Morgunblaðið - 26.01.1955, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 26. jan. 1955
wMá
JBtms
Landnám Islendinga vesfan
hafs og heima jafngamalt
Davíð Stefánsson
i«i
i norrænu menningí
Ijóðaþýðingar
ISÍÐASTA hefti norræna menn-
ingartímaritsins „Ord och
bild“, sem gefið er út mánaðar-
lega í Stokkhólmi, skrifar Ivar
Orgland, lektor við Háskóla ís-
lands grein um Davíð Stefánsson
í tilefni af sextugsafmæli hans.
Einnig birtast þar 1 þýðingu Org-
lands kvæði Davíðs, „Ég sigli í
haust“, ásamt forspjallinu að
„Gullna hliðinu“ og ljóðinu „Blítt
er undir björkunum“.
ORGLAND OG ÍSL.
BÓKMENNTIR
Iyar Orgland hefir þegar áður
sýnt mikinn áhuga á því að kynna
islenzkar bókmenntir í heima-
landi sínu og á hinum Norður-
löndunum. Hefir hann fyrst og
fremst snúið sér að ljóðum
Davíðs Stefánssonar. Er nýkomin
út, í útgáfu Helgafells, eins og
þegar hefir verið skýrt frá, bók
er hann nefnir „Eg sigler i haust“,
sem hefir að geyma 42 af kvæð-
um Daviðs í norskri þýðingu.
Meðal kvæðanna er að finna
mörg hinna merkustu kvæða
skáldsins eldri og yngri og eru
því ljóðaþýðingar þessar ágætt
sýnishorn af ljóðum hans í heild.
Auk Davíðs hefir Orgland og ,
þýtt ljóð eftir Tómas Guðmunds- !
son og Stefán frá Hvítadal. j
„ORD OCH BILD“
Áðurnefat tímarit, „Ord och
bild“, er viðurkennt eitt hið merk
asta sinnar tegundar, sem gefið
er út á Norðurlöndum. Birtir það
jafnan fjölbreytt bókmenntalegt
og menningarlegt efni frá Norð- j
urlöndunum sameiginlega, skrif- 1
að á hinum ýmsu Norðurlanda- |
málum. Grein Orglands og þýð- I
ingar, sem að ofan eru nefndar
eru skrifaðar á nýnorsku.
GREIN ORGLANDS
í grein sinni um Davíð Stefáns-
son, dregur hann upp skýra mynd
af honum sem skáldi — og manni
í senn. Hann lætur skáldið tala í
völdum ljóðabrotum úr ýmsum
kvæðum hans og skýrir jafnframt
í ákveðnum dráttum þá eigin-
leika, sem hann telur veigamesta
og afdrifaríkasta í skapgerð
skáldsins, eins og hún birtist í
verkum þess og viðhorfum.
Orgland fer ekki dult með álit
sitt á því, hvern sess Davíð Stef-
ánsson skipi meðal íslenzkra
andans manna: „það sem Björn-
stjérne Björnson var Noregi hef- j
ir Davíð Stefánsson orðið íslandi j
í vaxandi mæli. Sem arftaki þjóð- I
skáldsins Einars Benediktssonar
hefir hann staðið æ stöðugri vörð
um ómissandi þjóðleg verðmæti.
Davíð Stefánsson hefir frá því
fyrsta verið í öllu iákvætt skáld
— sem hefir unnið að því að
byggja upp“.
DAVÍD — AUKRUST OG
WERGELAND
Seinna í greininni líkir Org-
land Davíð við norsku stórskáld-
in Aukrust og Wergeland: „F.ins
og þeir sameinar hann í skáld-
Ivar Orgland
skap sínum hin þjóðlegu og
kristilegu sjónarmið Eins og þeir
vill hann vera vökumaður þjóðar
sinnar og örva hana til dáða...
