Morgunblaðið - 08.02.1955, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 8. febrúar 1955
MORGUNBLAÐIÐ
8
SíieíEdar iiIffaffMssiaasar aivinnu-
erjur haia vaEdið Vestmann-
©yingum og þar með þjóðinni
stóríeEEdu tjóni
VANDRÆÐAÁSTAND ríkir nú í Vestmannaeyjum, þessari
stærstu verstöð landsins. Á þessum tíma ætti að vera þar blóm-
legt athafnalíf, sjómennirnir að moka björginni á land, en í stað
þess er kyrrð yfir öllu. Fólk reikar um plássið athafna- og eirðar-
laust. Þegar eru liðnar 6 vikur af vertíð, en vegna illdeilna og
stöðugrar kergju í atvinnumálum hefur varla nokkur branda komið
í land. Vinnudeilan hefur staðið frá áramótum og enn sér ekki
fyrir neinn enda á henni.
í stuttu máli sagt er nú svo komið í Vestmannaeyjum að
vegna þess að tiltölulega fámennur hópur kommúnista ræð-
ur sjómannafélögunum þar og heldur uppi ár eftir ár stöð-
S ugum óróa og illdeilum í atvinnumálum eyjanna, þá er at-
vinnurekstur og útgerð þar að leggjast í kaldakol. Tjón af
! þessu stöðuga vinnustríði er þegar orðið gífurlegt fyrir íbúa
! eyjanna sjálfra og þó er það e. t. v. ennþá verra að fjöldi
S aðkomumanna, sem venjulega sækir í verið til Vestmanna-
' eyja og engan atkvæðisrétt hefur í vinnudeilunni biður stór-
tjón og missir mikinn hluta árstekna sinna.
Vegna þess að sjómannaverkfall
ið í Vestmannaeyjum er mál sem
skiptir alla þjóðina miklu máli,
skal hér greint nokkuð frá gangi
málanna.
HLUTASAMNINGUR OG
FISKVERÐSSAMNINGUR
Hér er um það að ræða að Sjó-
mannafélagið Jötunn í Vest-
mannaeyjum hefur sagt upp tveim
nr samningum. Það er í fyrsta lagi
hlutasamningi við útvegsbændur
og í öðru lagi samningum um fisk
verðið.
Um mánaðamótin okt.—nóv.
sagði sjómannafélagið upp hluta-
samningi við útvegsbændur. Þá
þegar skipuðu útgerðarmenn samn
inganefnd, en hjá sjómannafélag-
inu drógst þangað til um miðjan
desember að skipa samninganefnd
vegna þess m. a. að stjórnarmenn
voru á fundi Alþýðusambandsins.
KRÖFUR UM BREYTTA
HLUTASAMNINGA
Samningaumleitanir hófust því
ekki fyrr en milli jóla og nýárs.
Voru þá haldnir tveir fundir. Sjó-
mannaféiagið setti fram kröfur
um verulegar hækkanir, sem voru
þessar:
1) 1.950,00 kr. grunnkaupstrygg
ingu á mán. allt árið. Hafði hún
verið áður 1.950,00 kr. á tímanum
1. jan.—1, júlí og 1.830,00 kr. á
tímanum 1. júlí til 15. sept.
2) Þá kröfðust þeir að ef fleiri
en 9 menn væru á skipi, skyldi út-
gerðarmaður kosta að fullu laun
10. manns.
3) Að matsveinn fengi viðbótar-
hlut sem útgerðarmaður greiddi
og yrði 1/6 hlutur, ef sjómenn
byggju í landi, en ef búið væri
í bátnum.
TILBOÐ UTGERÐARMANNA
Útgerðarmenn féllust á að ganga
að kauptryggingunni og að greiða
sjálfir hálft kaup 10. manns og
einnig að greiða viðbótarhlut
kokks, 1/6. En þó því aðeins buðu
þeir þetta í trausti þess að fisk-
verð héldist óbreytt. Var þetta
boðið þegar á öðrum fundi.
