Morgunblaðið - 10.02.1955, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 10. febrúar 1953
Verkf^lSIð i Vestmasinaeyjuaii:
Sjómenn hafa verið stór-
lega blekktir af íormanni
sjómannafélagsins
i '■''INS og almenningi mun ef-
E'
laust kunnugt af fréttum
útvarps og blaða stendur nú
yfir deila í Vestmannaeyjum
milli útgerðarmanna og sjó-
manna um kaup og kjör sjó-
manna [>ar jafnframt því, sem
deilt er um fiskverð.
Hefir bátaflotinn legið bund
inn síðan um áramót af þess-
um sökum og má hverjum
hugsandi manni vera ljóst
hvílíkt tjón er af þeirri stöðv
un, þegar þess er gætt að á
s. 1. ári nam útflutningur eyja
skeggja í sjávarafurðum um
100 millj. króna eða rúmlega
12% af heildarútflutningi
landsmanna.
Til þess að almenningur getí
gert sér réttar hugmyndir um
þær kröfur sem fram er sett-
ar af hálfu samninganefnd-
ar sjómanna þykii hlyða að
rekja hér að nokkru gang
deilunnar og forsögu.
Á árunum 1947 og 1948 hafði
ríkisstjórnin ábyrgst ýmsar ráð-
stafanir til þess að tryggja báta-
útveginum 65 aúra verð fyrir
hvert kg. af nýjum fiski miðað
við þorsk og ýsu slægðum með
haus.
ÁBYRGÐARLÖGIN
Þar sem sýnilegt þótti á árinu
1949 að þetta ábyrgðarverð myndi
alls ekki nægja til þess að
tryggja hallalausan rekstur út-
flutningsframleiðslunnar eins og
tilgangurinn var með ábyrgðar-
verðinu, heimilaði Alþingi ríkis-
stjórninni að verja allt að 5 millj.
króna á því ári til þess að lækka
kostnaðinn hjá útgerðinni jafn-
hliða því sem hún framlengdi
ráðstafanir vegna fiskábyrgðar-
innar.
Árið 1950 voru þessar ráðstaf-
anir framlengdar, en stóðu þó
skammt þar sem þær voru felld-
ar niður með gengisskráningar-
lögunum frá 19. marz 1950.
Með gengislækkuninni var al-
mennt búizt við að fiskverð
myndi hækka, en þegar á árið
leið þótti sýnt að hagur útgerð-
arinnar færi ö'rt versnandi, þar
sem verðlag á nauðsynjum út-
vegsins höfðu stórhækkað á er-
lendum markaði, en fiskverð
hafði hinsvegar ekki hækkað á
árinu heldur lækkað.
BÁTAGJALDEYRIRINN
Á grundvelli þessara stað-
reynda voru útveginum veitt sér-
réttindi í sambandi við innflutn-
ing nokkurra vörutegunda sem
nefnd hafa verið innflutn-
ingsréttindi bátaútvegsins og
koinu þau að öllu leyti í stað
ábyrgðarverðsins, sem gilt hafði
og þeirra hliarráðstafana, sem
geíðar; höfðu verið vegna hinna
óhagkýæmu hlutaskipta, sem út-
gerðin* átti við að búa.
Á þ4nnan hátt tókst að skapa
fiskverð sem nam 96 aurum pr.
kíló miðað við þorsk slægðan með
haus. Á árinu 1952 og 1953 hækk-
aði fiskverðið enn og þá í kr.
1.05 til sjómanna og loks þ. 18.
janúar 1954 í kr. 1.22 með samn-
ingum’ við heildarsamtök sjó-
mannd.
Af þessu er ljóst að fisk-
verð hefir hækkað til sjó-
manna um tæp 100% frá því
á áyinu 1949 og má óhikað full-
yrðp. að engin stétt önnur hef-
ir, jiotið svipaðrar hækkunar
1 á kjörum sínum á sama tíma.
