Morgunblaðið - 18.01.1955, Blaðsíða 8

8
MORGVNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 18. jan. 1955
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
XT^íXi—,

ÚR DAGLEGA LÍFINU
Neyða;É?ræði Framsóknar
FLESTIR kannast við orð hins
gamla fornrómverska stjórn-
málamanns, sem endaði allar
ræður sínar í öldungaráðinu á
þessa leið: Annars legg ég til að
Kartagóborg verði eyðilögð.
Hafi formaður Framsóknar-
flokksins eitthvað lært af þess-
um löngu liðna stjórnmálamanni,
þá er það þetta, að enda allar
sínar ræður svo að segja á sömu
setningunni, en hún er á þessa
leið:
Annars er núverandi stjórn-
arsamstarf neyðarrúrræði.
Hlýðnir sínum pólitíska hús-
bónda leika stjórnmálaritarar
Tímans þetta sama lag. Þetta
stjórnarblað klifar á því sýnkt
og heilagt að núverandi ríkis-
stjórn sé fullkomið neyðarúræði,
„vinstri stjórn“ sé það, sem koma
skal. —
Störf og framkvæmdir þess-
arar ríkisstjórnar teljast því
neyðarúrræði samkvæmt skoð
un Hermanns Jónassonar og
skoðanabræðra hans.
Með öðrum orðum:
Það er neyðarúrræði að vinna
að því markvíst og skipulega að
allir landsmenn — jafnt útnesja-
maðurinn sem afdalabúinn — fái
raforku til afnota á næstu ára-
tugum.
Það er neyðarúrræði að vera
með í ríkisstjórn, sem vinnur að
því að koma upp sementsverk-
smiðju, svo að landsmönnum
verði tryggt þetta nauðsynlega
byggingarefni.
Það er neyðarúrræði (að dómi
Framsóknar) að lækka skatta á
lágum tekjum um 29%.
Maddaman telur það neyðar-
úrræði að gera sparifé skatt-
frjálst og örva með því spari-
fjársöfnun landsmanna.
„Bænda“-flokkurinn Framsókn
telur það neyðarúrræði að fram-
lengja löggjöf nýsköpunarstjórn-
arinnar um fjárframlög til land-
náms, nýbygginga og endurbygg-
inga í sveitum.
Það er ekki nema eðlilegt að
flokkur hins fyrrverandi bónda
á Undirfelli telji það fullkomið
neyðarúrræði að styðja þá ríkis-
stjórn, sem hjálpar hundruðum
einstaklinga um land allt til að
eignast þak yfir höfuðið.
Haftapostular Framsóknar
telja það auðvitað neyðarúrræði
að vinna að auknu frelsi í við-
skiptum. Þeir sakna skömmtun-
arseðlanna, sem þeir ætluðu að
gera að innflutningsleyfum.
Og síðasta neyðarúrræðið, sem
stjórnarflokkurinn Framsókn
verður nú að hlíta er að lækka
örlítið bátagjaldeyrinn og vinna
þannig að minnkandi dýrtíð í
landinu.
Hér hafa af handahófi verið
talin átta atiiði, sem núverandi
ríkisstjórn hefur unnið að. Þetta
eru neyðarúrræðin sem Tím-
inn gerir svo að segja daglega
að umræðuefni í dálkum sínum
til þess að þóknast formanni
flokks síns og skoðanabræðrum
hans. Hingað til hefur Tíminn
haldið því fram, að þetta neyð-
arbrauð verði Maddama Fram-
sókn að eta unz pínulitli flokk-
urinn er þess umkominn, að
ganga með henni í stjórnarsæng-
ina.
En nú hefur flokksformað-
urinn komið auga á úrræði,
sem færir þetta fyrirheitna
takmark dálítið nær. Hann
hefur sett upp svofellda lík-
ingu um úrræði, ekki neyðar-
úrræði, — Framsóknar um
Hún
er
stjórnarmyndun.
svona:
Framsókn -f- kratar -(- Þ jóð-
vörn+H kommar=samfylk-
ing „umbótaaflanna“=vinstri
stjórn“ undir forustu Fram-
sóknar.
KosJir
samkeppninnar
ÞEIR, sem kunnugir eru úti á
landi, vita, að víða eru kaupfé-
lögin algerlega einráð um verzl-
unina í hinum smærri þorpum
og fámennari byggðarlögum. Þó
eru frá þessu nokkrar undantekn
ingar, m. a. Vík í Mýrdal og
Vestur-Skaftafellssýsla. Þar hafa
verzlanirnar alltaf verið tvær.
