Morgunblaðið - 09.06.1954, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 9. júní 1954
MORGUNBLABIÐ
Eskimoor læro brátt æðartekju
að íslenzkum hætti
J ITENJULEGA sækjum við
| t íslendingar til annarra
þjóða um flestan fróðleik í
J verklegum efnum. Það heyrir
j til fárra undantekninga, eif
! hingað koma erlendir sérfræð-
J ingar til þess að læra af okk-
! ur og nytja sér þá reynslu,
sem fslendingar hafa aflað.
Staðreyndin mun samt vera
sú, að um æðarvarp og æðar-
fugl munu íslendingar vera
1 fróðustu menn í veröldinni,
og hafa tveir fulltrúar Ranada
stjórnar nýlokið kynnisferð
sinni um íslenzk æðarvörp.
Menn þessir eru báðir fulltrú-
ar í stjórnarskrifstofunum í
Ottawa, annar er William
Larmour, frá heimskautalanda
deildinni, en hinn er David
Munroe, fuglafræðingur.
BÆTT AFKOMA
Kanadastjórn hefur í hyggju
að kenna Eskimóum þeim, sem á
nórðurhjara landsins búa feng-
sælli lifnaðarhætti og bæta lífs-
kjör þeirra með verklegum
framförum á sem flestum svið-
um og er æðarkolluleiðangurinn
til íslands einn liðurinn í þeirri
starfsemi.
Um 9 þús. Eskimóar munu
byggja hinar norðlægari heim-
skautseyjar, sem til Kanada
teljast, en staðhættir þar eru
mörgum hér á landi allvel kunn-
ir úr ferðabókum Vilhjálms
Stefánssonar. Búa Eskimóarnir
einkum við strendur Hudsons-
flóans og Hudsonsundsins og lifa
að meginhluta enn á veiðum sem
forfeður þeirra frá ómunatíð.
Þar norður frá verpir allmik-
íð af æðarfugli, af sömu ætt og
hinn íslenzki fugl, en Eskimóar
hafa ekki enn komist upp á lag-
ið með að hirða um vörpin og
nytja dúninn, heldur skjóta þeir
fuglinn sér til matar og gera
skjólflíkur úr hamnum. Öll dýr
<og fuglar eru að vísu alfriðuð í
Norður-Kanada, en friðunar-
ákvæðið nær aðeins til hvítra
manna.
Eskimóarnir, frumbýlingar
landsins, mega veiða sem þá lyst-
ir; ella myndu þeir ekki á annan
hátt komast af, þar sem veiðar
eru x þeirra megin lífsframfæri.
AÐ TILHLUTAN DR. FINNS
Áhugi yfirvalda heimskauta-
svæðanna á því að kenna Eski-
móum að afla sér frekari nytja
af æðarfuglinum, en þeir hafa
gert hingað til vaknaði í fyrra,
er dr. Finnur Guðmundsson var
á ferð þar vestra.
Gaf hann ýmsum málsmetandi
mönnum upplýsingar um hvernig
dúntekju og æðarvarpi væri hátt-
að hér á íslandi og varð það úr,
að fulltrúarnir tveir voru send-
ir hingað til að kynna sér málið
betur.
Kanadamennirnir komu hingað
til lands hinn 12. maí s. 1. og
dvöldust fyrst nokbra daga í
Reykjavík til þess að undirbúa
leiðangur sinn í æðarvörpin fyrir
norðan og vestan.
Héðan héldu þeir til Skaga-
fjarðar og kynntu sér æðarvarp-
ið við Lón. Nutu þeir þar góðrar
fyrirgreiðslu Ólafs Sigurðssonar
frá Hellulandi o. fl.
Þaðan héldu þeir til Akureyr-
ar og kynntu sér þar dúnhreins-
unarstöð og hvaða aðferðir eru
helzt notaðar og hagkvæmastar
við það verk.
