum
upplögum fyrir síðustu jól og var
sú bók í sínum flokki, sem mesta
athygli vakti á árinu sem leið.
HÖFUNDURINN — PER HÖST
Það væri ekki úr vegi að segja
íslenzkum lesendum dálítið frá
höfundi þessarar merku bókar.
Per Höst er fæddur í Osló 1907
og lagði stund á náttúruvísindi
við Oslóarháskóla, er hann var
orðinn stúdent. En aðalgrein hans
var dýrafræði. A námsárum sín-
um gaf hann út ýmsar ritgerðir
vísindalegs efnis, í sambandi við
sjávardýralif, sem þá var aðal-
viðfangsefni hans, en síðar sneri
hann sér að fuglum og spendýr-
um. Lifnaðarhættir selsins í
norðurhöfum hafa verið eitt af
uppáhalds viðfangsefnum hans.
Líka lagði hann stund á athug-
anir á dýralífinu til fjalla í
Noregi, og athugaði meðal annars
ástæðurnar til þess hve mikil
áraskipti eru að rjúpunni þar.
Þá freistaði hann einnig að finna
ástæðurnar til þess, að læmingj-
ar vaða stundum yfir landið í
stórhópum, en á öðrum árum
sjást þeir ekki. Þetta smádýr, sem
er minna en mús, hefur aðal-
bækistöð sína í Norður-Noregi,
en syðra vita menn varla af því
nema í einstaka árum, þegar
torfurnar vaða yfir landið. —
Loks gerði hann rannsóknir
viðvíkjandi ránfuglunum og
fjölgun þeirra' eða fækkun. Og
1931 stjórnaði hann vísindaleið-
angri í norðurhöfum til þess að
athuga selinn, og fór eftir það
í margar ferðir norður í höf.
KYNNISFÖR VESTUR UM HAF
Árið 1938 hefst nýr þáttur í
starfi Per Höst. Hann fer í kynnis
ferð vestur um haf og gerist
starfsmaður „American Museum
of Natural History" í New York,
og stjórnaði um skeið lífeðlis-
fræðistofnuninni í Florida.
En hvernig atvikaðist það að
þessi vísindamaður fór að taka
iivikmyndaliöfundurinn Per Höst
ritar minningabök, sem frú
GuÖrún Brunborg gefur
út i ísienskri þýðingu
Nokkur minmnprorð
HINN 22 okt. s.l. andaðist hér í
Reykjavík ágætismaðurinn Har-
aldur Blöndal. Var hann fæddur
10. sept. 1882 og því rösklega 71
árs, er hann lézt.
Að Haraldi stóðu traustir stofn-
ar, enda brást dugur hans ekki á
langri og oft torsóttri ævibraut.
Hann var eins og nafnið bendir
til, kominn af hinni þróttmiklu
og mætú Blöndalsætt, sem rekur
rætur norður í Húnavatnssýslu.
Var Haraldur sonur Lárusar sýslu
manns á Kornsá Björnssonar
sýslumanns í Hvammi.
Haraldur Blöndal var yngstur
11 systkina. Þegar í bernsku var
hann eftirlæti foreldra sinna og
hvers manns hugljúfi. Æsku-
heimilið var lika með þeim
myndarbrag, að ekki varð ung-
lingi kosinn betri staður í upp-
vexti. Voru foreldrar hans og
þjóðkunn vegna mannkosta eins
og margan roskinn mann mun
reka minni til.
í þessu umhverfi drakk Har-
aldur í sig drenglund Blöndal-
anna. Og honum var glaðværð
ásköpuð og að vera öllum góður,
Per Höst og frú Brunborg blaða í bók Hösts. Bókin hefir verið
þýdd á fjölda tungumála og kemur nú út á íslenzku.
kvikmyndir? mun einhver spyrja.
Þegar styrjöldin hófst gaf hann
sig fram sem flugmannsefni í
norska hernum, sem hafði sett á
stofn æfingaskóla fyrir flugmenn
í „Little Norway“ í Canada. Þar
Innfæddur höfðingi
féll það í hans hlut að taka kvik-
myndir. Hann gerði fjölda stuttra
kvikmynda fj'rir sjóherinn og
fiugherinn norska, þar á meðal
kennslukvikmyndir, fyrir sam-
eiginlega nefnd bandamanna.