Fyrst var þar lengi kaupfélag og
kaupmannsverzlun. Nú um nokk-
urra ára skeið hafa þar starfað
tvö kaupfélög. Hafa þau bæði
aðsetur í Vík en útibú munu
vera víðsvegar úti um sveitirnar. j
★ í
Hvernig hefur þetta reynzt í
framkvæmd? Hversu hefur þetta
tveggja kaupfélaga fyrirkomulag
gefizt hinum dugmiklu og fram-
takssömu bændum í Skaftafells-
þingi? Að því er virðist hefur
það reynzt ágætlega. — Þessi tvö
félög, Verzlunarfélag Vestur-
Skaftfellinga og Kaupfélag Skaft
fellinga starfa þarna hlið við hlið,
vitanlega í samkeppni — þar
sem bæði þessi fyrirtæki hljóta
að kosta kapps um það að veita
félögum sínum og viðskipta-
mönnum sem hagkvæmust kjör
og bezta þjónustu. Félagar í
Verzlunarfélaginu virðast hæst,
ánægðir með sitt fyrirtæki og
fagna því að hin gamla, góð-
kunna kaupmannsverzlun skyldi
halda áfram í þessu formi. — Þá
virðast kaupfélagsmenn vera,
næsta fúsir á að draga fram kosti
og ágæti sinnar verzlunar.
★ I
Svona vel þoknast og þjona
þau fólkinu kaupfélögin, sem
starfa hlið við hlið austur í
Skaftafellssýslu. Svona vel njóta
þau sín í samkeppninni bæði
tvö.
Þetta er meðlimum þeirra
beggja vel ljóst. Á þessu eru ekki
vakin athygli vegna Skaftfell-
inga, heldur til þess að vekja
athygli fólksins í ýmsum öðrum
fámennari byggðarlögum lands-
ins á þessum eftirtektarverðu
staðreyndum. — Eins og fyrr er
sagt er því svo háttað víða, að
kaupfélagið er einrátt um alla
verzlun og öll viðskipti. Það tek-
ur við öllum afurðum og kemur
þeim í verð og það sér um alla
útvegun á aðkeyptum vörum.
Fólkið á tæpast annara kosta völ
heldur en hlíta þeim kjörum, sem
kaupfélagið býður. Það hefur
enga aðstöðu til að bera verzlun-
arkjör sín saman við kjör ann-
arra og þeir sem við kaupfélög-
in vinna hafa ekkert aðhald,
þurfa ekki að óttast neina sam-
keppni, vita að fólkið hefur ekki
á annan stað að flýja með við-
skipti sín.
Þessvegna er rík ástæða til
þess fyrir alla þá, sem við slík
verzlunarskilyrði eiga að búa
að hugleiða hvort ekki er rík
ástæða fyrir þá að leita ann-
arra úrræða. Það dæmi, sem
hér hefur verið nefnt um
verzlunina hjá hinu dugmikla
fólki i Skaftafellssýslu gefur
áreiðanlega ástæðu til þess.
ALMAR skrifar:
SINFÓNÍUTÓNLEIKAR
SUNNUDAGINN 9. þ. m. var út-
varpað frá Þjóðleikhúsinu tón-
leikum Sinfóníuhljómsveitarinn-
ar undir stjórn Róberts A Ottó-
sonar, en einleikari með hljóm-
sveitinni var fiðlusnillingurinn
Isaac Stern. — Á efnisskránni
voru þessi tónverk: Forleik-
ur að söngleiknum „Leikhús-
stjórinn" eftir Mozart, Fiðlu-
konsert í e-moll eftir Mendels-
sohn og Sinfónía nr. 4 í d-moll
eftir Schumann.
Þessi forleikur Mozarts er
stuttur, en fögur og skemmtileg
tónlist með frábæru handbragði
snillingsins og gerði hljómsveitin
verkinu hin ágætustu skil.
Fiðlukonsertinn er eina verkið
þessarar tegundar, sem Mendels-
sohn hefur gert. Var konsertinn
fyrst leikinn opinberlega í Leip-
zig í marz-mánuði 1845. Einleik-
ari var þá Ferdinand David, einn
af fremstu fiðlusnillingum síns
tíma, en hljómsveitarstjóri var
danska tónskáldið Niels V. Gade.
Hafði Mendelssohn samið konsert
inn með tilliti til Davids, enda
tileinkaði hann þessum vinisinum
og samverkamanni. Síðan eru lið-
in rúm hundrað ár, en ennþá er
Jrá átvarpimi
í óícjuótiL uilwi
þetta fagra og rómantíska tón-
verk eitt af vinsælustu verk-
um sinnar tegundar. — Isaac
Stern lék konsertinn af undur-
samlegri snilld, enda er hann
stórkostlegur listamaður, gædd-
ur afburða leikni og andagift og
talinn í fremstu röð núlifandi
fiðlusnillinga. — Hann mun hafa
komið hingað á vegum Tónlistar-
félagsins, eins og svo margir aðr-
ir frægir tónlistarmenn, sem við
höfum átt kost á að heyra hér.
