Morgunblaðið - 27.02.1955, Síða 9

Sunnudagur 27. febr. 1955
MORGVIVBLAÐIÐ
9
Reykjavíktsrbréf 2 Laugardagur 26. febrúar
AEmenmngur teidi viðtæk verkföii Eiina mestu égæfu — SKekkingar kommúnista um
kaupmátt launa — Brunavarnir á Alþingi — Hagsmunir tryggfenda skipta Framsókn
engu máli — Þrír ólukkufuglar og púkinn á fjósbatanum — V©fa gamaEEa Eiugsjóna
Verkföllum
slegið á frest
VERKALÝÐSFÉLÖG þau, sem
sagt hafa upp samningum ákváðu
snemma í þessari viku að boða
ekki verkfall frá 1. marz. Var
það sjálfsögð og eðlileg ráðstöf-
un. Ef hún hefði ekki verið gerð
hefði alls ekkert ráðrúm gefizt
til samningaumleitana milli
vinnuveitenda og verkalýðssam-
takanna. Allar kröfur félaganna
voru ekki einu sinni komnar fram
fyrr en um miðja þessa viku.
Samningaviðræður eru nú rétt
hafnar. Hafa fyrst verið ræddar
sérkröfur einstakra félaga um
breytingar á gildandi samningum.
Óhætt er að fullyrða, að all-
ur almenningur í landinu teldi
það hina mestu ógæfu ef bráð-
lega kæmi til víðtækra verk-
falla og langvarandi vinnu-
stöðvana. Atvinna er um þess-
ar mundir mikil um megin-
hluta landsins og sérstaklega
í þeim landshluta, sem samn-
ingsuppsagnir verkalýðsfélag-
anna ná til, þ. e. a. s. byggðar-
laganna við Faxaflóa. Ekkert
verkalýðsfélag á Vestfjörðum
hefur sagt upp samningum og
á Austfjörðum aðeins Verka-
lýðsfélag Geithellnahrepps í
Suður-Múlasýslu.
Á Norðurlandi hafa aðeins þrjú
félög á Akureyri og eitt á Siglu-
firði sagt samningum sínum upp.
Kaupmáttur launanna
Stjórnarandstaðan, og þá sér-
staklega kommúnistar, hafa
hamrað mjög á því og talið það
aðalforsendu krafna um 30%
grunnkaupshækkanir, að kaup-
máttur launanna hefði rýrnað
stórkostlega síðan síðustu samn-
ingar voru gerðir haustið 1952.
Ríkisstjórnin hefur látið rann-
saka þeta atriði. Niðurstaða
þeirrar rannsóknar hefur orðið
sú, að komið hefur í ljós að kaup-
máttur launa hjá verkamanna-
fjölskyldu í Reykjavík með tvö
börn hefur, miðað við janúar
1955, aukizt um 1,1% þegar
reiknað er með lækkun skatts og
útsvars.
Ef skattur og útsvar er hins-
vegar ekki reiknað með hefur
kaupmáttur launanna rýrnað um
2,9%.
Miðaff viff kaup eftir kaup-
gjaldsvísitölu svarandi til
framfærsluvísitölu janúar-
mánaffar 1955, sem nú er vit-
aff aff verffur gildandi kaup-
gjald frá 1. marz n. k., sam-
kvæmt núgildandi kjarasamn-
ingum, hefur kaupmáttur
launa hækkaff um 2,4% frá
desembersamningunum 1952,
ef skattur og útsvar er reikn-
aff meff, en rýrnaff um 1,6%
ef þeim er sleppt.
Útreikningar hagstofustjóra og
prófessorsins sýna þannig greini-
lega, að lækkun skatta og út-
svars hjá verkamannafjölskyldu
með tvö börn hafa aukið kaup-
mátt launa hennar það mikið, að
aukningin gerir nokkuð meira
en að vega upp á móti rýrnun-
inni af völdum verðhækkana.
Af fyrrgreindum tölum
verffur þaff ennfremur auff-
sætt, aff þrátt fyrir nokkrar
verffhækkanir s. 1. tvö ár má
þó heita aff verfflag hafi veriff
nokkurn veginn stöðugt í land-
inu á þessu timabili.
