Morgunblaðið - 28.01.1955, Page 7

Föstudagur 28. jan. 1955
MORGUNBLAÐIÐ
7
Hagstætt ái bændum
en útgerðinni erfitt
Fréttabréf frá Dalvík
stöðugt ræktarlönd sín og bú-
Dalvík, 12. jan.
VENJAN mun jafnan vera sú,
að hefja máls á tíðarfarinu,
því þótt alltof stór hópur ís-
lendinga hagi sér þannig til orðs
og æðis og í kröfum sínum til
Guðs og manna sem veðurfarið
sé aukaatriði, þá hefur það verið
SVo, og mun verða í framtíðinni,
að aðalbjargræðisvegir okkar
verða að meiru eða minna leyti
háðir tíðarfarinu, þrátt fyrir alla
tækni nútímans.
Frá ómunatíð hefur það orð
legið á, að í Svarfaðardal væri
„snæsamt og vetrarríki mikið“
og víst er um það, að oft hleður
hér niður miklum snjó, þótt snjó-
lítið sé í innfirðinum, en vitan-
lega fer þetta áð jafnaði eftir
vindstöðum, og fyrir kemur, að
snjóalög eru síst meiri í Svarfað-
ardal en í nágrannasveitum, og
var svo s. 1. vetur, sem af flest-
um er talinn óvenjulega góður
og gjafléttur, enda heyfyrningar
bænda með langmestu móti.
Ejuggust margir við köldu vori
á eftir svo mildum vetri, en það
fór mjög á annan veg. Hin mesta
blíðskapartíð ríkti fram eftir öllu
vori eða þar til um miðjan júní.
Mikill annatími var fyrir bænd-
ur (sem flestir voru liðlitlir),
þegar allt kallaði að: sauðburð-
ur, ávinnsla á túnum, niðursetn-
ing kartaflna o. fl. Ekki orkar
það tvímælis að mikið af þess-
um störfum hefur lent í „eftir-
vinnu“, næturvinnu og jafnvel
„helgidagavinnu". En þeir, sem
aldir eru upp í sveit og við sjó,
eru ekki að setja slíka smámuni
fyrir sig.
HAFÐI ALHIRT UM
HÖFUÐDAG
Seinni hluta júnímánaðar brá
til kaldrar norðaustanáttar og
hélzt sú veðrátta allt til höfuð-
dags. Tíð var því stirð og óhag
stæð til heyöflunar. Þó urðu hey
hvergi langhrakin og nokkrir
bændur, sem fyrst byrjuðu og
súgþurrkun höfðu, hafa náð töð-
um sínum með mjög sæmilegri
verkun, einkum þó í neðri hluta
sveitarinnar og nágrenni Dalvík-
ur. Mun heyskapur yfirleitt hafa
gengið betur hér, en í nálægum
sveitum og til marks um það má
geta þess að einn bóndi (Gunnl.
Gíslason, Sökku), hafði alhirt um
höfuðdag, og mun það líklega
einsdæmi hér um slóðir. Ekki
er mér heldur kunnugt um að
nokkursstaðar hafi hitnað alvar-
lega í heyjum, eins og öft vill
verða þegar þeim er „súldrað“
inn eins og kallað er.
BYGGINGA-
FRAMKVÆMDIR
Bygginga- og jarðræktarfram-
kvæmdir voru hér allmiklar á
s. 1. sumri, einkum í Svarfaðar-
dalnum, þar sem byggðar hafa
verið (á 4—5 bæjum) súrheys-
gryfjur, hlöður og peningshús, og
á einum bæ (Þverá) íbúðarhús.
í þorpinu var lokið smíði 3ja
íbúðarhúsa og önnur 3 í smíðum.
Lokið var einnig smíði brúar á
Svarfaðardalsá (gegnt Hofi), sem
orðið hefur til mikils hagræðis
fyrir miðsveitina.
AUKIN RÆKTUN
Skurðgrafa á vegum Ræktun-
arsambandsins starfaði hér fram
eftir öllu hausti. Var byrjað á
Hól á Upsaströnd, en gert mun
ráð fyrir að unnið verði með
henni í fremri hreppum á sumri
komandi. Hafa Svarfdælingar
jafnan staðið framarlega í jarð-
ræktarmálum, enda sýna þar
verkin merkin, því nú er svo
komið að heita má að ræktar-
löndin séu samfelld meðfram
akbrautum allt frá Hóli á Upsa-
strönd að Þverá í Svarfaðardal.
