Morgunblaðið - 23.02.1955, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 23. febr. 1955
MORGUNBLAÐIÐ
-3M
Árni G. Eylands;
Héradsráðunaufar og húsmæðrafrsðsla
I greinum í Morgunblaðinu 15.
og 16. febr. benti ég á nauðsyn
þess, að sett, yrðu sérstök lög um
héraðsráðunauta, í stað þeirra ó-
samræmdu ákvæða sem nú eru
í gildi um þessi mál, í jarðrækt-
arlögunum og búfjárræktarlög-
unum. Ennfremur að lög þau
ætla að taka upp þá miklu nýj-
ung, að komið verði á fót kerfis-
bundinni starfsemi héraðsráðu-
nauta í hússtjórn, jafnhliða því,
sem nú er í búnaði.
Óþarft mun að eyða löngu máli
til að rökstyðja sanngirni og rétt
mæti þessarar tillögu.
AÐSTÆÐUR
HÚSMÆÐRANNA
Öllum kemur saman um að eitt
af því sem mestu varðar um að-
gerðir til að tryggja fólk í sveit-
um landsins svo að það geti unað
þar við sitt, sé að bæta lífskjör-
in og auka þægindi og tækni til
jafns við það sem annars staðar
gerist og orðið er við önnur
störf.
Mikið hefur miðað áfram hin
síðari ár á þessu sviði, en það
leynir sér ekki, að þar hefur
hlutur húsmæðranna og annarra
kvenna við innstörf á sveita-
heimilum orðið langtum minni,
heldur en karlmannanna við úti-
störf og gcgningar. Gildir þetta
bæði um byggingar og vélakost
og margt annað, svo sem til-
færslu he> rkapar frá reytings-
slægjum í ræktað land, aðdrætti
o. fl. Með komu rafmagnsins auk-
ast þó kostir til þæginda við
húsmóðurstörfin og öll störf inn-
an húss stórkostlega. Mikið ríð-
ur á að nota þessa möguleika
betur og rneira en gert er, og
jafnvel þó rafmagnið sé enn eigi
komið, le;-íir aukin þekking og
kunnátta að breyta aðstæðum
húsmæðranna á heimilinu mjög
mikið til hins betra. Sem betur
fer oft án mikilla útgjalda. Það
er skilningur og vilji og þekk-
ing, sem skortir oft og tíðum
fremur en fjárhagsgetu. Úr þessu
er hægt að bæta og verður að
bæta með fræðslu og leiðbein-
ingum. Ég held að flestum sé nú
Ijóst orðið, að fólksfæðin í sveit-
unum er enrþá meiri og erfiðara
vandamál, pð því er vr.rðar kven-
fólkið heldur en karlmennina.
Það er þv> meira en hlálegt að
halda uppi margvíslegri starf-
semi, sem nær eingöngu snertir
störf karlmunna, til þess að leið-
beina og betrumbæta, en láta allt
sigla sinn sjó að þvi er varðar
hússtjórn og önnur störf kven-
þjóðarinnar og aðstöðuna itl að
vinna þau við sem bezt skilyrði.
Að fer.gnum nýjum laga-
ákvæðum um ráðunautastarf-
semi í sveitum, er án tafar hægt
að bæta og auka starfsemi bún-
aðarráðunautana. Starfsemi bún-
aðarráðunavta tekur aftur á
móti nokkurn tíma að setja á
laggirnar, en því meiri ástæða
er til að draga ekki fyrstu fram-
kvæmdirnar á langinn.
ÞAÐ, SEM GERA SKAL
Aðalgangur málsins virðist mér
vera þessi, Degar tekin hefur ver-
ið ákvörðun um aðgerðirnar.
HúsmæS’-akennaraskóli íslands
á nú sámkvæmt reglugerð: „að
veita stúlkum nægilega kunnáttu
til að geta orðið forstöðukonur
•íg kennari r við húsmæðraskóla,
matreiðshinámskeið, kennslu-
konur í matreiðslu við barna-
skóla, ráðskonur við sjúkrahús,
heimavistarskóla og önnur slík
störf“.