Skáldskapur Davíðs Stefáns-
sonar ber með sér djúpa siðfræði-
lega alvöru. Enda þótt blóðið funi
aldrei eins heitt í æðum hans og
þegar hann syngur um lífið eins
og það er sannast og eðlilegast,
þá ljær hann aldrei raust sína í
þjónustu neinskonar niðurrifs-
afla. Það er ætíð hreint loft og
heiður himinn í skáldskaparheimi
hans. Enda þótt hann sjálfur sé
hinn síðasti til að beygja sig fyrir
hverskonar valdboði, andlegu eða
veraldlegu, þá er honum ljóst, að
mannkynið má ekki missa sjón-
ar af hinum fornu dyggðum. Sið-
leysi, sem sprottið er af spillt-
um tilhneig'ingum, hyllir hann
ekki. Hann hefír ábyrgðartilfinn-
ingu, sem er í senn af einstakl-
ingslegum og þjóðlegum toga
spunnin. .... Davíð Stefánsson
er sannur aðalsmaður andans,
höfðingi, sem vaxinn er upp af
traustum rótum í menningarleg-
Framh. á bls. 12
Árni G. Eylands, stjórnarráðs-
fulltrúi og frú hans eru ný-
lega komin heim úr langri för
til Bandaríkjanna og Kanada.
Hófst förin 28. september, en
iauk nú 15. janúar. Komu þau
víða við, fóru allt vestur á
Kyrrahafsströnd Bandaríkj-
anna og dvöldu einnig um hríð
meðal Vestur íslendinga. —
Fréttamaður Mbl. kom að máli
við Árna og spurði hann hins
helzta úr förinni.
KYNNINGARDVÖL í KANADA
— Ferðin var farin fyrst og
fremst í boði Bandaríkjastjórnar,
segir Árni G. Eylands, en auk
þess bauð Kanadastjórn mér til
kynningardvalar í Ottawa og út
af því spunnust ferðalög þar um
nágrennið, þar sem við heimsótt-
um tilraunamiðstöð Kanada-ríkja
sambandsins, skógræktartilrauna
bú og bændaskóla.
Á FUNDUM ÞJÓÐRÆKNIS-
FÉLAGSINS
— Hittuð þér ekki marga Vest-
ur íslendinga í förinni?
— Þegar Þjóðræknisfélag ís-
lendinga í Vesturheimi frétti af
hinni fyrirhuguðu vesturför okk-
ar, mæltist stjórn þess mjög ein-
dregið til þess að við kæmum til
Winnipeg og að ég gæfi mér tíma
til að koma á mannfundi á veg-
um deilda félagsins þar og víðar.
Var okkut- ánægjuefni að verða
við þeim tilmælum og dvöldum
við hjónin því á vegum Þjóðrækn
isfélagsins þá 14 daga, sem við
stóðum við í Winipeg og þar í
grennd. Af þeim ástæðum tók ég
með mér fáeinar kvikmyndir, er
sýndar voru á samkomum íslend-
inga og víðar og er til kom urðu
myndirnar eigi síður að gagni
víða í Bandaríkjunum þó að á-
! horfendur væru ekki af íslenzku
bergi brotnir. En alls sýndum við
kvikmyndimar á samkomum og
mannfundum á 23 stöðum og ég
talaði lengra eða skemra mál um
land og þjóð og atvinnumálin,
sérstaklega landbúnaðinn. Sums-
staðar voru þetta al-íslenzkir
fundir, annars staðar fór allt
fram á ensku og enn á nokkrum
stöðum á norsku.
Mér virtist fólkið yfirleitt hafa
mikla ánægju af að sjá kvik-
myndir héðan og heyra sagt
frá landi og þjóð. Scrstaka at-
hygli vakti kvikmynd af
Heklugosinu 1947. Hana sýndi
ég m.a. í háskólum í Corwallis
í Oregon og Grand Forks í
N.-Dakota. Á þessum síðar-
nefnda stað skoðuðu allir nem
endur og prófessorar í jarð-
fræðideild háskólans myndina.
Utanríkisráðuneytinu mun
hafa borizt fyrirspurnir frá
háskóium vestra, hvort hægt
sé að fá keypt afrit af Heklu-
j kvikmyndinni til notkunar við
fræðslu.
— Hvar sátuð þér fundi Þjóð-
ræknisfélagsins?
— Við sátum fundi þess í Winni
peg, að Lundar, Árborg og Gimli
í Manitoba, á Mountain í Norður
Dakóta og Blaine og Seattle í
Washingtonríki. Raunar má bæta
við Bismarck ' Norður Dakóta,
þó þar sé ekki beinlínis að ræða
um félagsskap íslendinga. Þar er
það hinn vel kunni hæstaréttar-
dómari Guðmundur Grímsson og
frú hans, iem koma í stað íélags-
skapar og ferst það með ágætum.
