Morgunblaðið - 02.02.1955, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 2. febrúar 1955
JMtripiíilfoWriíb
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vlgur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlanda.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
Fangabúðir í freðmýrum
VORKUTA nefnist eyðilegur
staður í heimskautahéruðum
Rússlands, fyrir norðan heim-
skautsbaug. Þetta er á strönd ís-
hafsins í freðmýrunum ógnarlegu
við rætur Úralfjalla. Það er í
frásögur færandi að fyrir rúmri
öld var keisarastjórnin rússn-
eska uppi með tillögur um að
koma þar á fót fangabúðum fyr-
ir pólitíska fanga. En þegar keis-
ara voru sendar nákvæmar
skýrslur um staðhætti þar, neit-
aði hann að samþykkja það með
þessum orðum: „Það er of mikið
að ætla nokkrum manni að lifa
þar“. í stað þess voru fangabúð-
ir keisarastjórnarinnar reistar í
Síberíu, þar sem staðhættir voru
nokkru mildari.
Nú hefur stjórn kommúnista
í Rússlandi framkvæmt hug-
myndina. Nafnið Vorkuta verð
ur fyrir tilverknað hennar rit-
uð í sömu skrána og Belsen
og Buchenwald. Vorkuta er
orðið táknorð fyrir mjög villi
mannlegar og grimmdarlegar
aðgerðir, þeirra rússnesku
stjórnmálamanna, sem fyrr á
árum þóttust gera byltingu í
Rússlandi til að frelsa þjóðina
undan áþján keisaravaldsins.
En nú hefur sannast að áþján
kommúnismanns er helmingi
verri.
Greinilegar lýsingar á Vorkuta
fangabúðunum hafa fengizt
vegna þess að tveimur bandarísk
um hermönnum var nýlega
sleppt úr haldi. Hurfu þessir
menn í Austur-Þýzkalandi í
striðslok og vissi enginn, hvað
af þeim varð, en nú er komið
í ljós, að það voru hinir rússn-
esku „bandamenn" sem höfðu
tekið þá höndum og flutt í þrælk
un í hinu versta jarðneska víti.
Skal hér nú sögð stuttlega lýs-
ing annars leysingjans, John
Nobels, á fangabúðunum.
Ástæðan til þess að menn
eru þrælkaðir á þessum stað,
er sú, að þarna eru kol í jörðu.
Á stóru svæði eru þarna nú
40 kolanámur, sem fangarnir
eru látnir vinna í. Hann áætl-
ar að 235 þús. manns séu
þarna, 10 þúsund þeirra fanga
verðir, 105 þúsund fangar og
120 þús. fyrrverandi fangar,
sem bannað er að fiytjast
brott. En þarna eru framleidd
6% af allri kolaframleiðslu
Rússa.
Fangarnir búa í fjölmörgum
fangabúðum, sem hver um sig
er umkringd þriggja metra hárri
gaddavírsgirðingu. Fyrir innan
girðingarnar er nokkuð bann-
svæði. Ef fangi fer inn á bann-
svæðið er hann vægðarlaust
skotinn. Girðingarnar eru lýstar
upp með sterkum ljóskösturum.
Nokkrir fangar gera tilraun
til að flýja, en fyrir utan fanga-
búðirnar eru óendanlegar túndr-
ur. Þar eru vopnaðir hermenn á
vakki og þegar fréttist af undan-
komu fanga, er hans leitað með
flugvélum og lögreglusveitum á
landi. Þegar strokufangi næst er
hann hýddur, svo að blóðið lag-
ar úr honum og stundum settur
í dýflissu, sem er ekki upphituð.
Að vísu fá fangar þarna
nokkru meira fæði en í öðrum
fangabúðum sunnar í Sovétríkj-
unum. Er það einfaldlega vegna
þess að valdhafarnir sjá að fangar
þarna þurfa nokkru meira sér til
viðurværis til þess að tóraafheim
skautskuldann.
Fangarnir fregnuðu dauða
Stalins og vonarneisti kviknaði í
brjóstum þeirra. Menn töldu að
Malenkov-stjórnin myndi rétta
hlut fanganna. En þegar það varð
ekki, komu vonbrigði i stað vona
og þegar fréttir heyrðust af upp-
reisninni í Austur-Þýzkalandi 17.
júní 1953, gerðu fangarnir alls-
herjarverkfall. Verkfallið hófst
í einum fangabúðunum, en breidd
ist óðfluga út. Stóðu fangaverð-
irnir um sinn ráðþrota gegn
þessu. Fangarnir sýndu undra-
verða sameiningu og stillingu.
