Morgunblaðið - 14.01.1955, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 14. jan. 1955
liltifasiémaðiir fékk hlutdeild í inn-
flutningshlunnindum útgerðar vegna
sérstaks kfarasamningsákvæðis
- Dóm ur Hæstaréttar
ir JÆSTIRÉTTUR kvað nýlega upp dóm um það að vélstjóra ein-
-11 um í Vestmannaeyjum skyldi reiknaður hlutur af uppbótar-
greiðslu til útgerðarfélags, sem talin er stafa af bátagjaldeyris-
hlunnindum. Hins vegar virðist með öllu óvíst af dóminum, hvort
hið sama skuli gilda um sjómenn í öðrum verstöðvum, því að
niðurstaða Hæstaréttar virðist byggð á ótienjulegu ákvæði í kjara-
samningum í Vestmannaeyjum. — Skal nú skýrt nokkru nánar
frá málavöxtum.
; FISKVERÐ
TALIÐ OF LÁGT
í upphafi ársins 1951 var vei’ð
á fiski 75 aurar pr. kg af slægð-
um þorski með haus. Útvegsmenn
og sjómenn töldu verð þetta of
lágt og höfðu útvegsmenn á orði,
að þeir myndu ekki hefja útgerð
að óbreyttu fiskverði, þar eð
I fyrirsjáanlegt væri að útgerðin
yrði rekin með halla. Voru því
horfur á um skeið, að bátaútveg-
lurinn myndi stöðvast.
; Varð þetta til þess að ríkis-
stjórnin tók mál þetta til með-
ferðar. Hafði bátaútvegurinn
staðið höllum fæti í nokkur ár
og stórar fjárhæðir verið greidd-
ar úr ríkissjóði hans vegna bæði
vegna ábyrgðar á fiskverði og
einnig til niðurgreiðslu á útgerð-
arkostnaði.
GJALDEYRISHLUNNINDI —
FISKVERÐ ÁKVEÐIÐ
Að undangengnum viðtölum
við forsvarsmenn útvegsmanna
ákvað ríkisstjórnin að leggja inn
á nýjar leiðir. Kvaðst hún myndi
veita bátaútvegsmönnum ákveð-
in gjaldeyrishlunnindi gegn því
að þeir sæju sér fært að hefja út-
. gerðina tafarlaust. Hlunnindin
voru hinn svonefndi bátagjald-
eyrir.
Skv. þessu samþykkti Lands-
samband íslenzkra útvegsmanna
að fiskverðið skyldi þegar hækká
um 21 eyri eða upp í 96 aura.
HLUTUR GREIDDUR
MEÐ 96 AURUM Á KG
Nú kemur þar sögu að mótor-
báturinn Erlingur II. var á vetr-
arvertíðinni 1951 gerður út frá
Vegtmannaeyjum. Lagði hann
afla sinn upp hjá Vinnslu- og
sölumiðstöð fiskframleiðenda í
Vestmannaeyjum. Tók vinnslu-
stöðin að sér að greiða aflann á
hinu auglýsta verði — 96 aurum
— og fékk jafnframt innflutn-
ingsréttindi bátsins framseld.
Á bátnum starfaði Guðjón Kr.
Kristinsson, Urðarvegi 17, sem
véjstjóri. Var hann á hlutasamn-
itigi eins og tíðkast um sjómenn
• á vetrarvertíðinni og þegar ver-
tíðinni lauk var hlutur hans gerð
ur upp og greiddur með hinu
ákveðna verði — 96 aurum á kg.
) t
5% VIÐBÓTARGREIÐSLA
“VEGNA INNFLUTNINGS-
FRÍÐINDA
En á árinu 1952 ákvað Vinnslu-
s'toðin að færa félagsmönnum
sínum til tekna 5% af viðskipt-
í um þeirra á árinu 1951 til við-
; bótar við fiskverðshækkunina,
sem áður getur.