Það er einnig vitað, að atvinna
hefur á þessu sama tímabili verið
mjög mikil og varanleg, enda
þótt aflabrestur og rányrkja
fiskimiðanna hafi valdið einstök-
um byggðarlögum þungum bú-
sifjum.
Ut í óvissuna
Á ÞESSU stigi málsins skal engu
um það spáð, hver verða úrslit
þeirra launadeilna, sem nú
standa yfir. En enginn þarf að
fara í grafgötur um það, að ef
verulegar launahækkanir yrðu
hlyti það að hafa í för með sér
nýtt kapphlaup milli kaupgjalds
og verðlags. Verðlag á landbún-
aðarafurðum myndi hækka og
þar með vísitalan. Mylluhjól verð
bólgunnar færi í fullan gang. Hið
stöðuga verðlag væri úr sögunni.
Það er athyglisvert, að tveir
stj órnarandstöðuflokkar, Al þýðu-
flokkurinn og Þjóðvarnarflokk-
urinn, hafa lýst því yfir, að þeir
telji grunnkaupshækkanir hermd
argjöf til verkalýðsins. Komm-
únistar einir hamra á nauðsyn
þeirra. Þarf þá varla frekar vitn-
anna við um gagnsemi þeirra.
Sannleikurinn er auffvitaff
sá, aff meff því aff leggja nú
grundvöll aff nýju kapp-
hlaupi milli kaupgjalds og
verðlags er stefnt út í hreint
öngþveiti, atvinnuerfiðleika og
verfffellingu peninganna. Það
gera kommúnistaleiðtogarnir
sér áreiffanlega einnig Ijóst.
Þaff er þeirra aðaltakmark og
óskadraumur.
Brunavarnir á Alþingi
Á Alþingi hefur verið fremur
rólegt þessa viku. Eina málið,
sem veruleg átök hafa verið um
eru tvö frumvörp um bruna-
tryggingar. Hið fyrra þcirra var
frumvarp Jónasar Rafnars og
nokkurra fleiri þingmar.na um
endurskipulagningu Prunabóta-
félags íslands. Hið síðara er
frumvarp Framsóknarmanna um
aðstoð við Samvinnutryggingar.
Aliir flokkar þingsins, aðrir en
Framsóknarmenn, hafa stutt end-
urskipulagningu Brunabótafélags
ins til hagsbóta fyrir tryggjendur
og brunavarnir í landinu. Fram-
sókn hefur staðið einangruð gegn
því. Var frumvarp hennar fellt í
gær og er því úr sögunni að
sinni.
Það hefur komið einkar vel í
Ijós í sambandi við þessi mál
á þingi, að fyrir Framsóknar-
mönnum vakir ekkert annað með
fjandskap þeirra við Brunabóta-
félag íslands en þjónusta við eitt
af dótturfyrirtækjum SÍS. Hags-
munir tryggjenda í sveitum lands
ins er þeim algert aukaatriði ef
þeir aðeins geta styrkt aðstöðu
Samvinnutrygginga.
Merkilegt brant-
ryðjendastarf
ÆTLA mætti aff Brunabóta-
félag íslands væri eitt af höf-
uffvígjum „íhaldsins", sem for-
maður Framsóknarflokksins
Ólukkufuglar Alþýffuflokksins
segir aff mvnda þurfi um sam-
starf „umbótaaflanna" til
þess aff leggja aff velli. En svo
er sannarlega ekki. Bruna-
bótafélag fslands er gersam-
lega óháff tryggingarfélag, sem
unniff hefur merkilegt braut-
ryffjandastarf í brunatrygging
armálum þjóffarinnar, og þá
fyrst og fremst sveitanna. Meff
al forstjóra þess hafa veriff
Sveinn Björnsson forseti, Hall-
dór Stefánsson alþingismaffur
og Stefán Jóhann Stefánsscn
fyrrverandi forsætisráffherra.
Nú vill Framsóknarflokkurinn
beita „úrræðum samvinnunnar“
til þess að hrifsa brunatrygging-
ar í sveitum landsins úr höndum
þessa fyrirtækis og undir fyrir-
tæki, sem hann telur sér vanda-
bundnara. Engin rök hafa verið
færð fyrir því, að það væri al-
menningi hagkvæmara, nema síð-
ur sé.