Hafa Dalvikingar lagt drjúgan
skerf til þeirra mála. Auka þeir| voru heimilisfeður.
LÓÐAMÁL I KÓPAVOGI
LÓÐAMÁL hafa verið mjög á
dagskrá í Kópavogi að undan-
förnu og vakið háværar deilur.
Höfuð persónur hafa þeir ver-
ið Finnbogi Rútur Valdemarsson
oddviti og kommúnistaforingi og
Hannes Jónsson félagsfræðir.gur
og höfuð framsóknarmanna í
stofn. Má í því sambandi geta . Kópavogi. Þar sem deilur þessar
þess, að bústofnseign Dalvíkinga hafa orðið til þess, að eðlileg
(þ. e. búleysingja) mun nú vera þróun í bygginga- og skipulags-
allt að þúsund fjár, og um 40 málum Kópavogs, svo að margur
kýr og geldneyti, og töðufall af, hefur þar fyrir tjón liðið, er rétt
að almenningur fái nókkuð yfir-
iit yfir þetta deilumál.
LÖGBÓK FINNBOGA RÚTS
Frá því að Kópavogur fékk sína
eigin ,,heimastjórn“ hafa komm-
únistar lengst af ráðið þar lögum
og lofum undir forustu Finnboga
Rúts. Það er öllum kunnugt sem
eitthvað hafa kynnst Kópavogs-
málum, að stjórn Finnboga á
sveitafélagsmálum hafa ein-
kennst af sálsjúkri valdafíkn og
streitu fyrir flokkshagsmunum.
Reglugerðir og landslög varð-
andi sveitastjórnarmál, hefur
hann að engu haft, ef stangast
hefur á við hagsmuni hans og
flokksins. Þannig hefur Kópa-
vogur orðið ríki í ríkinu, og
þessum ræktarlöndum, mun hafa
numið allt að 3500 hestburðum.
Eru tölur þessar sumpart byggð-
ar á ágizkun, og sumpart á fram-
tölum manna 1954.
HAGSTÆTT ÁR BÆNDUM
Niðurstaðan verður því sú, að
s. 1. ár hafi verið hagstætt bænd-
um hér í sveit. Hlýr vetur, milt
vor, grasspretta mikil og sæmi-
leg nýting heyja. Fénaður allur
gekk vel fram, viðkoman mikil
(60—70% tvilembdar) og því
skilað góðum afurðum, þótt með-
alfallþungi dilka í sláturtíð væri
fyrir neðan meðallag. Munu þó
einstöku bændur hafa fengið
góða þyngd eða allt að 18 kg.
íallþunga.
ERFIÐLEIKAR
ÚTGERÐARINNAR
Hvað útgerðina snertir er við-
horfið allt annað. Hinir stærri
bátar eru reknir með tapi ár
eftir ár,. þvi enda þótt suður-
landsveiðarnar hafi gengið sæmi-
lega undanfarið, þá veltur þó
heildarafkoman aðallega á sild-
veiðunum, er skifta meiru máli
fyrir Norðlendinga en Sunnlend-
inga, en allir vita hvernig þær
hafa gengið síðastl. áratug.
Atvinna var hér mjög lítil s. 1.
sumar og horfur ískyggilegar.
Vinna við síldverkun var sama
sem engin, og sumarveiði smá-
báta brást algerlega. Mátti heita
„dauður sjór“ í Eyjafirði og ná-
lægum miðum, eftir að hin mikla
vorganga þraut. Að vísu hafa
3 litlir þilfarsbátar (nýbyggðir)
haldið uppi róðrum hér í haust,
en afli tregur mjög og hefur
gæftaleysi valdið þar nokkru
um. Þetta hefur þó skapað nokkra
vinnu, því frystihús KEA hefur
tekið fiskinn til vinnslu. (Hinar
þrjár fiskvinnslustöðvar, Samv,-
fél., Egils Júlíussonar og Páls
Friðfinnssonar, hafa ekki verið
reknar svo teljandi sé, vegna
skorts á hráefni). Einnig hefur
það bætt nokkuð úr atvinnuleys- nær til."
inu, að lögð var ný vatnsleiðsla Ekki dæmdi hann strax eftir
á s. 1. sumri, gerðar ýmsar breyt- paragraffinu, en reyndi fyrst til
ingar á rafmagnskerfi þorpsins, við hjónin um afsal lóðaréttinda,
byggð spennistöð og lagt inn í en lofaði á móti umbeðnum lífs-
ráð fyrir nokkuð stórum lóðum,
eða Um 1000 m-. Þessí skipulags-
uppdráttur fór þó allur í vaskinn,
því oddvitinn taldi að ofrausn
væri að láta Kópavogsbúa fá svo
glæsilegar lóðir sem 1000 m2
gætu orðið. Afneitaði hann upp-
drættinum og krafðist annars
skipulags hvar húseigendum væri
ekki ætlað meir en ca. 500 m2.