Hér þarí til að breyta og við
að bæta, að skólinn veiti kunn-
áttu í leiðbemingastarfsemi i hús-
stjórn í sveitum og fræðslu ung-
linga (stúlkna) í starfsíþróttum
og menningastarfsemi á sviði
fremur þarf að festa í lögum
um skólann og reglugerð hans,
að skólinn skuli vera miðstöð
fyrir ráðunautastarfsemt í hús-
stjórn í sveitutn og þeirri starf-
semi stjóruað frá skólanum. — í
því sambrindi kemur mjög til
mála að námsstjóri sá við hús-
mæðraskólrna sem nú staríar á
vegum fræðslumálaskrifstofunn-
ar vinni að skipulagningu þess-
ara mála á vegum þeirrar mið-
stöðvar starfseminnar sem yrði
í húsmæðrakennaraskólanum.
Það virðist. eðlilegt hvernig sem
starfi hans er að öðru leyti hátt-
að.
Þetta eru breytingar sem auð-
velt ætti að vera að íramkvæma.
Um leið og þær byggðu grunn-
inn að leiðbeiningastaríinu, yrðu
þær til að efla skólann stórkost-
lega og geta honum aukið gildi.
Tengsli har.r vð húsmæðraskól-
ana og húsmæður myndu stór-
aukast.
HLUTUR
HÚSMÆÐRASKÓLANNA
Þá er komið að húsmæðra-
skólunum i sveitunurr Þeir voru
að lögum 9 mánaða skólar, en
með lagabreytingu 1952 var því
ákvæði brcytt, ákveður nú skóla-
nefnd að fengnu áliti skólastjóra
og með samþykki fræðslumála-
stjórnarinne.r — — hve langur
skólatímin’-. sé árlega
Þessi lagabreyting talar sínu
máli. Hún er lífrænt ráð til þess
að bjarga skólunum frá því að
hálftæmast. Nemendur kæra sig
yfirleitt ekki um 9 mánaða nám
á einu ári. hafa ekki aðstæður
til að sinr.a því, og þykir það
ekki hagkvæmt, Þróunin gengur
einnig í þá átt, að aukin kennsla
í matreiðstu o. fl., er að hús-
mæðrafræðslu lítur, í héraðs-
skólum, gagnfræðaskólum og
jafnvel barnaskólum, gerir kleift
að stytta námið í húsmæðraskól-
unum frá því, sem var og þó með
sama árangri.
Kennarar og skólastjórar hús-
hæðraskólanna kjósa nins vegar
velflestir að skólatíminn sé 9
mánuðir, og er það að sumu leyti
eðlilegt, bar eð árslaun þeirra
eru miðuð við „9 mánaða kennslu
tíma minnst, en lækka um 1/9
hluta heildarlaunanna hvern
mánuð, sem kennslutíminn er
skemmri“.
Hér hefur því verið um nokk-
urt vandamál að ræða, en þetta
er auðvelt að leysa. Lofum lífinu
og skynseminni að ráða, reynum
ekki að þvinga húsmæðraefnin til
9 mánaða skólasetu á einum
vetri, ef þeim þykir sér það ekki
henta, og starfslífinu í sveitunum
hentar það áreiðanlega ekki.
Lausn þessa máls fe'ilur vel í
farveg með ráðunautastarfsemi
í hússtjórn í sveitunum. Lofum
námskeiðum húsmæðraskólans
að styttast í 7 mónuði — jafnvel
6, ef til vill. Aðalkennarar skól-
anan verða eftir sem áður fast-
ráðnir eða skipaðir kennarar á
árslaunum, en þeir verða ráðnir
sem kennarar og héraðsráða-
nautar í hússtjórn. Ekki á tvenn-
um launum, — fyrir ein árslaun,
— og staðan er samfelld árs-
vinnustaða, með hæfilegu sum-
arfríi og jólafríi eins og tíðkast
um fjöldamörg störf. Kennarar
vinna að ráðunautsstarfinu, að
nokkru leyti með kennslunni, en
mest ó þeim tíma árs, sem ekki
fer fram nein kennsla í hús-
mæðraskólunum. Hver kennari,
sem að þessu vinnur, hefur sitt
ákveðna ráðunautsumdæmi. Við
þann þátt ráðunautsstarfsins rem
snýr að æskunni í sveitunum, þ.