Á þetta ágæta menningarfélag
miklar þakkir skilið fyrir frá-
bært starf sitt um áratugi og
þann mikla dugnað og áræði er
það hefur sýnt með því að fá hing
að í fámennið marga af mikil-
hæfustu tónlistarmönnum heims-
HAMLET ENN
AÐ kvöldi þessa sama dags feng-
um við aftur að heyra „Hamlet“
í útvarpinu, — og að þessu sinni
leikritið í heild, en það hafði
skömmu áður verið flutt þar í
tvennu lagi. Vakti sú tvískipting
með réttu allmikla óánægju
margra hlustenda. En þó held ég
að óánægjan hafi orðið enn meiri
, út af því að leikritið var endur-
; tekið. Ég verð að játa, að ég er
I ekki einungis sammála því, að
hæpið hafi verið að endurtaka
„Hamlet", heldur lít ég svo á að
misráðið sé að útvarpa slíku
leikriti, því að það er fyrst og
fremst leiksviðsverk, eins og
danski leikarinn og leikstjórinn
Timroth benti hér réttilega á fyr-
ir nokkrum áruni er hann setti
„Hamlet" hér á svið, og nýtur sín
því alls ekki í útvarpi.
VeU andi ólznpar:
Um starfsfólk
og yfirmenn
AKAFLEGA er það misjafnt
— sagði maður einn við mig
fyrir skömmu síðan, hvernig at-
vinnurekendur og yfirmenn
koma fram við starfsfólk sitt.
„Hann er góður starfsmaður —
eða: hún vinnur vel“ — slíka við-
urkenningu þykir hverjum starfs
manni í hvaða stöðu sem er, vænt
um að fá hjá yfirboðurum sínum.
— En — hugsa þeir síðarnefndu
yfirleitt út í það, hvernig starfs-
fólkinu fellur samstarfið við þá?
— Auðvitað er þetta mjög mis-
jafnt. Hjá einu fyrirtækinu er allt
starfsfólkið eins og ein fjölskylda,
þar sem forstjórinn er í senn hús-
bóndinn og húsmóðirin, ef svo
mætti að orði kveða. Annars
staðar skiptist þetta í tvennt
þannig að forstjórinn stendur
einn gegn öllum öðrum, sem
starfa við fyrirtækið.
Rangt hugsað.
ÞEGAR' þannig er í pottinn bú-
ið, er það oftast vegna þess
að yfirmaðurinn gerir sér hreint
og beint far um að halda frá sér
starfsfólki sínu, stundum af ein-
skærum merkilegheitum og
f?k' .
hroka, stundum af hræðslu við að
undirmenn hans kynnu að gera
sig of heimakomna, ef hann kæmi
fram við þá nokkurnveginn eins
og jafningja sína. En þetta er svo
algerlega rangt hugsað. Samstarf
á hvaða sviði sem er verður að
byggjast á gagnkvæmri virðingu
og tillitssemi allra þeirra, sem að
verkinu vinna. Yfirmaðurinn,
sem er þegjandalegur og stirfinn
og sífellt gerir sér far um að
minna á, að það er hann, sem er
yfir en hinir fyrir neðan hann,
gerir fyrirtæki sínu meira tjón
en gagn með slíkri framkomu,
honum helzt ekki á starfsfólki
sinu, styrkur fyrirtækisins verð-
ur minni fyrir bragðið."
Á skautasvelli
í tungskini.
ÞAÐ var heldur en ekki fjör
í tuskunum á Tjörninni nú
yfir helgina, allt á fleygiferð,
treflar og peysur og húfur í öll-
um regnbogans litum,
Glaðir hlátrar, hróp og skröll
fyllti ískalt vetrarloftið yfir þess-
um óskabletti Reykvíkinga.
Þarna voru strákar, sem ýttu
tunnu á undan sér, þeir juku
hraðann og allt fór á fleygiferð —
að sjá til strákanna! — Svo báru
þeir tunnuna á land, rétt fyrir
framan Slökkviliðsstöðina og
héldu út á ísinn aftur og brunuðu
áfram á skautunum sínum.
Fátt er það, sem maður að-
hafðist í æsku, sem lifir Ijósar
í minningunni heldur en skauta-
ferðirnar. — Eltingaleikurinn,
síðastaleiðurinn — og svo að
skauta stóra hringi með fram
bakkanum og leiða stúlkuna i
rauðu peysunni með hvíta trefil-
inn. Það var haldizt í hendur,
spjallað saman, sæl og glöð á
skautasvelli í tunglskini.
