Morgunblaðið - 18.07.1954, Page 5

Sunnudagur 18. júlí 1954
UORGUHBLAB18
Frk. Thora Friðo’íksson:
Olufa Finsen stiftamtmnnnsfrú vnr hjálpnrfaellnBeykTík-
FORSPJALL
ÞAR SEM mér hefur veitzt sú
æra að vera gerð að heiðurs-
félaga Reykjavíkurfélagsins og
mun ennfremur vera í hópi elztu
félaganna, mætti ef til vill teljast
rétt að ég rifji upp nokkrar
minningar um þennan fæðingar-
bæ minn meðan dagur er. Oft
rek ég mig á ýmislegt í blöðum
og útvarpi, sem ég sökum langr-
ar ævi þykist vita betri skil á.
Oft hefur það verið nefnt við
mig, að ég skrifi ævisögu mína,
en því er til að svara, að sjálfs-
ævisögur eru ávallt nokkuð við-
sjárverðar bókmenntir, ekki sízt
ef úr nokkuð miklu er að moða
og margir koma við langa sögu.
En ef minnið er gott er hægt að
draga upp nokkrar svipmyndir,
þótt minnisbækur séu ekki fyrir
hendi.
Ein slík mynd kom mér í hug
eftir að ég hafði lesið grein í
Morgunblaðinu um uppsögn
Kvennaskóla Reykjavíkur 28.
maí 1954. Að sjálfsögðu minntist
forstöðukonan þess, að þetta
væri í 80. sinn sem skólaslit færu
fram í þessum skóla, um leið og
hún fór nokkrum orðum um upp-
haf hans og sögu. Ef til vill er
ég einasta kona á landinu sem
man eftir fyrstu setningu skólans
árið 1874 og hef auk þess haft
náin kynni af Kvennaskólanum,
sögu hans og starfsferli frá upp-
hafi. Mér þótti því miður, að í
söguágripi skólans láðist for-
stöðukonunni að nefna frú Olufu
Finsen, konu Hilmars Finsen,
landshöfðingja, en hún átti mik-
inn þátt í stofnun þessa skóla.
Þegar í hinum fyrstu bréfum
sínum til föður síns, Bojesens
jústitsráðs, yfirmanns fátækra-
mála í Kaupmannahöfn, æskti
hún þess, að hann styrkti hana
til að láta gott af sér leiða í
hinni nýju stöðu hennar á is-
landi. Árið 1873, er kvennaskóla-
málið var á döfinni, gekkst faðír
hennar, ásamt 16 öðrum nefndar-
mönnum fyrir fjársöfnun í Kaup-
mannahöfn, og safnaðist tals-
verð upphæð. En á þessum 8 ár-
um, sem frú Olufa hafði verið
stiftamtmannsfrú á íslandi, hafði
hún eignazt marga enska og
skoska vini sem höfðu verið
gestir hennar hér og kynnzt
áhugamálum hennar og áform-
um. Frá þeim bárust einnig pen-
ingagjafir, svo að árið 1874 gat
hún lagt um 8000 krónur í hinn
svonefnda Kvenneskólasjóð. En
hinn fyrsti vísir þess sjóðs voru
200 krónur sem frú Thóra Mel-
steð hafði aflað með því að hekía
sjálf gólfábreiðu, sem dregið var
um í happdrætti.
í þessu sambandi hefði einnig
átt við að nefna þær aðrar konur,
sem lagt höfðu kvennaskólastofn-
uninni lið og áttu sæti í hinni
fyrstu skólanefnd, en auk frú
Thóru Melsteð voru þær þessar:
Frú Guðlaug Guttormsdóttir,
ekkja Gísla læknis Hjálmarsson-
ar, frú Ingileif Melsteð, ekkja
Páls amtmanns Melsteðs, og frú
Hólmfríður Þorvaldsdóttir, kona
Jóns Guðmundssonar alþingis-
manns og ritstjóra. Formaður
þessarar fyrstu skólanefndar var
frú Olufa Finsen.