PARADÍS FUGLAFRÆÐINGA
Þá komu þeir einnig við i
Mývatnssveit, þótt ekki væri
þangað að sækja í æðarvarp. Seg-
ist Munroe fuglafræðingur aldrei
hafa kynnzt jafn fjölskrúðugu
fuglalífi á einum stað og kvaðst
ekki geta hugsað sér Paradís
fuglafræðingsins öðru vísi en
Mývatnssveit á vordegi.
Þá héldu þeir félagar förinni
áfram vestur á bóginn og komu
í Vigur við ísafjarðardjúp. Dvöld-
ust þeir þar í nokkra daga við
Kanadamennirnir tveir fara fréðari heim.
æðarvörpin, einnig í Æðey og
að Mýrum í Dýrafirði.
Héldu þeir svo aftur suður.
Mjög rómuðu þeir félagar alla
fyrirgreiðslu, sem bændur og aðr-
ir veittu þeim í förinni.
Mbl. átti tal við þá félaga fyr-
ir skömmu og spurði þá um ár-
angurinn af för þeirra. Voru þeir
á einu máli um, að för þeirra
hefði öll verið hin ákjósanlegasta.
Kváðust þeir hafa aflað meiri
og verðmætari gagna um æðar-
vörp og nytjar þeirra en þeir
hefðu nokkru sinni gert sér von-
ir um áður en þeir héldu frá
Kanada. Markmið fararinnar var
að kynnast sem nánast hvernig
íslandingar hirða og nytja vörp-
in og flytja síðan þá kunnáttu
vestur á heimskautaeyjarnar. —
Sögðust þeir ekki vera í neinum
vafa um, að þær upplýsingar,
sem þeir hefðu hér aflað myndu
mjög létta undir með störfum
Eskimóanna.
ÍSLENZK REYNSLA
Aldrei kvaðst Munroe fugla-
fræðingur, hafa þekkt slíkt sam-
band milli villifugla og manna,
sem í æðarvörpúnum íslenzku,
þar sem fuglinn fæst varla til
þess að fara af hreiðrinu, þótt við
honum sé stuggað. Þeim hafði
ekki verið áður um það kunnugt,
að fleiri en einn vanur maður
mætti hirða um vörpin eða að
marglit flögg og dulur drægju
fuglinn að varplandinu. Sögðust
þeir mundu fara að dæmi eins
bónda í tilraunaskyni, þegar
heim kæmi, en hann hafði litla
vindmyllu í varplandinu og
hringdi bjalla í myllunni, þegar
spaðarnir snérust. Þótti þeim
framkvæmd þessi hin nýstárleg-
asta.
Að fenginni þéssari þekkingu
um islenzk æðarvörp mun verða
framkvæmd ítarleg rannsókn á
æðarvörpum heimskautaeyjanna
við Hudsonflóann og síðan hafið
kynningarstarf meðal Eskimó-
anna. Mun það verða fólgið í út-
gáfu bæklinga um æðarvarp, sem
ritaðir verða á tungu innfæddra
og myndum skreyttir til skýringa
frá islenzku vörpunum. — Tóku
þeir félagar margar fræðslu- og
skýringamyndir á ferðum sínum
og hyggjast mjög styðjast við
þær í leiðbeiningaskyni.
Þá þótti þeim mjög athyglis-
vert, að varpfuglunum fjölgar
með góðri umhirðu og atlæti, svo
sem dæmin sanna, m.a. úr varpi
j einu í Dýrafirði. Árið 1937 voru
þar 1350 hreiður, en eru nú milli
4 og 5 þúsund.
KYNNTUST SAUÐFJÁRRÆKT
Auk æðarvarpsins kynntu
Kanadamennirnir sér nokkuð is-
lenzka sauðfjárrækt. Ætlunin er
að koma upp nokkrum fjárstofni
í norðurhluta Kanada á harðbýl-
um landsvæðum, sem svipar til
íslenzkra staðhátta.
Kanadamenn munu hafa
kynnt sér í þessu tilefni flutning
íslenzka fjárins til Grænlands
1915 og viðgang stofnsins þar og
því leitað hingað eftir fróðleik
um málið.
