Morgunblaðið - 21.01.1955, Qupperneq 6

Morgunblaðið - 21.01.1955, Qupperneq 6
6 MORGUNBLAÐIÐ Föstudagur 21. jan. 1955 ÞjóBskáldsB DavíB Stefánsson Framh. af bls. 2 alþýðumarminum er nóg að benda á aðeins eitt kvæði: Kon- an sem kyndir ofninn minn. i Eg finn það gegnum svefninn, að einhver læðist inn með eldhúslampann sinn, og veit, að það er konan, sem kyndir ofninn minn, sem út með ösku fer og eld að spónum ber og yljar upp hjá mér, læðist út úr stofunni og lokar á eftir sér. Eg veit að hún á sorgir, en segir aldrei neitt, þótt sé hún dauðaþreytt, hendur hennar sótugar og hárið illa greitt. Hún fer að engu óð, er öllum mönnum góð og vinnur verk sín hljóð. Sumir skrifa í öskuna öll sín beztu ljóð. Ég veit að þessi kona er vinafá og snauð af veraldlegum auð, að launin sem hún fær eru last og daglegt brauð. En oftast er það sá, sem allir kvelja og smá, sem mest af mildi á. Fáir njóta eldanna, sem fyrstir kveikja þá. Solon Islnndus Trnmoðnr og ndeilnskdld En Davíð Stefánsson er líka ádeiluskáld. Hvergi hlífir hann þeim, sem fara með ránum og virða fátt nema gullið. En þeir eru líka manneskjur sem skáld- ið reynir jafnframt að vísa til vegar: Hvað stoðar að eiga heiminn hálfan, sé hafnað öllu, sem mest er vert? Þið haldið þið blekkið herrann sjálfan, að honum sé allt til dýrðar gert. Hví leikið þið ykkur að logandi eldi? Leitið hins rétta, trúið því sanna. Takið náttstað í kjarrinu að kveldi, þér kaupmannalestir Dedansmanna Þegar sendimaður Frakka- konungs spurði forðum nor- ræna víkinga, sem lagt höfðu undir sig lönd í Normandí hver væri konungur þeirra, var honum svarað: ,,Við höfum engan kóng, við erum allir konungar“! Þetta skaplyndi hins norræna manns á Davíð Stefánsson í ríkum mæli. Hann er ekki aðeins óleiðitamur stjórnmálamönnum, heldur einnig hinu geistlega valdi. Einnig þar fyigir hann þeirril köllun sinni að greina hismið frá kjarnanum — og vísa til vegar. Hann deilir þunglega á dramb kirkjuhöfðingjans, á hræsni prostsins, sem ,,boðaði trú en var trúlaus sjálfur og talaði sveittur um ekki neitt“ og á þann „kristindóm" sem hefur guðræknina að yfirvarpi og kyrjar grallara og guðsorða- bækur, en hefur glatað hinum lifahdi anda trúarinnar. — Á þann „kristindóm“ ræðst skáld- ið, — en fyrir Kristi, sem fyrir sannleikann bar kross sinn til Golgataklettsins beygir hann sig í barnslegri auðmýkt: , ! 1 gegnum móðu og mistur ég mikil undur sé, ég sé þig koma, Kristur, með krossins þunga tré. • Af enni daggir drjúpa, og dýrð úr augum skín. Á klettinn vil ég krjúpa og kyssa sporin þín. Þú ert hinn góði gestur og guð á meðal vor, — og sá er bróðir beztur, sem blessar öll þín spor, og hvorki silfri safnar né sverð í höndum ber, en öllu illu hafnar og aðeins fylgir þér. Sumum er trúin pípuhattur, sem þeir bera við hátíðleg tæki- færi, sumum er hún aðgöngu- miði að sölum himnanna og enn öðrum er hún atvinna. Yfir höfði þessara manna sveifl- ar skáldið brandi sínum — en Davíð Stefánsson ræðst hvergi á trúna sjálfa. Þvert á móti ræðst hann á páfuglinn og hræsnarann einmitt vegna þess að honum er trúin helgidómur. Eilífðarþráin, kjarni trúarinn- ar, var neistinn, sem í upphafi kveikti hina miklu elda