Morgunblaðið - 10.02.1955, Page 8
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 10. febrúar 1955
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgSarxn.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigux.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
-<í>
KRUSCHEV VILL VERA STÖR
- EINS OC STÁUN
Oskadraumur
sem aldrei má rœtast
rpiÍMINN birti á þriðjudaginn
forystugrein um það hve ágætt
það væri fyrir Reykjavík ef þar
tæki við stjórn hinnar svonefndu
„vinstri samvinnu", eða fjögurra
flokka í stað eins. Segir blaðið,
að Framsóknarflokkurinn hafi
komið á slíku stjórnarfari margra
flokka í ýmsum kaupstöðum úti
á landi og hafi það „þótt takast
vel“. Tíminn leynir því alls ekki,
að Framsókn dreymi um að ná
oddaaðstöðu í bæjarstjórn Reykja
víkur en eins og alþjóð er kunn-
ugt þýðir oddaaðstaða þess flokks
að jafnaði, að honum skapist
tækifæri til að verzla, krefjast
handa sjálfum sér og sínum.
Tíminn segir, að það sé ekkert
að marka þótt hingað til hafi ekki
tekist að skapa „samvinnu“ milli
minnihlutaf lokkanna í bæj ar-
stjórninni. Tíminn ætlar Reyk-
víkingum að trúa því, að fjórir
flokkar, sem ekki koma sér sam-
an um neitt meðan þeir eru í
andstöðu muni allt í einu standa
saman sem einn maður, ef þeir
ná meirihluta. Það dettur auð-
vitað engum í hug, að svo mundi
verða, heldur hið gagnstæða. Ef
rauðu flokkamir kæmust í meiri
hluta og Framsókn hefði þar odda
aðstöðu, mundi fyrst skerast al-
varlega í odda milli þessara
flokka og flokksbrota.
Tíminn vitnar í hve heppilegt
það hafi verið, að síðan árið 1918
hafi einn flokkur haft meiri hluta
á Alþingi aðeins eitt kjörtímabil.
Tíminn mun víst vera ■ nokkurn
veginn einn um þessa kenningu.
Reykvíkingar þurfa ekki annað j
en að spyrja sjálfa sig hvort þeir
mundu telja heppilegt að sams
konar stjórnarkreppur yrðu í
bæjarstjórn Reykjavíkur eins og
oft hafa orðið í stjórn landsins á
undanförnum áratugum. Mundu
Reykvíkingar til dæmis telja það
heppilegt, að bæjarfélagið flyti
áfram, eins og stjórnlaust rekald,
meðan fjórir ósamstæðir flokkar
væru að koma sér saman um
hver ætti að vera borgarstjóri?
Mundu Reykvikingar telja það j
heppilegt, að sá borgarstjóri, sem
fundinn yrði, ætti líf sitt í því
embætti, undir þjónkun við þann
flokk, sem er í oddaaðstöðu? —
Hver mundi vera svo fákænn að
halda, að það hefði bætandi áhrif
á stjórn bæjarins, ef borgarstjór-
inn væri bundinn við að fram-
kvæma einhvern „málefnasamn-
ing“, sem fjórir flokkar hefðu
soðið saman? Slíkur borgarstjóri
yr§i fangi flokkanna, hann yrði
ófrjáls maður, öryggislaus og
reikandi, en það mundi setja sinn
stimpil á alla stjórn bæjarmál-
anna. Engum hugsandi Reykvík-
irig dettur í l.ug að vilja skipta
á slíku og öruggri stjórn eins
flokks undir forystu borgarstjóra,
sem Reykvíkingar þekkja og geta
treyst.
„Tíminn" ætti að fara sér hægt
um að vitna í samsteypustjórn
sína og annarra flokka í ýmsum
bæjarstjórnum úti um land. —
Hvernig fór t. d. með Vestmanna-
eyjar á síðasta kjörtímabili, þeg-
ar Framsóknarmenn höfðu þar
oddaaðstöðu undir forystu Helga
Benediktssonar. Útkoman varð
sú, að álögur á bæjarbúa stór-
hækkuðu, útgerð bæjarfélagsins
fór í rúst og togararnir voru
seldir. Allur fjárhagur bæjarins
fór í kalda kol undir þeirri en-
demis óstjón, sem Framsóknar-
menn þar báru ábyrgð á.