Hið mikla starf, sem formaður
skólanefndar innti af hendi var
ekki þakkað sem skyldi og kem -
Ur mér þá í hug, hvort nafni
hennar verði einnig gleymt á 100
ára hátíð skólans árið 1974?
FRÚ OLUFA FINSEN
FYRÍRM YNDAR HÚSMÓÐIR
Fyrir skemmstu hefur einnig
mikið verið talað um Húsmæðra-
skóla íslands. Er því ekki úr
vegi að ég minni á, að frú Olufa
Finsen, sem sjálf var fyrirmynd-
ar húsmóðir, hafði mikinn áhuga
á því frá upphafi, að ungar, ís-
lenzkar stúlkur lærðu matargerð
Og almenn heimilisstörf, og sem
fformaður skólanefndar gekkst
hún fyrir því að hússtjórn var
getð að skyldunámsgrein í
ingn, er komn iítim nndir mnrk-
vissn hljémlistnrstorlseai
Landshöfðingi Ililmar Finsen er fyrstur gegndi því embætti, en á
fyrri árum var stiftamtmaður á íslandi, og hin söngmenntaða kona
hans Olufa, fædd Bojssen.
Kvennaskólanum. Skýrslur frá
þessurn fyrstu árum skólans
hljóta að bera þetta með sér.
KANTATAN VIÐ UTFOR
JÓNS SIGURÐSSONAR
Fyrir ekki alllöngu var það
útvarpið, sem minnti mig á ann-
að, ekki ómerkilegra brautryðj-
andastarf frú Olufu Finsen, en
það var er það gaf hiustendum
tækifæri til að heyra hluta af
kantötu þeirri, sem flutt var hér
í Dómkirkjunni við útför Jóns
Sigurðssonar og konu hans 4.
maí 1880. Að sjálfsögðu heyrði
ég hana þá í kirkjunni, en einnig
oft heima hjá henni þegar hún
æfði söngflokkinn sem hún stjórn
aði. Einsöngvarar voru frú Ásta
Hallgrímsson (fædd Thor-
grimsen) og Steingrímur John-
sen, söngkennari. Sjálfsagt hefur
þetta verið í fyrsta sinn sem svo
margir íslendingar voru saman
komnir til að hlusta á svo vand-
aðan tónlistarflutning, enda
minnist ég þess, hve dáðst var
að frú Olufu við þetta tækifæri.
Var hún sjálf höfundur kantöt-
unnar og lék einnig undir, og
hafði hvorki sparað krafta sína
né kunnáttu til að sem bezt færi.
Frú Olufa Finsen var mjög vel
menntuð og hafði fengið fram-
úrskarandi gott uppeldi, sérstak-
lega í tónlistarfræðum. Ég hafði
heyrt nokkuð af þessari þekktu
kantötu hennar áður en hún var
leikin hér í Dómkirkjunni, því
að hún var æskutónverk, samið
er hún var um tvítugt og hefur
frú Olufa sagt mér frá því,
hversu tilurð hennar var háttað.
ÆSKUVERK
FRÚ OLUFU FINSEN
Svo vildi til, að Olufa varð
veik af gulusótt um það leyti,
sem Friðrik 7. Danakonungur
lézt. Til hlífðar sjóninni fyrir-
skipaði læknirinn, að hún skyldi
dveljast í dimmu herbergi, en
hún hafði þó píanóið sitt til að
stytta sér stundir. Kom þá út
auglýsing um að stofnað hefði
verið til samkeppni um kantötu
er leikin skyldi við sorgarathöfn
vegna fráfalls konungsins. Nafn
ungfrú Olufu Böjesen var óþekkt
almenningi, en er kantata henn-
ar var einróma dæmd bezt, varð
hún fræg um alla Danmörku og
var upp frá því mikils metin
meðal danskra tónlistarmanna.