e. við 4-H-starfsemina og starfs-
íþróttir ungra kvenna, vinna
ráðunautarnir í sambandi við
barnakennara í sveitunum, sem
takast þá augljésu skyldu á
herðar að bera að mestu leyti
uppi ungmennastarfsemina í
sveitunum. Er hér með vilja
höggvið nærri öðru vandamáli,
sem þó ekki er neit vandamál,
Hlls á Hvammstanga
skemmist í eldi
TaiiS er að kviknað hafi í út frá reykháf
I
Hvammstanga, 21. febraar.
GÆR, laust fyrir hádegi, vildi það til að eldur kom upp í húsi
á Hvammstanga, Bakka, sem er timburhús, byggt um siðustu.
ef löggjafarnir og þjóðin sjálf vilí aldamót. Allmiklar skemmdir urðu bæði á húsinu og á innan-
aðeins standa upprétt að málum, stokksmunum.
en það er að ryðja þeirri ónátt- k.OM UPP Á NEÐRl HÆ2Ð | til dæmis svefnherbergi það, sem
úru úr vegi, að barnakennarar þetta er ein hæð, með risi eldsins varð fyrst vart í, eyði-
(og aðrir kennarar) á árslaunum, 0g kjajjaraj og bjuggu í því eldri | lagðist með öllu og varð engu
sem kenna ekki nema S—9 mán- hjón, Bjarni Þorláksson og Sig- j bjargað úr því. Úr stofum á sömu
uði á ári, telja sig lausa allra urbjörg Friðriksdóttir, á efri, hæð tókst aftur á móti að bjarga
mála við starf sitt og stöðru 3— hæðinni og dóttir þeirra hjóna
4 mánuði á ári Málefnalega eru Elsa og maður hennar Ríkharð
þeir það ekki hvað sem öllum Guðmundsson á neðri hæðinni.
lögum líður, og þjóðin hefur ekki Voru konurnar staddar í eldhús-
efni á því fjárhagslega og því inu, sem er á fyrstu hæð, er þær
síður siðferðislega að láta þau urðu varar við reykjarlykt. Er
lög og það háttalag gilda, sem þær fóru að athuga betur, kom í
þannig stefnir.
LOKAORF*
í þeim þremur greinum, sem
ég hefi ritað um þessi mál •—
ráðunautastarfsemina í sveitun-
um -— hefur að sjálfsögðu verið
ljós að eldur var kominn í svefn-
herbergi, sem er við hlið eldhúss-
ins.
SLÖKKVILIÐ Á VETTVANG
Brá frú Elsa þegar við og bað
um hjálp í næsta húsi. Var þá
' strax náð í slökkvilið staðarins,
fljótt yfir sögu farið, og enginn J sem tókst að slökkva eldinn efiir
skal halda að ég hafi alls 1 tvær klukkustundir. Varð að rífa
staðar hitt naglann á höfuðið nokkurn hluta þaksins, en eldur-
í tillögum minum. Meginatriðið inn hafði komizt í tróð undir því.
er að benda á hve fraleitt er að
ANNAR ENDI HUSSINS
EYÐILAGÐUR
Sá endi hússins -er eldurinn
kom upp í eyðilagðist að mestu,
einhverju, en verulegar-skemmd-
ir urðu þó á innanstokksmunum
vegna vatns og reyks. Er húsið í
algjörlega óibúðarhæfu ástandi
eftir brunann og hafa fjölskyld-
urnar komið sér fyrir hjá ætt-
fólki sínu á Hvammstanga. Álitið
er að kviknað hafi í út af reyk-
háfnum.