Loks ber Tíminn það fram, að
ef einn flokkur sé lengi við völd
leiði það til „spillingar". Á það
má benda, að Framsókn hefur
ekki setið ein að völdum í ríkis-
stjórninni á undanförnum ára-
tugum en samt hefur flokknum
tekizt að innbyrða það mikið af
spillingu, að flokksmönnum út
um byggðir landsins ofbýður svo
mjög, að Framsókn á sér nú eng-
an vanda erfiðari en að halda
fylgi sinu saman. i
Að öðru leyti þarf ekki að
elta ólar við óskir Tímans um
oddaaðstöðu í Reykjavík. Það
er ótrúlegt, svo ekki sé meira
sagt, að sú ógæfa eigi eftir að
dynja yfir höfuðstaðinn að
verða eitt af „samvinnufyrir-
tækjum“ Framsóknar. Fyrir
því munu bæjarbúar sjálfir
sjá, að svo verði aldrei.
Syndshafrar j
kommúnismans
AFUNDI æðsta ráðs Sovétríkj-
anna í gær var tilkynnt, að
Malenkov, sá sem í fyrradag lýsti
því sjálfur yfir, að hann væri „ó-
hæfur til þess að stjórna", hefði
verið skipaður vara-forsætisráð-
herra, raforkumálaráðherra og
námumálaráðherra. Nú rís spurn
ingin um það, hvort manni, sem
hefur lýst sig „óhæfan til þess að
stjórna”, sé trúandi fyrir því, að
vera varaforsætisráðherra, raf-
orkumálaráðherra og námumála
ráðherra? í lýðræðislöndum er
yfirleitt talið, að þeir menn, sem
svo miklum trúnaðarstörfum
gegna, þurfi að vera sæmilega
„hæfir til þess að stjórna".
Frásögn „Þjóðviljans“ af for-
sætisráðherraskiptunum í Rúss-
landi er einkar athyglisverð. —
Kommúnistablaðið telur þessa
fregn ekki svo mikilvæga, að á-
stæða sé til þess að gera mikið
úr henni. Það laumar henni
neðst á fyrstu fréttasíðu sína und
ir lítilli fyrirsögn.
Raunar sætir þetta engri furðu.
Það er erfitt fyrir kommúnista
að missa goð sín af stalli, hvert
á fætur öðru. Flestir leiðtogar
rússnesku byltingarinnar hafa
verið drepnir. Hinir margbreyti-
legustu glæpir hafa verið gefnir
þeim að sök. Einn hefur þó ver-
ið þeim flestum sameiginlegur:
Sá, að þeir hafa verið taldir vinna
að því að svíkja kommúnismann
og koma „auðvaldsskipulaginu"
aftur á í Rússlandi.
Fyrir það áform var Bería
skotinn á jólunum árið 1953. Og
fyrir sömu sakir var nokkrum
samstarfsmönnum hans slátrað á
síðustu jólahátíð.
Þannig hafa valdhafar Sovét-
ríkjanna sífellt orðið að hafa sína
syndahafra til þess að slátra. —
Einhver hefur orðið að taka á sig
skellinn fyrir óstjórnina og erfið
leikana, sem kommúnisminn hef-
ur leitt yfir rússnesku þjóðina.
Enginn veit, nema það verði
hlutskipti Malenkovs, að játa
það á sig eftir nokkra mánuði,
að hann sé „óhæfur til þess að
stjórna“ raforkumálum og
námurekstri. Allt bendir til
þess að ævi hans gæti stytzt
úr því. Eða verður það e. t. v.
einhver annar syndahafur,
sem þá verður valinn?
London, 9. febr.
AÐ VAR augljóst af fyrstu
fregmínum af fundi æðsta
ráðs sovétríkjanna á þriðjudag-
inn, að eitthvað óvenjulegt var
á seiði. Fyrst vakti það athvgli,
að það var Kruschev, en ekki
Malenkov, sem gekk í farar-
broddi fyrir ráðherrum og flokks
herrum, er þeir komu í þingsal-
inn. Kruschev gekk einn fremst-
ur, en nokkurn spöl á eftir komu
aðrir virðingarmenn. Þessi skip-
an á fylkinru þeirra Moskva-
manna, að einn gangi fremstur,
hafði ekki sézt síðan Stalin var
sjálfur í fararbroddi. Kruschev
gekk þegar að stól þeim. sem
venjulega hefir verið ætlaður
Malenkov og settist þar. Á hægri
hönd hans — í heiðurssætinu —
var Bulganin.