Þetta hefur orðið til þess, að enn
hefur ekki fengizt endanlegur
skipulagsuppdráttur vestan Haín
arfjarðarvegar.
Fleira hefur komið til, að
dráttur hefur orðið á endanlegu
skipulagi á þessu svæði og má þar
m. a. tilgreina að oddviti hefur
ekki iátið framkvæma nauðsyn-
legar mælingar á landinu svo sem
lög fyrirskipa að hreppsnefnd
láti gera. Hefur skipuiag ríkis og
bæjar orðið að setja menn í þess-
ar mælingar á kostnað hreppsins.
Eðlilegast hefði þó verið, að odd-
vitinn léti byggingafulltrúann
annast skyldumæiingar hrepps-
ins. Það vekur athygli þeirra er
renna augunum yfír það skipulag
sem gert hefur verið á umræddu
svæði vestan Hafnarfjarðarveg-
ar, að blettir eru þar sem ekkert
skipulag er. Þetta eru blettir
sem ráðamenn hreppsins hafa
íbúarnir verið háðir dutlungum umráðarétt yfir. við eftirgrensl-
oddvita og lítt verndaðir af iands ' an kemur j jjós> að oddvitinn er
lögum þótt löghegndir hafi verið
eftir eigin lögbók oddvita, en
andstætt landslögum.
Scm dæmi um þetta má taka
nýlc;an dcmsúrskurð oddvita, og
mun þar hafa verið dæmt eftir
eigir. lögbók.
Á nýgengnu ári, urðu hjón
nokkur löglegir eigendur að húsi
hér í Kópavogi ásamt með lóða-
réttindum. Finnbogi oddviti hafði
haft augastað á lóð og mannvirki,
en orðið of seinn í svifum og
misst af viðskiptum. Hús þetta
hafði hvorki vatn né rafmagn, en
hinir nýju eigendur hugðu til
umbóta, því húsið er þannig stað-
sett að stutt er í vatns- og raf-
magnskerfi til alm. nota.
Leita varð til oddvita um að-
gang að þessum lifsþægindum.
| Ekki skal orðlengja þetta. í
i einka lögbók oddvitans mun hafa
staðið eitthvað líkt svofeldu
paragraffi:
„Ef einhver verður á undan þér
þar lóðaréttarhafi, og fær það
mann til að láta sér oetta ýmis-
legt í hug um einkaframtak og
sjálfsauðgun — hinar tvær höf-
uðsyndir mannanna á tungu
kommúnista.
Öll tregða oddvitans varðandi
skipulag Kópavogsbyggðar, renn-
ur frá sömu uppspretíu og aðrar
stjórnaraðgerðir hans, — upp-
sprettu sálsjúkrar valdaííknar,
— ráðsmennsku æðis. Hið endan-
lega vald um skipulag er þó ekki
í höndum hans — heidur viðkom-
andi stjórnardeildar rikisvalds-
ins, er því von til að úr bætist.
LÓÐAÚTHLUTUN
Eins og að líkum lætur og þeir
vita sem ióðavant var i Kópavogi,
lét Finnbogi svo frá upphaíi, sem
j hann væri hinn eini valdhafi á
lóðaúthlutun. Það lika að nokxru
| eðlilegt að fólk leitaði upplýs-
inga hjá oddvita hreppsins um
í viðskiptum, og þú missir þar dvol og byggingar, og kunni hann
við einhvers, þá neita honum um
þær lifsnauðsynjar er vald þitt
allflesta bæi í hreppnum er raf-
magn fengu frá Laxárstöðinni.
80—100 MANNS I
ATVINNULEIT
Afkoma útgerðarinnar og þá
einnig verkafólks hefur því verið
allmiklu lakari s, 1, ár en árið
þægindum. Þetta tókst oddvita
ekki.
