Morgunblaðið - 19.01.1955, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 19. jan. 1955
Fmsiffii
ofbeldi
TILKYNNING sænsku
stjórnarinnar u.m uppsögn
loftferðasamnings við ísland
hefur vakið athygli á hinum
Norðurlöndunum og er ekki
hægt ao segja að allir þar séu
hrifnir af þeirri ákvörðun né
hvötum þeim er að baki liggja.
Á laugardaginn birtist eftir-
farandi grein í sænska blaðinu
Göteborgs Handeis & Sjöfarts-
tidning um þetta mál.
★
Frjálsræði á höfunum er grund
vallarregla, sem hefur verið var-
in með oddi og egg. Frjálsræði í
lofti er hinsvegar óþekkt regla.
Hvert ríki vakir afbrýðissamt
yfir lofthelgi sinni.
Það er alkunna, hvemig aust-
urveldin hafá varið lofthelgi sína,
eða það svæði loftsins, sem þau
telja sér til eignar. Hafa margar
sænskar fiugvélar eða áhafnir
þeirra komizt dýrkeypt í kynni
við það.
Á Vesturlöndum er ekki beitt
eins ósiðsamlegum aðgerðum. Þar
hafa ríkin gert loftferðasamninga
sín á milli, sem ákveða flugsam-
bönd þeirra mjög ýtarlega.
Það hefur þessvegna vakið
furðu, þegar sænska ríkisstjórn-
in sagði nýlega upp loftferðasamn
ingi sínum við íslands. Þessi upp-
sögn er á íslandi álitið merki
óvináttu frá hendi Svía. Hvað
hefur gerzt sem geti gefið tilefni
til þessa einmitt nú, þegar aukið
efnahags-samstarf Norðurland-
anna er á dagskrá?
Á íslandi er talið að tilefnið sé
samkeppnin milli íslenzka flug-
félagsins Loftleiðir og SAS
(Scandinavian Airlines System)
og talið að SAS standi á bak við
l>essar aðgerðir og kemur það
f ram í fréttaskeyti sem Göteborgs
Handels og Sjöfartstidning hefur
fengið frá Reykjavík.
í fréttinni er greint frá því að
dagblaðið Tíminn, sem er mál-
gagn íslenzka utanríkisráðherr-
ans, hafi skrifað í forustugrein,'
að ef Svíþjóð sé að gera tilraun
■til að valda truflun á millilanda-
flugi íslendinga, þá hljóti íslend-
ingar að spyrja sjálfa sig, hvórt
j>eir eigi heima í Norðurlanda-
xáðinu. íslendingar bindi miklar
vonir við vaxandi flugsamgöng-
rr og líti á aðgerðir sem stefnt
sé gegn þeim með sama hætti og
fisklöndunarbann Breta.
í lokakafla telur íslenzka blað-
þó ólíklegt að aðgerðir sænsku
stjórnarinnar séu tengdar um-
ráeddri flugsamkeppni. Enginn ís-
lendingur fáist til að trúa því að
særiska stjórnin setji hagsmuni
SAS framar hagsmunum nor-
rænnar samvinnu.
IIÖRt) SAMKEPPNI
Það er hinsvegar staðreynd að
samkeppnin milli Loftleiða og
SAS^er hörð. Meðan SAS tekur
itOO sænskar krónur sem lægsta
férðamanna-fargjald á leiðinni
Sýíþjóð — New York, er far-
gjalcSð hjá Loftleiðum aðeins
1399 krónur. Loftleiðir eiga góð-
ajr flugvélar og síðan félagið hóf
starfsemi sína hefur það flutt 11
l>úsund farþega yfir Atlantshaf-
ið. íslendingar veita sama beina
með flugvélum sínum og SAS.
Flugleið Loftleiða liggur um Ham
borg, Gautaborg, Oslo eða Staf-
angur, Reykjavík og síðan frá
Heykjavík til New York.