Þegar er hún kom til Islands
urðu íslendingar aðnjótandi
hinna miklu hæfileika hennar,
og til gamans skal ég tilfæra
lítið eitt úr fyrstu bréfum hennar
og manns hennar, Hilmars Fin-
sens, til foreldra hennar eftir að
hún kom til Reykjavíkur árið
1865.
Er hún skrifar foreldrum sín-
um fyrsta haustið verður henni
tíðrætt um sláturtíðina, hve mik-
inn vetrarforða forsjál húsmóðir
á íslandi þurfi að hafa í búri
sínu og hve mikinn tíma það
taki að ganga frá öllum þeim
mat. Síðan heldur hún áfram:
„Samt hef ég ekki vanrækt
píanóið mitt og músikina, þótt
oft hafi ég ekki mátt vera að,
að spila nema stundarfjórðung í
einu, en ég spila á hverjum degi,
og aldrei hef ég notið þess eins
og nú, að kunna að spila og
syngja. Á hverjum fimmtudegi
kémur frú Thorsteinsson og
bræður hennar tveir* og þá
syngjum við margraddað. Það
gengur ágætlega og myndi gleðja
ykkur eins og það gleður mig.
Við höfum sungið forleik og eftir-
leik úr Elverskud og nokkra
sálma eftir Berggreen. Nú erum
við að æfa Elverhöj, Don Juan
Figaro og kantötu mína. Það er
safna fjórrödduðum lögum og
skrifa raddirnar. Við æfðum
söngva eftir Weyse, Mozart,
Kuhlau, Lindbad o. fl. og ég held
mér sé óhætt að segja að betur
æfður eða myndarlegri kór hafi
sjaldan heyrzt hér. Þetta unga
fólk hefur bjartar og hljómmikl-
ar raddir og íslendingar hafa
mikla músikhæfileika. — Meðal
annars æfði ég stúdentana Svein-
björn Sveinbjörnsson, Lárus
Blöndal og ungfrú Guðmundsson
í dúettum og ykkur hefði þótt
skemmtilegt að heyra gleði
áheyrendanna yfir söngnum, sem
bar ást og áhuga íslendinga fyrir
tónlist tvírætt vitni.
' Ennfremur bjuggum við til
ýmsa muni á bazarinn. Sjálf bjó
ég til mjög snotran, skinnfóðr-
aðan fótpoka til notkunar í kaldri
kirkju. Slíkir fótpokar þekktust
ekki áður hér. Húskennarinn
okkar, ungfrú Marie Gede, bjó
til fallega, útsaumaða slæðu við
íslenzka skautbúninginn og hús-
mæður í Reykjavík og dætur
þeirra gáfu okkur fallega og
smekklega muni, að ógleymdum
kökunum, hveitibrauðinu og
rauðgrautnum, sem var framreitt
og selt í stofu við hliðina á saln-
um. Veggir voru skreyttir flögg-
um og íslenzkum skjaldarmerkj-
um. Þar á meðal var fálkamerki
ættföður okkar, Lofts ríka. Var
það ungur maður, sem af sjálfs-
dáðum og án okkar vitundar
hafði skreytt húsakynnin. Yfir
dyrunum var gegnlýst spjald,
sem á var skrautritað: „Hugsið
um æskuna“. Innst í salnum stóð
píanóið mitt og uppi yfir því
nafn konungs. Aftan við hljóð-
færið stóð söngfólkið. Til vinstri
hliðar í salnum var tombólu-
borðið. Við sungum tíu mínútur
í einu með tuttugu mínútna hléi
á milli. Salurinn var fallega upp-
Tilefni þess að ég hef Htillega
rakið þessa hljómlistarstarfsemt
frú Olufu Finsen er, eins og áðui*
var sagt, kantata hennar, sem.
leikin var við útför Jóns Sigurðs-
sonar. Mér fannst tilhlýðilegt aST
íslendingar vissu deili á höfundi
þessarar kantötu og þeirri þýð'-
ingu, sem hann hafði fyrir söng-
list okkar i þau 17 ár, sem hama
dvaldist hér á landiL
mjög ánægjulegt að leika á píanó lýstur og var opinn frá kl. 5 9.