PÓSTHÚSIÐ í HÆTTU
Á tímabili, er eldurinn var
magnaðastur, var talsverð hætta
á að kviknaði í næsta húsi, póst-
húsinu, sem er einnig gamalt
timburhús, og stendur aðeins
nokkra faðma frá Bakka. Vildi
til, að veður var mjög kyrrt. Ef
nokkur gola hefði verið má telja
víst að þarna hefði orðið ægileg-
ur bruni, þar sem fjöldi gamalla
timburhúsa eru alla vega við
Bakka. — Br.
hússtjórnar og hússtarfa. Enn- eins og áður er sagt, verða að
halda áfram með héraðsráðu-
nautastarfsemina jafn einhliða og
nú er, að þar þarf miklu við
að tæta og nikið að skipulgegja.
Þó að þct.ta séu ekki ný sann-
indi í minum augum, er mér Ijúft
að Ijáta, að það sem reið bagga-
muninn, svo að ég hefi sett íram
þessar tillögur mínar, er dvöl
mín og konu minnar í Banda-
ríkjúnum og Kanada nú nýlega.
Eitt aðalverkefni okkar beggja
var að athuga ráðunauta- og leið-
beiningastarfsemi þar í löndum. ¥ nýjasta hefti enska tímaritsins j er nógu þungbært, þó aö sa
Auk athugana í landbúnaðarráðu ■¥ „Fishing News“, er fagnað í, harmur er að báðum þjóðunum
neytunum í Washington og ritstjórnargrein þeirri yfirlýs- er kveðinn sé ekki aukinn vegna
Ottawa, náðu athuganir okkar ingu Félags brezkra togaraskip- J misskilnings. er orsakast hefir af
fyrst og fremst til ríkjanna stjóra í Grimsby, að íslenzk j blaðaskrifum, sem bersynilega
Ontorio, Manitoba, Norður- fiskveiðitakmörk séu ekki orsök j eru byggð á risavaxinni van-
Dakota, Minnesota og Oregon.1 sjóslysanna fyrir Vestfjörðum, er; þekkingu og hleypidómum, segir
í flestum ríkjum Bandaríkj-j togararnir Roderigo og Lorella' cnnfremur í greininni. Þó að
anna og Kanada, er allri ráðu- Hull fórust. Segir þar, að brezkir togarasjómenn haldi
nautastarfscmi og leiðbeininga- ' óvæntur veðurofsi hafi valdið fast við afstöðu sína gegn hinum
starfsemi bæði í hússtjórn og ' slysu.num, og hafi skipunum ekki nýju fiskveiðitakmörkunum ís-
búnaði, stjórnað írá búnaðarhá- unnizt tími til að leita vars i lendinga, vilja þeir engu að síð-
skóla ríkisins, og miðstöð starf- íslenzkum fjörðum. í yfirlýsing- , ur þakka íslenzkum sjómönnum
seminnar er deild við skólann. | unni þakkaði félagið íslenzkum snarræði er þeir hafa sýnt hve-
Hvemig starfsemin er borin uppi sjómönnum hreysti og dreng- j nær sem nauðsyn krefur. Vegna
fjárhagslega, er aftur á móti skap, hvenær sem brezk skip þessa órjúfanlegu tengsla milh'
nokkuð mismunandi. Hér er ekki væru stödd í sjávarháska. Segir , sjómanna á hafi úti, er enn meiri
smátt í böggum og þetta er ekki blaðið, að slíkar þakkir séu verð- j ástæða til að binda endi á deil-
neitt óreynt fyrirkomulag. Engan ugar þar sem íslenzkir sjómenn , una um fiskveiðitakmörkin :neð
veginn ætla ég að oss henti að 'hafi oft lagt líf sitt í hættu og , undanlátssemi af hálfu beggja
jafnvel fórnað því öðrum til; aðila.
bjargar. I---------------------------
Samt sem áður bendir blað- j
ið á, að ummæli Rivetts skip-
stjóra elgi sér nokkurn stað,
þar sem togararnir tveir hafi
verið að veiðum miklu norð-
ar en endranær vegna nýju
fiskveiðitakmarkananna.
fara blint eftir hinu ameríska
fyrirkomulagi; enda er fjarri því
að ég geri það í tillögum mínum.