skáld- skaparins, og þegar allir bikar- ar eru tæmdir, þegar allt ann- að er farið verður hún ein eftir, löngunin til að En Davíð Stefánsson hefur einnig unnið stórvirki á öðrum sviðum íslenzkra bókmennta. Hann hefur eins og kunnugt er samið hina miklu skáldsögu Solon Islandus. Þessi skáldsaga hans er aldarfarslýsing um leið og hún brýtur til mergjar sál- arlíf hins misheppnaða lista- manns og flakkara, Sölva Helga sonar. Hann eins og höfundur sjálfur segir, er „samnefnari þeirra, sem reyna að vega á móti niðurlægingu sinni en missa jaínvægið og fyllast brjálæðiskenndu stórlæti. Lífs- lýgin verður svölun hans og sjálfsvörn og loks tekst honum að ljúga sig í sátt við sitt eigið auðnuleysi“. Myndin af Sölva Helgasyni er vel dregin og mótast af gam- ansemi, samúð og þó fyrst og fremst af næmri mannþekkingu og djúpum lífsskilningi. Hið óbundna mál skáldsins er hér rismikið og stórmannlegt og sumsstaðar tindrandi fagurt. — Og engri mynd veit ég gerðan betri ramma! Á ég hér við for- spjall bókarinnar, sem höfund- ur notar, sem bakgrunn eða umgerð myndarinnar af sögu- hetjunni. — Betur ritað mál er vandfundið í bókmenntum okkar. Visfleg vertsóð HAFNARFIRÐI. — Tekin hefur verið í notkun ný verbúð hjá Jóni Gíslasyni. Er hún uppi 4 Flatarhrauni, þar sem Jón hefur á undanförnum árum byggt hvert húsið af öðru fyrir atvinnurekst- ur sinn. Er verbúðin um 300 fer- metrar að stærð og hin vistleg- asta í alla staði. f henni eru 8 herbergi, hvert með 8 hvílurúm- um, eða fyrir 64 menn. Þar er einnig rúmgott eldhús með ýms- um nútíma þægindum, en þrjár verða matráðskonurnar. Matsal- ur er og allstór í húsinu. Rétt hjá verbúðinni er í smíð- um allstórt aðgerðarhús eða 512 fermetrar. Bætir það mjög úr * brýnni þörf, því að þeir eru nú orðnir margir bátarnir, sem leggja upp hjá Jóni. Verða þeir alls 12 í vetur. —GE. Gnllna hliðið hvíla á mjúkum mosa við hið miida stjörnuskin með eilífðina eina fyrir unnustu og vin. Og einmitt þá opnast honum nýr heimur þar sem Andinn flýgur mót eilífum degi ómælisvegi um himnanna helgidóm. Lífið er hjóm nema hjartað eigi sín heilögu lotusbióm. Sjö kvæðabækur og hólft ijórða hundrað kvæða Hér að framan hef ég aðeins í fám dráttum reynt að bregða upp mynd af þeirri lífsskoðun og þeim boðskap, sem Ijóð Davíðs Stefánssonar flytja. Ýmsir munu telja það ljóð á þesSum skrifum að hér sé ekki getið um mörg uppábaldskvæði þeirra. Eftir Davíð Stefánsson hafa eins og kunnugt er koinið út §jö ljóðabækur, sem hafa að geyma hálft fjórða hundrað kvæða. Mörg þessara kvæða kann hvert mannsbarn á þessu landi. Má þar t. d. nefna „Að Þingvöllum 930—1930“, meist- araverk, sem ein hátíðaljóða hafa öll verið lærð og sungin í aldarfjórðung. Alþjóð kann söguljóð eins og Hallfreður vandræðaskáld, Hrærekur kon- ungur í Kálfskinni og Helga Jarlsdóttir. Hver gleymir hin- um ramma galdri kvæða eins og Á dökkumiðum og Svarti- dauði. Og hver hefur ekki not- ið hinnar : íku og þjóðlegu gam- ansemi skáldsins í kvæðum eins og Sálin hans Jóns míns og Hjá Blámönnum? Það yrði of langt mál þó ekki væri nema að telja upp þau úrvalskvæði úr Ijóða- safni Davíðs Stefánssonar, sem alþjóð kann. En einmitt þess vegna er slík upptalning