Þrátt fyrir þessar miklu
] kjai-abætur til sjómanna fór
] stio, að fámennri klíku for-
j hertra kommúnista í Vest-
M
Sðram krsfam en breythi fiskverði
var vel tekið nf útvegsmönnum
mannaeyjum tókst að fá sjó
menn þar til að gera kröfu um
kr. 1.38 fiskverð pr. kíló þótt
umsamið verð til skipta sé kr.
1.22 í öllum öðrmti verstöðv-
um.
Með bréfi til Útvegsbændafél.
Vestmannaeyja í nóvember sagði
Sjómannafélagið Jötunn upp
gildandi kjarasamningi sjómanna
þeim sama, sem formaður sjó-
mannafélajsins, Sigurður Stefáns
son, hafði lýst yfir að hann
myndi beita sér fyrir að yrði
framlengdur óbreyttur fyrr á
árinu.
Og í desember s. 1. sögðu þeir
ennfremur upp fiskverðssamn-
ingi þeim, sem allsstaðar er nú
í gildi á landinu.
FJOGURRA MANNA MEIRI-
HLUTI FELLDI BOÐ
ÚTGERÐARMANNA
Á fyrstu fundum útgerðar-
manna og sjómanna gengu út-
gerðarmenn að flestu leyti að
kröfum sjómanna um breytingar
á kjarasamningnum að því til-
skyldu að fiskverð yrði óbreytt.
Þetta tilboð útgerðarmanna var
fellt á fundi í sjómannafélaginu
með 18 atkvæðum gegn 14, en
rétt er þó að geta að um 190
manns munu vera félagsbundnir
í félaginu. Af þessu sézt að 4
manna meirihluti hefir ráðið því,
að málin eru nú komin í það
öngþveiti, >em raun ber vitni um.
Krafa sjómanna er sú, að þeim
verði greiddar kr. 1.38 pr. kg.
miðað við slægðan þorsk með
haus eða 16 aurum hærra en sjó-
menn annarsstaðar á landinu
hafa samið um og fá greitt.
Þegar litið er á slíka kröfu-
gerð með hliðsjón af því, að
meðaltekjur sjómanna í Vest-
mannaeyjum á s. 1. vertíð voru
um kr. 7.127.40 á mánuði miðað
við fiskverðið kr. 1.22 eins og þá
var í gildi, þá er ekki óeðlilegt
að menn fari að leita einhverra
dýpri orsaka en umhyggju fyrir
sjómönnur.i í þeim óbilgjörnu
kröfum, sem nú eru bornar fram
í Vestmannaeyjum og koma harð-
ast niður á þeim, sem lífsviður-
væri hafa af framleiðslu sjávar-
afurða.
Þeirra orsaka er heldur ekki
langt að leita því þær koma
bezt fram í orðum Karls
Guðjónssonar, sem hann við-
hafði í sölum Alþingis þegar
þessi mál voru þar til um-
ræðu s. 1. þriðjudag, á þá leið,
að verkfallinu væri fyrst og
fremst beint gegn ríkisstjórn-
inni.
Þegar sýnt þótti, að ekki væri
samkomulags að leita við samn-
inganefnd sjómanna vísuðu út-
gerðarmenn deilunni til sátta-
semjara og gáfu jafnframt stjórn
Landssambands ísl. útvegsmanna
umboð til þess að semja fyrir
sína hönd.
FRAMKOMA SAMNINGA-
NEFNDAR SJÓMANNA
Hefir sáttasemjari haldið
marga fundi með deiluaðilum hér
í Reykjavík, en án árangurs.
Vilja samnignanefndai' sjómanna
til þess að leysa deiluna má bezt
marka af því, að tveir af fjórum
nefndarmönnum fóru frá viðræð-
unum og til Eyja, á meðan sátta-
semjari leitaði samkomulags með
aðilum, til þess að blekkja sjó-
menn þar með Gróusögum um,
að nánast væri búið að semja,
„aðeins ætti eftir að slá ákveðnu
fiskverði íöstu“.