Þrír ólukkufuglar
Alþýðuflokksins
EFTIR að formannaskipti urðu
í Alþýðuflokk'num á s.l. hausti
stofnuðu tveir þingmenn flokks-
ins og annar bæjarfulltrúi hans
í Reykjavík svokallað Málfunda-
félag jafnaðarmanna. Voru það
þeir Gylfi Þ. Gíslason, Hannibal
Valdemarsson og Alfred Gíslason.
Kommúnistar tóku þessari fé-
lagsstofnun með miklum fögn-
uði. Töldu þeir nýjan klofning í
Alþýðuflokknum nú blasa við á
næsta leiti.
Þótt undarlegt megi virffast
hefur einnig veriff mjög dátt
með fyrrgreindum þremenn-
ingum og formanni Framsókn
arflokksins. Mætti þó ætla af
skrifum hans, að hann teldi
flokki sinum þaff frekar óhent-
ugt, aff jafnaðarmenn yrffu fyr
ir nýjum áföllum.
Nú er svo komið, að Alþýðu-
flokkurinn hefur talið sig knúð-
an til þess að vikja Alfred Gísla-
syni úr flokknum, ef hann héldi
uppteknum hætti um samvinnu
við kommúnista. Samþykkti Al-
þýðuflokksfélag Reykjavíkur fyr
ir skömmu að gera hann flokks-
rækan ef hann fullnægði ekki
ákveðnum skilyrðum fyrir 2.
marz n.k. Eru þau á þá lund, að
hann mæti ekki á bæjarstjórnar-
fundum i eitt ár og segi sig jafn-
framt úr Málfundafélagi jafnað-
armanna og láti af ritstjórn blaðs
þess.
Auðsætt þykir að Alfreð Gísla-
, son muni ekki fullnægja þessum
skilyrðum.
Nokkru áður en til þessara tíð-
inda dró, hafði Gylfi Þ. Gíslason
sagt sig úr Málfundafélagi jafn-
aðarmanna.
Fögnuður kommúnista
ÞESSIR þrír menn hafa revnzt
Alþýðuflokknum hinir mestu ó-
lukkufuglar. Alfred hefur fellt
fulltrúa hans éir bæjarráði Hanni
bal fengið kommúnistum á ný
völdin í Alþýðusambandi íslands
og prófessorinn tekið þátt i alls-
konar ráðabruggi og baktjalda-
makki, sem orðið hefur Albýðu-
flokknum til hinnar mestu óþurft
ar. Blað þessara ólukkufugla lýsti
því yfir s.l. miðvikudag, að ,,A1-
þýðuflokkurinn væri nú búinn að
vera“.
Allt þetta heíur glatt komm
únista ákaflega. Gera þeir sér
nú bjartar vonir um svipaffan
liffstyrk frá jafnaffarmönnum
og Héffinn heitinn Valdemars-
son færffi þeim er hann klauf
flokk sinn árið 1938.
Útlitið er vissulega ekki bjart
hjá Alþýðuflokknum um þessar
mundir. Innan hans loga harð-
vítugar deilur en púkinn á fjós-
bitanum, hinn fjarstýrði flokkur,
fitnar á þeim. Rekur allt þetta
ólán rætur sínar til fyrrverandi
formanns Alþýðuflokksins, sem
nú er forseti Alþýðusambands Is-
lands af náð kommúnista. Virð-
ist hann vera þess alráðinn að
eyðileggja flokk sinn í höfuðborg
inni á sama hátt og honum tókst
á fáum árum að leggja hann í
rústir í heimabyggðum sínum á
Vestfjörðum.
Þjóðvörn svarar Fram-
sóknarformanninum
SVAR Þjóðvarnar við stjórnar-
samvinnutilboði Hermanns Jón-
assonar hefur vakið mikla at-
hygli. Þegar formaður Fram-
sóknarflokksins hefur lýst vfir
því, að Gils og Bergur séu ,.um-
bótaöfl", sem endilega verði að
mynda með honum ríkisstjórn,.
svara þeir því einu til, að hann
sé „vofa gamalla hugsjóna", sem
„aki helreiðinni um höíuðstöðvar
íslenzkrar samvinnu".!!