Eftir það var boðaður fund-
ur í Sjómannafélaginu, þar sem
um 150 félagsmenn höfðu að-
stöðu til að mæta á fundi. En
þar mættu aðeins 32 menn og
var sáttaboð útvegsmanna fcllt
með 18 atkv. gegn 14.
Þessi deila um hlutasamning hef
ur síðan staðið óleyst og hefur
hún valdið því að útgerðarmenn
treystu sér ekki til að hefja róðra
í ársbyrjun.
, * 3
ÓGERLEGT AÐ BYRJA
SAMNINGSLAUST
Útgerðarmenn í Vestmannaeyj-
um voru að þessu sinni flestir
tiibúnir að hefja róðra um ára-
mót. Tíðarfar hefur verið sérstak-
lega hagstætt og sérstök ástæða
er til að ætla að aflabrögð hefðu
crðið góð. En þrátt fyrir það
treystu útgerðarmenn sér ekki til
að hefja róðra í janúar. — Hafa
lsommúnistar verið háværir út af
þessu og kallað þetta róðrarbann
útgerðarmanna.
Ekkert er fjarstæðara held-
ur en að ásaka útgerðarmenn
um þetta. — Því að þar
sem Sjómannafélagið hafði
hafnað framlengingu samn-
inga og gat sett verkfall
á hvenær sem var með viku
fyrirvara, þá var enginn grund-
völlur fyrir útgerðarmennina
að h'efja róðra. Það sér hver
heil vita maður, sem nálægt út-
gerð kenmr, að með slíkt yfir
höfði sér innan viku er ekki
liægt að kalla allt fólk til
vinnu, tryggja það, bleyta
veiðarfærin o. s. frv. í slíkri
óvissu var útgerð ekki fram-
kvæmanleg.
hA fiskverðskrafa
Hinn 11. janúar hófst svo nýr
þáttur í þessu máli. Þá setti Sjó-
mannafélagið og vélstjórafélagið
fram fiskverðskröfu sína og fóru
þar fram á að fá 16 aura hækkun
á hvert kíló eða kr. 1.38 fyrir
hvert kg. af þorski, þótt fiskverð
sem útgerðarmenn í Vestmanna-
eyjum fá, er óhagstæðara en víð-
ast annars staðar, vegna þess að
megin uppistaða aflans í Vest-
mannaeyjum er netjafiskur, sem
fiskkaupandi greiðir lægra verði
til skipta um ailt land sé ekki
nema kr. 1,22 fyrir kílóið.
Er útgerðarniiinnum fullkom
legu um megn að borga þessa
stórfelldu hækkun sem farið er
fra m á sem sést bezt a f því að
iniðað við 500 tonna afla næmi
liún 60--70 þús. krónum aukn-
um útgerðarkostnaði.
Þegar hér var komið, var málið
lagt í hendur sáttasemiara ríkis-
ins og til að greiða fvrir fljótari
sáttum ákváðu útgerðarmenn að
fela LlÚ að fara með málið fyrir
þá. —
Sáttasemjari fól bæ.jarfógetan-
um í Vestmannaeyjum, Torfa Jó-
hannssyni að reyna sáttatilraun.
Hann hélt marga fundi með aðil-
um og lagði fram miðlunartillögu,
sem var felld af báðum aðilum. —
Enn hefur það gerzt í málinu að
bæ.jarfógeti og samninganefndirn-
ar hafa komið til Reykjavíkur og
er málið nú í höndum sáttasemj-
ara, sem hefur haidið nokkra
fundi án alls árangurs. Lýstu sjó-
mannafélagið og vélst.jórafélagið
yfir verkfalli frá og með 1. febr.
Stendur enn við það sama og virð-
ist ehgin samkomulagsleið sýni-
leg, enn sem komið er.
VITA AÐ EKKI ER HÆGT
AÐ SAMÞYKKJA
Meiri hluti skipverja á vertíð-
inni í Vestmannaeyjum er að
venju aðkomufóik, en engir þeirra
hafa félags- né atkvæðisrétt í Vest
mannaeyjum. Allt þetta fólk ráfar
nú um, ið.julaust og sumt farið að
snúa heim til sín aftur. Atvinna
í plássinu er engin cg stórvand-
ræði fyrir dyrum. Er það, sem
oft áður, að launþegarnir sjálfir
lýðsfélaganna skuli telja það hag
verkafólksins að setja fram kröf-
ur, sem þeir vita sjálfir að út-
gerðarmenn geta ekki gengið að
og hljóta að leiða til vinnustöðv-
unar.