Loftleiðir hófu flugferðir um
Gautaborg 27. maí sl. og á stutt-
tim tíma hefur þeim tekizt að
draga til sín ekki lítinn skerf
farþeganna. Virðist sem SAS hafi
orðið um og ó vegna þessa. SAS
er vissulega að nafninu til einka-
fvrirtæki, en nýtur mikilla ríkis-
styrlöja og er varið svo kröftug-
legá *af ríkinu að nálgast ríkis-
oinokun. Þessvegna var auðvelt
i‘ð köma sænsku loffferðástjór'n-
inni á stað. í hinum gagnkvæma
í sænsku bloði ui
flugfélagsrns
rmrnm
iisiur beitt áhriíum hjá riKissijurnum iwnnmiiiiB-
tiiuia tii að brjótíi niðnr braatryðjandastarf annara
KAUPMANNAHÖFN
LÖGREGLAN í Kaupmannahöfn hefur fengið mikið hrós fyrir
það, hvé skjótt hún brá við nú fyrir nokkru, þegar vopnaðir
' póstræningjar reyndu að komast undan. Vegna þess að bifreiðar
lögreglunnar eru búnar radíó-tækjum, tókst innan sakmms tíma
, að elta ræningjana uppi og handtaka þá.
loítferðasamningi milli Svíþjóð-
ar og íslar.ds, sem nú hefur verið
sagt upp er að visu ekkert ákveð-
ið uítí upphæð fargjalds, né um
takmarkanir á flugferðum. En
þegar Loftleiðir sóttu rétt sinn
skv. loftferðasamningnum til
lendingar og afgreiðslu í Svíþjóð,
sá sænska loftferðastjórnin um að
setja inn í samninginn viss
ákvæði, sem íslendingar telja að
hafi gengið í bága við loftferða-
samninginn. Þar er t. d. ákveðið
að Loftleiðir megi ekki flytja far-
þega frá Svíþjóð lengra en til
Reykjavíkur. Sænska loftferða-
stjórnin hefur þannig af sjálfu
sér tekið ákvæði inn í samning-
inn við Loftleiðir, sem hvergi
standa í loftferðasamningnum og
líta íslendingar á það sem rang-
læti.
„TIL ENDURSKOÐUNAR"
Sænska stjórnin hefúr sagt loft
ferðasamningnum upp „til end-
urskoðunar". Þar sem engir
samningar hafa náðst við Loft-
leiðir, er sem sé ætlunin að setja
margskonar takmarkandi ákvæði
inn í sjálfan loftferðasamninginn.
Vér höfum sannreynt að Loft-
leiðir taka sama fargjald fyrir
flugleiðina Gautaborg — Reykja-
vík og ákveðin eru samkvæmt
IATA-samningnum og getur SAS
tekið sama fargjald ef það hefði
ekki lagt niður flugferðir til
Reykjavíkur vegna þess að þær
báru sig ekki. Loftleiðir geta hins
vegar ekki bannað farþegum sín-
um í Gautaborg að kaupa fram-
haldsfarseðil milli Reykjavíkur
og New York og einmitt þar kem-
ur misræmið fram.
Það skal þó tekið fram, að
Loftleiðir eru ekki sjálfráðar um
fargjald á þeirri leið. Upphæð
fargjalds milli Reykjavíkur og
New York er samþykkt bæði af
íslenzka ríkinu og Bandaríkjun-
um.
Þetta er ekkert einsdæmi.
Meira að segja SAS heimilar
slíka samskeytingu farmiða. SAS
hefur heimild til að halda uppi
flugferðum til París, en farþegar
með sömu flugvél fá hiklaust
framhaldsfarmiða til Marseille,
ef þeir óska þess.