Svo heimsóttum við elliheimili
Vestur íslendinga öll fjögur, að
Gimli, Mountain, Blaine og Van-
couver. Það eru myndarstofnanir
og íslendir.gum vestra til mikils
sóma. Það er gott til fróðleiks
að ræða við gamla fólkið og get-
ur líka vakið tilfinningar, sem
torvelt er að skýra með orðum.
Það man tíma harðræðis og mik-
illa fórna og starfs, heima á ís-
Árn! G. Eylands scgir frá kyiætngarför
lil Bantfaríéjanna og Kanada
iinni
Árni G. Eylands og frú í Ameríkuförinni
landi og við landnám og öng-
þveiti. En það man líka sigra og
sólskin.
FERDALAG UM BANDARÍKIN
Og nú víkur frásögn Árna G. |
Eylands að öðrum málefnum, sem
hann kynnti sér vestra.
— Þó gott væri að blanda geði'
við landana vestra í íélagsmál-1
um þeirra og stórfróðlegt væri að
dveljast um sinn í Ottawa, var j
ferðalagið um Bandaríkin og ;
dvölin þar auðvitað aðaltilgang-1
ur fararinnar. Það var för til að
kynna sér tilhögun og nýjungar j
i landbúnaði, en þó með því sniði, j
að okkur gafst tækifæri til að,
kynnast fólki og þjóðháttuml
langt fram yíir það sem búskap'
varðar. j
— Hvað er merkast frá að
segja?
— Ég dvaldist á aðra viku í
höfuðborginni, Washington og
heimsótti meðal annars hina1
miklu búnaðarrannsóknarstöð í
Beltsville sem er stórkostleg
stofnun á sínu sviði. En mestan
tímann dvaldist ég í norður- og
norðvesturrískjunum við háskól-
ana í St. Paul í Minnesota og
Fafgo og Grand Forks í Norður-
Dakóta og Corwallis í Oregon.
Frá þessum stöðum fór ég einnig
fjölmergar ferðir um nágrenni
þeirra, heimsótti íilraunabú,
skóla og bændabýli.
í þetta sinn getum við ekki
farið ítarlega út í margt og mikið,
sem er að sjá á þessum störðum.
Það yrði of langt mál, en von-
andi gefst taekifæri til að minnast
á sumt af því síðar meir.
SJÁ HLUTINA, BERA SAMAN,
GAGNRÝNA
— En hvað lærir maður helzt
á svona ferðalagi, sem til nyt-.
semdar mætti verða í búskapn-;
um? Hvað væri hægt að nefna
svona í stórum dráttum?
— Já, það er eðlilegt að spyrja
þannig, — en erfitt að svara.
Það er ekki aðalatriðið hvaða
hlutir, tæki eða vinnubrögð
geta átt við hér á landi um-
svifalaust. Aðalatriðið er að
læra af að sjá hlutina, heyra
um þá, hugsa um þá, bera þá
saman við annað og' gagn-
rýna. Spyrja og fá svör. Að
skilja stöðu bændanna, hvern-
ig búskapurinn mótast. Sjá
hvernig landnáminu miðar
áfram og sjá í anda hvað hægt
er að gera og hvað er íram-
undan.
ENNÞA STENÐUR LANDNAM
YFIR
— Þér talið um landám? Er
landnámi og landbroti ekki fyr-
ir löngu lokið vestra, að minnsta
kosti í Bandaríkjunum?
— Ónei, því fer fjarri, sem
betur fer, ef ég mætt.i segja svo.
Ég hef talsvert kynnst búskap
á Norðurlöndunum og raunar
víðar í Evrópu norðanverðri.
Það er þv; mjög auðvelt fyrir
mig að koma fljótlega auga á
það, að í raun og veru eru
Bandaríkin enn ekki nema hálf-
numið land, búnaðarlega séð.Og
Kanada ekki einu sinni það. —-
Raunar má segja, að það sem
ég hef séð af þessum löndum sé
ekki nema lítið miðað við hina
ógnarlegu víðáttu heildarinnar,
en svo mikið hef ég séð, að enn
er hægt að auka mjög og nýta
betur ræktarland.
En það er einmitt landið, stór
aukin og bætt ræktun þess,
sem hinn ómælanlegi fram-
tíðarauður bæði í Bandaríkj-
unum og Kanada.
Framh. á bls. 7