Morgunblaðið - 01.05.1954, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 1. maí 1954
ÞJGÐLEIKHUSIÐ:

ViLL
»0
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ frumsyndi :
fyrrakvöld eitt af öndvegis-
verkunum í leikbókmenntum
lieimsins „Villiöndina“ eftir
Henrik Ibsen.
Margir hafa haldið því fram,
«ð ,,þjóðfélagsleikrit“ Ibsens séu
að efni til svo tímabundin, að
J>au séu af þeim ástæðum ekki í
fullu gildi á vorum dögum. En
ekki get ég fallist á þessa skoðun.
Áð vísu sækir Ibsen efnið í þessí
leikrit sín í samtíðina og fjallar
l>ar um málefni, sem þá voru of-
arlega á baugi, en boðskapur sá,
>er skáldið flytur og þær ályktan-
■tr er það dregur af hinum ytri
atburðum, eru jafnan grundvall-
arsannindi, er halda gildi sínu á
öllum tímum. Þannig er það t. d.
nm meginboðskap „Brúðuheimil-
isins“ og „Þjóðníðingsins“, svo
að nefnd séu leikrit, sem margir
l>ér munu kannast við, og þá ekki
síður „Villiandarinnar11, enda
munu allir sammála um að það
leikrit sé sízt tímabundið allra
J>jóðfélagsleikrita skáldsins.
Það er býsna athyglisvert, að
Jbsen samdi Villiöndina næst á
^ftir ,,Þjóðníðingnum“, en í því
leikriti segir hann, sem oftar,
samtíð sinni vægðarlaust til synd
■anna, flettir ofan af spillingunni
í þjóðfélaginu, þröngsýninni, sér-
gæðingshættinum og lítilmennsk-
ainni á öllum sviðum og hlýtur að
Jaunum hatur og ofsóknir, eða
íyrirlitningu og tómlæti.
Sú ofstækisalda er reis gegn
Ibsen út af „Þjóðníðingnum" og
^kki síður „Afurgöngunum"
mokkru áður, varð honum beizk
xeynsla og vakti hjá . honum
xnargskonar hugsanir pg efasemd-
ir. Var það ekki í raun og veru
iilgangslaust að boða' smámenn-
unum sannleikann? Þéir meðtaka
bann ekki, heldur flýja hann og
leita sér athvarfs og fulltingis í
lífslygi og sjálfblekkingu. Og þó
að hægt sé að opna augu þessara
manna —, hvað stoðar það?
Verða þeir hamingjusamari við
það, eða betri? ‘
Þessum spurningum svarar
skáldið á sinn hátt ogýafdráttar-
laust í Villiöndinni.
Leikritið hefst á mikilli veizlu
í hinum glæslegu salarkynnum
á heimili Werle’s stórkaupmanns.
Haiui er mjög veraldlega sinnað-
vr maður, er hefur ekki látið sér
«illt fyrir brjósti brenna um dag-
•ana. Hann er auðugur og hefur
aflað fjár síns á glæpsamlegan
jhátt. Honum tókst þó að forða sér
undan dómi og refsingu, en vin-
ur hans og samverkamaður,
Ekdal gamli liðsforingi var dæmd
ur í hans stað í tugthús. Werle
stórkaupmaður er nú ekkjumað-
ur, en konu sína hafði hann leikið
svo grátt 1 hjónabandinu að hann
lagði líf hennar í auðn. Allt þetta
veit sonur stórkaupmannsins,
<Jregers Weríe og hefur hann af
þeim ástæðum lagt megna fæð á
íöður sinn er verður síðar að al-
geru hatri. — Eftir að kona stór-
kaupmannsins dó hefur hann átt
vingott við þjónustustúlkuna á
beimilinu, Ginu Hansen, en kem-
ur því þannig fyrir að hún gift-
ist æskuvini Gregers Werle og
syni Ekdals gamla, Hjálmari
Ekdal og jafnframt hjálpar hann
3>eim til að setja á stofn ljós-
xnyndastofu.
Ekdal liðsforingi býr á heimili
sonar síns og Ginu tengdadóttur
sinnár, en þau eiga eitt barn,
clótturina Heiðveig, fjórtán ára.