„ICOPIA SÁNDES TIU SAS“
Sænska loftferðastjórnin hefur
staðið í miklum bréfaskiptum í
samtaandi við þetta mál Loftleiða
og í næstum hverju einasta bréfi
er rituð sú athugasemd að eintak
af því sé sent til SAS. Þannig er
ekki nokkur vafi á því hvaða
aðili stendur í raun og veru á bak
við tilraunirnar til að hrinda
Loftleiðum burt af sænska mark-
aðnum. Þegar loks kom í ljós að
Loftleiðum yrði ekki haggað. hef-
ur sænska stjórnin síðan gripið
til þess ráðs að segja upp loft-
ferðasamningnum. Samningur
Loftleiða er í gildi til 30. júní í
sumar en loftferðasamningurinn
fellur ekki úr gildi fyrr en við
næstu áramót.
ROUABRÖGÐ SAS
Þetta mál Loftleiða er því mið-
ur ekkert einsdæmi. SAS er
vægðarlaust og nákvæmt þegar
um það er að ræða að berja niður
meira eða minna varnarlausa
keppinauta, sérstaklega ef þeir
eru erfiðir viðureignar.
Þannig var Braathen-félagið,
ágætur braútryðjandi á sviði
flugsins. Þegar SAS talíii aér ekki
fært að hefja fastar fhígferðir frá
Norðurlöndum til Austur Asíu,
fékk Braáthen fimm ára flug-'
ferðaleyfi þangað. Hann útvegaði
sár góðar flugvélar, hafði góðan
■ beina á þeim og seldi farið við
(sanngjörnu verði. Eftir margra
| ára erfiðleika fór flugleiðin að
bei’a sig og ágætir framtíðarmögu
| leikar komu í ljós. Þegar SAS sá
| þetta, sá það um að flugferðaleyfi
Braathens yrði ekki framlengt.
Innanlandsflugið annaðist SAS
á Norðurlöndunum og er ekki
hægt að segja að sú þjónusta hafi
verið með öllu misfellulaus. Um
það getum við hér í Svíþjóð hæg-
lega vitnað. í Noregi sýndi
Braathen hinsvegar fram á það,
að það er ágætlega hægt að halda
uppi farþegaflugi milli Osló og
Stvanger án minnsta ríkisstvrks.
SAS hafði lýst því yfir að aðeins
væri hægt að halda upp ferðum
á leiðinni með aðstoð ríkisins!
Braathen lækkaði fargjöldin
þegar hann tók við ferðunum og
sá einnig um betri beina á flug-
vélunum en tíðkazt hafði hjá
SAS. í fyrra var farþegafjöldi á
þessari leið 24 þús. á móti 16
þús. árið áður og fer síhækkandi.
En nú virðist SAS einnig hafa
tekizt að hremma þessa flugleið
sem byggð var upp af Braathen.
í Danmörku hætti SAS öllu
innanlandsflugi til að þvinga rík-
ið til að greiða styrk eins og fé-
lagið heimtaði. Danskar sendi-
nefndir frá bæjunum fóru þess
þá á leit við Braathen, að hann
kæmi á eins góðum flugsamgöng-
um og hann hafði stofnað í Nor-
egi, en af einhverjum ástæðum
fékk hann ekki levfi til þess hjá
dönsku ríkisstjórninni.
SAS tókst einnig að beygja
flugfélag Fred Olsens með því að
koma í veg fýrir að hann fengi
framlengd flugferðaleyfi á flug-
leiðunum Oslo-Bergen og Oslo-
Kristiansand.
ÞORA AÐEINS TIL í LITUU
FÉLÖGIN
Nú er það svo að SAS verður
þó að þola enn harðari samkeppni
frá öðrum erlendum flugfélögum,
einkum og sér í lagi frá brezku
flugfélögunum. Á brezku flugleið
inni London—Stokkhólmur eru
nú notaðar mjög fullkomnar ný-
tízku Vickers Viscount flugvélar
með yfir 500 km. flughraða á klst.
Flugvélar þessar eru hljóðlausar
og titringslausar svo að farþeg-
arnir geta talað saman i ró og
næði. Með sama fargjaldi laðast
farþegarnir að þessari betri þjón-
ustu.
