Morgunblaðið - 09.01.1955, Blaðsíða 2

2
MORGUN BLAÐIÐ
Sunnudagur 9. jan. 1955
Alvarlegir ágaltar koma fram
í notkun DDT og p enicilÍLns
■jr TPP úr síðustu heimsstyrjöld
náðu tvö undraefni mikilli út-
. hrciðslu um gervallan heim i bar-
áttunni við sjúkdómana. Annað
þeirra var skordýraeitrið DDT,
sem talið er að hafi viða komið í
•veg fyrir að drepsóttir brytust út
í stríðshrjáðum löndum, en hitt
■var penisillinið, sem gerði sérlega
mikið gagn í styrjöldinni sjálfri,
«r það var notað til lækninga á
særðum hermönnum.
Bæði efnin voru algerar nýj-
nngar í læknavísindunum og fyrst
í stað áttu menn erfitt með að
trúa þeim undrum, sem þau unnu,
hvernig penicillinið hindraði bólg-
ur og ígerðir og hvernig hægt var
a§ útrýma skordýrum með DDT og.
sigrast með þeim hætti á malaríu
og hvers konar öðrum sjúkdómum,
sem berast með skordýrum.
Þegar styrjöldinni lauk voru
ibæði þessi efni viðurkennd, enda
mun nærri hvert mannsbarn nú
ikannast við þau. En nú eftir nok'k
urra ára reynslu eru aftur teknar'
að vakna upp nokkrar efasemdir
um gagnsemi þeirra. Og munu
læknar nú almennt fara að hvetja
menn til að nota þau með meiri
varúð en hingað til.
Eins og allir vita, eru DDT ag
Penicillin gerólík efni. DDT er ó-
lífrænt skordýraeitur, en Penicil-
lin er lífrænn sveppagróður. Þrátt,
fyrir það vill svo undarlega til að
vankantar á báðum þessum efnum
eru mjög hinir sömu.
Cnæmi skordýra
•OG SÝKLA
Við notkun DDT hefur komið í
Ijós að mörg skordýr öðlast ónæmi
fyrir eitrinu og sama er að segja
við notkun Penicillins, að fjöldi
sýkla öðlast smám saman ónæmi
gegn sveppunum. Hér er um að
ræða algerlega nýtt vandamál, sem
vísindin standa enn ráðþrota
gegn. Nú, þegai- eftir nokkurra
ára notkun, verka efni þessi ekki
líkt því eins örugglega eins og í
etríðslok. Á þessum tíma hafa að
vísu verið fundin upp önnur sterk-
ari efni til sömu nota, sem þó eru
! að vísu dýrari í framleiðslu, en
margir eru andvígir því að hef ja
almenna notkun þeirra vegna þess
að bæði skordýr og sýklar muni
smám saman verða ofnæm einnig
, fyrir þeim nýju efnum.
• HÆTTA Á
MALARlUFARALDRI
Fyrir nokkrn var haldinn
fundur Alþjóða Heilhrigðis-
málaslofnunarinnar í Róm. Eitt
aðalviðfangsefni ráðstefnunnar
var hið alvarlega vandamál, að
niýflugan sem her malaríuna,
er nú óðum tekin að vcrða ó-
næm fyrir DDT, Þelta er mjög
alvarlegt, cinkum vegna þess að
almenningur í Asíulöndum er
víða farinn að missa meðfa;tt ()
eðlilegt niótspvrnuþrek gegn
inal.'ir'iuítni. vegna þess að sjúk-
dóinnum hefur verið haldið í
| skefjum í nokkur ár.
Ráðstefnan tók til meðfeiðar í
Tieild hvemig hafa mætti hemil á
akordýrum sem bera með sér sjúk-
dóma. Fjöldi vísindamanna var
, þarna saman kominn og gáfu þeir
j "Öt fjölda skýrslna, sem sýna að
(íagnsemi DDT minnkar óðum.
! TIGGVÆNLEGAR FREGNIR
FRÁ ÝMSUM HEIMSHLUTUM
Augljósasta dæmið um þetta er
húsflugan venjulega, sem nú er
yfirleitt í öllum hlutum heims orð-
in ónæm fyrir DDT og hún er
einnig að verða ónæm fyrir ýmsu
öðru sterkara skordýraeitri.
S. W. Simmons fulltrúi banda-
ríska heilbrigðisráðuneytisins:
skýrði frá því að 35 mismunandii
togiundir skordýra í Bandaríkjun-j
um, sem geta borið sjúkdóma, eru'
orðnar ónæmar fyrir DDT, meðal
skordýra þessara eru lúsin, flóinj
kakkalakkinn. í skýrslu frá
Brázilíu er sagt að helztu mý-
fUig-nategundirnar sem bera mala-
Skordýr og sýklar verfe
éiiæsn fyrir þessvni undraefsium
Alexander Fleming, brezki vís-
indamaðurinn, «em fann upp
penicillin.. Sjálfur hefur hann nú
viðurkennt að margir sýklar eru
orðnir ónæmir fyrir undraefninu.
ríu, séu enn móttækilegar fyrir
DDT, nokkrar náskyldar tegundir
eru þó þegar byrjaðar að verða ó-
næmar. í Colombo á Ceylon eru
flær og blóðmaurar orðin ónæm
og í frönsku Guineu kakkalakkar,
maurar og flær.
