Morgunblaðið - 02.10.1954, Blaðsíða 8

8
MORGVNBLAttlO
Laugardagur 2. október 1954
oramiliJaMÍ*
w
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
■JÉ
Íslenzkir söngkennarar
mega setja merkið Biátt
Hversvegna hafa
Svíar vígbúizi?
AÐSTAÐA Norðurlandaþjóð-
anna á sviði utanríkis- og
varnarmála er nokkuð mismun-
andi. ísland, Noregur og Dan-
mörk eru í varnarbandalagi
hinna vestrænu lýðræðisþjóða.
Svíþjóð heldur sig utan við það
og byggir afstöðu sína í orði
kveðnu á hinni svokölluðu hlut-
leysisstefnu. Finnland, sem neydd
ist til þess að berjast með Þjóð-
verjum í síðustu styrjöld og ligg-
ur upp að Rússlandi, miðar utan-
ríkisstefnu sína fyrst og fremst
við að styggja ekki Rússa, sem
hafa öflugar herstöðvar í hjarta
landsins.
Kommúnistar og aftaníossar
þeirra hér á landi, sem þykjast
vilja fylgja hlutleysisstefnunni,
vitna mjög til Svía og afstöðu
þeirra. íslendingar eigi að byggja
sína afstöðu á svipuðum grund-
velli.
í þessu sambandi er það athug-
andi, hvað Svíar hafa verið að
gera í landvarnamálum sínum
undanfarin ár. Hafa þeir snúið
sér til veggjar og látið sem sjálf-
stæði þeirra og öryggi væri engin
hætta búin?
Nei, sannarlega ekki. Senni-
lega hafa fáar þjóðir Evrópu
lagt jafn mikið kapp á land- j
varnir sínar og einmitt Svíar.!
Þeir hafa þjálfað fjölmennan '
landher, komið sér upp öflug- j
um flugflota nýtízku flugvéla,'
byggt herskip og kafbáta í
stórum stíl og nú síðast tekið
kjarnorkuvopn í þágu land-
varna sinna. Hafa undanfarna
daga staðið yfir heræfingar
með kjarnorkuvopnum um
meginhluta Svíþjóðar.
Engum vitibornum manni get-
ur komið til hugar að sænska
kemur og notuð verða þau kjarn-
orkuvopn, sem mannkynið ræð-
ur nú yfir, vofir dauði og tor-
tíming yfir miklúm hluta þess.
En frelsisunnandi þjóðir geta
ekki látið tilhugsunina um slíka
ógæfu halda sér frá öllum ráð-
stöfunum til verndar sjálfstæði
sínu og öryggi. Varnarundirbún-
ingur þeirra miðar fyrst og
fremst að því takmarki, að koma
í veg fyrir að til styrjaldar komi
og beitingar þeirra drápstækja,
sem nútímatækni hefur skapað.
Samtök eins og Atlantshafs-
bandalagið vinna þannig mark
víst að því, að útrýma árásar-
hættunni, koma í veg fyrir að
hin eyðandi öfl styrjaldarinn-
ar losni úr læðingi.
Sænska þjóðin hefur kosið
að standa utan við þau á
grund velli hefðbundinnar hlut
leysisstefnu sinnar. En hún
hefur ekki látið hjá líða, að
leggja sinn skerf að mörkum
til verndar frelsi sínu og þar
með friði og öryggi í Norður-
álfunni.
Tillaga Edens
ieysir vandann
ÞÝZKI tónlistarkennarinn Paul
Nitsche, sem dvalið hefir
hér undanfarinn hálfan mánuð á
vegum Söngkennarafélags ís-
lands og fræðslumálastjórnarinn-
ar hélt heimleiðis í morgun.
Hann hefir eins og þegar hefir
verið getið unnið hér að kennslu
og leiðbeiningum við söngkenn-
aranámskeiðið, sem staðið hefir
yfir s. 1. tvær vikur. Þótti ís-
lenzku söngkennurunum þeir vel
hafa veitt, er þeim tókst að fá
hann hingað, þar sem Paul
Nitsche er viðurkenndur meðal
hinna allra færustu manna á sínu
sviði í allri Evrópu og þótt víðar
væri leitað. Hann hefir á hendi
söng- og S tónlistarkennslu við
menntaskója í borginni Bergisch
Gladbach, • rétt hjá Köln, jafn-
framt því sem hann kennir einn-
ig við tónlistarháskólann í Köln
sjálfri. — Þá er hann og afbragðs
söngmaður.