óþörf. íslendingar þekkja skáldskap Davíðs Stefánssonar nægilega vel til að viðurkenna hann sem konung íslenzkra skálda, þeirra1 er nú lifa. 1 Sem leikritaskáld hefur Davíð Stefánsson verið mikilsvirkur. Hann heíur alls samið fjögur stórleikrit: Munkarnir á Möðru- völlum (1925) Gullna hliðið (1941) Vopn guðanna (1944) og Landið gleymda (1953). Af þessum leikritum hefur Gullna hliðið átt mestum vinsældum að fagna og meira en nokkurt annað íslenzkt leikrrt á síðari tímum. — Þegar það kom út (1941) og var sýnt hér í Reykja vík vár aðsókn slík að leikrit- inu að það var sýnt 66 sinnum á fimm mánuðum. Síðan hefur það verið þýtt á erlend mál og verið sýnt í Noregi, (bæði í Osló og Bergen) Finnlandi og Bret- landi (Edinborg). Iiefur því hvarvetna verið vel tekið og má telja víst að enn sé sigur- för þess ekki öll. Af leikritum Davíðs Stefáns- sonar er Gullna hliðið skyldast 1 skáldskap hans. Þar er leitað á i vit hins liðna, lífsanda blásið í gamlar þjóðsögur og sálma og j kynslóð þeirra vakin upp frá dauðum. En í raun og veru er hinn form aldarháttur aðeins baksvið okkar eigin lífs. Þó per- sónurnar séu sveipaðar þjóð- sagnablæ þekkjum við þó gjörla Jón bónda og kerlingu hans af eigin raun íslendingurinn hlýt- ur að sjá sjálfan sig í þessu fólki — jafnvel enn betur vegna hins forna baksviðs. því þar á trú vor, ef að líkum lætur, í leyndu djúpi sínar megin-rætur. Og margt er enn sameigin- legt þótt tímarnir breytist. Víst er enn langur vegur til himna- ríkis og margur maðurinn verð- ur sjálfsagt enn að fara þang- að í skjóðu aldarandans, engu síður en kotbóndinn Jón og þarf þá á hjálp og fórnfýsi síns góða engils að halda til að gista þar hina gullnu sali. Baráttan við óblíða náttúru og erfið kjör hefur kennt Jóni að meta meir víkingslund hinna fornu kappa en kristilegan boðskap postulanna. í íslend- ingasögur sækir hann fyrir- mynd sína og vill ekki láta í minni pokann fyrir neinum. Hann er jafn þrjózkur og hvass- yrtur hvort heldur sem hann á orðastað við myrkrahöfðingj- ann eða himinvöldin Og þo er þetta aðeins hinn ytri hamur, aðeins skjóða, sem heimsstríð hans hefur saumað honum, — og þegar því er lokið og Jón kemst úr skjóðu sinni þá er enginn munur á honum og öðr- um útvöldum i ríki himnanna. Kerlingin er ímynd fórnfýs-J innar og hjálpseminnar. Hér er þó engin Sólveig á ferðinni, ekki hin klassiska kvenpersóna heimsbókmenntanna, sem fórn- ar öllu fyrir þann, sem hún elskar, vegna þess að hún er ambátt ástar sinnar. Það verð- ur ekki séð að kerling beri neina ofurást til bónda sí-ns, ef dæma skal eftir niðurlagi kvæðisins, sem flytur sama boð- skap og leikritið. Hér er enn á ferðinni hin íslenzka alþýðu- kona, sem fer að engu óð, er öllum mönnum góð og vinnur verk sín hljóð. Að vísu er hún fórnfýsin sjálf og hjálpsemin, — en það er eðli hennar. Auk þessa á hún sér ríkan metnað og sjálfsvirð- ingu, henni er annt urri heiður sinn og sinna — og hún átti fáa að og einmitt fyrir það vildi hún heldur vita af Jóni á viðkunnantegum stað. Hér eins og alls staðar annars staðar trúir Davíð Stefánsson á hið góða í manninum og sigur þess. Hann er alls staðar mann- legur, kvika mannkynsins og „samvizka himins