1 Egyptalandi er fjöldi mein-;
dýra orðinn ónæmur og þegar
sterkari skordýraeitur voru tekin
í notkun (BHC og Chlordane),
urðu flugur einnig ónæmar fyrir
þeim eftir eitt ár.
Þá var að ‘lokum skýrt 'frá
því, að á sjálfri Ílalíu, þar sem
skordýraeitrið DDT vann sinn
fyrsta fræga sigur í hardögun-
um 1943 og eftir frelsun ftalíu,
sé almenningur nú smám sam-
an að gefast upp á notkun þess!
og taki hann nú upp að nýju
hinar gömlu aðferðir til útrým-
ingar skordýrum.
ANTIBÍÓTÍSK EFNI
Árið 1945 voru framleiddar 5'
smálestir af Penicillin í heimin-;
um. S. 1. ár nam framleiðslan í
Bretlandi og Bandarikjunum ein-
um meir en 300 smálestum.
Penicillin var hið fyrsta af
„antibíótísku" efnunum, þ. e. a. s.
lífrænt efni, fengið úr sveppum,
sem vinna bug á sýklum. Eftir það
hefur heilt kerfi af „antibíótísk-
um“ efnum verið fundið upp, en
penicillin er ennþá það ódýrasta
og almennast notað.
En þegar þess var minnst, nú^.
um áramótin, að 25 ár eru liðin
síðan Alexander Flemming hóf
rannscknir sínar á sveppagróðri,
gætti síður en svo bjartsýni í skrif
um sérfræðinganna um „antibíó-
tísku“ lyfjaefnin.
NOTIST MiEÐ VARÚÐ
Því að eins og einn læknirinn
skrifaði: „Þcgar nýtt „antibíó-
tískt“ lyf er tekið almennt í
nolkun, koma stöðugt í Ijós ný-
ir vankantar á notkun þess. --
Viðnámsþróttur sýklanna eykst.
Sjúklingum fjölgar sem liafa
ofnænii fyrir lyfinu og geta eft-
irköst þess verið hættulegri en
upprunalegi sjúkdómurinn. Þuð
verður því æ meiri nauðsyn á
að læknarnir íliugi hvort notk-
un þessura lyfja er bráðnauð-
synleg og að skýra út fyrir
sjúklingum, liví notkun þeirra
sé varhugaverð.
Eitt alvarlegasta vandamálið er
að ýmsir kúlúsýklar hafa orðið ó-
næmir fyrir penicillini. Sérstak-
lega gætir þessa á fæðingardeild-
um. En kúlúsýklar valda ýmis
konar ígerðum og bólgu.
Sjálfur höfundur penicillinisins,
Fleming, ritaði nýlega: — -Það
er sagt, að nær helmingur kúlu-
sýkla á sjúkrahúsum sé ónæmur
fyrir penicillin, en þessa gætir
síður annars staðar utan sjúkra-
húsanna".
Kúlusýklarnir eru þó enn mót-
tækilegir fyrir öðrum antibíótísk-
um lyfjum, svo sem aureomycin,
en við notkun þess verður að beita
enn meiri varúð. í sambandi við
það er aukin hætta á ofnæmi og
einnig hætta á að gagnlegir gerl-
ar í innýflum .manna eyðist, svo
að hætta verði á ýmsum innýfla-
sjúkdómum.
(Eftir Observer. —
011 réttindi áskilin).
Myndin hór fyrir ofan var tekin á aafingu á hinu nýja -leikriti
)L. R. — Á myndinni eru Nói gamli og dýrin og leikstjórinn
Lárus Pálsson. (Ljósm. Har. Teits.)
19 00 Síimifl í 101
SJÓÞSLMKUgUNN NÓI NÆSTA VW-
fAmSEFNI LM, FRUMSÝNT N.K.
MimnWDAG
MIÐVIKUDAGINN 12. þ. m. frumsýnir Leikfélag Reykjavíkur
sjónleikinn „Nóa“ eftir franska leikritaskáldið André Obey
undir leikstjórn Lárusar Pálssonar, en með aðalhlutverkið fer sá
góði og vinsæli leikari, Brynjólfur Jóhannesson, sem á 30 ára leik-
afmæli á þessu leikári. Mun þessa afmælis hans verða minnzt á
eftir frumsýningunni.
LEIKRITIÐ VAKTI
DEILUP,
í gærdag bauð stjórn Leikfé-
lags Reykjavíkur fréttamönnum
á sinn fund og skýrði Lárus Sig-
Mesta umferðarár.
KAUPMANNAHÖFN, 5. jan. —
S. 1. ár hefur umferð í Kaup-
mannahöfn aukizt til stórra
muna. Skýrslur herma að aldrei
hafi slík umferð verið í borg-
inni og verða gerðar ýmsar var- ,
úðarráðstafanir um umferð nú |
þegar. _ Reuter.