fyrir þetta músikkalska fólk, sem
skilur hljómlist og nýtur hennar
og svo eru þetta svo elskulegar
manneskjur....“
w
„ÞETTA UNGA FÓLK
HEFUR BJARTAR OG
HLJÓMMIKLAR RADDIR“
í öðru bréfi skrifar hún:
„Veturinn hefur liðið fljótt, en
við höfum líka haft margt á
prjónunum. í dag hef ég til dæm-
is haft hjá mér bazarnefnd, sjö
konur, til þess að gera þeim
kunnugt þakkarbréf fyrir hið
mikla framlag, 500 ríkisdali, sem
bazarinn okkar lagði til spítala-
sjóðsins. Þegar fyrir jólin hafði
ég náð saman nokkrum konum
hér í bænum: frú Thorsteinsson,
frú Randrup, frú Melsteð o. f 1.,
og farið þess á leit við þær, að
við skyidum stofna bazar til
ágóða fyrir sjúkrahússjóðinn. í
því skyni bauð ég einnig heima-
sætum, sem ég hafði kynnzt, til
kvöldverðar einu sinni í viku og
lékum við og sungum á eftir og
skemmtum okkur eftir föngum.
Stakk ég þá upp á því að tólf
ungar stúlkur og tólf ungir pilt-
ar skyldu koma saman heima
hjá mér tvisvar til þrisvar í viku,
til þess að æfa saman söngva,
sem við gætum skemmt bazar-
gestunum með. Þessari uppá-
stungu var tekið með miklum
fögnuði og áhuga og hefur þetta
unga fólk mætt til æfinga jafn-
vel í ófæru veðri og engan vant-
að. Steingrímur Johnsen, þessi
elskulegi maður og músikalski
maður, hjálpaði mér til þess að
* Kona Árna Thorsteinssonar
landfógeta og Ólafur og Stein-
grímur Johnsen.
Allir bazarmunirnir seldust
skömmum tíma fyrsta kvöldið,
svo að daginn eftir var aðeins
tombóla og síðan uppboð. Vegna
tónleikanna var inngangseyrir
þá tvöfaldaður. Eftir áskorun
margra átti að endurtaka söng-
inn þriðja kvöldið, en vegna ill-
viðris varð að fresta því til sunnu
dagskvölds. Slíkur bazar hafði
aldrei verið haldinn hér fyrr og
ágóðinn aldrei verið svo mikill.
Allir voru ánægðir og höfðu
skemmt sér vel, en við höfðum
líka lagt mikið á okkur og mér
kom að góðu haldi sú æfing, sem
ég hafði ag heiman við undir-
búning slíkra skemmtana.
Á sunnudagskvöldið var okkur
þakkað og sýndur margvíslegur
heiður. Er við kcmum inn í sal-
inn blasti við mjög fögur, gegn-
lýst mjmd af hö-pu og syngjandi
svani og hefur sjálísagt fylgt Því
mikið umstang og fyrirhöfn að
útbúa þetta. Þakkir þessar og
alúð glöddu okkur mjög mikið.
Okkur var þakkað bæði bréf-
lega og á prenti, enda var nettó-
ágóðinn 500 ríkisdalir."
SÁLIN í TÓNLISTA-
STARFSEMINNI
í bréfi Hilmars Finsens til
tengdaforeldra sinna segir hann
meðal annarra frétta:
„Dóttir ykkar, Olufa, hefur
einnig komizt í blöðin — ekki
einungis vegna þess, að nafn
hennar stóð undir áskorun um
að efna til bazarstarfsemi fyrir
sjúkrahúsið — en sjðar mjög lof-
samlegri frásögn um bazarinn,
sem lesa mátti í dagblaðinu
„Þjóðólfi". Hún fær mikla viður-
kenningu og í greininni er hún
kölluð sálin í þessari starfsemi.“
NAFN HENNAR
MÁ EKKI GLEYMAST
Þegar tónlistarsaga íslendinga
verður einhverntíma skrifuð, má.
ekki gleyma nafni frú Olufu Fin,—
sen, sem frá byrjun vann óeigin-
gjarnt starf i þágu hennar. Aífc
lokum skulu nefnd aðeins t.v»
dæmi þessu til sönnunar, í við-
skiptum hennar við helztu söng-
og píanókennara hér, eins og ég
minnist þeirra frá mínum æsku-
árum, svo sem Jónas Helgasoik
organista og frú Önnu Pétursson,
móður dr. Helga Péturss.