Sjálfur vara-innanríkisráð-
herra Rússlands, Maslennikov,
kom skyndilega fljúgandi frá
Moskvu. Fór hann nú hringferð
milli fangabúðanna, talaði gæti-
lega við fangana og hét þeim
meira frelsi, meiri bréfaviðskipt-
um og örfáum rúblum í laun. —
Þannig tókst honum að telja
fangana í hverri fangabúð eftir
aðra að hverfa til vinnu sinnar.
Að lokum voru aðeins fáar, sem
héldu út vinnustöðvuninni.
Þegar blíðmælin dugðu
ekki, þá var gripið til sterk-
ari aðgerða. Herlið var kvatt
á vettvang og föngunum til-
kynnt, að þeir sem ekki færu
í vinnuna, yrðu tafarlaust
skotnir. Enda var hótun sú
vægðarlaust framkvæmd,
varnarlausir fangarnir svo að
segja brytjaðir niður og margs
konar öðrum refsingum var
komið fram yfir þeim sem
tregir höfðu verið. Með aðgerð
um þessum virtist sem hin
rússnesku yfirvöld vildu sýna
það að enginn mótþrói yrði
þolaður. Enda mun það hafa
haft sín áhrif. Fangarnir fyllt
ust mikilli skelfingu er þeir
fréttu um þær hræðilegu að-
gerðir.
Þannig hljóðar frásögn leysingj
ans, sem getur sagt af eigin raun
frá ástandinu í þrælkunarbúðum
sovétstjórnarinnar og verið sjón-
arvottur af grimmdarlegum að-
ferðum. Þannig er kaldur veru-
leikinn bak við glæst Pótemkin-
leiktjöld, sem valdhafar kom-
múnista stilla upp til að sýna
umheiminuml
Syndaskjöl Framsóknar
ENN HELDUR Timinn áfram
að jagast um rafmagnsmálin og(
eigna sér og Framsókn algerlega
óverðskuldað framfarir á sviði
raforkumálanna. En það skal,
sagt, að slík sjálfhælni er ger-
samlega tilgangslaus, því að sem-
ingur og þröngsýni Framsóknar
í raforkumálum ér svo alþekkt (
staðreynd í tæknisögu þjóðar-
innar, að falsanir Framsóknar-
blaðsins eru hvergi nógu sterk
sápa til að þvo þann blett af. I
Það er alveg ástæðulaust að
vera að karpa meira um þetta.
Vill ekki Tíminn bara einfald-
lega leggja sín eigin syndaskjöl
á borðið. Hvernig var með af-
stöðu Framsóknar gegn hinni
stórhuga virkjun Sogsins. Hvern-
ig stóð á þvi að lögin um raf-
orkusjóð 1942 og raforkulögin
1946 voru bæði undirbúin og
samin án tilverknaðar Framsókn-
ar? Það eru meginatriði og það
er einnig meginatriði, að núver-
andi raforkuáætlun er bein út-
færsla á landsfundarsamþykkt
S j álf stæðisf lokksins.
rrÞór" vífir brofS-
rekstur Þorsteins
Péfurssonar
AÐALFUNDUR Starfsmannafé-
lagsins Þórs var haldinn 28. jan.
1955. Stjórn félagsins var öll end-
urkosin, en hana skipa: Björn
Pálsson, formaður; Viktor Þor-
valdsson, varaformaður; Gunnar
Þorsteinsson, ritari; Albert Jó-
hannesson, gjaldkeri og Ari Jós-
efsson, meðstjórnandi.
Samþykkt var að segja upp
samningum félagsins frá og með
1. marz n.k.
Vegna hins fyrirvaralausa
brottreksturs framkvæmdastjóra
Fulltrúaráðs verkalýðsfélaganna,
Þorsteins Péturssonar, sem verið
hefur starfsmaður fulltrúaráðsins
um 10 ára bil, var eftirfarandi
samþykkt gerð með samhljóða
atkvæðum:
I „Aðalfundur Starfsmannafé-
lagsins Þórs, haldinn 28. janúar
1955, vítir harðlega þá ákvörðun
stjórnar Fulltrúaráðs verkalýðs-
félaganna í Reykjavík, að víkja
framkvæmdastj óra fulltrúaráðs-
ins, Þorsteini Péturssyni, frá
starfi. Telur félagið að hér sé um
pólitíska atvinnuofsókn að ræða
og að ósæmilegt sé með öllu að
forráðamenn verklýðssamtak-
anna, sem eiga að gæta réttar
stéttarfélaganna, gefi fordæmi
um jafn augljósar atvinnuofsókn-
ir og hér er um að ræða“.
