Morgunblaðið - 08.01.1955, Síða 7

1 Laugardagur 8. jan. 1955
MORGUNBLAÐIÐ
SKÓLAHALD í ÓLAFSFIRÐI SEXTIL ARA
i
DAG, laugardaginn 8. janúar I
1955, minnast Ólafsfirðingar
60 ára skólahalds, þótt heldur
meira en 60 ár séu liðin frá byrj-
un þess. Það er ekki ætlun mín
að rita hér ýtarlega sögu skólans
í Ólafsfirði, heldur stikla á stóru
og þá geta að . nokkru þeirra
manna, sem þar koma mest við
sögu. Eins verður hér mest rætt
um kauptúnsskólann, en farskól-
anum sleppt að mestu.
Ólafsfjörður er lítill fjörður,
sem skerst inn á milli fjallanna
vestanvert við mynni Eyjafjarð-
ar. Hér hófst byggð þegar á
landnámsöld og heldur haldizt
svo að mestu síðan, þrátt fyrir
harðræði útkjálkans og örðug-
leika á ýmsum sviðum. Hér hef-
ur búið þrautseigt og nægjusamt
fólk, hér hefur það háð sina lífs-
baráttu, átt sín áhugamál og bar-
izt fyrir þeim og sigrað. Fyrir
60 árum fámennt byggðarlag, torf
bæir, þar sem kennslan fór fram
í þröngum baðstofum. Nú snotur
kaupstaður, góð húsakynni og
glæsilegt skólahús.
★
Ekki gat hjá því farið að þegar
barnaskólahald byrjaði á Akur-
eýri (1871) og Siglufirði (1883),
vaknaði áhugi hjá fólki í sveitun-
um við Eyjafjörð um að koma á
fót barnafræðslu hjá sér. Þannig
fór það hér í Ólafsfirði. Þrátt
fyrir harðindin, sem hér voru á
árunum 1880—90 voru hér uppi
raddir um að reyna bæri að veita
börnunum meiri fræðslu, en
heimilin gátu látið í té. Þar kom,
haustið 1893, að tveir helztu
menn sveitarinnar, sr. Emil Guð-
mundsson, sóknarprestur- á Kvía-
bekk og Ásgrímur Guðmundsson,
bóndi og oddviti á Þóroddsstöð-
um, boðuðu til fundar í því skyni
að koma á farkennslu í sveitinni
néesta vetur og var það samþykkt
í einu hljóði. Einnig var sam-
þykkt að kennsla færi fram á
fimm bæjum í sveitinni og börn
af næstu bæium gengju til skól-
ans eftir hentugleikum. Kennari
var ráðinn Gisli Gestsson, ættað-
ur úr Svarfaðardal, gagnfræð-
ingur frá Möðruvallaskóla 1891.
Hóf hann kennslu snemma á ár-
inu 1894 og kenndi í 3 mánuði og
svipaðan tima eftir áramót 1895,
en gaf svo ekki kost á sér lengur.
Veturinn 1896 kenndi hér Hart-
mann Ásgrímsson (gagnfr. 1895).
Hann var hér aðeins þennan
eina vetur, gerðist síðar (1898)
kaupmaður í Kolkuósi og bjó þar
til æviloka.
Eftir þetta féll kennsla niður í
sveitinni til ársins 1909 og stafaði
það af því að vegna fátæktar
fólksins sá hreppsnefndin ekki
fært að kosta skólahald á tveim-
ur stöðum, en að sjálfsögðu var
börnum úr framsveit og Kleifum
heimilt að nota kauptúnsskólann
eftir föngum. Á árunum 1909—21
var kennt á Kvíabekk 1—3 mán-
uði á hverjum vetri, en frá 1921
—39 á ýmsum stöðum í sveitinni
og á Kleifum. 1940 var byggt
lítið skólahús við Hringverskot
og kennt þar og á Kléifum til
vorsins 1950 að' skólahald hætti
í framsveitinni. Eftir það hafði
sveitarkennarinn aðsetur á ICleif
um til vorsms 1954 Nú er ekk-
ert skólahaid í sveitinni eða á
Kleifum, éll bö^n sækja kaup-
staðarskólann.