Fram með skautana.
EN hví ekki í dag? Hversvegna
ekki að draga fram skautana
og renna sér út á svellið — skítt
með harðsperrurnar! — og njóta
þeirrar sömu ánægju og þegar
maður var yngri að árum. Skauta
íþróttin er íþrótt fyrir okkur öll,
ekki nein sérstök „barna- eða
unglingaíþrótt", sem við full-
orðna fólkið ættum að iðka miklu
meir heldur en við gerum. — Og
svellið biður þessa dagana, og
alltaf, þegar frost er. Um ánægj-
una þarf ekki að spyrja.
■— Gamall skautamaður."
-----------------7
Betri er smár
fiskur en tóm-
ur diskur.
EINSONGUR
| EINARS STURLUSONAR
EINAR STURLUSON söng mánu
( daginn 10. þ. m., nokkur lög með
, píanóundirleik Fritz Weisshapp-
, els. Einar hefur góða tenor-rödd,
ekki mikla, en vel þjálfaða og
I hann er söngvinn í bezta lagi.
Fór hann mjög vel með lögin,
sem hann söng, en þó einna bezt,
að mér fannst, með „Maria
Wiegenlied" eftir Reger.
ÚTVARPSSAGAN NÝJA
LESTRI útvarpssögunnar „Brotið
úr töfraspeglinum”, eftir Sigrid
Undset, er Ragnheiður Sigurðar-
dóttir las, er nú lokið. Sagan er
ágætt skáldverk og lestur Arn-
heiðar varð æ betri eftir því sem
á leið. Er nú hafinn lestur nýrrar
útvarpssögu og hefur verið valin
skáldsagan „Vorköld jörð“ eftir
Ólaf Jóh. Sigurðsson, rithöfund,
en Helgi Hjörvar les. Enn er lest-
urinn skammt á veg kominn og
, verður því sagan ekki rædd hér
að sinni.
TÓNLISTARFRÆDSLA
DR. PÁLS ÍSÓLFSSONAR
DR. PÁLL ÍSÓLFSSON flutti
fjórða erindi sitt í þessum fræðslu
þætti þriðjudaginn 11. þ. m. —
Nutu hlustendur nú sem áður
I ágætrar leiðsagnar hans um
„hinar víðáttumiklu lendur orgel-
tónlistarinnar frá 15. til 18. ald-
ar“, eins og hann komst að orði.
Lá nú leiðin um Holland, Norður-
og Suður-Þýzkaland og Dan-
mörku. Kynnti hann okkur
mestu orgelmeistara og tónskáld
þessara landa á umræddum tíma
og lék lög eftir þau. Það yrði of
í langt mál að rekja hér til hlítar
j þetta stórfróðlega og skemmti-
j lega erindi dr. Páls og verð ég
’■ því að láta mér nægja að nefna
I aðeins nöfn þeirra orgelmeistara,
! er hann talaði um, en þeir voru
1 þýzka tónskáldið Paulus Hofheim
er (f. 1459, d. 1537), hollenzki
orgelmeistarinn og tónskáldið
1 Jan Pieters Sweelinck (f. 1562,
^ d. 1621), lærisveinn hans, Þjóð-
verjinn Samuel Scheidt (f. 1587,
d. 1654), suður-Þjóðverjinn Jo-
han Pachelbel (f. 1653, d. 1706),
danski orgelmeistarinn og tón-
skáldið Dietrich Buxtehude (f.
1637, d. 1707) og þýzka tónskáldið
Vincent Lúbeck (f. 1654, d. 1740).
Allir höfðu þessir miklu meistar-
ar geisimikil áhrif, ekki aðeins á
tónlist samtíðar sinnar, heldur
einnig langt inn í eftirtímann. —
Þannig eru alkunn þau miklu
áhrif er Buxtehude hafði á meist-
arann Bach.
Þessi fræðsluerindi dr. Páls
hafa verið eitt af því ágætasta,
sem útvarpið hefur flutt hlustend
um sínum, í senn skemmtileg og
lærdómsrík. Vil ég þakka Páli
þær ánægjustundir, sem hann hef
ur veitt mér og mörgum öðrum,
með þessari fræðslu sinni.
BRAUTRYÐJANDA
MINNST
Á KVÖLDVÖKUNNI s.l. fimmtu-
dagskvöld flutti Jóhann Þ. Jós-
efsson, alþingismaður, stutt en
ágætt erindi um hinn merka
Framh. á bls. 10