„Timinn" vann „Morgunbla&sbikarinrí'
Formaður Bridgefélags Selfoss, Ingvi Ebenhardsson, hefur afhent
Arnbirni Sigurgeirssyni, afgreiðslumanni Tímans á Selfossi, Morg-
unblaðsbikarinn. Til vinstri á myndinni er spilaparið, sem sigraði
fyrir Tímann, þeir Sigurður Sighvatsson og Grímur Sigurðsson.
HINNI árlegu firmakeppni
bridgefélags Selfoss lauk s. 1.
mánudag. Keppt er um silfurbik-
ar, sem Morgunblaðið gaf félag-
inu 1952 fyrir firmakeppnina. —
Bikarinn er farandbikar og hafa
eftirtalin firmu sigrað: 1952 Hár-
greiðslustofan á Selfossi; 1953
Útibú Landsbankans, Selfossi;
1954 Póstur og sími og nú 1955
Dagblaðið Tíminn.
Úrslit firmakeppninnar, sem
var parakeppni:
1. Tíminn (Grímur Sigurðsson
og Sig. Sighvatsson) 197 stig. —
2. Þ. Sölvason & Co (Gunnar Vig-
fússon og Jón Ólafsson) 188% st.
3. Selfoss Apótek (Grímur Thor-
VeU andi ólri^ar:
Nemendur í lcikhúsi
FYRIR nokkrum dögum barst
mér eftirfarandi bréf frá
„þremur nemendum":
, „Kæri Velvakandi.
Við fórum þrír skólabræður
saman í Þjóðleikhúsið hér um
kvöldið og sáum nýja leikritið:
„Þeir koma í haust“.
Þótti okkur leikurinn spenn-
andi, en hins vegar gátum við
ekki skilið, hvers vegna hann er
bannaður börnum innan 14 ára
— okkur fannst hann ekki svo
hroðalegur.
I Hlutverk Baldvins Halldórs-
sonar þótti okkur lífga mikið upp
á leikinn, þótt það væri ekki
stórt — og Herdís var ágæt. En
hvers vegna hafa ritdómarar
blaðanna ekkert minnzt á það,
hvort leikurinn geti staðizt sögu-
lega? — Var vald kirkjunnar
svona mikið á Grænlandi?
Svo fannst okkur sjónarmið
höfundarins vera of óljóst, þegar
Þóra fer burt með skrælingjun-
um. — Hvort var það sorglegt
eða gleðilegt? — Með kærum
kveðjum — þrír nemendur".
Vakti athygli
og umhugsun
EG ÞAKKA nemendunum fyrir
bréfið. Það er auðséð, að
þessi leikhúsferð þeirra hefur
vakið athygli þeirra og umhugs-
un, svo sem vera ber, og það er
ánægjulegt að verða var við, að
unglingar leitast við að brjóta
hlutina dálítið til mergjar og leita
sannleikans í hvaða mynd, sem
er.
Það hefur mörgum farið líkt
og nemendunum þremur, að
þetta nýja leikrit, „Þeir koma í
haust“, hefur vakið áhuga þeirra
og umhugsun um efni, sem lítið
hefur verið um fjallað og óljós
vitneskja er til um. Þess vegna
hefur líka höfundur leikritsins
tekið það skýrt fram, að leikritið
sé byggt aðeins á sögulegum bak-
grunni, án þess að halda sér við
sögulegar heimildir, sem eru líka
örfáar fyrir hendi.
Sorglegur
eða gleðilegur?
OG SVO er það þetta með endi
leiksins. Er hann sorglegur
eða gleðilegur? Auðvitað verður
hver og einn að dæma um það
fyrir sig. Hitt er nokkurn veginn
áreiðanlegt, að hin raunverulegu
endalok íslandsbyggðar á Græn-
landi voru með ömurlegum hætti
og finnst mér höfundinum hafa
tekizt vel og skemmtilega að
gæða hinn harmsögulega endi,
von og trú á lífið og framtíðina.
Ég held að margir séu um þá
skoðun, að endir leiksins sé heill-
andi og sannfærandi — og full-
nægjandi úr því sem komið var,
og leikritið í heild prýðisgott og
athyglisvert.
B'
Einkennilegt atvik.