í Þjóðviljanum í gær er vikið
að því að útgerðarmenn hafi ver-
ið til viðræðu um hækkað fisk-
verð og beðið um frest af þeim
sökum. Rétt er að leiðrétta þessa
frásögn blaðsins, sem er alveg í
samræmi við blekkingar þeirra
nefndarmanna, sem fóru til Vest-
mannaeyja með sömu sögur.
STUKKU TJR BÆNUM
Sameiginlegur fundur í Sjó-
mannafélaginu Jötni og Vélstjóra
félaginu í fyrrakvöld, samþykkti
heimild til camninganefndar-
manna sinna að halda áfram
sampingaumleitunum í Reykja-
vík til n. k. laugardags. Engu að
síður héldu þeir tveir, sem eftir
vóru af samninganefndinni,
Sigurður Steíánsson og Stein-
grímur Árnason burt úr bænum
í gær og undirstrikuðu enn með
því óbilgirni sína.
FISKVERDIÐ VERÐUR
EKKI HÆKKAÐ
Útgerðarmcnn hafa aldrei
verið til viðræðu um hækkað
fiskverð. En þeir hafa boð-
ið af sinni hálfu, að leggja
málið í gerð, þar sem hæsti-
réttur skyldi skipa oddamann.
Þessu boði höfnuðu hinsvegar
þeir tveir ncfndarmenn sjó-
manna, sem eftir voru til við-
ræðna, án þess þó að ráðfæra
sig við félaga sína í Vest-
mannaeyjum.
ÞRÍR RÁÐA ÚRSLITUM
Loks er rétt að vekja hér máls
á athyglisverðum staðreyndum.
Þegar aðalfundur sjómanna-
félaganna í Vestmannaeyjum var
hald.inn í ianúar s. 1. var ekkert
rætt um verkfall eða hvort það
ætti að boða verkfall og fengu
því sjómenn í Vestmannaeyjum
aldrei tækifæri til þess að tjá
hug sinn um það. Hinsvegar er
þessi örlagaríka ákvörðun tekin
á fundi fulltrúaráðs sjómanna-
félagsins, sem skipað er 9 mönn-
um þar af 5 stjórnarmeðlimum.
Af þessum 9 þarf þó aðeins helm-
ingur að vera mættur á fundi eða
5 menn og ráða þá % hlutar
greiddra atkvæða því, hvort verk
fall skuli boðað eða ekki, þ. e.
3 menn geta tekið ákvörðunina
um, að 800—900 manns- skuli att
út í vinnustöðvanir til þess að
fullnægja óbilgjörnum metnaði
formanns sjómannafélagsins Jót-
uns, og því markmiði kommún-
ista að koma atvinnuvegum
landsmanna í kaldakol.
Vörubílsfjórafélag
STOFNFUNDUR Vörubifreiða-
stjórafélagsins Goða, var haldinn
að Hlégarði sunnudaginn 6. febr.
1955. — Stofnendur voru 10, til-
gangur félagsins er að vinna að
hag vörubifreiðastjóra í Mos-
fellssveit, Kjalarnesi og Kjós. —
í stjórn voru kjörnir: Guðmund-
ur Magnússon, Leirvogstungu,
form., Benedikt Magnússon,
Vallá, ritari, Hermann Guð-
mundsson, Eyrarkoti, gjaldkeri
og meðstj órnendur Magnús Bene-
diktsson, Vallá og Alfreð Björns-
son, Útkoti.
Framh. af bls. 1 I
lestrarfélaga og kynnti sér einn-
í ig gögn um skipan þessara mála |
í í Svíþjóð og Ðanmörku. Samdi
] hún síðan frumvarp að lögum j
j um skipan þessara mála, sem
[ menntamálaráðherra hefur nú
' lagt fram með nokkrum breyting-
um.