Eigandi mótorbátsins Erlings
var félagsmaður Vinnslustöðvar-
.inilar og kom í hlut bátsins kr.
24.786.00. Taldi Guðjón Kristins-
son sig eiga tilkall til vélstjóra-
hlutar úr þessari fjárhæð, eða
samtals kr. 1.377.00.
2. GR. KJARASAMNINGS
í VESTMANNAEYJUM
Hann byggði kröfu sína á eft-
irfarandi ákvæði (2. gr.) úr
kjarasamningi Útvegsbændafé-
lags Vestmannaeyja og Vélstjóra-
félags Vestmannaeyja:
„Sé um sölu á nýjum fiski
að ræða til ísunar eða fryst-
dngar, ber vélamanni sama
averð og útgerðarmanni fyrir
Jiinn selda fisk....“
HLUTI FISKVERÐSINS
Taldi Guðjón að umrædd
gteiðsla Vinnslustöðvarinnar til
h.f. Erlings væri einn hluti af
því sem stefndum „bar“ fyrir
hinn selda fisk, og skipti ekki
máli, hvort litið sé á greiðsluna
sem venjulegar uppbætur eða
sem andvirði innflutningsrétt-
inda. í báðum tilfellum eigi hann
samningsbundinn rétt til nefndr-
ar fjárhæðar.
Þegar mál þetta kom fyrir
dóm, mótmælti stefndur h.f. Er-
lingur því. Hann taldi að í samn-
ingsákvæðinu fælist ekki annað
en að vélstjórar eigi rétt til raun-
verulegs fiskverðs eins og það
er á hverjum tíma.
Taldi stefndi að innflutnings-
réttindin teldust ekki til fisk-
verðsins og væru allt annars eðl-
is og tilheyrðu bátaútvegsmönn-
um einum.
ÚTVEGSMÖNNUM
TIL STYRKTAR
Taldi hann að þau réttindi
væru veitt bátaútvegsmönnum til
styrktar og væru sambærileg við
greiðslur úr ríkissjóði á útgerð-
arkostnaði árin 1947-—50. Ætti
stefnandi þvi aðeins rétt til hins
raunverulega fiskverðs skv. aug-
lýsingu L. í. Ú.
VORU 96 AURAR TALIÐ
ENDANLEGT VERÐ?
Hann kvað það og ljóst að
þegar í upphafi hafi bátaútvegs-
menn litið svo á, að réttindin til-
heyrðu þeim einum, því að öðr-
um kosti myndi ekki hafa verið
ákyeðin hækkun fiskverðsins eins
og gert var meðan alger óvissa
var um hvers virði innflutnings-
réttindin kynnu að reynast. —
Einnig sagði hann að sjómönnum
hefði verið vel kunnugt um
þennan skilning útvegsmanna,
að hið auglýsta fiskverð væri
endanlegt verð í skiptum þeirra
við útgerðina og engum andmæl-
um hreyft og ráðið sig fyrirvara-
laust á bátana að því er þetta
atriði snerti.
Þessu andmælti Guðjón ákveð-
ið. Hann benti á það að kaup
útgerðarmanns á aflahlut sjó-
manns væri, ef þetta hefði átt
að gilda í algerri andstöðu við
ákvæði 2. gr. kjarasamningsins
og því óheimilt nema með sam-
þykki viðkomandi stéttarfélags,
en ljóst virtist að samþykki þess
hefði ekki komið til. Ekkert lægi
heldur fyrir um það að viðkom-
andi stéttarfélag hefði samþykkt
hið auglýsta fiskverð sem end-
anlegt verð.
Féllst undirréttur á þetta
sjónarmið Guðjóns og taldi
ekki unnt að fallast á það, að
hann hefði með fyrirvara-
lausri ráðningu á bátinn, firrt
sig rétti til frekari greiðslu
fyrir aflahlut sinn.
