Morgunblaðið - 03.02.1955, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 3. febrúar 1955
MORGUJSBLAÐIÐ
9
us
rinn
1054
NÝTT ÁR er gengið í garð,
með gjafir sínar og kröfur.
Færir það oss hag og hamingju,
eða tekur það ef til vill meira
en það gefur. Reynir það ef til
vill manndóm þeirra er sveitir
landsins byggja þann veg, að
þeim finnist það erfitt ár? Um
þetta veit enginn. Vér búum i
norðlægu harðbýlu landi, gjaf-
mildu þó, en landi, sem gefur
ekki, án þess að þiggjandinn
þurfi fyrir því að hafa. Það er
einmitt þessi háttur lífsins í
landi voru, óvissan um veðurfar
og fleira, sem þó er vissa um
að allra veðra sé von, sem þrosk-
ar þjóðina mest til starfs og
átaka, til viðbúnaðar að mæta
hverju sem koma skal, sigrast á
því ef það veldur erfiðleikum, og
notfæra sér það til framfara og
bættrar lífsafkomu, ef betui má.
Hvert liðið ár færir bændum
er búa sem búmenn, af þekkinffu
og fróðleik um starf sitt, nýja
reynslu. Hvert einasta ár kenn-
ir þeim eitthvað. Þetta nám
stunda velfiestir bændur nú orð-
ið betur en nokkru sinni fyrr.
Vaxandi búvísindi, aukin tækni
og aukin fræðsla margvísleg ger-
ir þeim það kleift. Meff ári hverju
verða það fleiri og fleiri bændur,
sem búa svo, aff margt um veð-
sirfar og í náttúru landsins, sem
fyrir nokkrum árura hefði valdið
þeim miklu erfiði og skaða,
kemur nú ekki viff þá Iengur.
Þeir eru batnandi menn i
batnandi landi.
Á árinu 1954 hefir margur
bóndinn margt lært. Margur
bóndinn hefir reynt eitthvað mis-
jafnt, sem hann minnist og mæt-
ir betur búinn næst. Og mörgum
bóndanum hefir tekizt að vinna
betur og gera sjálfum sér meira
gagn heldur en áður. Á þessum
framförum í garði hins einstaka
bónda byggist öll framsókn
bændanna sem stéttar, og öll
framvinda búskaparins í sveit-
unum til þjóðarheilla.
VEÐURFAR OG HEYSKAPUR
„Hlýr vetur, milt vor, gras-
spretta mikil og sæmileg nýting
heyja. Fjenaður allur gekk vel
fram, viðkoman mikil og þvi
skilað góðum afurðum." —. Þann-
ig er lýsing úr einni harðbýlustu
sveit landsins, er lengi þótti vera,
Svarfaðardal.
Hið fyrsta í lýsingunni, um
veturinn, vorið og sprettuna á
við um land allt. Einmuna gott
vor, nær allsstaðar og árið gras-
ár mikið, samanlagt mikill og
góður heyskapur um allt Suður-
land, Suðvesturland og norður
um land allt til Þingeyjarsýslu.
Þetta er þó ekki eingöngu að
þakka sprettu og góðri tíð, ekki
allsstaðar, bættir búnaðarhættir
og úrræði við heyverkun eiga
sinn mikla þátt í afkomunni.
í Þingeyjarsýslum var hey-
skapartíð stórum stirðari og erfið,
og hið samk gilti raunar um út-
nes í Skagafirði og Húnaþingi.
Um Austurland var heyskapar-
tið misjöfn, víða góð og hey-
skapur víðast yfir meðallag og
stórum betri en oft áður hin
erfiðu ár sem þar hafa gengið
yfir. En þess ber einnig að minn-
ast, að þar er því miður minna
um viðbúnað til að tryggja góð-
an heyskap heldur en víða ann-
arsstaðar á landi hér. Þessi vet-
ur til nýárs hefir verið nokkuð
misviðrasamur. Hann gekk
snemma í garð með hríðarveðri
25. september og töluverðu frosti
norðanlands síðustu daga mánað-
arins. Var stirð tíð lengst af í
október og fram um miðjan
nóvember en þá gerði þíðviðri
og mátti kalla góðviðri til ára-
móta.
Sem dæmi um heyskap o. fl.
á nokkrum stöðum má nefna.