Til fróðieiks má geta þess, að
á síðustu vertíð nam meðalhlutur
háseta í Vestmannaey.jum á mán.
kr. 7.127.40 eða pr. dag 237.58 frá
því skráð er á bátinn og þar til
afskráð er.
Rátarnir sein ern um 70 tals
ins, liggja bundnir við bryggj-
nr. Þó skal þess getið að einn
hátnr hefur komiz.t til veiða.
Er það Gullborg, enda er hún
skrásett í Reykjavík. Hún er
mönnuð ineðlimum sjómanna-
félagsins, — er á útilegu fyrir
Suðurlandi, en leggur afla sinn
á land í Faxaflóahöfnum. Þeir
taka fiskverð eins og gildir
annars staðar á landinu, kr.
1,22. —
GÍFURLEGT
FRAMLEIÐSLUTJÓN
Framleiðsiutjónið af þessari
vinnustöðvun er þegar orðið gífur-
legt. 1 Vestmannaey.jum eru fram-
leidd 12% af öilum útflutningi ís-
lands. Þetta aflast nær því ein-
göngu á vertíðinni, f.jórum mán-
uðum. Og nú þegar eru sex vik-
ur liðnar svo að ekki hefur komið
branda á land.
Öll þessi ógæfa virðist stafa
af því einu að lítil klika kom-
múnista hefur náð völdum í
sjómannafélaginu og virðist
staðráðin í að halda uppi stöð-
ugu vinnustríði með kröfum
sem fara langt fram úr því sem
tíðkast annars staðar á landinu,
og sem útgerðarmenn geta
ekki staðið undir. Kröfur þeirra
eru svo háar að kommúnistarn-
ir vita að samkomulag er úti-
lokað og etja fólki því vitandi
vits út í verkfall. Verður það
greinilevra með hverju árinu
sem líður, hve stórkostlegan
hnekki Vestmannaevjar biða
veena þessarra sifelldu ill-
deilna og ófriðar sein knmm-
Framh. af bls. 9
Varðarfundurinii
Framh. af bls. 2
sér. Sá iðnaður, sem til greina
gæti komið er t.d.:
Aluminíum-vinnsla,
Klórvinnsla,
Fosforvinnsla,
Áburðarvinnsla,
Saltvinnsla,
Brennisteinsvinnsla o. s. frv.
Allur krefst þessi iðnaður mik-
illar og ódýrrar orku. Eitt höfuð-
skilyrðið er því, að nánari athug-
un sýni, að hægt sé að virkja afl
okkar nægilega ódýrt, en um það
getum við því miður ekki sagt
með vissu að svo stöddu. Og þær
rannsóknir sem eftir er að gera
eru bæði mjög tímafrekar og
dýrar. Ýmiss önnur atriði koma
og til greina svo sem nýting atóm
orku, sólarorku o. fl
Ég treysti mér ekki til að spá
neinu um þessi mál hér, en sé
þess gætt, hvað þesi litla þjóð
hefur afkastað miklu á undan-
förnum áratugum, er ekki með
öllu óvíst, að hagnýting orku-
gjafa okkar verði meiri og örari
en margan grunar.
AUKIN VINNUTÆKNI
Ástvaldur Eydal kvaddi sér
hljóðs er umræður hófust ura
framsöguræðurnar. Ræddi hann
mest um aukna vinnutækni og
hvað hana vera okkar gjöfulustu
gullnámu. Tekjur af síldveiðinni
mætti margfalda með aukinni
vinnslu hér á landi, t.d. niður-
suðu og höfuðáherzlu yrði að
leggja á aukna tæknijvið veiðar
t.d. það að skipin gætu náð síld-
inni þó hún væri lóðuð á 10—20
m dýpi — eða rétt undir skips-
kilinum.