Ekdal gamli var á yngri árum
xnikill veiðimaður og á loftinu
bak við Ijósmyndastofuna hefur
bann með aðstoð sonar síns, búið
sér tyl heilan gerfiheim. Nokkur
visin jólatré tákna þar allan Há-
HaLsakóginn, fáein hænsni eru þar
viltir: fuglar barrskóganna og
jiokljrar kaníriur bangsarnir „sem
ijallámaðurinn á í höggi við.“ —
Auk þess er þarna villiönd, sem
Gína (Regína Þórðardóttir), Heiðveig (Katrín Thors) og Hjálmar
Fkdal (Gestur Pálsson).
hefur verið skotin til skemmda, boð sitt um skipti föður síns og
en er nú orðin spök og feit og
lætur sér nægja vatn í litlum
stampi.
í þessum gerfiheimi lifir Ek-
dalsfjölskyldan lífi sínu í algerri
sjálfsblekkingu, en glöð og ánægð
með hlutskipti sitt eins og villi-
öndin á loftinu. Ekdal gamli læt-
ur sér nægja að skjóta kanínurn-
ar og hænsnin og Hjálmar Ekdal,
sem eitt sinn dreymdi um að
verða mikill listamaður, lifir nú
í hálfum draumum um einhverja
uppfinningu, sem hann telur sér
og öðrum trú um að hann sé að
vinna að, en veit þó í rauninni
Ekdal gamli (Lárus Pálsson).
engin deili á. — En þá kemur
vinur Hjálmars, Gregers Werle
til sögunnar. Allt það böl sem
hann heíur séð á æskuheimili
sínu hefur haft djúp áhrif á sálar-
líf hans. Hann hatar lygi og yfir-
drepsskap eins og pestina og þeg-
ar hann verður þess áskynja
hversu er í pottinn búið um hjú-
skap Hjálmars vinar síns og þá
fjárhagslegu aðstoð sem Werle
stórkaupmaður hefur látið Ekdals
hjónunum í té, fer hann að gruna
margt. Hann telur það því heilaga
skyldu sína að segja Hjálmari allt
af létta, leiða hann í allan sann-
leika, svo að hann lifi ekki lengur
í lygi og blekkmgu um hjúskap
sinn, en að þau hjónin geti saman
byrjað nýtt líf, sem reyst er á
sannleika og gagnkvæmum'trún-
aði. Hann lætur því til skarar
skríða og segir Hjálmari allt hug-
Ginu konu Hjáknars Með þess-
um „sannleika“ kippir Gregers
stoðunum undan lífshamingju
Ekdalsfjölskyldunnar, svo að hún
r'iðar við og Heiðveig litla skýtur
sig í örvænting sinni og sorg.
Verður hún þannig sú dýra fórn,
sem færa verður til þess að sam-
búð Ekdalshjónanna geti haldið
áfram.
„Um leið og þér sviftið vana-
legan mann blekkingunni, sviftið
þér hann aleigunni", lætur Ibsen
doktor Relling, eina af fáum heil-
brigðum persónum leiksins, segja
við Gregers Werle og hann lætur
Relling lækni beina þessum orð-
um til Gregers í leikslok: „O, sei,
sei, það væri vel hægt að lifa
lífinu ef maður hefði einhvern-
tíma frið fyrir þessum blessuðum
rukkurum, sem leggja okkur
kotungana í einelti til að heimta
hugsjónakröfuna greidda." —
Þetta er hinn veigamikli boð-
skapur skáldsins, — boðskapur,
sem á erindi til alíra á öllum
tímum.
Til þess að menn átti sig til
fulls á þessu mikla meistaraverki
Ibsen, verða menn að gæta þess,
að skáldið notar hér symbolik
meira en í öðrum eldri leikritum
sínum. Allsstaðar má hér greina
gerfiheiminn á bakloftinu og
villiöndina, er skotin var til
skemmda. Persónurnar lifa í
þessum gerfiheimi og eru eins og
hin úrætta villiönd er lætur
sér nægja vatnsstampinn í stað
hins víðáttumikla hafs raunveru-
leikans. — En þó að leikritið sé
symbólskt, þá stendur höfundur-
inn þar engu að síður föstum fót-
um í raunveruleikanum.