Kanadamennirnir heimsóttu og
Hóla í Hjaltadai og kynntu sér
Framh. á bls. 12
20 skókmenn taka
þátfi í mótinu í Prag
íslendingamir fóru ve! gf sfað.
EFTIR EINAR Þ. MATHIESEN.
Prag, 29. maí.
VIÐ höfum verið hér í þrjá
daga og skákmótið hefst í dag.
í gær var dregið um röð kepp-
endanna og er hún sem hér segir:
1. Stáhlberg (Svíþjóð), 2. Hox-
ha (Albaníu) Uhlmann (A-Þýzka
landi), 4. Koskinen (Finnlandi),
5. Ciocaltea (Rúmeníu), 6. Peder-
sen (Danmörku), 7. Barcza (Ung-
verjalandi), 3. Kluger (Ungverja-
landi), 9. Basyonui (Egypta-
landi), 10. Minew (Búlgaríu), 11.
dr. Filip (Tékkóslóvakíu) 12.
Sliwa (Póllandi), 13. Guðmundur
Pálmason (íslandi), 14. Lundin
(Svíþjóð), 15. Sajtar (Tékkó-
slóvakiu), 16. Pachmann (Tékkó-
slóvakíu), 17. Solin (Finnlandi),
18. Szabo (Ungverjalandi), 19.
Friðrik Ólafsson (íslandi) og 20.
Balanel (Rúmeníu).
Þið heima eruð sennilega
dálítið undrandi yfir að nafn
Guðmundar Pálmasonar skuli
vera á þessum lista, en skýr-
ingin er sú, að ísraelsmaður-
inn mætti ekki og var Guð-
mundi boðin þátttaka. Það er
mikill heiður fyrir fsland að
eiga tvo menn í svo sterku
skákmóti sem þessu.
Tilhögun mótsins er þannig, að
tefldar eru þrjár umferðir dag
eftir dag, en síðan verða tefldar
biðskákir úr þeim þrem, og
þannig koll af kolli.
Við búum hér á einu bezta
hóteli borgarinnar, og er allt gert
til þess að okkur líði sem bezt.
ÞRJÁR FYRSTU
UMFERÐIRNAR
Prag, 3. júní.
Endanleg úrslif eru nú íengin
Einstæð kirkjuathöfn
i
úr þremur fyrstu umferðunum
og fara þau hér á eftir:
1. umferð
Stáhlberg 14 — Balanel 14
Hoxha 0 — Friðrik 1 _
Koskinen Vz — Solin 14
Ciocaltea 14 — Pachmann 14
Basyonui 0 — Sliwa 1
Minew 14 — dr. Filip 14
Pedersen 14 — Sajter 14
Barcza 14 — Lundin 14
Kluger 0 — Guðmundur 1
Uhlmann 0 — Szabo 1
2. umferð
Balanel 0 — dr. Filip 1
Sliwa 14 — Minew 14
Lundin 14 — Kluger 14
Sajtar 14 — Barcza 14
Szabo 1 — Koskinen 0
Stáhlberg 14 — Hoxha 14
Friðrik 14 — Uhlmann 14
Solin 0 — Ciocaltea 1
Pachmann 1 — Pedersen 0
Guðmundur 1 — Basyonui 0
3. umferð
Hoxha 0 — Balanel 1
Uhlmann 14 — Stáhlberg 14
Ciocaltea — Szabo (ólokið)
Pedersen 14 — Solin 14
Basyonui 1 — Lundin 0
Filip 0 — Sliwa 1
Minew 0 — Guðmundur 1
Kluger 14 — Sajtar 14
Barcza 0 — Pachmann 1
Koskinen 0 — Friðrik 1
Röðin eftir þessar þrjár um-
ferðir er þá þessi: 1. Guðmundur
Pálmason 3 v., 2.-4 Friðrik Ól-
afsson, Pachmann og Sliwa 214,
5. Szabo 2 og biðskák, 6. Ciocal-
tea 114 og biðskák, 7.—10 Balan-
el, Filip, Sajtar og Stáhlberg 114,
11.—18. Barcza, Basyonui, Klug-
er, Lundin, Minew, Pedersen og
Uhlmann 1 og 19.—20. Hoxha og
Koskinen 14 vinning.