Lokaorb B]arna Benediktssonar
Bjarni Benediktsson, dóms-
málaráðherra, kvaddi sér hljóðs
síðastur ræðumanna. Hann hóf
mál sitt með því að minna á hve
oft nú hevrðist talað um kjara-
baráttu félagshópa og stétta. —
Aðferðin væri sú að vinna og
framleiðsla væri lögð niður unz
þvílíkt öngþveiti hefði skapazt,
að ekki væri lengur talið hægt
að standa undir því tjóni er þjóð-
inni væri bakað með vinnustöðv-
uninni.
Afleiðingin er — nú orðið —
sú, að kaun er hækkað, að því að
sngt er, að framleiðslan stendur
ekki undir kröfunum nema að
ríkið taki við greiðslu halla og
ríkið á ekki annað úrræði en að
skattleggja þegnana — þá hina
sömu og kaupkröfurnar fferðu.
Ráðherrann kvaðst ekki vilja
eera lítið úr baráttu verkalýðs-
félaganna. Þvert á móti væru
þau til gagns og hefðu mikils-
verðu hlutverki að gegna.
En staðrevndin er sú, að hér á
landi hafa lífskjörin verið jöfn-
uð svo að kjarabótabarátta stétt-
anna verður ekki til varanle»-s
gaffns og upptekinn háttur leiðir
ekki til raunverulegra kjarabóta.
En ennþá er höggvið í sama
knérunn, og yfir vofir mikil
kjarabarátta. Var því vel til fallið
BRDMABOTAFELAGIÐ
Framh. af bls. 1
skal gerð að stofnað verði full-
trúaráð fyrir félagið. skipað
einum manni frá hverju bæj-
ar- og sýslufélagi, sem tryggja
fasteignir sínar hjá félaginu.
Er gert ráð fyrir að fulltrúa-
ráðið komi saman til aðalfund
ar fjórða hvert ár, en auk þess
megi kalla það saman á auka-
fundi. Skal fulltrúaráðið kjósa
framkvæmdastjórn félagsins,
sem eru þrír menn.
Það þykir mjög eðlilegt og í
samræmi við skipulag og verk-
svið Brunabótafélagsins, að vald-
ir fulltrúar bæjarfélaga og
sýslna fylgist með störfum og
rekstri félagsins, sem hefur það
hlutverk að brunatryggja hús-
eignir í umdæmum þessum. —
Þessir kjörnu fulltrúar eiga að
gæta hagsmuna vátryggðra og
tryggja að þeir njóti beztu kjara,
sem unnt er að fá. Hefur forstjóri
Brunabótafélagsins fyrir nokkr-
um árum lagt til að þessir skipu-
lagshættir væru upp teknir á
stjórn félagsins.
Hin þriggja manna fram-
kvæmdastjórn mvndi fylgjast
með rekstri félagsins og taka
ásamt forstjóra ákvarðanir um
allar meiriháttar ráðstafanir eins
og t.d. tryggingarkjör fyrir bæj-
ar- og sveitarfélög, lánveitingar
félagsins og ráðstafanir á vara-
sjóðum.
T\ Skýrari ákvæði eru sett
“"I um stuðning við bruna-
3)
Þá er gert ráð fyrir því að
Brunabótafélaginu sé
heimilt eftir vissum reglum að
taka að sér fleiri og víðtækari
tryggingargreinar en nú er og er
heimilað að nota varasjóði til
stofnunar og rekstrar nýrra
tryggingagreina með samþykki
framkvæmdastjórnar og fulltrúa-
ráðs.
4)
verða harðast úti og hljóta menn varnir, útvegun slökkvitækja,
að undrast það að forkólfar verka' lán til vatnsveitna o, fl.
ENDURSKOÐUN MEÐ
SEX MÁNAÐA FRESTI
Ný ákvæði eru í frumvarp
inu sem eru nánari skýr-
ingar og fyllri fyrirmæli um
ákvæði laganna frá 1954 um
brunatryggingar utan Reykjavík-
ur. Þar segir að stjórn bæjar- eða
sveitafélaga geti leitað til Bruna-
bótafélagsins og óskað eftir að
fá endurskoðun eða breytingar á
iðgjaldagreiðslum. Náist sam-
komulag ekki innan tveggja
mánaða frá því að ósk kom fram
um endurskoðun, er hlutaðeig-
andi bæjar- eða sveitastjórn
heimilt að segja sig úr Bruna-
bótafélaginu með 6 mánaða fvrir-
vara, miðað við 15. okt. ár hvert.