Varð niðurstaða málsins í
undirrétti því sú, að ekki yrði
komizt hjá því að líta svo á,
að stefnandi ætti rétt til hluta
úr áðurnefndri greiðslu
Vinnslustöðvarinnar til h.f.
Erlings samkvæmt ákvæði 2.
gr. kjarasamningsins.
DÓMUR
HÆSTARÉTTAR
Þegar málið kom fyrir Hæsta-
rétt staðfesti hann undirréttar-
dóminn með þessum ummælum:
„í skiprúmssamningi Guð-
jóns Kristinssonar er um
kaup hans vitnað til gildandi
samnings, og er óvéfengt, að
þar sé átt við kjarasamning
milli Útvegsbændafélags Vest-
mannaeyja og Vélstjórafélags
Vestmannaeyja. Samkvæmt 1.
gr. hans skyldi Guðjón fá til-
tekinn hundraðshluta af afla
bátsins. f 2. gr. samningsins
segir að sé um sölu á nýjum
fiski að ræða til ísunar eða
frystingar, beri vélamanni
sama verð og útgerðarmanni
fyrir hinn selda fisk.
Telja verður að fjárhæð sú,
sem um er deilt í máli þessu
og stafaði af gjaldeyrisfrið-
indum bátaútvegsins, sé sam-
kvæmt framangreindum samn
ingum hluti Guðjóns af verði
því, sem h.f. Erlingur fékk
fyrir afla hátsins. Með skír-
skotun til þessa og að öðru
leyti til raka héraðsdóms ber
að staðfesta hann.
Sehröder vélameistari í togaranum Neumúnstcr í vélarúmi skips-
ins. Hægra megin er aðalvélin 950 hestafla og vinstra megin auka-
vélin 270 liestafla, báðar Deutz-dieselvélar.
Hægt að tengja aílvél
aðalvindu við skrúfu
ðvenjulegl fyrirfcomulag á þýifcum fogara
IGÆRMORGUN kom hingað til hafnar togarinn Neumunster frá
Bremerhaven með bilaða aðalvél. En það þykir athyglisvert
að hann gat bjargað sér til hafnar á aukavél, sem hægt er að
tengja við aflskrúfu skipsins.
ALIT L.Í.Ú.
TELUR DÓMIIMIM AÐEINS
GILDA UlVf VM-EYJAR OG
AÐEINS VERTÍÐ 1951
MORGUNBLAÐIÐ sneri sér til Sverris Júlíussonar formanns
Landssambands íslenzkra útvegsmanna og spurði hann, hvaða
þýðingu hann teldi að Hæstaréttardómurinn hefði.
EINGONGU VESTMANNA-
EYJAR
Sverrir benti á það, að um-
ræddur dómur næði eingöngu
til Vestmannaeyja og eingöngu
til vertíðarinnar 1951. Taldi
hann, að ekki væri hægt að draga
ályktanir af þessum dómi um
aðrara vert.íðir og því síður um
aðrar verstöðvar, þar sem kaup-
og kjarasamningar í þeim eru í
ýmsu mjög frábrugðnir um-
ræddum kjarasamningi í Vest-
mannaeyjum, þar á meðal hvað
viðvikur því samningsatriði, sem
dómsniðurstaða valt á.
TEKUR EKKI TIL
ÁRANNA ’52 ÓG ’53
Ennfremur líta útvegsmehn
svo á, að Hæstaréttardómurinn
kveði ekkert á um, að andvirði
innflut/iingsréttindanna komi til
skiptár hvor&i í Véstmannaeyj-
ÞURFTI EKKI
BJÖRGUNARSKIP
Aðalvélin bilaði skammt aust-
ur af Vestmannaeyjum. Var það
drifás fyrir olíudælur hennar,
sem hafði brotnað. Þegar svo er
komið er það oftast eina leiðin
fyrir togara að fá björgunarskip
til að draga sig til hafnar, en
vegna sérstaks útbúnaðar á hin-
um þýzka togara þurfti þess
ekki, heldur gat skipið siglt fyrir
eigin afli.