UNNIÐ ÓSLEITILEGA
Mbl. átti í gærdag samtal við
hr. Nitsche um dvöl hans og
starf hér á íslandi og viðhorf í
þýzkum tónlistarmálum, einkum
að því er varðar kennslu og iðk-
anir tónlistar meðal barna og
unglinga.
Á ofangreindu námskeiði hef-
ir hann að jafnaði fimm klukku-
stundir á degi hverjum unnið
jöfnum höndum að því að leið-
beina kennurum og nemendum
Samtal við þýzka tónlistarkennarann, Paul
Nitsche um viðhorf í tónlistarfræðslu og starf
hans hér s.l. hálfan mánuð.
Paul Nitsche.
um beitingu og þjálfun raddar-
innar og hvernig bezt megi rækta
og örva tónskynjun hins unga
nemanda, án þess að gert sé ráð
fyrir sérstökum tónlistarhæfileik
um .Um 35 íslenzkir söngkenn-
arar hafa sótt námskeiðið en dr.
Edelstein og Róbert A. Ottósson
' NIUVELDARAÐSTEFNAN
stendur enn enn yfir í Lancaster-
húsi í Lundúnum. Verkefni fund-
arins er að reyna að leysa úr
flækju þeirri, sem hugmyndirnar
um varnarher Vestur Evrópu
eru komnar í.
I Síðustu fregnir herma að full-
trúarnir á ráðstefnunni séu nú
venju fremur vongóðir um að
UÍJ andi áhripar:
~-- —o—- < wíj u ii viuut vv/iiguuu uui au i
þjóðin hyggi á árásarstyrjöld á það takist að leysa vandamálið. J
nágranna sína, sem eru Danir,
Norðmenn og Finnar. Þessar
frændþjóðir lifa saman í sátt og
samlyndi. Engum andlega heil-
um manni dettur heldur í hug,
að Svíar séu að undirbúa árás á
Rússland, Pólland eða Þýzkaland.
En hversvegna er hin friðsama
sænska þjóð þá að vígbúast?
Það sem gefur sérstaklega til
efni til þess er hin merkilega til-
laga Edens utanríkisráðherra
Breta um að þjóð hans taki virk-
an þátt í landvörnum megin-
landsins. Eftir það virðist sem
fullt samkomulag sé að komast á.
Tilboð Edens er fólgið í því að
Bretar skuldbindi sig til að hafa
Ástæða þess er nákvæmlega fjögur herfylki og flugsveitir á
sú sama og liggur til grund- meginlandinu til langs tíma.
vallar stofnun og starfsemi
Atlantshafsbandalagsins: Sví-
ar óttast útþenslustefnu komm
únista og hinn gífurlega her-
styrk Sovét-Rússlands.
Sænska þjóðin gerir sér Ijóst,
að enda þótt hún þykist í orði
kveðna vera hlutlaus þá er
hlutleysisstefnan gersamlega
ómegnug þess að vera landi
hennar lífsnauðsynleg vernd
og skjól. Þessvegna leggur
hún á sig þungar byrðar til
þess að efla landvarnir sínar.
Enda þótt Svíar séu utan At-
lantshafsbandalagsins leggja
þeir þó sízt minna að sér en
t. d. Norðmenn og Danir um
uppbyggingu varna sinna.
Það er talið að ein ríkasta
orsök þess að franska þingið
felldi Evrópuherinn hafi ver-
ið að Bretar áttu ekki aðild að
honum. Það kom t. d. greini-
lega fram í hinni þungorðu
ræðu hins aldna Herriots, að
hann taldi það ekki geta stýrt
góðri lukku, að Frakkar tækju
nú í fyrsta sinn eftir áratugi
þátt í hernaðarbandalagi, sem
Bretar eru ekki aðilar að.
Kvaðst hann óttast að slíkt1
gæti orðið til þess að sundra 1
þeim sterku vináttuböndum,1
sem Frakkar og Bretar hafa \
bundizt og hafa orðið örlaga-
rík á miklum hættustundum.
Frakkar leggja megináherzlu á
Fordæmi Svía er þannig greini Þa3 til að vega upp á móti styrk-
legur vottur þess, að þjóð, sem í leika Þjóðverja að Bretar styrki
orði kveðnu telur sig hlutlausa
hefur ekki minnstu trú á gagn-
semi, hlutleysisstefnunnar. Hún
telur hana þvert á móti gersam-
lega þýðingarlausa og enga stoð
í henni til verndar öryggi lands
síns.