Undanfarnar hátíðir og undan-
farin vetrarmyrkur, hafa þessi
hjón orðið að búa án birtu og
vatns frá veitukerfunum. Þetta
óþverrabragð oddvita á sér þó
. ,, .j.. . , „ , | dýpri rætur, en þar sem mál
aður Afleiðingin hefur orðið su, hjónanna kemur ti]
að flest yngra folk hefur leitað .
til suðurlandsins nú um áramót- |
in og mun stunda þar atvinnu SKIPULAG
fram til vors. Samtals munu fara
héðan 80—100 manns, en allt að
helmingur þessa fólks starfar við
heimabáta, sem stunda veiðar við
suðurland (suðvesturland).
Land það er Kópavogsbúar
byggja er að mestu eign ríkisins.
í tíð frumbyggja Kópavogs
(seinni tíma frumbyggja) lét rík-
ið af hendi lönd til ræktunar.
Þrir litlir þilfarsbátar eru hér | F]estar byggingar er þá byggðust
enn á floti og tilbúnir til veiða, voru aðeins ætlaðar til sumar-
en vafasamt er að hægt verði
að róa þeim, vegna manneklu,
voru
dvalar.
, , , , i Með tímanum breyttist þetta.
þott fiskur kænn her i fjorðmn, ^ mátti já að j framtiðlnni
- grunmð---------- — ■
eða á grunnið, sem kallað er,
en til þess benda nokkrar líkur,
því síðan um áramót hafa þess-
ir bátar farið 6—8 róðra og feng-
ið sæmilegan reyting. en óvenju-
legt er að róið sé til fiskjar á
þessum tíma árs, eða í „sárasta"
skammdeginu, sem kallað er.
— Sipío.
Fiskibátur týnist
ENSKUR fiskibátur, „Gipsy
Queen“, hefur týnst á Norður-
sjó. Er hann nú talihn af. Með
bátnum fórust 7 menn, sem allir
risi mikil byggð í Kópavogi, er
útheimti nútíma skipulag og þarf
ir þéttbýlis.
Árið 1946 var svo fyrsti vísir
að skipulagsuppdrætti gerður.
Ekki var svæðið mikið eða nánar
tiltekið frá Hafnarfjarðarvegi,
austur Digraneshálsinn á milli
Álfhólsvegar og Hlíðarvegar.
Skipulagið náði nokkuð austur
fyrir barnaskólahúsið.
Ekki var snert við skipulagi á
öðrum stöðum fyrr en árið 1949.
Þá var nesið, vestan Hafnarfjarð-
arvegar tekið til skipulags. Á
þeim skipulagsuppdrætti var gert
að færa sér það i nyt.
Stjórnardeild jarðeigna ríkis-
ins sá sér hinsvegar ekxi fært að
annast um aila aígreiðslu fyrir-
spurna og umsókna um loöir í
Kópavogi, þegar sýnt var að þeim
fór svo íjólgandi sem raun varð
á, er vildu busetu í Kópavogi.
Annaðhvort lét þvJ stjómardeiid-
in það afskiptalaust að Finnbogi
gerði sig að milligóngumanni, eða
samþykkt og talið sig sjá sinum
hag borgið með þeim hætti. Fór
þvi svo fram um tima, en Finn-
bogi sá með þessu aukin völd og
undi vel sínum hag.
Frá upphafi átti þessi milli- ■
ganga Finnboga að vera i því fal-
in að aðstoða umsækjendur og
mæla með úthlutun stjórnar- j
deildar jarðeigna rikisins til lóða-
umsækjenda.
Réttur til úthlutunar var því
ekki á hendi Finnboga. Þetta
valdleysi bar hann þó möglunar- 1
laust um sinn, en svo fór að ráðs-
mennskuæði hans varð skyidunni
yfirsterkari og hof hann nú út- j
hlutun lóða án vitundar stjórnar- .
deildar.
Þetta ráðsmennskuæði oddvit- ,
ans heiði getað vaidið tug-
þúsunda króna tjóni fyrir marg- ;
an, er þannig byggði lóðarétt- [
ímdalaust, ef vaidhafinn hefði
ekKi séð og metið, að soKin var oil
hjá oddvita en lítil hjá þeim er
byggðu i góðri trú á vaid oddvit- .
ans.
Þegar svona var komið, §á*
stjórnardeild jarðeigna riKÍsms j
sér ekki annað fært, en sVWta :j
Finnboga öllum afsKiptum" af •
lóðaúthlutun, svo slíkt Öngþvoiti
sem orðið var, yrði ekki áfram í
lóðamálum Kópavogs.