Þetta eru ekki slæleg úrslit
fyrir íslendingana, en af þeim
er þó reyndar lítið hægt að
ráða um framhaldið. Tékk-
nesku blöðin skrifa afar vitv-
samlega um okkar menn og
eru sérstaklega hrifin af Frið-
rik. Hann fékk mikið klapp
hjá áhorfendum, er hann
vann Cioealtea í fjórðu usn-
ferðinni, sem tefld var í gær-
kvöldi, en sérstakur glæsihrag
ur var yfir þeirri skák. í 4.
umferð tefldi Guðmundur við
dr. Filip og fór sú skák í hiff.
Á annan hvítasunnudag fór framl
mjög sérstæð kirkjuathöfn í
Reyniskirkju í Mýrdal. — Sókn-
arpresturinn, séra Jónas Gísla-
son, fermdi fimm börn. í guðs-)
þjónustunni fór jafnframt fram
þreíallt systrabrúðkaup, en brúð-
irnar voru allir systur einnar
fermingarstúlkunnar, dætur
hjónanna á Stóru-Heiði, þeirra
Arndísar Kristjánsdóttur og Vil-
hjálms Á. Magnússonar. Á und-
an hjónavígslunni var einn brúð-
guminn skírður og auk hans
barn einna brúðhjónanna.
í lok guðsþjónustunnar gengu
öll brúðhjónin til altaris ásamt
fermingarbörnunum og nánustu
að'standendum.
Reyniskirkja var þéttskipuð
fólki og komust færri að en
vildu. Var guðsþjónustan öll
mjög virðuleg og hátíðleg. Org-
anisti við Reyniskirkju er Sveinn
Einarsson bóndi á Reyni. — Um
kvöldið var brúðkaupsveizla á
hótelinu i Vík í Mýrdal að gömi-
um og góðum sig. Sátu menn þar
í góðum fagnaði fram á nótt og
skemmtu sér við ræðuhöld, söng
og dans. — Nöfn brúðhjónanna
eru þessi: Jónína Kristín, gift
Sveini Ingva Þorsteinssyni frá
Neskaupstað. — Guðlaug Guð-
rún, gift Halldóri Jóhannessyni
frá Brekkum í Mýrdal og Bára
Gerður, gift Gústav Kristjáni
Gústafssyni frá Vestmannaeyj-
um. —
Myndina hér að ofan tók ljós-
myndari Mbl. í Reyniskirkju að
loltinni athöfninni, af hinmn ný-
giftu hjónum ásamt ættingjum
þeirra og sóknarpresti.
Mymluin fráÞjóð-
tiátíðmni sjón-
varpað
UM HVÍTASSUNNUNA kom lil
landsins með flugvél Loftleiða,
Hal Linker, kvikmyndatökumað-
ur, ásamt konu sinni og syni. —
Hingað er Linker kominn til að
taka myndir og sýna mynd sína
„Sunny Iceland“, sem hann he.f-
ur gert nokkrar breytingar á m.
a. sett inn í nýja kafla svo sem
um Iðnsýninguna o. fí Hyggst
hann hafa hér fáeinar sýningar
fyrir fullorðna og börn.
í sambandi við för sína hingað
nú, gerði hann samning við eina.
af helztu sjónvarpsstöðvum.
Bandaríkjanna CBS, um að sýna
þátt frá 10 ára lýðveldishátíðinni
á þjóðhátíðardaginn. Einnig mun
hann kvikmynda íslenzka glimu
fyrir sjónvarpssendingar.
Mynd sína „Sunny Iceland“,
hefur Linker sýnt milli 80—90^
sinnum í Bandaríkjunum og rúm-
lega 40 sinnum í öðrum löndum.
Hann mun fara með myndina liL
sýninga í Noregi og Danmörlvu,
síðari hluta þessa mánaðar.
1