(Svigatölur í greinínni eru töl-
ur ársins 1953):
Sámsstaðir: Taða 1400 (1600)
hestar. Kornuppskera um 125
tunnur (115) og kartöflur 130
tunnui. (260). Spruttu kartöflur
í meðallagi eftir því sem þar
gerist. Úrkoma 1954 mældist
1210 mm, en meðalúrkoma þar
síðustu 25 ár er 955,7 mm. Árið
1953 var úrkoman á Sámsstöðum
2177 mm, svo mikill var munur
áranna 1953 og ’54. Meðalhiti
maí-september var 9,9° C, sém
er nákvæmlega eins og meðaltal
síðustu 25 ára.
Gunnarsholt: Taða 6000 hestar
(6000). Sáð var grasfræi í 23 ha
á söndunum og grænfóðurakur1
var þar 24 ha að stærð, er það
sennilega stærsti grænfóðurakur
sem séðst hefir hér á landi. 1
Gunnarsholti eru nú um 250
nautgripir en af þeim eru um
180 blendingar með meira eða
minna Gallowayblóð í æðum.
Holt í Stokkseyrarhreppi: Taða
1800 hestar (1500), úthey 200
hestar (300). Nautgripir 50, 70
fjár og 14 hross.
Bessastaðir: Taða 2500 (2400).
Nautgripir 60, 45 kindur og 1
hestur.
Vífilstaðir: Taða 2500 hestar
(2500). 90 nautgripir.
Blikastaðir: Taða 2500 hestar
(2400). Nautgripir um 80.
Hvanneyri: Taða og hey af
flæðiengjum 4600 hestar (5000).
Bústofn: 88 mjólkurkýr, 37 geld-
neyti, 215 kindur, 18 hross og 70
hænsni.
Hólar í Hjaltadal: Taða um
5000 hestar (4000). 62 nautgripir,
540 kindur og 60 hross.
Egilsstaðir á Völlum: Taða 2650
hestar (2460). Mjólkurkýr 32,
geldneyti og ungviði 55, sauðfé
150, 6 hross og 35 svín.
GARÐYRKJAN
Garðrækt úti átti ekki við jafn
hagkvæmt tíðarfar að búa eins
og 1953, auk þess olli léleg sölu-
Arni G. Eylands.
Rauðkál 2,3 smál. (11.9).
Gulrætur 41,5 smál. (52,6).
Blómkál 33.910 hausar (37.334).
Rauðkálið gefur góða bend-
ingu um aðstöðumun vegna veð-
urfars 1953 og 1954.
Sölufélagið er nú að byggja
sölustöð sunnan Miklatorgs við
Reykjanesbraut. Er kjallarinn
fullsteyptur. Gólfflötur er 560
fermetrar. Húsið verður fyrst um
sinn ekki nema ein hæð og kjall-
ari.
Eru miklar vonir bundnar við
að þessi slarfsemi eignist sóma-
samlegan samastað.
Af gróðurhúsum var lítið
byggt á árinu. í Hveragerði eru þó
4 hus í smiðum og 1 stórt hjá
Garðyrkjuskóla ríkisins að
Keykjum.
MJÓLKURFRAMLEIÐSLAN
Mjólkurbúin 9 tóku á 11 fyrstu
mánuðum ársins á móti 48,40
Á Reynistaffarengjum i Skagafirffi.
(Ljósm. Á. G. E.)
afkoma, í sambandi við hina
óvenjulega miklu kartöfluupp-
skeru 1953, að margir bændur
drógu saman seglin við þá
ræktun. i
Grænmetisverzlunin áætlar
kartöfluuppskeruna um 80 þús.
tunnur, eða um helming upp-
skerunnar 1953, eins og hún er
áætluð, en treglega gengur víst
að komast að niðurstöðu um hve ;
j mikil uppskeran var þá.
j Norðan lands og austan urðu |
bændur allvíða fyrir nokkrum |
1 skaða á kartöfluuppskerunni
j vegna frosta í lok september-
mánaðar. Þeir sem búnir voru
að ná upp úr görðum fyrir 25.
sept. ‘ sluppu, en tiltölulega fáir
munu þó hafa verið búnir að
ljúka uppskeru.
Sölufélag garðyrkjumanna
seldi meðal annars:
Tómatar 186 smál (197).
Gúrkur 16.221 kassar (12.523).
Hvítkál 81,8 smál. (117,8).
(44,24) millj. kílóa af mjólk. —
Seld nýmjólk bessa 11 mánuði
var 22,4 millj. lítra (19,8). Seldur
rjómi var 702,000 lítrar en 617.
000 lítrar á sama tima 1953.