Jónas Helgason, járnsmiður og
tónskáld, varð organisti við dóm-
kirkjuna 1877 að Pétri Guðjohn-
sen látnum. Sama ár kynntist ég
honum, því hann kenndi líkít
söng í barnaskóla Reykjavíkur
og var ég nemandi hans í einm
vetur. Síðar var ég samkennaii
hans við sama skóla um nokkurfc
árabil og tókst með okkur vin-
átta. Minntumst við þá oft frú
Olufu Finsen, sem við bæði
þekktum vel og þótti vænt um.
Honum var tíðrætt um nám sitfc
í Kaupmannahöfn og að þaffc
hefði haft mikla þýðingu fyrir
sig að hafa meðmæli frú Finsen
til helztu tónlistarfrömuða Dana.
um þessar mundir, þeirra Hart-
manns og Gade. Olufa Finsen,
sem var þekkt og mikilsvirt með-
al danskra tónlistarmanna, var
Jónasi án efa mikill styrkur til
þess að ná þeirri menntun, sem
varð mörgum íslendingum heilla-
drjúg á þessum frumbýlingsár-
um tónmenningar í landinu. Ég
þarf ekki að fjölyrða um þetta,
því Jónas Helgason er svo veL
þekktur á íslandi enn í dag vegna
tónsmíða sinna, þótt hin hvers-
dagslegu störf þessa „músikalska
járnsmiðs", eins og Handal myndi
hafa kallað hann, hafi að sjálf-
a sögðu fallið nokkuð í gleymsku.
EINASTI PÍANÓLEIKARINN
Umhyggja sú og vinátta, sem
hún sýndi frú Önnu Pétursson,
var einnig gott dæmi þess hve
annt frú Finsen lét sér um músik-
kennslu í bænum. Þegar ég var
barn, var hún einasti píanókenn-
ari bæjarins og var ég nemandi
hennar um skeið. Frú Anna var
uppeldisdóttir Sigurðar Melsteð*
og konu hans ÁstrTðár,' sem var
dóttir Helga Thordarsens biskui>f*.
Frú Ástríður hafði fengið ágætfc
uppeldi og lært píanóleik erlend-
is. Þessi gáfaða og skörulega
kona veitti fósturdóttur sinni
einnig kennslu í píánóleik og
varð það henni ekki einungis tiL
ánægju heldur og til mikil*
grgns. Maður hennar var Pétur
Pétursson lögregluþjónn og síðar
bæjargjaldkeri, en þetta voru þá.
illa launuð störf eins og fleiri 1
þann. tíð.
Auk kennslunnar þurfti frú.
Anna Pétursson að hugsa um
börn og heimili. Frú Finsen, sem
öllum vildi Hjálpa, og ekki sízfc
þeim, sem voru sálufélagar henn-
ar í tónlistinni, bauð því frú
Önnu að aðstoða hana við afí
byggja upp kennsluaðferðir, meffc
því að kenna einni telpu heima
hjá frú Finsen, svo hún gæti
sjálf leiðbeint henni um kennslu-
aðferð. Stundum stalst ég til þess
að hlusta á þessar kennslustund-
ir, því ég var heimagangur £
landshöfðingjahúsinu.
Telpa sú, sem varð fyrir þvi
happi að fá þessa tvöföldu
kennslu, var yngsta dóttir Jóna
Péturssonar háyfirdómara, Sig-
ríður. Hún giftist síðar Geir Sa&*
Framh. á bls. 12 j