★
Árið 1897 sezt að hér í Ólafs-
firði Páll Bergsson frá Atlastöð-
ub í Svarfaðardal. Þessi maður J
setti, ásamt konu sinni, Svan-
hildi Jörundsdóttur, sinn svip á
menningar- og framfarasögu
Ólafsfjarðar næstu 19 ár. Páll
var gagnfræðingur frá Möðru-
eftir Rögnvald Mölier
Grímur Grímsson
störf að útvegs- og verzlunar-
málum. Vildi byrja á verzlun og
smáútgerð í fæðingarsveit minni,
Svarfaðardal, en var bægt burtu,
ekki sjálfs mln vegna, heldur af
þeirri hættu, er af því gæti leitt,
að sveitaverzlun væri stofnuð.
Þá var talið hættulegt að gerá
mönnum of auðveld kaup á vör-
um.
Þá flutti ég til Ólafsfjarðar
1897 og byrjaði þar útgerð og
verzlun. Þótti þetta dirfska hin
mesta af efnalausum skóladreng
og Ólafsfjörður þá álitinn sú
mesta harðindasveit, sem ekki
Sigursleinn Magnússon
var honum samhent í framfara-
málum og skörungur mikill.
Kenndi Páll svo þarna í húsi sinu
veturna 1897—98 og 1898—99
3—4 mánuði alls. Ásamt sr. Emil
Guðmundssyni kom Páll því til
leiðar, að sumarið 1899 var reist
fyrsta skólahúsið í kauptúninu.
Var það ein kennslustofa, en 1905
var önnur kennslustofa bvggð
við það, og þá einnig bætt við
öðrum kennara.
Veturna 1900 og 1901, eftir ára-
mót kenndi hér Jón Bergsson,
bróðir Páls, gagnfræðingur 1899.
Hann kenndi hér einnig 1903—06
starfi síðan til vorsins 1934 að
hann lét af störfum vegna heyrn-
ardeyfu. Auk þess gegndi hann
ýmsum störfum f-yrir sveit sína,
sem ekki verða talin hér. Hann
var kvæntur Bjarnveigu Helga-
dóttur frá Gili í Fljótum, mestu
myndarkonu, og var heimili
þeirra rómað fyrir þrifnað og
myndarskap. Þau eignuðust einn
son, sem dó ungur, en ólu síðar
upp tvö fósturbörn. Grímur and-
aðist 21. nóvember 1954.
★
Grímur Grímsson var mikill
að vallarsýn og snyrtilegur og
myndarlegur í allri framgöngu.
Þekkingarþorsti hans var mikill
og þekkingu sína jók hann stöð-
ugt með lestri góðra bóka og
fræðirita. Hann las mikið og las
vel. Ég sá hann oft leggja frá sér
bók og hugsa lengi efni þess, sem
hann var að lesa, áður en hann
hélt lestrinum áfram. Torskilin
orð skrifaði hann hjá sér og leit-
aði þeirra siðan í orðabókum.
Þekking hans var fjölbreytt.
Ilann var ágætur stærðfræðing-
ur, sögufróður með ágætum og
hafði yndi af heimspeki. íslenzku
maður var hann mikill og talaði
og ritaði gott mál. Einnig var
hann vel að sér í Norðurlanda-
málum og ensku. Mun hafa verið
leitun að jafnvel menntuðum
manni í kennarastétt á þeim tíma
og Grímur var, og honum var
kappsmál að lertda ekki í kyrr-
stöðu. Árið 1913 kom hann sinum
litlu eignum í peninga og fór til
Noregs. Dvaldi hann þar í 8 mán-
s v< ««
væri lífvænlegt í, og var þá fyrir
nokkrum árum nærri því að fara
í eyði af harðrétti og úrræða-
leysi. En tilraun þessi heppnað-
ist vel. Ég starfaði þar nokkuð
að verzlun, en einkum að útgerð
— auk þess sem ég var hlaðinn
— ofhlaðinn — af sveitarstjórn-
armálum.
Eftir fá ár varð Ólafsfjörður
ein bezta útgerðarstöð í Eyja-
fjarðarsýslu, einkum eftir að vél-
bátaútvegur byrjaði 1905, og sima
lina var lögð þangað 1908 (2 ár-
um fyrr en Siglufjörður fékk
síma).
Þegar ég fluttist frá Ólafsfirði
1916 hofðu á þessum 19 árum
10-faldast innansveitareignir, en
útfluttar ársafurðir 30-faldaSt —.
(Lesb. Morgunbl. 23. tbl. 1943).
★
Enginn vafi er á því, að dugn-
aður og hagsýni Páls Bergsson-
ar var mikil lyftistöng fvrir Ól-
afsfjörð, enda er þeirra hjóna
jafnan minnst með hlýhug og
þakklæti.