Þetta þættu ekki fögur ummæli
ef málgögn Sjálfstæðisflokksins
hefðu látið sér þau um munn
fara. En eftir að Hermann Jónas-
son hefur kallað á Þjóðvarnar-
menn sér til aðstoðar við stjórn-
armyndun og valið þeim sæmd-
arheitið „umbótaöfl“ er erfitt
fvrir hann að klekkja á beim
fvrir þau. En „hálfur Sósíalista-
flokkurinn“ er líka „umbótaafl“,
að áliti hans. Virðist allt benda
til þess að bændur og annað fólk
í þessu landi fái á næstunni að
kynnast „umbótastarfsemi"
beggja helminga flokksins í ís-
lenzku efnahags- og atvinnulífi!!
Hœstaréttardómur
Framh. af bls. 1
mannahrepps og Holtamanna-
hrepps og þar sagt „að notkun
afréttarins sé óheimil öllum öðr-
um en þeim á Rangárvöllum, sem
að fornum samningi hafa haft
með oss upprekstur á afrétt okk-
ar“.
1858 kærðu hreppstjórar Land-
mannahrepps og Holtahrepps ]
sameiginlega þrjá Hvolhreppinga
fyrir heimildarlausa veiði í Fiski
vötnum. í greinargerð þeirra
segir: „Það hefur frá ómunatíð
og allt fram á þenna dag eigi þótt
neinum vafa bundið, að Holta- og
Landsveitir hafa átt út af fyrir
sig og einar til fullra umráða af-
nota og brúkunar afrétt þennan,
að fráteknu að 4 bæir í Rangár-
vallahreppi hafa að fornu og
nýju átt þar fjárupprekstur.
Meff þessum hætti eru rakin
fjölda mörg gögn sem bera öll
að sama brunni að íbúar í
Landmannahreppi, Holta-
hreppi, svo og fjóruin býlum
í Rangárvallahreppi hafi ver- I
ið í unprekstrarfélagi og átt;
sameiginlegan upprekstur á
Landmannaafrétt. Þegar Ása-
hreppur skildist út úr Holta-
hreppi, var tekiff fram aff Ása
hreppur hefði ekki afrétt á
Landmannaafrétti.
Frá því fyrir siðastliðin alda-
mót hafa sveitarstjórnarmenn
Landmannahrepps haldið því
fram að fyrirsvarsmenn Holta-
hrepps hafi viðurkennt í orði og
framkvæmd, að Landmannaaf-
réttur sé eign Landmannahrepps,
en að Holtahreppur hafi ekki ann
an rétt til afréttarins en þann,
sem Landmannahreppur leyfir á
hverjum tima. Hafa Landmerin
stundum skírskotað til samnings
sem gerður hafi verið milli hrepp
anna um þetta.
Hæstiréttur komst að því að
enginn slíkur samningur sé firin
anlegur og hvergi hægt að sjá áð
Holtamenn hafi nokkru sinni við-
urkennt betri rétt Landmanna.
Segir síðan í dóminum, að þó
Landmenn hafi meira stundáð
veiði í vötnunum en Holtamenn
og stundum selt utansveitarmönn
um þar veiðileyfi, þá beri það
út af fyrir sig ekki vott um, að
Holtamenn hafi ekki talið sig eiga
rétt til veiðifara þangað.
Telur Hæstiréttur ranga þá
skoðun Landmannahrepps að rétt
ur Holtamanna til upprekstrar
hafi verið byggður á uppsegjan-
legum samningi.
Þannig verður niðurstaða
Hæstaréttar að Landmenn, Holta
menn og ábúendur Næfurholts
og Hóla í Rangárvallahreppi eigi
sameiginlegan afrétt á Land-
mannaafrétti. Hins vegar sé ekki
um neinn beinan eignarrétt á
Landmannaafrétti að ræða.
ÞEIR SEM EIGA AFRÉTT
EIGA OG VEIÐIRÉTT
í lögum nr. 112 frá 1941 um
rétt til veiffi í vqtnum á af-
réttum, segir aff noti héruff af-
rétt meff löglegri heimild, sé
héraffsmönnum þar öllmu
veiffi jafnheimil. Leiffir þar af
aff Landmannahreppur, Holta-
hreppur og tilgreindir bæir í
Rangárvallahreppi eiga veiffi-
rétt í Fiskivötnum.