Frú Gerd Grieg hefur sett leik-
inn á svið og annast leikstjórnina.
Var það mikið happ að Þjóðleik-
húsið skyldi fá þessa frábæru
listakonu til þessa vandamikla
verks. Heildarsvipur sýningar-
innar er með þeim ágætum að á
betra verður ekki kosið. Er auð-
séð á öllu að unnið hefur verið
af nákvæmni og þekkingu, hvert
atriði verið þrauthugsað og hver
persóna ítarlega yfirveguð og
henni gefinn réttur svipur innan
heildarinnar. Árangurinn er líka
sá, að hin mikla tækni skáldsins
nýtur sín til fulls og ádeila þess
rís vægðarlaus og slær með öllum
sínum þunga.
Gestur Pálsson leikur Hjálmar
Ekdal, aðalhlutverk leiksins og
erfiðasta, þó að mörg séu hlut-
verkin veígamikil og vandasöm.
Gerfi Gests er ágætt og fellur
prýðilega persónunni og leikur
hans er afbragðsgóður. Tekst
honum á mjög sannfærandi hátt
að sýna hina barnalegu sjálfs-
blekkingu Hjálmars, ístöðuleysi
hans, sjálfsálit og sjálfsaumkvun,
sem allt á heimilinu verður að
eftir Hendrik Ebsen
Leikstjóri: Gerd Grieg
lúta og hlúa að. Gestur hefur
margt vel gert á löngum leikferli,
en ég hygg að aldrei hafi hann
unnið öllu meira leikafrek en að
þessu sinni, nema ef vera kann
í hlutverki Lövborgs í Hedda
Gabler.
Lárus Pálsson leikur Ekdal
gamla, hinn niðurlægða liðsfor-
ingja, er lifir í draumum um
gamla velgengni en ber merkin
eftir skemmdarskotið í sál sinni.
Lárus gefur okkur áhrifamikla
og sanna mynd af þessum hrjáða
manni, bæði hið ytra og innra.
Gerfi hans er gott og svipbrigði
hans og hinar hermannlegu hreyf
ingar, sem greina má þrátt fyrir
þung örlög, tala sínu máli.
Jón Aðils fer með hlutverk
Gregers Werle, mikið hlutverk og
vandasamt. Þessi mikli bölvald-
ur og boðberi hins miskunnar-
lausa sannleika á venjulega ekki
miklum vinsældum að fagna hjá
leikhúsgestum. Jón Aðils túlkar
þessa persónu af glöggum skiln-
ingi svo að hún er jafnan sjálfri
sér samkvæm í sjúklegri og ofsa-
legri trú sinni á það hlutverk sitt
í lífinu að boða sannleikann án
undandráttar hvar og hvenær
sem er. Gerfi Jóns hæfir persón-
unni vel og augnatillit hans og
svipur lýsa vel ofstæki mannsins.
Ginu konu Hjálmars Ekdals
leikur Ilegina Þórðardóttir. Gina
er hversdagsleg kona, en sönn og
heilbrigð. Frú Regina leikur hana
að miklu raunsæi og lætur með
réttu í það skína á örlagastund-
um leiksins að hún þekkir manns
sinn betur en hann þekkir sig
sjálfur.
Heiðveig dóttur þeirra E':dals-
hjóna leikur Katrín Thors. Er
það eitt af Vandamestu hlutverk-
um leiksins, en Katrín leysti það
afbragðsvel af hendi. Hin barns-
lega en jafnframt ofsalega til-
beiðsla hennar á föðurnum lýsir
sér í hverju augnatilliti og hverri
hreyfingu þessa sérstæða og til-
finningaríka barns og átakanleg
sorg hennar og sálarstríð í síðasta
þætti eru túlkuð á innilegan og
áhrifaríkan hátt.
Leikur Vals Gíslasonar er heil-
steyptur í hlutverki Werle’s
stórkaupmanns og Arndís Björns-
dóttir fer einkar vel með hlut-
verk frú Sörby.