ÞÁTTUR HANNESAR
JÓNSSONAR
Nú skyldi maður ætla, að eins
og brennt barn forðast eldinn,
hefði stjórnardeild jarðeigna rík-
isins hugkvæmst að óheppilegt
form væri það að milliganga um
úthlutun lóða væri á eins manns
hendi, þótt með réttu mætti
reikna með að sá næsti reyndist
ekki svo ráðsmennsku óður sem
sá er kastað var.
Annað varð þó uppi á teningn-
um.
Stuttu fyrir hreppsnefndar-
kosningu s.l. ár, var tilkynnt af
stjórnardeildinni að Hannes Jóns
son félagsfræðingur Væri skip-
aður trúnaðarmaður jarðeigna
ríkisins í Kópavogi, og bæri um-
sækjendum um lóðir að senda
umsóknir til hans.
Þótt öllum — öðrum en nán-
ustu vikaþrælum Finnboga —
hafi fundist rétt að taka fyrir þá
misnotkun á valdi er Finnbogi
! hafði tekið sér við lóðaúthlutun,
fannst flestum sem af tilkynn-
ingu stjórnardeildarinnar Ieggði
nokkurn pólitískan óþef, Ráðs-
maður stjórnardeildarinnar —
viðkoma’hdi ráðherra, hefur vafa-
laust komizt að því, gegnum at-
hæfi Finnboga, að lóðaúthlutun
’ gæfi nokkur pólitísk hlunnindi
þeim er á hendi hefði, — og lát-
. ið það meiru ráða um gjörðir
sínar en skylduna til lýðræðis-
i legra aðgerða í málinu.
í kosningahitanum, var að von-
um, mikið rætt um þessa útr.efn-
ingu stjórnardeildarinnar, og
■ báru þeir margar og þungar sak-
ir hvor á annan þeir Finnbogi og
Hannes. Báðir höfðu rétt fyrir
sér í sakagiftum.
Sjálfstæðismenn voru þeir einu
sem gátu rætt málið hitalaust og
frá almennu sjónarmiði, bví ekki
þurftu þeir að verja persónulega
hagsmuni eins og þeir Finnbogi
og Hannes. Bentu þeir. réttilega
á, að eina leiðin til lýðræðis-
legrar afgreiðslu lóðaúthlutunar
væri sú að stjórnardeildin skip-
aði nefnd sem sæi um úthlutun,
og væri hægt að skipa þá nefnd
þannig að vel mætti við una.
Ekki vildi H. J. fallast á skip-
un slíkrar nefndar, en Finnbogi
tók ekki ólíklega í það, en lét bdss
getið að það væri hreppsneíndin
sem útnefna ætti slíka nefnd. Var
mönnum þá ljóst hvert stefndi og
brostu.
Þegar Finnbogi sá sitt vald
brotið á bak aftur, neitaði hann
allri samvinnu við lóðaúthlutun
ríkisins í Kópavogi.
Menn hafa nú fengið lóðir, en
þeim neitað um byggingaleyfi,
þótt allt sé í samræmi við reglu-
gerð og skipulag. Sem formaður
bygginganefndar og með meiri-
hlutaaðstöðu, hefur hann að engu
byggingarsamþykkt Kópavogs,
en hún fékkst loksins staðfest af
félagsmálaráðuneytinu í júlímán.
s,l. að tilhlutun fulltrúa Sjálf- ’
stæðismanna í bygginganefnd.
Ríkir nú hið mesta öngþveiti í
byggingamálum Kópavogshrepps. .
Tugir manna fá ekki að byggja
hús sín, því oddvitinn þarf að •
svala hefndarþorsta sínum á .•’
lóðaúthlutunartilhögun stjórnar- '
deildar.
Finnbogi gerist svo blmdur_ ,
ofsa sínum að hann sést ekki
fyrir, en augu almennings.opnast
þeim mun meir fyrir manntegund í
slíkri sem hans. •
Nú er svo komið, fyrir atbeina \
Sjálfsíæðismanna, að stjórnar- £
deild jarðeigna ríkisins hefur ■
afturkallað fyrri tilhögun á út-
hlutun lóða, og er því Hannes ■
Jónsson ekki lengur einráður um I
úthlutun.
Þriggja manna nefnd hefur l
veríð skipuð, og sú skipun hefur
farið fram á iýðræðislegan hátt
Framh. á bls. 11. _