Afskipti Páls af skólamálum
Ólafsfjarðar hófust þegar haust-
ið 1897. Hann hafði mikinn
áhuga á því að stofna hér fastan
barnaskóla, en hér var við ram-
an reip að draga, því að fátækt
völlum 1893. Uni tildrögin að ^ var hér mikil, og svo sú trú hjá
flutningi Páls til Ólafsfjarðar og i sumum, að bókalærdómur væri
dvöl hans hér, tek ég mér það ekki til nota. Páll gaf þá kost á
bessaleyfi að taka upp kafla úr
blaðagrein eftir hann, en þar
mun ekkert ofmælt:
sér sem kennara pg auk þess lán-
aði hann eina stofu af sinu litla
húsnæði tij skólahalds. Naut
„Ég lenti, einn af mörgum, þar , hann í þessp sem öðru aðstoðar
sem umbóta var mest þörf, við sinnar ágætu konu, sem jafnan
Nýi barnaskólinn í Ólafsfirði.
og 1913—15. 1902 kertndi hér Gísli
Jóhannesson, gagnfræðingur
1900. Var hann fyrsti maður héð-
an, sem Stundaði nám í Möðru-
vallaskóla.
★
Þegar Jón Bergsson flutti héð-
an 1900 vantaði hingað kennara
eða skólastjóra. Féll það i hlut
Páls Bergssonar sem hrepps-
nefndaroddvita að sjá um útveg-
Un hans. (Það var í verkahring
oddvita á þessum tíma eða þar
til fræðslulögin gengu í gildi
1907. Páll var svo form. skóla-
nefndar 1908—16) Til starfans
réðist Grimur Grímsson, sem
síðan var hér skólastjóri í 28 ár.
Ég vil minnast Grims hér með
nokkrum orðum, þótt þau verði
fátæklegri en skyldi.
Grímur Grimsson var fæddur í
Stórholti í Fljótum 15. janúar
1882. Foreldrar hans voru (Srím-
ur Björnssoh, Þorleifssonar
bónda í Vik í Héðinsfirði, og
Ásta Gisladóttir, ættuð úr Skaga-
firði. Árið 1888 fluttist hann með
foreldrum sinum að Möðruvöll-
um í Héðinsfirði og ólst þar upp
til aldamótanna, er hann hélt úr
föðurgarði að vinr.a fyrir sér til
þess að geta svo komizt til ein-
hverra mennta. Vann hann fyrir
sér við ýmis störf, en lauk gagn-
fræðaprófi ur Möðruvallaskóla
(sem þá var flúttur til Akureyr-
ar) 1904. Fór síðan í Flensborg-
arskólann og laúk kennaraprófi
baðan 1903. 3. nóvember það ár
hóf har.n störf sem skólastjóri við
barnasköiann hér og gegndi því
uði í lýðháskólanum í Voss og
fór þaðan með lofsamlegum vitn-
isburði. Batzt hann vináttu við
skólastjórann, Lars Eskeland og
hélzt sú vinátta meðan báðir
lifðu.
Kennsla og skólastjórn fórst
Grími vel úr hendi. Hartn var
kennari af guðs náð, lipur og
umhyggjusamur og mjög laginn
að utskýra námsgreinarnar.
Hann var elskaður og virt'ur af
nemendum sínum, sem minnast
hans ætíð með þakklæti og virð-
ingu.
Eins og áður segir voru kenn-
ararnir tveir árið 1905. Það fvrir-
komulag hélzt til vorsins 1917.
Frá haustinu 1917 til vorsins 1920
og 1921—26 kenndi Grímur
Grímsson einn, tvo fyrstu vet-
urna einnig í sveitinni, einn mán-
uð hvorn vetur. Má geta nærri,
hversu mikið starf það hefur ver-
ið fyrir einn mann að kenna 50—
60 börnum, en árangurinn varð
þó vonum fremri. 1926 var ráð-
inn annar kennari og 1929 sá
þriðji. Nú eru 6 kennarar við
barnaskólann.
★
Þegar Grímur Grímsson lét af
skólastjórn tók víð' Sigursteinn
Magnússon. Hann er fæddur og
uppalinn á Brimnesí í Ólafsfirði.
Hann stundaði fyrst nám á
Hvammstanga, en var síðan
nokkra vetúr kennari i Fljótúm.
Fór síðan í Kennaraskólann og
var því næst einn vetur i Statens
Lærehöjskole í Kanpmannahöfn.
Var í tVÖ ár skólastjóri í Sitðavík.
Skólastjóri í Olafsfirði síðan.