Að sjálfsögðu er sænsku þjóð-
inni það Ijóst, að ef til styrjaldar
þá og standi með þeim, þegar
rætt er um vandamál Evrópu og
sameiningu ríkjanna í þeirri
framtíðarhugmynd að sameinuð
Bandaríki verði stofnuð. En sem
kunnugt er hafa sameiginleg
vandamál þjóðanna verið talin
aðeins einn þáttur í miklu víð-
tækara alþjóðastarfi.
Gagnfræðaskólanum
á Akranesi frestað.
IBRÉFI frá raunsæismanni seg-
ir m.a.:
„Maður, sem ég átti tal við í
gærdag, lét í ljós vanþóknun sína
við mig yfir því, að hann hafði
lesið í einhverju dagblaði bæjar-
ins, að ákveðið hefði verið að
fresta setriingu Gagnfræðaskól-
ans á Akranesi vegna þess, hve
mikil vinna væri við síldveiðina
þar, og unglingarnir mættu blátt
áfram ekki missa sig úr vinnunni
til að setjast á skólabekkinn. —
Manninum fannst þetta óhæfa,
sem alls ekki ætti að líðast. Ég
var honum algerlegá ósammála
og andmælti honum samkvæmt
því svo kröftuglega sem ég mátti.
Þörf á hverri nýtri
hönd.
MARGIR þeir, sem eru hinni
löngu skólaskyldu mótfalln-
ir viðurkenna, að jafrivel þótt
sumum nemendum verði lítið
gagn af náminu sem slíku, þá eru
þeir þó betur komnir innan
veggja skólans heldur en í að-
gerðarleysi og reiðileysi á göt-
unni. Sannleikurinn er sá, að alls
ekki er að jafnaði fyrir hendi
næg atvinna fyrir unglinga á
skólaaldri, hvorki hér í Reykja-
vík né í öðrum kaupstöðum
landsins. Þegar óvenjulegar fiski
hrotur eða önnur óvænt atvinna
kemur til gegnir öðru máli. Þá
er þörf og nauðsyn á, að hver nýt
hönd komi í gagnið — og ekki
orkar það tvímælis að hvílíku
gagni slík vinna kemur ungling-
um, ekki að eins frá hinu fjár-
hagslega sjónarmiði séð, heldur
og með því að leyfa þeim að
kynnast og taka þátt í hinu virka
atvinnulífi þjóðarinnar.
Grípa gæsina, meðan
hún gefst.
ÞESSI frestun Gagnfræðaskól-
ans á Akranesi virðist mér
því ekki aðeins réttlætanleg,
heldur eðlileg og sjálfsögð. Enda
mun hún gerð með fullu sam-
þykki Akurnesinga sjálfra, sem
vita hvað það gildir að grípa
gæsina á meðan hún gefst. Og,
krakkarnir verða áreiðanlega
ekki ósprettharðari við bókina,
þegar byrjað verður, fyrir bragð-
ið — þeim finnst skólinn víst
alveg nógu langur samt. — Við
verðum að reyna að sjá hlutina
eins og þeir eru. — Raunsæis-
maður“.
íslenzkan og áhrifin
frá Dönum.
IBRÉFI austan úr Rangárvalla-
sýslu stendur:
„Velvakandi góður!
Svo sem alþjóð er kunnugt, var
lýðveldi stofnað hér á íslandi
17. dag júnímánaðar árið 1944.
Sú athöfn fór fram, eftir að þjóð-
in hafði óskað þess með þjóðar-
atkvæðagreiðslu — og þar með
vorum vér íslendingar lausir við
yfirráð Dana.
En áhrif þau, sem við höfum
orðið fyrir af margra alda sam-
búð við Dani, þau gengur okkur
seint að losna við. En ekki er það
Dönum að kenna, heldur kæru-
leysi okkar sjálfra. Hér er um að
ræða móðurmálið okkar — ís-
lenzkuna.
Heilög reiði.