VÍSINDASTARF OG
KVIKMYNDAGERÐ
Eftir striðið gat hann sameinað
þetta tvennt: vísindaþekkingu
sína og tæknikunnáttu í kvik-
myndun. Og nú tók hann hverja
kvikmyndina eftir aðra, náttúru-
fræðilegs og landfræðilegs eðlis,
þar sem efnið var sett fram á
þann hátt að allir geta fylgst
með og haft skemmtun af um leið
og þeir fræðast. Hann gerði út
kvikmyndaleiðangra til Mið- og
Suður-Ameríku, meðal annars,
og kynntist þar frumbyggjum,
sem eigi höfðu haft nein kynni
af menningu hvítra þjóða. En
þarna átti að leggja nýja vegi,
svo að Höst sá fram á, að þessi
ævaforna Indíánamenning væri
í hættu. Afréð hann því að gera
kvikmynd af lifsháttum þessara
kynkvísla, áður en þeir breyttust
fyrir áhrif hvítra manna. Hann
samlagaði sig fólkinu, lifði að
háttum þess. í marga mánuði
dvaldi hann meðal Choco-Indíán-
anna í fíumskógum Panama og
Colombia Þrjá leiðangra fór
hann í þessum erindum og árang-
urinn varð kvikmynd, sem orðin
er fræg um víða veröld, og er
talin fyrirmynd að því, sem slík-
ar myndir eiga að vera.
ÁGÓÐINN TIL
ÍSLENDINGAHERBERGIS
Eftir það gerði Höst út leið-
angra til Svalbarða og Norð-aust
ur Grænlands. Hann heldur
aldrei kyrru fyrir en er sífelt á
ferð og flugi, ýmist suður undir
miðjarðarbaug eða norður I ís-
hafi — við vísinda-athuganir,
kvikmyndatöku og til að full-
nægja ferðalöngun sinni. Vafa-
laust er hann víðförlasti Norð-
maðurinn, sem nú er uppi.
í fyrra fór hann í leiðangur til
Galapagoseyja ásamt samlanda
sínum Thor Heyerdal (Kontiki).
Þar var hann staddur samtímis
því, sem hin fræga mynd hans frá
Ecuador-fjöllunum gekk fyrir
fullum húsum í Osló og víðsveg-
ar um veröldina.
íslenzka útgáfan af bók Hösts
er gefin út af frú Brunborg og
rennur allur ágóðinn sem verða
kann af bókinni í sjóð þann, sem
frúin er nú að starfa fyrir, til
að kaupa stúdentaherbergi handa
Islendingum í nýja stúdentagarð-
inum á Sogni við Osló.
sem á vegi hans urðu. Söngvinn
var hann í bezta lagi eins og hann
átti kyn til og lék á hljóðfæri.
Ungur var Haraldur settur til
mennta, en margt fer öðru vísi
en ætlað er. Faðir hans féll frá.
skömmu eftir að hann hóf námr
og gat þá ekki orðið af frekari
skólagöngu.
Seinna lærði hann ljósmyndun.
vestur á ísafirði og stundaði þá.
iðn um margra ára skeið ýmist
þar vestra, austur á Eyrarbakba.
eða í Reykjavík.
Það má með sanni segja, að til
ísafjarðar hafi Haraldur Blöndal
sótt mikla gæíu, þar kynntist
hann konu sirmi, er síðar varð,
Margrétu Auðunsdóttur. Þa»
hjón eignuðust 6 börn, 5 sýni og
eina dóttur. Einn sonanna dó >
bernsku; þau, sem upp komust-
eru Lárus landsbókavörður,
Kirstin hjúkrunarkona í Kaup-
mannahöfn, Sölvi hagfræðingur
og tvíburarnir Björn og Gunnar.
Ýmsir beztú kostir mannsins-
koma aldrei glögglegar í ljós en.
í erfiðleikum, eldskírn skal hann.
skírast til að fullreynt verði, hva«S
í honum býr.
Það var mikill missir föður
og börnum, þegar elskuleg móðir
féll frá 1936, enda voru tveir
yngstu synirnir þá enn í æsku.