Þar nýtur eigi síður við athugun
á aðstæðum hér og eldra fyrir-
komulagi, svo og áratuga kynni
af sömu málum annars staðar á
N orðu rlöndum.
Eitt atriði vil ég nefna sérstak-
lega varðandi þau afskipti Hús-
mæðrakennaraskóla íslands af ENGINN TÍMI TIL AD BÚLKA
ráðunauta- og leiðbeiningastarf- , VEIDARFÆRIN
seminni, sem ég hefi gert hér, í greininni segir ennfremur:
ráð fyrir í tillögum mínum. j ,>Það er einnig staðreynd
Þó að eigi skipti máli í því sam- samkvæmi íslenzkum reglugerð-
bandi hvar þessi skóli er settur á ™ leyfist togurum ekki að sigla
landinu, tel ég sjálfsagt að flvtja inn fyrir fiskveiðitakmörkin
skólann til Akureyrar úr því, að nieð veiðarfæri óbúlkuð. Reglu-
svo vel stendur á, að tiltölulega gerðirnar eera enga undantekn-
auðvelt er að búa honum þar ingu á því, hvort togararnir eru
skelð á Akranesi
AKRANESI, 17. febrúar. —
Meiraprófsnámskeið fyrir bif-
reiðarstjóra hefur staðið yfir á
Akranesi síðan 13. janúar f>. 1.
Var námskeiðinu lokið í gær. Er
þetta 4. námskeiðið, sem hér er
að , haldið fyrir bifreiðastjóra.
Nemendur voru að þessu sinni
35 og flestir af Akranesi, en áðr-
ir víðsvegar að af landinu. Aðal-
kennari var Vilhjálmur Jónsson
bifvélavirki frá Akureyri,! en
Bergur Arinbjarnarson bifr(|iða-
veglegan samastað. Ekkert er því að leita vars eða ekki. Þetta gerir eftirlitsmaður veitti námskeijunu
til fyrirstöðu að miðstöð ieiðbein- brezkum togurum mjög erfitt
ingastarfseminnar i hússtjórn o. fyrir.lslendingar verða a. œ. k.
fl. verði i skólanum þar. Ég tel að viðurkenna það. Þó að eng-
það framför en ekki til baga, þó um reglugerðum hafi verið rask-
að einhver starfsemi sem nær til að, er stækkun landhelginnar
sveita og sveitasfólks um land brezkum togurum atór hængur,
allt, fái aðsetur og /alstarfs- þegar óveður skellur á að óvör-1
stöðvar utan Reykjavíkur, það er um. í regiugerðunum er enginn j
sannarlega mál til komið. Varla greinarmunur gerður á, hvert
get ég hugsað mér glæsilegri að- tilefni togaraeigenda cr þeir ,
stöðu fyrir forráðamenn Hús- leita inn fyrir íiskveiðitakmörk-
mæðrakennaraskóla íslands, in. Talsmenn togaraskipstjóra
forstöðu og kenndi einnig á pvi.
Það bar til á þessu námskeiði,
sem ekki hefur verið á hinum
fyrri, að einn nemandinn var frú
af Akranesi, Ástríður Þórey Þórð
Srdóttir. í lok námskeiðsins buðu
nemendur kennurum til káffi-
j drykkju á Hótel Akranesi- og
leystu þá út með myndarlegum
gjöfum.
Loks má geta þess, að neménd-
ur meiraprófsnámskeiðsins
11 brugðu ekki út af þeirri vénju
hverpir sem þeir eru eða verða, Hull halda því fram, að enginn 1 sem áður hefur tíðkast á nám-
heldur en að mega — ef því tími sé til að búlka veiðarfærin,' skeiðunum, því 30. janúar gengu
láni væri að íagna — gera allt þegar mikið liggur við“. ! þeir í einum hóp í kirkju til
í senn að flyjta skólann til Ak- ★ ! sóknarprestsins og hlýddu messu.
Framh. á bls. 11 i Tjónið, er óveðrið i janúar olli, * — Oddur.