VARLA lítur maður svo í bók
eða blað, að ekki sé þar eitt-
hvað af orðum, sem draga dám
af dönskunni. Ég get til dæmis
og rökstuðnings máli mínu tekið
örlítið sýnishorn — úr nokkurra
daga gömlu tímariti, sem ég hef
verið að lesa. Það fjallar allt um
„tommur" og „rör“ og verð „pr.
stk.“, „4 tommu víð rör kr. 10,50
pr. stk.“ o. s, frv. Slíkt mál er
harla lítið nær íslenzku heldur
en dönsku. Ég fylltist heilagri
reiði, er ég las þetta — rjtstjórinn
naut þess, að ég náði ekki til
hans. — E.R.“
hafa aðstoðað sem túlkar og á
annan hátt við kennsluna.
MEGA SETJA MERKIÐ HÁTT
— Mér hefir mjög þótt til um,
sagði hr. Nitsche, áhuga þann og
starfskraft, sem ég hefi orðið
var við meðal hinna íslenzku
söngkennara — og þeir eru þess
um komnir, hæfileika sinna
vegna, að setja merkið hátt. Ég
þykist sjá, að almenn tónlistar-
fræðsla hér á Islandi er enn á
byrjunarstigi, en mér sýnist hin
þróttmikla byrjun lofa góðu um
framtíðina, og ákaflega hefir
starf mitt þennan stutta tíma
hér verið ánægjulegt og ég vona
árangursríkt jafnframt.
— Hvað viljið þér segja okkur
um söng- og tónlistarfræðslu f
heimalandi yðar?
—Hún hefir að ýmsu leyti
beinzt inn á nýjar brautir á síð-
ari árum, einkum eftir síðustu
styrjöld. Þess hefir orðið vart,
að aðsókn að hljómleikum al-
mennt hefir farið minnkandi 1
Þýzkalandi síðasta áratug, þar
sem hinsvegar áhugi fyrir óper-
um og leikhúsi hefir stöðugt ver-
ið mikill — og fer vaxandi. —
Ástæðan til þessa hefir verið rak-
in m. a. til þess,- að fólk lætur
sér meir og meir nægja að hlusta
á hljóðfæraleik heima fyrir —
innan heimilisins og í hópi vina
og kunningja.
TÓNLISTARFRÆÐSLAN —
HÆGT FARDE) AF STAÐ
Þetta ástand hefir m. a. orðið
til þess, að aukin áherzla er nú
lögð á að vekja áhuga hinna
yngstu skólanemenda á hinum
ýmsu hljóðfærum. Það er farið
afar hægt af stað — og námið
gert sem líkast leik fyrir börnin.
Þeim eru kennd lög sem saman-
standa jafnvel aðeins af 3—4
tónum, þeim eru fengin einföld
hljóðfæri í hendur og kennt að
leika á þau: flautur, bjölluspil
langspil o. fl. Allt er gert til
þess að kennslan og námið sé
sem bezt við hæfi hvers og eins,
og að bömin hafi ánægju af því.
Mikil áherzla er lögð á að kenna
börnunum að hlusta á tónlist.
Er það ekki sízt með tilliti til
útvarpsins og þeirra miður
heppilegu áhrifa, sem misnotkun
þess og ofnotkun hefir í för með
sér, ekki sízt fyrir hið næma og
óþroskaða eyra.
ÚTVARPSGLYMJANDINN
SKEMMIR TÓNEYRAÐ
— Það er staðreynd, sagði hr.
Nitsche, að stöðugur glymjandi
af tónlist, góðri og lélegri, heíir
í senn þreytandi og deyfandi á-
hrif á tóneymð. Þessvegna er
leitast við að kenna nemendum
að hlusta með réttu hugarfari á
tónlist, glæða hjá þeim löngun
og hæfileika til að skilja og þykja
vænt um hana.
— Hvað um söng og tónlist
meðal námsgreina í þýzkum
skólum?
— Söngur og tónfræði er
skyldunámsgrein í öllum bekkj-
um, bæði í barna- og framhalds-
skólum. Söngurinn kemur fyrst,
síðan í kringum hann kennsla í
tónfræði og tónlistarsögu. Eftir
því sem aldur og þroski nemend-
anna fer vaxandi. Tóngreining
er einn verulegur þáttur í tón-
listarfræðslu hinna eldri skóla-
nemenda. Þá er og mikið um
söngkóra og hljómsveitir innan
hinna ýmsu skóla. Hefir sú hreyf-
ing orðið æ sterkari á síðari ár-
um meðal ungs fólks, í mennta-
skólum og háskólum á eldrinum
frá 15—25 ára.
Annars er það eins með söng-
og tónlistarkennara og aðra
Framh. á bls. 12. ,