, FRÓÐLEG GREINARGERÐ
j UM ÍSLENZK BÓKASÖFN
j Greinargerð nefndarinnar fyr-
ir frumvarpinu er mjög ýtarleg
og stórfróðleg um bókasöfn ts-
lendinga. Þar er fyrst að finna
sögulegan fróðleik um stofnun
fyrstu bókasafna hér á land.i og
síðan ýtarlegt yfirlit yfir hvernig
þessum málum er nú háttað.
Nú eru bókasöfn í öllum
kaupstöSum landsins. Að fjór-
um þeirra standa sýslufélóg
einnig. Þá eru starfandi 12
sýslu- eða héraðsbókasöfn. —
Lestrarfélög eru 209. — í 20
hreppum eru tvö eða fleíri
lestrarfélög, en í 29 hreppum
eru engin lestrarfélög.
FÁTT UM MERK RIT
í LESTRARFÉLÖGUM
I Skýrslur um árleg bókakaup
lestrarfélaganna sýna að bóka-
• valið virðist allvíða mjög af
handahófi og þorri þeirra á mjög
fátt af merkum ritum íslenzkra
bókmennta, jafnvel frá þessari
öld. Mun þess nokkuð gæta að
( beztu bækurnar séu orðnar ónýt-
ar af notkun. Sums staðar eru
bækurnar í lélegu húsnæði, hjá
ýmsum af félögunum virðist
skorta á urrihirðu og loks er þess
að geta að fjölda mörg félög
neyðast til vegna skorts á fé að
lána bækurnar í ónýtu bandi eða
heftar.
I . ★
j I frumvarpinu er gert rað fyrir
þrenns konar bókasöfnum:
1) bæjar- og héraðsbókasöfnum,
2) sveitarbókasöfnum — og
3) bókasöfnum heimavistarskóla
og annarra opinberra stofnana.
BÆJAR-
OG HÉRAÐSBÓKASÖFN
Landinu skal skipta í 29
bókasafnshverfi, sem eru
kaupstaðirnir og sýslufélögin
og er að mestu fylgt sýslutak-
mörkum. Um fjárframlög til
þessara bókasafna er lagt til
að meginreglan verði sú að úr
bæjarsjóði kaupstaðar og
hreppssjóði kauptúns þar sem
safn er staðsett skuli greiða
15.00 kr. á íbúa kaupstaðarins
eða kauptúnsins, en ríkissjóð-
ur greiðir kr. 7,50 á móti. En
framlög annarra aðila bóka-
safnshverfis, sýslufélags eða
hluta sýslufélags skal vera 3,00
á íbúa, og ríkissjóður greiðir
kr. 2,50 á móti.
SVEÍTARBÓKASAFN
í HVERJUM HREPPI
Þá er lagt til að í hverju
sveitarfélagi skuli vera sveit-
arbókasafn, sem skal rekið af
sveitarstjórn, Iestrarfélagi eða
öðrum félagasamtökum. — Til
slíkra safna skal greiða úr
sveitarsjóði kr. 5.00 á íbúa og
skal greidd jafnhá upphæð á
móti úr ríkissjóði.
SÖFN í HEIMAVISTARSKÓL-
UM OG SJÚKRAHÚSUM
Einnig eru ákvæði um það í
frumvarpinu að heimilt sé nð
stofna og reka bókasöfn í heima-
vistarskólum og skulu þau fá
árlegan styrk úr ríkissjóði sem
nemi kr. 10.00 á nemanda. Einn-
ig er ákvæði um stofnun bóka-
safna í sjúkrahúsum, heilsuhæl-
um, elliheimilum og fangahúsum
með framlagi ríkissjóðs er nemi
kr. 25.00 á sjúkrarúm eða vist-
mann.