Síðar um daginn, þegar æðsta
ráð sovétríkjanna kom saman til
þess að hlýða á Kruschev stinga
upp á Bulganin, sem forsætis-
ráðherra, fékk Malenkov að
ganga fyrstur inn í þingsalinn.
Og þingheimur klappaði fyrir
hinum sigraða.
Kruschev.
Þegar þingið kom saman aftur
í morgun, þá var það Kruschev
enn, sem fyrstur gekk, þá kom
Ueíuahandi áhrijar:
Leiklistargagnrýni í
útvarpið
ÍJÖDD frá útvarpshlustanda:
1 „Velvakandi sæll.
Eg hefi stundum verið að
hugsa um það, hversvegna Rík-
isutvarpið hefir ekki sinn leik-
listar gagnrýnanda, rétt eins og
dagblöðin. í hvert skipti, sem
frumsýnt er leikrit hér í höfuð-
borginni, ljá þau gagnrýni á
leiknum drjúgt rúm og má telja
víst, að fátt af efni blaðanna er
meira lesið af almenningi. —
En hjá útvarpinu — þar situr
stöðugt við það sama: — Nokk-
ur orð í fréttum daginn eftir —
og þau orð eru harla mikið á
sama veg: leiknum afbragðs vel
tekið af áhorfendum, aðalleik-
urum og leikstjóra færðir fagrir
blómvendir að leikslokum, for-
setahjónin viðstödd — þegar bezt
lætur!
Einn fréttaauki myndi
nægja.
FINNST okkur ekki öllum
þetta hálf fátæklegt, innan-
tómt og lítið á að græða? —
Við kunnum klausuna utan að
fyrir löngu.
Það sem ég vildi leggja til er
einfaldlega þetta: Gæti ekki út-
varpið fengið sér einhvern góðan
mann, sem fær sé um að gefa
hlustendum dálitla hugmynd um
leikrit, sem sýnd eru hverju
sinni í höfuðborginni. T. d. að
einn fréttaauki væri helgaður
þessum tilgangi til að spjalla vítt
og breitt um leikinn, efni hans,
leikendur og leikstjórn — eitt-
hvað svipað og við sjáum í blöð-
unum. Eg er sannfærður um, að
þessi nýbreytni yrði vinsæl, ekki
síður með hlustendum úti á lands
byggðinni, heldur en hér í Reykja
vík. Gott og vel heppnað leikrit
er menningarviðburður, sem
þjóðin öll vill fylgjast með, ekki
bara við, sem búum í Reykjavik.
— Eg vona að háttvirt útvarps-
ráð telji þessa uppástungu mína
athugunarverða.
Útvarpshlustanadi.“
Engin enskukennsla
í viku.
HEIÐURSBORGARI einn hér
í bæ, illur og gramur Bret-
anum — eins og við allir — fyrir
auðsýnd ótúttlegheit í okkar garð
— gerir það að tillögu sinni, að
öll enskukennsla í íslenzkum
skólum verði felld niður í eina
viku til að lýsa almennri van-
þóknun okkar. — Með því sýndi
þjóðin öll hug sinn í þessu máli
— segir hann.
Svar til „kaffivinar“
VEGNA nokkurs umtals og
athugasemda í tilefni af
bréfi frá „kaffivini", sem ég birti
í gær, hefi ég snúið mér til eins
stærsta kaffiinnflytjandans og
aflað mér eftirfarandi upplýs-
inga:
„Kaffivinur“ víkur lítið eitt að
kaffiverðinu. Það rétta í málinu
er, að kaffiverðið varð hæst kr.
59,40 kílóið í smásölu en hins-
vegar er smásöluverðið í dag kr.
44,00 kílóið og hefir því lækkað
‘ um kr. 15,40. Pakkinn hefir því
I lækkað ekki aðeins um 25 aura
eins og „kaffivinur“ sagði, heldur
rúmlega fimmtán sinnum þá upp-
hæð, eða kr. 3.85.
] Þá mætti og benda á, að vegna
mikilla og hagstæðra kaffikaupa
í byrjun verðhækkunartímabils-
ins tókst að halda verðlagi á kaffi
niðri hér á landi, þannig, að ís-
lenzkir kaffineytendur þurftu
aldrei að greiða jafnhátt verð
hlutfallslega og nágrannaþjóð-
irnar. Var það fyrst og fremst
að þakka hyggni og forsjálni ís-
lenzkra kaffiinnflytjenda.