Bretar hafa stigið ört til fram-
fara síðan Churchill-stjórnin
hætti að vernda ríkisstyrktu fyr-
irtækin og heimila einkafvrir-
tækjum sem engan styrk fá, að
starfa við hlið þeirra.
Það er nú aðeins tímaspursmál
hvenær þýzk flugfélög taka til
starfa. Mun SAS, sem hefur fund
ið svo mikið til undan samkeppni
Loftleiða. Rraathens og annarra
minni flugfélaga, þá geta staðið
sig í samkeppninni við öflugri
brezka og þýzka keppinauta?
Ætli sænska stjórnin treysti sér
þá til að segja upp loftferðasamn
ingum við Stóra-Bretland og
Vestur-Þýzkaland? Það er ólík-
legt. En samningnum við ísland
er sagt upp. ísland er lítið land
og íbúatala þess heldur lægri en
íbúatala Gautaborgar.
Fyrir ísland eru gjaldeyris-
tekjur Loftleiða mjög mikilvæg-
ar. En það virðist álitið að þeSs
hagsmunir skipti engu máli. Þáð
er vissulega ekki hægt að segja
að aðgerðir sænsku stjórnarinn-
ar beri vitni um raunhæfan
■skilning á ,;norrænu samstarfi“. -
(C. R. P.)
á ísl.
af lafnesfann eða
^ Rán þetta er nærri einstætt i
Danmörku. Gerðist það inni í
miðri borg í Nordre Frihavns-
gade. Póstsendill á mótor-þrí-
hjóli var á ferð um borgina að
tæma póstkassa. Þegar hann
hafðí opnað póstkassann í Nordre
Frihavnsgade, kom ungur maður
til hans-með vélbyssu undir arm-
inum og krafðist þess að fá all-
an póstinn afhentan.
ÓKU BURT MED OSAHRAÐA
Póstsendillinn reyndi fyrst í
rima
LANDSBÓKASAFNIÐ hefur lát-
ið gefa út: „Drög að skrá um rit-
verk á íslenzku að fórnu og nýju' stað að taka til fótanna og flýja,
af latneskum eða rómönskum!en þegar hann heyrði að hinn
uppruna“, eftir Þórhall Þorgils- ókunni maður spennti vélbyss-
son magister. f formála sem Þór- una, nam hann staðar og afhentí
hallur hefur skrifað segir hann ræningjanum póstpokann. Fylgd-
m. a.: „Annað þeirra tveggja' armaður hins vopnaða ræningja
höfuðverkefna, sem ég hefi unn-
ið að í tómstundum mínum, hef-
ur verið að rannsaka þann skerf,
sem latneskar og rómanskar bók-
menntir hafa lagt til íslenzkra
ritmennta frá elztu tímum til
þessa dags og hvað það sé helzt
í bókmenntum vorum, sem beint
eða óbeint má rekja til suðrænna
fyrirmynda Mér hefur fundizt
þetta efni vert rækilegrar athug-
unar, flutti um það nokkur inn-
gangserindi í Háskólanum fyrir
nokkrum árum og hefi ég síðan
haldið þeim rannsóknum áfram,
svo sem mun á sínum tíma vænt-
anlega gerð grein fyrir í sögu
minni um bókmenntir Suður- j
landa og tengsl þeirra við bók-
menntir vorar að fornu og nýju. j
Skrá þá, sem fyrsta heftið birtist,
nú af á piPenti, beb því nánast að
skoða sem registur við þá sögu.
Framhaldið er fullbúið frá minni
hendi“.
Þetta umrædda hefti er Frakk-
land. Annað hefti verður Ítalía,
hið þriðja og fjórða Spánn—
Portugal og fimmta Róm.
Frakkland er í stóru broti 110
blaðsíður. Hin verða minni og
tæpast lengri en þetta fyrsta að
samanlögðu. segir í formálanum.