% HLUTA f EIGIN ÁBYRGÐ
Að lokum skýrði Jónas Rafnar
nokkuð frá starfsemi Brunabóta-
félagsins. Hann sagði að vara-
sjóðir félagsins næmu nú yfir 20
millj. kr. og ber ríkið ekki leng-
ur ábyrgð á skuldbindingum fé-
lagsins. Mun félagið nú þegar
hafa % hluta trygginganna í eig-
in áb;
hluta.
að stjórn stærsta stjórnmálafé-
lags landsins skyldi efna til fund-
ar um það efni, sem hér hafa ver-
ið á dagskrá, því að þessi fundur
hlýtur að vekja menn til skiln-
ings um það með hverju kjörin
raunverulega verða bætt.
Undirstaðan er ekki innbyrðis
barátta — þó hún geti verið nauð-
synleg stundum — heldur tækni-
leg framþróun. Sú tækniþróun er
hófst um s.l. aldamót hefur verið
undirstaða þeirra miklu kjara-
bóta er hér hafa orðið á s.l 50
árum. Á því tímabili hefur
bvggð íslands verið reist úr rúst-
um og nú er svo komið að ísland
er orðið eitt af beztu löndum
a. m. k. Norðurálfu fyrir íbúa
s'na,.þökk sé tæknilegum fram-
förum.
Minntist ráðherrann síðan á
ummæli Árna G. Eylands á þá
leið, að landnám hérlendis (þ e.
landbúnaður), sem þó rekinn hef-
ur verið í 1000 ár, er raunveru-
lega jafngamall landbúnaði N.-
Ameríku, sem grundvallaður hef-
ur verið á síðustu tveim manns-
öldrunum — og þó hefur það aðal
lega gerzt á síðasta mannsaldri,
að þessi að mörpu leyti öruggasti
atvinnuvegur okkar hefur breyzt
í það að vera undirstaðan að vel-
megun núlifandi íslendinga og
afkomenda þeirra Og enn sjáum
við landnámið gerast.
Landnám er að gerast í iðnaði
og sjávarútvegi og í virkjun
landsins. Löngum hefur verið
talið að hér væri ekkert það efni
í jörð sem hægt væri að vinna
með hagnaði — en á síðustu ár-
um hefur fundizt steintegund,
sem lítið var áður um vitað, og
hverrar vinsla kann að verða a<5
atvinnuvegi hér á landi. Það hlýt-
ur að vekja til stöðugrar um-
hugsunar um hvort við finnurn
ekki einn góðan veðurdag eitt-
hvert efni sem verða kann verð-
mætara en nokkuð annað. Þetta
kann að vera draumur, en hana
er sízt fjarstæðukenndur.
Þannig var það með sementið.
Fyrir 20 árum var talið að þaö
væri óvinnandi hér á landi. Nú
mun það spara okkur milljónir
Fyrir 20 árum var það talin.
blekking, cð halda því fram að
heita vatnið í Mosfellssveit væri
til nokkurs nýtt.
Það er r.auðsynlegt fyrir okk-
ur að gera okkur grein fyrir því
hvar möguleikarnir liggja til auk-
innar blessunar fyrir okkur. Hitt
má liggja á milli hluta hverjum
framkvæmdin er að þakka.
Ef við viljum raunverulega
bæta kjör okkar og afkomenda
okkar verðum við að fylgjast með
timanum, vera vakandi fyrir
nýjungum visindanna, efla unga
menn til náms og þekkingaröfl-
unar svo að þeir megi taka að
sér forystuhlutverk síðar.
Því skal stjórn Varðar þakk-
að fyrir að efla til þessa fundar
sem hlýtur að vekja til umhugs-
unar og skilning á því i hverju
EIGINLEG kjarabótabarátta er
fólgin.