Hefði átt að athuga
sinn gang.
EINNIG er upplýst, að kaffi
það, sem flutt er til landsins,
eru valdar tegundir af Rio-kaffi,
og hefir sami gæðaflokkur verið
fluttur inn í fjöldamörg ár. Gæði
þess kaffis, sem nú er á mark-
aðinum, eru því söm og undan-
farin ár.
Verðlags- og gjaldeyrisástæður
valda því hinsvegar, að eigi hef-
ir reynzt mögulegt að flytja til
landsins aðra gæðaflokka en
valdar tegundir af Brasilíu-kaffi.
Upplýsingar þessar gefa óneit-
anlega tilefni til að ætla að
„kaffivinur“ hefði átt að athuga
sinn gang betur, áður en hann
reit pistil sinn.
Malenkov og loks hinn nýi for-
sætisráðherra, Bulganin.
A
í bréfinu um lausnarbeiðnina,
sem forseti æðsta ráðsins las á
þriðjudagsmorgunmn, þrátt fyr-
ir að Malenkov væri sjálfur við-
staddur, segir orðrétt m. a.:
„Eg sé greinilega, að fram-
kvæmd hinna flóknu og ábyrgð-
armiklu skyldustarfa .... hefir
goldið þess að ég hefi ekki nægi-
lega reynslu í staðbundinni vinnu
og þeirrar staðreyndar, að ég hefi
ekki haft tækifæri, hvorki í ráðu-
neyti né í athafnalífinu, til að
hafa með höndum beina stjórn á
einstökum greinum þjóðarbú-
skaparins“.....„Einkum sé 'ég
greinilega sök mína og ábyrgð á
hinu ófullnægjandi ástandi, sem
skapazt hefir í landbúnaðinum.“
★
Við þessi ummæli rifjaðist upp
fyrir mörgum, að það var ein-
mitt ásökun um að hann hefði
hindrað framþróun landbúnaðar-
Koniev.
ins, sem skellt var á Beria á sín-
um tíma. Malenkov ber sig nú
sjálfur sömu sökum, en sannleik-
ur málsins er sá, að það er
Kruschev, sem borið hefir ábyrgð
á landbúnaðarmálunum, bæði á
meðan málaferlin gegn Bería
voru á döfinni og alveg fram á
þennan dag.
Þegar á árunum 1950—1952
stjórnaði Kruschev landbúnaðar-
málunum, en komst þá í slík
vandræði að sagt var að Malen-
kov og Kaganovich hefðu bjarg-
að honum úr slæmri klípu.
★
Mestur var uppgangur Krus-
chev — sem er 61 árs að aldri
og byrjaði feril sinn sem rör-
iagningamaður — á árinu sem
ieið. Sem formaður miðstjórnar
kommúnistaflokksins, en því em-
bætti sleppti Stalin aldrei á með-
an hann lifði, sótti hann á síð-
astliðnu ári flokksþing í Póllandi
og í Prag, var fararstjóri sovét-
nefndar til Kína og heimsótti hin
afskekktu sovétríki í Síberíu. Og
hann hefir haldið hverja ræð-
una af annari, sem birtar hafa
verið sem „stórræður" í flokks-
málgagninu Pravda. (Málgagn
stjórnarinnar heitir hinsvegar
Isvestia).
Malenkov hefir í ræðum sín-
um yfirleitt lagt áhersluna á
„sameiginlega forustu" í sovét-
ríkjunum, en það hefir þótt áber-
andi, hve Kruschev hefir oft tal-
að í fyrstu persónu í ræðum sín-
um. Hann hefir nýlega leyft að
nafn sitt væri nefnt sem eins
nefndarmanns í undirnefnd, sem
aldrei hefir heyrzt getið um áð-
ur. Aðrir í þessari undirnefnd
voru Zdanov, Shscherbakov og
Bulganin, en nefnd þessi á að
hafa stjórnað hernaðarstefnu
Rússa í síðustu styrjöld.
Kruschev varð sextugur þ. 17.
apríl síðastl. og hlaut þá Lenin-
orðuna í fjórða skiptið.
★
Völd sín hefir hann eflt m. a.
með því að tilnefna forseta
kommúnistaflokkanna í Úkrainu,
Framh. á bls. 12