TVÆR VÉLAR
Þannig hagar til í togaranum,
að í honum eru tvær Deutz-
dieselvélar. Aðalvélin er 950
hestöfl, en minni vél er í skip-
inu, sem er 270 hestafla og er
fyrst og fremst ætluð til að knýja
rafal fyrir togvindur skipsins. En
hægt er að tengja þessa aukavél
við aðaldrifás skipsins þegar
þörf er á.
GOTT
FYRIRKOMULAG
Schröder vélameistari togarans
skýrði fréttamanni Mbl. frá því
að þetta fyrirkomulag hefði gef-
izt mjög vel. Hægt er að nota
þennan aukamótor í neyð. Ef
sterkur mótvindur er, þá er hægt
að halda fullum hraða fyrir það
með því að láta aukavélina
hjálpa til og einnig er það þægi-
legt, þegar verið er að draga
vörpuna inn, að þessi aðalvél
vinnur sjálfstætt, svo að ekki
þarf að draga úr hraðanum.
Hann skýrði frá því að togar-
inn Neumúnster væri fyrsti tog-
arinn, sem þannig er út búinn,
en systurskip hans þrjú hafa
einnig þennan útbúnað.
Á gufutogurum er lítil gufu-
vél yfirleitt í aflvindum skip-
anna og þær knúnar gufu. Á
dieseltogurunum er þessu yfir-
Framh. á bí>- »»
um né öðrum verstöðvum fyrir
árin 1952 og 53, því að þegar
samið var um starfsgrundvöll
bátaflotans fyrir árið 1952, voru,
þær breytingar gerðar á sam-
komulaginu, er að dómi útvegs-
manna taka af öll tvímæli um
það, að andvirði réttindanna
væri til ráðstöfunar fyrir útvegs-
menn, og j>að væru heildarsam- J
tök þeirra, L.Í.Ú., er gætu á-
kveðið skiptaverð til sjómanna
í byrjun hvers árs, eða með öðr-
um orðum, löngu áður en kunn- 1
ugt er um söluverð aflans á er-
lendum mörkuðum, né heldur
hve miklu andvirði innflutnings-
réttindanna næmi.
AUGLÝST VERD LAGT TIL
GRUNDVALLAR
Útvegsmenn hafa á árunum
1952 og 1953 lagt til grundvall-
Framh. á bls. 12
jr
I. B. eykur
kennsluna
NÚ upp úr áramótunum hefur
stjórn ÍR ákveðið að gera til-
raun til að blása auknu
lífi í fimleikaiðkun félagsins. —
Heitir stjórnin á alla félagsmenn
sína, karla og konur, að taka
þátt í fimleikunum.
Davíð Sigurðsson kennir í
karlaflokki á mánudögum, mið-
vikudögum og föstudögum kl. 9
síðdegis. Hefur Davíð um árabil
kennt á vegum félagálns og
stjórnað sýningarflokkum þess
við ágætar undirtektir.
Frú Sigríður Valgeirsdóttir
hefur nú tekið að sér kennslu í
kvennaflokki og hefur í hyggju
að koma með ýmsar nýjungar —
sem áður hafa ekki tíðkast í
kvennaleikfimi hér. Einnig mun
hún nota hljómlist við kennsl-
una, en slíkt á nú auknum vin-
sældum að fagna, Kennslan fer
fram á mánudögum og föstudög-
um og hefst klukkan 18,45.
Hörður Rögnvaldsson kennir
yngstu kynslóðinni, drengjunum.
Kennslan í þeim flokki fer fram
iimieikr.
Sigríour Valgeirsdóttir.
á þriðjudögum og föstudögum
kl. 19,30.
Þess er að vænta að ÍR verði
vel ágengt í þessum fyrii’ætlun-
um sínum, því að vissulega væri
æskilegt að fimleikarnir ættil
yfirleitt vaxandi fylgi að fagna |
framtíðinni.