Menn hafa verið ópsarir á að nota DDT til að útrýma ýmsum
liættulegum skordýrum. En nú kemur í ljós að slík óhófsleg notlc-
un efnisins getur verið hættuleg. Á myndinni sést hvernig DDT
hefur verið dreift í stórum stíl úr flugvélum.
Brynjólfur Jóhannesson að máta
hárkolluna.
!
urbjörnsson, formaður L.R.,
þeim frá næsta viðfangsefni
félagsins á þessu leikári. Er það
„Nói“, sjónleikur í 5 sýningum,
eftir Frakkann André Obey í þýð
ingu Tómasar Guðmundssonar
skálds. Leikrit þetta skrifaði
Obey á árunum 1929—’30. Þegar
leikrit þetta var frumsýnt, þótti
það mikill leiklistarviðburður og
vakti deilur, en Obey var einn
af þeim, sem geröu uppreist gegn
veldi naturalista á frönsku leik-
sviði. Leikritið var skjótt sýnt
um allar jarðir og nú á seinni ár-
um hefur það aukið vinsældir
sínar enn.
ATBURÐIR SÖGUNNAR
FÆRÐIP, NÆR
í leikskránni fyrir Nóa segir
Lárus Sigurbjörnsson í spjalli um
leikritið og höfund þess: „Á ytra
borði er sjónleikurinn um Nóa
byggður á biblíusögunni um Nóa
og syndaflóðið. Höfundurinn
leggur enga áherzlu á það, að
hann hafi skriíað sögulegan leik,
ekki helgileik og ekki einu sinni
biblíulegan leik. í uppistöðu not-
ar hann gamla sögn, sem fylgt
hefur mannkyninu frá örófi alda.
Það er allt og sumt, en hann-
klæðir endursögnina í nýstárleg-
an búning og færir atburði sög-
unnar nær okkur .... “
133. HLUTVERK
BRYNJÓLFS
Með aðalhlutverkið, Nóa, fer
Brynjólfur Jóhannesson, en hann
á 30 ára leikafmæli á þessu leik-
ári. Kom hann fram í fyrsta
skipti hjá L. R. 24. okt. 1924 í
hlutverki Baldurs í sjónleiknum
„Stormar“ eftir Stein Sigurðsson.
Siðan hefur hann leikið 132 hlut-
verk hjá L. R. og verður Nói því
133. hlutverk hans. í leikskránni
er grein eftir L. S. í tilefni þessa
afmælis Brynjólfs. — Eftir frum-
sýningu leiksins á miðvikudag-
inn, mun afmælisins verða
minnzt af leiksviðinu.
Konu Nóa leikur Emelía Jón-
asdóttir, en þar að auki koma
fram í leiknum synir og tengda-
dætur þeirra og allskyns dýx*.
DÝRABÚNINGAR FRÁ
BANDARÍKJUNUM
Lárus Sigurbjörnsson skýrði
frá því að upphaflega hefði verið
ákveðið að frumsýna sjónleikinn
á annan jóladag, en vegna örðug-
leika með útvegun á dýrabúning-
um, hefði orðið að fresta henni
til Þrettándans, en hinir réttu
búningar þá ekki enn verið komn
ir og því enn orðið að fresta sýn-
ingunni. En nú væri það fast-
ákveðið að hafa hana, sem fyrr
segir, 12. þ. m.
— Við fengum, sagði Lárus,
dýrabúninga frá Englandi fyrir
milligöngu Norman Leakers,
borgarritara í Birmingham og
dugðu þeir til æfinga. En beir
búningar, sem notaðir ve ða í
sýningunum, eru keyptir frá
Philadelphiu í Bandaríkjunum
og fengnir hingað fyrir milli-
göngu bandaríska sendiráðsins.
Eru það búningar ýmissa dýra,
t. d. ljóns, apa, kýr, bjarnar, tígr-
isdýrs o. fl. En aðalástæðan fyrir
þeim erfiðleikum, sem voru við
útvegun búninganna frá Eng-
landi var sú, að þetta leikrit er
nú sýnt á fimm stöðum þar um
þessar mundir.
„FRÆNKAN SEXTUG“!
Lárus gat þess að lokum, að
árshátíð Leikfélags Reykjavíkur
yrði haldin n. k. fimmtudag og
þar yrði minnzt þessara merku
tímamóta í leikferli Brynjólfs
Jóhannessonar. Þá yrði og haldið
upp á „sextugsafmæli Frænk-
unnar“, en sá leikur yrði sýndur
í 60. sinn í kvöld. Leikritið Nói
er annað nýtt viðfangsefni L. R.
á þessu leikári, hið fyrra var
Erfinginn, sem sýnt hefur verið
í vetur við ágætar viðtökur leik-
húsgesta.
Húrra fyrir brennandi skóla.
GLASGOW, 26. des. — Mörg
hundruð unglinga þyrptust sam-
an í gær og hrópuðu húrra og
létu gleðilátum er hinn 108 ára
gamli skóli þeirra brann til
kaldra kola, sem var næst elzti
unglingaskóli á Skotíandi.