ALMENNAR REGLUR
Nokkrar almennar reglur eru
Urri rekstur bókasafnanna eins og
þfþsar: ,u..í,íé
1) Öll almenningsbókasöfn sem
styrks njóta skal geyma í góð-
um rakalausum húsakynnum.
2) Allar bækur skal binda í
traust band.
3) Aldrei má lána út óbundna
bók eða lausa úr bandi.
4) Allar bækur sem safn eignast
skal skrá í aðfangabók og þær
tölusettar og einkenndar sem
eign safnsins.
5) í söfnunum skal vera til hand-
hæg skrá yfir bækur þeirra.
Þá er ákveði'ö að hvert bæjar-
og héraðsbókasafn skuli fá ókeyp-
is eintak af Alþingistíðindum,
Stjórnartíðindum, skýrslum Hag-
stofunnar, lagasafni, Hæstaréttar-
dómum, skólaskýrslum, Lögbirt-
ingablaðinu o. fl.
BÓKAFULLTRÚI SKIPAÐUR
Að lokum er í frumvarpinu
ákvæði um það að sérstakur
bókafulltrúi skuli skipaður i
skrifstofu fræðslumálastjóra.
Skal hann hafa eftirlit meS
öllum almenningsbókasöfnum
landsins og Ieiðbeina þeim um
bókaval og allt sem að rekstri
bókasafna lýtur.
Segsfatefp innan
r
\
MYKJUNESI, 6. febrúar. —
Þegar undan er skilinn fyrsta
vika ársins, heíur löngum verið
kalt í veðri, mjög mikið frost og
stundum norðaustan hvassviðri.
Sjaldan hefur snjóað að ráði og
allir vegir verið færir. Jörðin er
því nokkuð ber og mikið freðin.
Klakinn er nú kominn 40—50 em
í jörð niður. Hagar eru nokkrir,
þegar veður leyfir ástöðu.
RAFMAGN INNAN
SKAMMS
Unnið er við raforkufram-
kvæmdirnar hér í sveitinni enn-
þá og er nú að líkindum farin
að nálgast sú stund er verkinu
lýkur og straumnum verður
hleypt á línurnar.
DRÁTAR VÉL AN ÁM SKEID
Ræktunarsamband Ása- J'olta-
og Landhrepps ráðgerir að halda
í vetur dráttarvélanámskeið að
Rauðalæk. Verður þar tekil upp
eitthvað af eldri dráttarv 'dum,
sem nauðsyn er að fara að lag-
færa. Slíkt námskeið var haldið
fyrir nokkrum árum og þótíi gef-
ast vel.
Fénaðarhöld eru yfirleitt góð
og líður fólkinu sæmiloga eftir
atvikum.
M. G.
mmm mm
Framh. af bls. 1
hinum sanna vini sínum, sovét-
ríkj unum.
Sextán menn tóku sam' als til
máls í umræðunum um utanrík-
ismál í æðsta ráðinu. —r Einn
þeirra var Koniev hershöíðingi,
sem sagði að sovétherinn væri
jafnvel stcrkari nú heldur en á
stríðsárunum. Aðrar þjóðir
mættu ekki gleyma að sovétrík-
in ættu bandamenn og Rússar og
Kínverjar myndu standa saman
eins og einn maður.
Malenkov sat báða fundi æðsta
ráðsins í dag. Klæddur bláum föt
um að nýjustu tízku, sat Malen-
kov milli þeirra Kruschevs og
Bulganins og heilsaði brosandi
með handabandi, samráðherrum
sínum er þeir komu inn í þing-
salinn.
Á morgunfundinum sagði Krut
schev brandara og bæði Bulgan-
in og Malenkov hlógu. — Hvað
eftir annað sneri Kruschev sér
að Molotoff eða Malenkov, og
hvíslaði í eyru þeirra, en þess á
milli leit hann í blaðabunka, sem
hann hafði fyrir framan sig-
i