og jarðar“. Hann er alls staðar hinn stór- brotni andi, sem stendur einn og óstuddur af flokki og söfnuði. Alls staðar er hann brautryðj- andinn, sem heldur á loft kyndli mannúðarinnar, frelsis- ins og sanrleikans — og vísar veginn. Vegna þessara eigin- leika hefur Davíð Stefánsson frá Fagraskógi verið sá, sem í meðvitund þjóðarinnar skipar öndvegið á skáldaþingi henn- ar. — Og þó að net tímans sé stórriðið, þá munu samt Ijóð Davíðs Stefánssonar lifa í hjört- um íslendinga — og þau eru musteri hins eilífa. í dag þakkar alþjóð skáldi sínu og biður því blessunar guðs um alla fr amtíð. Gunnar Dal. í París ! • PARÍS, 20. jan.: — Vatnið í Signu heldur stöðugt áfram að stíga, og ástandið fer sífellt versn andi í París, eftir því sem vatns- flóðið vex. Hætta er á að flæða muni inn í neðanjarðarbrautar- 1 göngin, og brautarstöðvarnar, er liggja næst Signu eru lokaðar. Fólk reynir eftir föngum að verja hús gegn flóðinu með því að hlaða upp sandpokum. Búizt er við, að flóðið nái hámarki á sunnudaginn. • Umferðin á Signu milli Parísar og Le Havre stöðvaðist í kvöld. í Villeneuve rétt fyrir sunnan París hafa 200 fjölskyld- ur orðið að yfirgefa heimili sín. Ekkert er unnið í verksmiðjum í námunda við ána. #LONDON, 20. jan.: — í dag var enn haldið áfram að varpa niður úr flugvélum mat og lyfjum til fólks á búgörðum og í smáþorp- um, er einangrað er í snjóþyngsl- unum í Norður-Skotlandi. # Brezk hernaðaryfirvöld, er ; einkum hafa gengizt fyrir þessari . umfangsmiklu hjálparstarfsemi, I segja að ráðið hefði verið bót á mestu neyðinni, en haldið yrði áfram hjálparstarfseminni á þeim svæðum, er enn væru algjörlega einangruð frá umheiminum. Snjó mokstursvélar munu brátt taka til starfa af fullum krafti við að ryðja vegi. — Reuter-NTB Styrkur úr Minning- arsjóði Olavs Brunborgs SAMKVÆMT frétt frá Háskólan um skulu umsóknir um styrk úr Minningarsjóði Olavs Brunborgs stud. oecon. 'berast skrifstofu Há- skóla íslands fyrir lok febrúar- mánaðar. Veikefni sjóðsins er að styrkja íslenzka efnalitla stúdenta og kandidata til náms við háskóia eða hliðstæða menntastofnun, í Noregi. Styrkurinn er að þessu sinni 1500 norskar krónur. 30. jólatrésfagn- aðurinn HAFNARFIRÐI: — Fyrir nokkru hélt minningarsjóður Sveins Auð unssonar 30. jólatrésfagnað sinn á vegum St. Daníelshers, en hún hefir með stjórn sjóðsins að gera. Eingöngu var boðið fólki 60 ára og eldra. Kristinn J. Magnússon æðsti- tempiar setti jólafagnaðinn og minntist Sveins Auðunssonar. Gat Kristinn þess, að þegar Sveinn hefði átt 60 ára afmæli og jafnframt 40 ára templara- afmæli, hefði stúkan viljað minn- ast þess á einhvern hátt. Var þá rætt við Svein á hvern hátt það skyldi gert. Lét hann þá þau orð falla, að það væri ánægjulegt að halda jólatrésfagnað fyrir fólk 60 ára og eldra. Og varð það úr, að það var gert, í fyrsta skipti 4. jan. 1926. — Margt hefir verið til skemmtunar fyrir fólkið: sung ið við jólatréð, veitt kaffi, gam- anvísur, upplestur, kvikmyndir o. fl. Hafa þessir jólatrésfaðnaðir átt mjög miklum vinsældum að fagna, enda hefir ávallt verið ágætlega til þeirra vandað, eins og fyrr segir. — G. E.

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.