Þá er og ágætur leikur Indriða
Waage, er fer með hlutverk
Rellings læknis, er taiar máli
höfunarins í leiknum. Gerfið er
gott og hann segir, sem vera ber,
það sem honum er lagt í munn,
með hispurslausri festu.
Önnur hlutverk eru smá og
gefa ekki tilefni til sérstakrar
umsagnar.
Leiktjöld Lárusar Ingólfssonar
eru ágætlega gerð í stíl þeirra
tíma er leikurinn gerist á og ljósa
meðferð Hallgríms Bachmanns er
mjög góð.
Halldór Kiljan Laxness hefur
þýtt leikritið. Víða er þýðing
hans afbragðsgóð en margt I
henni virðist mér þó orka tví-
mælis, svo sem öndin vilta í stað
villiöndin og útlenzkusletturnar
sem lagðar eru Ginu í munn.
Leiknum var afbragðsvel tek-
ið og voru leikstjóri og leikendur
ákaft hylltir að leikslokum,
Ávarpaði þjóðleikhússijóri frú
Grieg frá leiksviðinu og þakkaði
henni komuna og hið ágæta starf
hennar nú og áður í þágu ís-
lenzkrar leiklistar.
Sigurður Grímsson.
Um 200 knattspyrmileikir
hér í Reykjavík í sniiar
ISUMAR er tekið upp nýtt fyrirkomulag á knattspyrnumótum
sumarsins og allir leikir í öllum aldursflokkum ákveðnir fyrir-
fram, þeim ætlaður sérstakur dagur, tími, völlur og dómari.
Er þetta í samræmi við tillögu, er samþykkt var á 1000. fundi
knattsprnuráðs Reykjavíkur s. 1. sumar og síðar á aðalfundi ráðs-
ins og Ársþingi Knattspyrnusambands íslands um fyrirkomulag
knattspyrnumótanna á komandi sumri.
Hefur knattspyrnuráðið í
þessu tilefni gefið út sérstakan
bækling um öll mót sumarsins.
Samkv þeirri skrá fara fram
18 opinber knattspyrnumót hér í
bænum í sumar í mismunandi
aldursflokkum og er leikjafjöldi
þeirra samtals 190. — 101 flokk-
ur taka þátt í mótum þessum eða
u. þ. b. 1000 einstaklingar.
Höfuðbreytingin á mótafyrir-
komulaginu er sú, að í mótum
þar sem eingöngu félög í Reykja-
vík eru þáttakendur, er aðeins
keppt um helgar, þ. e. á laugar-
dögum og sunnudögum eða
sunnudögum og mánudögum.
Er vonast til, að með þessu á-
vinnist það m. a., að knattspyrnu
menn hafi nægari og reglulegri
tíma til æfinga auk þess sem
auðveldara ætti að vera að skipu-
leggja allt félagslegt starf, þeg-
ar hinir einstöku flokkar þurfa
ekki að keppa nema á vissum
fyrirfram ákveðnum dögum.
í landsmótum er hinsvegar
ekki unnt að framkvæma mótin
á þennan hátt, þar sem í þeim
eru meðal þátttakenda félög ut-
an af landi, er ekki geti dvalizt
í bænum nema takmarkaðan
tíma. Fara því leikir landsmót-
anna fram á ýmsum dögum vik-
unnar.
Akranes tekur eitt utanbæjar-
félaga þátt í íslandsmóti meist-
araflokks, en fimm utanbæjar-
félög verða með í íslandsmóti i,
flokks. Eru það auk Akraness,
Suðurnes, Vestmannaeyjar, Hafn
arfjörður og ísafjörður.
Barnaskemmtim
SjélbfæSisiélagaiina
SJÁLFSTÆÐISFÉLÖGIN í
Reykjavík halda barnaskemmtun
á morgun, sunnudag, í Sjálfstæð-
ishúsinu og hcfst hún kl. 2,30 e.h,
Verða þar mörg ágæt skemmti-
atriði. Það sém eftir er af að-
göngum. verður selt á morgun,