ÚI skrifar:
„Að morgni 31. janúar 1955
bar pósturinn mér bréf, sem á
stóð „Jól“. Alveg rétt, innan í
umslaginu var jólakort frá kunn-
ingja mínum, sem á heima á
næstu grösum við mig, svo að
ekki er nema 10 mínútna gangur
á milli. Einkennilegt þótti mér,
að bréfið var stimplað á póststof-
unni 20. desember, 1954. Það hef-

ur þá verið 42 daga á leiðinni.
Utanáskrift var rétt að öllu leyti,
nafn, götunafn, húsnúmer og
seinast Reykjavík — allt skrifað
með mjög glöggum stöfum. Ég er
að velta því fyrir mér, hvernig
bréfið hafi týnzt og hvernig það
hefur fundizt aftur. — Búi“.
Sá, sem er
allra vinur
er cinskis
vinur.
arensen og Snorri Árnason) 184
st. — 4. Mjólkurbú Flóamanna
(Leifur Eyjólfsson og Oddur
Einarsson) 182 st. — 5. Hann-
yrðastofan (Ingvi Ebenhardsson
og Sigfús Sigurðsson) 179 st. —
6. Verzlunin Ingólfur (Friðrik
Larsen og Tage Olesen) 178% st.
7. Morgunblaðið (Einar Bjarna-
son og Skúli Guðnason) 177% st.
8. Kaupfélag Árnesinga (Friðrik
Sæmundsson og Sig- Sigurðsson)
172 stig. — 9. Verzlunin Ölfusá
(Bjarni Sigurgeirsson og Hö-
skuldur Sigurgeirsson) 170 stig.
10. Útibú Landsbanks (Marling
Andreasen og Th. Sörensen)
167% stig. — 11. Shell h.f. (Ein-
ar Pálsson og Þorvarður Sölva-
son) 164 % stig. — 12. Skrifst.
Árnessýslu (Einar Hansson og
Jónas Magnússon) 163 stig. — 13.
Ferðaskrifstofa K.Á. (Einar
Guðjónsson og Sveinn Guðna-
son) 162Ú2 stig. — 14. Hótel
Tryggvaskáli (Sigurður Sigur-
dórsson og Sv. Sveinsson) 160%
stig. —15. Þjóðviljinn (Arnbjörn
Sigurgeirsson og Guðm. G. Ólafs
son) 159Ú2 stig. — 16._Kjötbúð
S. Ó. Ólafsson & Co. (Ól. Krist-
björnsson og Ól. Nikulásson)
157 stig. — 17. Gildaskálinn
(Halldór Magnússon og Sigurst.
Steindórsson) 152Ú2 stig. — 18.
S. Ó. Ólafsson & Co. h.f. (Erling-
ur Eyjólfsson og Ingi Viðar)
152% stig. — 19. Olíufélagið h.f.
(Marel Jónsson og Sigtr. Ingvars
son) 152 stig. — 20. Selfossbíó
(Guðbjartur Jónsson og Guðm.
Ingimundarson) 151 % stig. —
21. Hárgreiðslustofan (Sig. Ás-
björnsson og Guðm. Sigurjóns-
son) 150V2 stig. — 22. Póstur og
Sími (Ólafur Jónsson og Páll
Árnason) 149% stig. — 23. Hrað-
frystihúsið (Bjarni Valdimars-
son og Ingvar Eiríksson) 146 st.
24. Addabúð (Ásgeir Hafliðason
og Axel Lárusson) 142% stig.
l.úðrasveil Hafnarfj.
5 ára
HAFNARFIRÐI: — Síðastliðinn
mánudag hélt Lúðrasveit Hafnar-
fjarðar aðalfund sinn, en þá voru
nákvæmlega fimm ár liðin frá
stofnun sveitarinnar. Hefir hún
ávallt starfað af miklu kappi og
leikið fyrir bæjarbúa og aðra við
ýmis tækifæri. Er nú svo komið,
að við Hafnfirðingar ættum erfitt
með að hugsa okkúr lúðrasveit-
arlausan bæ. — Frá upphafi hefir
Albert Klahn verið stjórnandi og
kennari sveitarinnar og rækt það
starf af hendi með góðum ár-
angri.
í stjórn voru kosnir: Friðþjóf-
ur Sigurðsson form., Skúli Bjarna
son ritari og Guðvarður Jónsson
gjaldkeri. — G. E.
Dæmdur fyrir njósnir
KARLSBURG. — Hæstiréttur
V.-Þýzkalands dæmdi nýlega
Karel Andres, 28 ára, frá Tékkó-
slóvakíu, til fjögra ára fangelsis-
vistar fyrir njósnir. Hafði hann
reynt að verða sér úti um upp-
lýsingar um endurhervæðingar-
áform V.-Þýzkalands.