Framleitt var á 11 mánuðum
(jan.—nóv.):
1954 kg 1953 kg
Skyr 1,434,000 (1,345.000)
Smjör 607,553 ( 624,778)
Mjólkur-
ostur 543,388 ( 441,889)
Mysuostur 59,313 ( 69,018)
Nýmjólkur-
duft 52,052 ( 31,361)
Undanrennu -
duft 64,340 ( 67,180)
Undanrenna
notuð í
kasein 2,648,800 1 (3,213,000)
Mjólk í niður-
suðu 174,3081 ( 284,400)
Smjörbirgðir voru í árslok 1954
132 smál. en voru 209 í árslok
1953.
Af osti voru fluttar út 7 smál.
til reynslu og markaðsleitar í
Bandaríkjunum, Ítalíu og Bret-
landi. Líkaði varan mjög vel.
Lágt verð veldur erfiðleikum.
SAUDFJÁRRÆKTIN
Haustið 1953 lauk hinum skipu-
lagða niðurskurði sauðfjár vegna
sauðfjársjúkdóma, fjárflutning-
um í sambandi við það var lokið
haustið 1954. Flutt voru um 9000
lömb af Vestfjörðum, 7200 sjó-
leiðis en 1800 með bílum frá
Djúpinu. Af þeim fóru 7400 í
Rangárvallasýslu, austan Ytri-
Rangár, en um 1600 í Gullbringu-
og Kjósarsýslu og Árnessýslu
vestan Ölfusár. Einnig voru flutt
í Kjósarsýslu og Grafningshrepp
í Árnessýslu 1400 lömb úr sunn-
anverðum Borgarfirði. Úr Öræf-
um voru flutt 600 lömb í Rang-
árvallasýslu austan Rangár. Úr
Vestur-Skaftafellssýslu austan
Mýrdalssands voru flutt um 2000
lömb, 1200 af þeim í Mýrdalinn
og hin á svæðið milli Þjórsár og
Ytri-Rangár. Nokkur hundruð
lömb (ca. 300—400) voru flutt
úr Þingeyjarsýslu suður í Árnes-
sýslu. Alls voru flutt rúmlega
13.000 lömb á fjárskiptasvæðin.
Hin skipulögðu fjárskipti hafa
staðið yfir í 11 ár, og náð yfir
allt svæðið frá Jökulsá á Fjöllum
vestur og suður um land allt að
Mýrdalssandi, að frátöldum
Vestfjörðum norðan og vestan
girðingar úr Berufirði í Stein-
grímsfjörð. Fjárförgun alls, auk
lamba, vegna fjárskiptanna, er
um 280.000 fjár, en flutt hafa
verið 200.000 lömb til að endur-
nýja fjárstofninn á hinum sýktu
svæðum. Sauðfjársjúkdómanefnd
hefur staðið að fluttningi um
190.000 lamba, en nokkuð hefur
verið flutt á vegum einstaklinga,
án beinna afskipta nefndarinnar.
Öll eru þessi fjárskipti mikið
átak, sem hefur kostað mikið fé
og mikið starf, einnig mikil ó-
þægindi og áhvggjur fyrir bænd-
ur þá, sem fyrir þessu hafa orðið,
en því hefur þó fvlgt von um
betri fénaðarhöld og framtið í
fjárbúskapnum.
Á árinu 1954 syrti því miður
aftur í lofti, er mæðiveikin kom
upp á ný á þremur stöðum, á
Hrappsstöðum í Hjaltadal og á
Hólum í Hvammssveit og Breiða-
bólsstað á Fellsströnd í Dala-
sýslu. í Hjaltadal var fé lógað á
ný á þremur bæjum vegna þess-
ara tíðinda og í Dalasýslu öllu fé
á 5 bæjum og fullorðnu fé á 2
bæjum. Að sjálfsögðu er mikill
framvegis, svo fljótt sé hægt að
grípa til ráða, ef mæðiveikin
kemur fram aftur víðar á land-
inu. Er það ófrávíkjanleg krafa
bænda, að þar verði staðið vel á
verði. Þessir atburðir 1954 minna
vel á það, sem raunar var vitað
áður, að engan vegin er kominn
tími til að slaka á neinu er varð-
ar vörzlu og eftirlit með heil-
brigði sauðfjár.