Enií er Iioðað
verkfall á
verzhinar?
flotaniim
SAMBAND matreiðslu- og fram-
reiðslumanna hefur fyrir nokkru
sagt upp kaup- og kjarasamning-
um sínum fyrir matreiðslu- og
framreiðslumenn er vinna hjá
Eimskipafélagi íslands og Skipa-
útgerð rikisins. Hefur sambandið
ákveðið að verkfall skuli hefjast
n.k. miðvikudagskvöld kl. 12 á
miðnætti, hafi samningar ekki
tekizt fyrir þann tíma. Hefur
einnig verið boðað til verkfalls
hjá skipadeild SÍS og fleiri út-
gerðarfélögum farmskipa.
Kröfur matreiðslu- og fram-
reiðslumanna eru ýmsar, svo sem
grunrrkaupshækkanir, stytting
vinnudags úr 9 stundum í 8 og
ýms hlunnindi til handa mat-
reiðslumönnum. Framreiðslu-
menn fara fram á kauptryggingu
og ýmis hlunnindi.
Svo að segja daglega í síðustu
viku fóru fram fundir milli aðila,
og hefur ríkissáttasemjari Torfi
Hjartarson fengið deilu þessa til
úrlausnar.
Af hálfu S.M.F. hafa tekið þátt
í samningaviðræðum þessir
stj órnarmeðlimir S.M.F.: Birgir
Árnason formaður sambandsins,
Framh. á bls. ia
hljóp nú með pokann upp í bif-
reið, sem þeir höfðu til táks
og óku þeir síðan brott með gíf-
urlegum hraða.
SKEYTI SEND TIL ALLRA
LÖGREGLUBÍLA
Er þeir voru horfnir úr augsýn
skundaði póstsendillinn þegar í
síma og tilkynnti lögreglunni at-
burðinn ásamt lýsingu á ræn-
ingjabílnum. Sjaldan hefur lög-
reglan verið eins skjót til aðgerða
eins og á þessari alvarlegu stund.
Voru send neyðarskeyti frá lög-
reglustöðinni til allra lögreglu-
bíla um að nálgast umrætt bæj-
arhverfi og umkringja það og
láta ræningjabílinn ekki sleppa
undan. Voru ekki liðnar nema
3—4 mínútur frá því að ránið
var framið, þar til 50 lögreglu-
bílar voru lagðir af stað.
Leið ekki á löngu, þar til lög-
reglumenn í einum bílnum komu
;auga á ræningjabílinn. Virtist
sem ræningjarnir uggðu ekki að
sér, enda mun þeim ekki hafa
komið til hugar að lögreglan væri
svona skjót að bregða við.
Gátu lögreglumennirnir sent
skeyti til fleiri lögregiubif-
reiða, sem nærstaddar voru,
svo að ræningjarnir voru um-
kringdir er þeir voru stöðv-
aðir. I fyrstu ætluðu þeir að
freista að nota vélbyssuna til
undankomu, en er þei' sáu
fylkingar vopnaðra lögreglu-
manna drífa að úr öllum átt-
um gáfust þeir upp og afhentu
lögreglumönnunum póstpok-
ann óskemmdan. Voru ræn-
ingjarnir þegar flutíir til íang
elsis.
Hallbjörg og King Kole
IIALLBJÖRG BJARNADÓTTIR
söngkona kemur til Reykjavíkur
með flugvél Loftleiða á morgun
(fimmtudag). Mun hún dveljast
hér um skeið og skemmta hjá
ýmsum félögum hér í bæ og
víðar.
Halíbjörg hefir undanfarið
skemmt á Norðurlöndum og
jafnan við ágætar undirtektir,
eins og áður. í Osló söng hún
bæði í „Chat Noir“ og „Rosekjell-
eren“. Eitt sinn var NAT KING
COLE meðal gesta er hlýddu á
söng Hallbjargar og varð hann
mjög hrifinn af stælingu henn-
ar á sjálfum sér. — Myndin er
tekin er hann þakkar Hallhjörgúi
fyrir skemmtunina.