1934. Hann er kvæntur Ástu
Jónsdóttur frá Miðhúsum í Ós-
landshlíð og búa þau á Brimnesi.
Sigursteinn hefur verið farsæll
skólastjóri. í skólastjóratíð hans
hefur starfið orðið umfangs-
meira, börnin fleiri en áður, og
námsgreinar fleiri.
Eins og áður segir var bvggt
við skólahúsið 1905. Það hús var
svo notað til ársins 1920. en þá
var það dæmt ónothæft" vegna
kulda og lélegs útbúnaðar. Var
þá keypt hús sr. Helga Árnasonar
og því breytt í skólahús (2
kennslustoíur) en það hús reynd-
ist einnig ófullnægjandi. Árið
1925 var hafin bygging nýs skóla-
húss. Var það tvær kennslustof-
ur, kennaraherbergi og gangur.
Var hvor kennslustofa ætluð
fyrir 24 börn, en oftast voru þar
fleiri, allt að 30 börn í einu.
Önnur kennslustofan var tekin í
notkun fyrstu dagana í janúar
1926 en hin síðar á því ári. Skóla-
hús þetta var gott það sem það
náði, en revndist þegar of lítið.
Voru oft miklar umræður um að
byggja nýtt skólahús, sem full-
nægði kröfum nútímans og væri
til frambúðar. Verulegur skriður
komst þó ekki á það mál fyrr en
eftir 1945, og haustið 1950 var
nýtt skólahús tekið í notkun. í
því eru 6 kennslustofur, 3 á
hvorri hæð, smíðastofa, eldhús,
kennarastofa, skólastjórastofa,
•vandaður leikfimissalur, búnings
klefar, snyrtiherbergi, gevmslur
og lítil íbúð fyrir húsvörð. Allur
frágangur hússins er til fyrir-
myndar. Húsið er mjög rúmgott
og mun það nægja Ólaísfirðing-
um fyrst um sinn, en auðvélí er
að bæta kennslustofum við það,
ef þörf krefur.
★
Ekki verður rakið hér, hvernig
kennslu hefur verið hagað á
hverjum tíma. Það hefur vitan-
lega verið breytilegt, en oftast
hefur verið reynt að fvlgja gild-
andi námsskrám. Smábarnaskóli
hófst hér árið 1930 og var fyrsti
smábarnakennarinn Jón J. Þor-
steinsson frá Ósbrekku, nú kenn-
ari á Akurevri. Smábarnakennsí-
an fór oftast fram í leiguhúsnæði
við mjög erfið skilyrði. Unglinga-
skóli hefur starfað hér öðru
hvoru frá 1911 og nú er hér í
fyrsta sinn landsprófsdeild í sam-
bandi við miðskólann.
Á þeásum 60 árum hafa starfað
hér margir kennarar, sumir stutt,
aðrir lengi. Yfirleitt má segja, að
Ólafsfirðingar hafi verið heppnir
með kennara sína.
Ekki verður rakið hér, hvemir
hafa starfað í skólanefndnrn.
Skólanefndir gegna mikilvægum
störfum og mæðir þá oft mikið á
formönnum þeirra, sérstaklega
þegar stórmál, svo sem skóla-
byggingar eru á döfinni. Lengst
hefur núverandi formaður
fræðsluráðs, Jóhann J. Kristjáns-
sin, héraðslæknir, gegnt for-
mannsstörfum og hefur hann
unnið mikið og óeigingjarnt starf
í þágu skólamálanna.
Þessar línur eru orðnar fleiri
en ætlazt var til i upphafi, en þó
stiklað á stóru og efnið hvergi
nærri tæmt. Eg vil að endingu
óska barnaskólanum og kaup-
staðnum, sem i dag minnist 10 ára
afmælis sins, allrar blessunar í
framtíðinni.
Riig'nvaldur TVTöiipr.
, Perón og klrkjan
j BUENOS AIRES — Undirbún*
ingur jólanna á opinberum vett-
[ vangi í Argentmu var að mestu
sneyddur trúarlegri viðhöfn. Er
það ef til vill bein afleiðing þess
i fjandsknpar, er Perón hefir und-
I anfarið sýnt kirkjunni. Geysi-
stórri jötu er venjulega komið
, fyrir á einu> aðaitOrgi Buenos
Airés. en ekki var það gert bessi
jól. Hvorki einkaútvarpsstöðvar
eða rikisútvarpið spiluðu sálma
eða önnur trúarlög svo að neinu
næmi.