Um slátrun og kjötmagn segir
svo í greinargerð frá Framleiðslu
ráði landbúnaðarins:
„Síðast liðið haust var slátrað
278.220 dilkum, móti 212.906
haustið áður. Mismunurinn er
65.315 eða 30.7%. Af fullorðnu fé
var slátrað 14.193 kindum móti
7.625 haustið 1953. Alls var kinda-
kjötið í haust 4.238 smál., en var
3.350 smálestir í fyrra. Mismun-
urinn er 888 smálestir eða 26.5%.
Til viðbótar þessu kemur svo, að
í sumarslátrun var slátrað rúm-
lega 26.000 kindum er gáfu af sér
370 smálestir af kjöti, en það er
15.000 kindum og 205 smálestUrn
meira en við sumarslátrunina
1953.
í sumar- og haustslátrun betta
ár hafa því verið felldar 86.900
kindum fleira en árið áður og
kjötmagnið er um 1093 smálest-
um meira nú en í fyrra. Kinda-
kjötsbirgðir 1. nóvember. s. 1.
voru 900 smálestum meiri en þær
voru á sama tíma í fyrra.
Meðalþyngd dilka í haustslát-
urtíð var 14.14 kg s.l. haust, en
var 14.93 kg haustið 1953. Mest
meðalvigt í einu sláturhúsi var
17.17 kg. Var það í sláturhúsi
Sláturfélags Suðurlands í Reykja
vík. Minnst meðalvigt á dilkum
var hins vegar hjá Kaupfélaginu
Björk, Eskifirði, 12.14 kg. — Á
svæðinu frá Borðeyri austur um
land allt til Hornafjarðar var fé
miklu rýrara til frálags nú í
haust en það var s.l. haust, en á
svæðinu frá Hornafirði vestur
um land til Borðeyrar var mun-
urinn miklu minni og á nokkrum
stöðum voru dilkar vænni á
þessu svæði nú í haust en þeir
voru í fyrra“.
Nokkuð er óljóst um fjölgun
sauðfjár í landinu, en auðsætt er
að því fjölgar allört. Árið 1949
var sauðfjártalan komin niður í
402.000 Nú er áætlað að sett hafi
verið á vetur um 650.000 fjár.
Áætlað er að fjölgunin í haust
nemi rúmlega 100.000, og annað
eins haustið 1953. Er þetta mikil
og ör fiölgun.
Er nú alveg komið að því að
flvtja megi út kjöt. en á árinu
1954 skeðu þau undur og ósköp,
að flutt var inn kjöt, þó eigi væri
nema 60 smálestir, frá Dan-
mörku.
JARÐARBÆTUR OG
FRAMLAG TIL ÞEIRRA
Búnaðarbankinn veitti 843 lán
(623) úr Ræktunarsjóði, að upp-
hæð 22,753,300 krónur (14,46
millj.j. En úr Byggingasjóði voru
veitt 205 (174) ný lán og 188 til
eldri húsa, að upphæð 10,335,500
(8,9 millj.) króna.
Búnaðarbankinn fékk á árinu
lán hjá Alþjóðabankanum er
námu 14,5 millj. króna. Úr Mót-
virðissjóði 8 millj. og úr ríkis-
sjóði 8 millj. Er enn að nokkru
óvíst hvort hið siðasttalda verð-
ur lán eða framlag.
Áburðarverksmiðjan í Gufu-
nesi tók til starfa á árinu. Fyrstu
áburðarpokarnir voru fylltir 7.
marz.
Af tilbúnum áburði seldi
Áburðasala ríkisins, talið í hrein-
um efnum:
4,238 smál. af köfnunarefni
(3,522 smál. 1953).
1,930 smál. af fosfórsýru (1708).
1,518 smál. af kalí (1,398). Af
köfnunarefninu voru 775 smá-
lestir íslenzk framleiðsla.
Nýbýlastjórn samþykkti stofn-
un 46 nýbýla (84) á árinu, og auk
þess að byggja upp aftur á 15
(35) jörðum, sem komnar voru
í eyði. Ennfremur flutning og
endurbvggingu bæjarhúsa á 9
(11) bæjum.
Framlag til einsaklinga til
ræktunar á nýbýlum námu um
1,8'millj. króna, sem er svipað og
árið áður.
Unnið var í 8 byggðahverfum,
sem áður hefur verið unnið í og
hi6 9. bættist við, að Ketilstöðum
á Völlum, en þar á að reisa 3 ný-
býli.
Slturðgröfur Nýbýlastjórnar
grófu 78,67 km (88,35) af opnum.
skurðum, sem mældust 363,568
rúmm. (368,938).
Af þessu er þó eigi nema lítið
Framh. á bls. 10