Heimilisfaðirinn sýndi þá betor
ep nokkru sinni þrek sitt og n^anj*
kosti. Eðli sínu samkvæmt brást
hann við þungum örlögum meS
drenglund og karlmennsku. Ham\
stóðst eldskírnina, lét ekki bug-
ast, heídur tók byrði sína ótrauð-
ur. Þessi góði faðir tók nú líka
á sig skyldur móðurinnar við
drengina sína. Með fágætri fórn-
arlund sinni, næmleika og skiln-
ingi var hann þeim í senn faðir
og móðir þar til þeir voru orðnir
sjálfbjarga og stúdentar, þrátt
fyrir lítil efni og margvíslega erf-
iðleika.
Um Harald Blöndal verðor
sama sagt og aðra beztu landsins-
syni, að hann var drengur góður.
Af hólmi lífsins ber hann hreinan
skjöld. Það er gæfa hverjum
þeim, sem fær kynnzt svo vamm-
lausum hal.
Alþjóðabankiim lánar stór-
upphæðir fil þriggja lancla
Milljónir doiSara !i! skynsamlegrar fjárfesiingar
ALÞJÓÐABANKINN hefur nýlega ákveðið að veita þremur
löndum verulegt lán til gagnlegrar fjárfestingar. Fær Brazilía
18,7 milljón dollara lán, Tyrkland 3,8 miljónir og Ástralía 54
milljónir dollara. Eins og jafnan þegar Alþjóðabankinn veitir lán
hefur verið gengið úr skugga um það, að lánsfénu sé varið tít
skynsamlegrar fjárfestingar, sem gefi af sér góðan arð og sé
þjóðhagslega mikilvæg fyrir þau lönd, sem lánið taka.
Dætur gestgjafa höfundarins við matseld.
FJÓRTÁN menn frá eynni Tan-
imber, sem liggur á milli Nýju
Guinea og Ástralíu, lentu í
tveggja mánaða hafvillu á litl-
um opnum seglbáti. Þeir komu
fyrir nokkru síðan til Darwin
mjög aðframkomnir. Mennirnir
höfðu haldið í sér lífi með þvi að
fiska og borða kókóshnetur, en
þeir höfðu upphaflega verið með
talsverðan kókóshnetufarm.
R AFORKUFR AMKV ÆMDIR
í BRASILÍU
Lánið til Brasilíu nefnur 18,7
milljón dollurum og verður varið
til að byggja mikla raforkustöð
hjá stórborginni Sao Paulo, sem
nú er í örum vexti. Alþjóðabank-
inn hefur áður veitt 90 milljón
dollara til raforkuframkvæmda í
Brasiliu.
HAFNARBÆTIJR
í TYRKLANDI
Tyrkir frá 3,8 milljón dollara,
sem er viðbót við 12,5 r»illjón
dollara, sem þeir fengu árið 1950
og fer aílt þetta fé í stórkostlegar
hafnarbætur, sem nú fara fram
viða á ströndum Litlu Asíu. En
hafnargerðin er einn liður í enn
þá víðtækari framförum í sam-
göngumálum Tyrkja. Þeir byggja
nú góða vegi og brýr um öll hér-
uð landsins og koma sér upp
góðum flota strandferða og milli-
landaskipa. Með auknum sam-
göngum hefur tæknin innreið
sína í sveitir landsins. Þetta lán
sem nú er veitt. fer til hafnar-
gerðar í eftirtöldum borgum:
Samsun við Svartahaf, Salipasar
og Haydarpasa við Hehusund,
Izmis á vesturströnd Litlu Asíu>
og Iskenderun. M. a. verður kom-
ið upp stórum kornskemmum í
sumum bessara hafna.
NÝSKÖPUN í 1 ANDBÚNADI
Lánið til Ástralíu er stærst eða.
um 54 milljónir dollara. I.ánsfé
þessu verður varið til nsupa á
vélum og verkfærum í landbún-(
aðinn, skógræktina, vegagerð,-
járnbrautarlagningu, flugsam-
göngur, til raforkuvera og til
margs konar iðnaðar. Gengur það
bæði til fyrirtækja einstoklinga
og til opinberra atvinnufyrir-
tækja. Er lánið veitt meg tilliti
til. víðtækra óætlana um aukna
ræktun og er kveðið svo á, að
fjórðungurinn skuli fara til land-
búnaðar. Bankinn lánaði Ástral-
íu 100 milljónir dollara árið 1950
og 50 milljónir árið 1952. ,