Morgunblaðið - 04.03.1955, Blaðsíða 6

6
MORGVNBLAÐI9
Föstudagur 4. marz 1955
Fréðiepr Grænlandsfyriries!-^'091"! dag:
ur um Grænlandshrakninga Sigurjón Sigurðsson Raftholti
í SUNN CJDAGINN var hélt
J\ próf. Jón Jóhannesson afar
skemmtilegan og fróðlegan há-
skólafyrirlestur: í Grænlands-
hrakningum 1406—1410. Var
Próf. Jón Jóhannesson.
þetta frásögn af því er síðasta
skipið kom frá Grænlandi, svo
að sögur fari af, og lauk þannig
með öllu -amskiptum Grænlend-
inga við umheiminn.
★
Fyrirlesturinn var fluttur í
hátíðasal Háskóla íslands og var
fjölmenni þar, enda er áhugi
nokkur hér á landi fyrir örlögum
frænda vorra á Grænlandi, þó
fyrirlestur próf. Jóns hafi ekki
fjallað um þau.
SAGA HRAKNINGSMANNA
Það var raga hrakningsmanna,
sem hann sagði. — Voru það
íslenzkir menn og tvær konur,
sem hér eiga hlut að máli. Fóru
íslendingarnir á skipi sínu frá
Noregi og var ferðinni heitið til
íslands. — En í hafi hreppti skip-
ið storma og það hrekur allt til
Grænlands Kunnugt er um, að
á skipinu var Þorstemn ólafs-
son síðar iögmaður og hirðstjóri,
svo og kona hans Sigríður
Björnsdótti’. Voru þau gefin
saman er til Grænlands kom í
Hvalsey, sem er rétt austan við
Julianehaab þar standa enn rúst-
ir steinkirkju og þykja hinar
merkilegusiu.
Þá sagði fyrirlesarinn nokkuð
frá dvöl hrakningsmanna í Græn
landi, þar .-em þeir voru tepptir
í fjögur ár, i Eystribyggð. Meðan
þeir dvöldust þar var einn Græn-
lendingur, Kolgrímur að nafni,
brenndur fyrir galdra. Hafði
hann komizt yfir vilja giftrar
konu með svartagaldri. Maður
hennar var með í förinni.
TAFIRNAR í GRÆNLANDI
Prófessorjnn rakti einnig
ástæður brer er hann taldi til
þess liggja að hrakningsmenn
hefðu tafizt svo í Grænlandi, en
einkum taldí hann tvennt koma
til greina’ Hrakningsmenn hafi
verið að bíða eftir að fá sem verð
mestan varuing úr veíðistöðvum
Norður-Grænlands, sem þá voru
í höndum Skrælingja, en það
voru roslungstennur og svarð-
reipi, er gerð voru úr rostungs-
húðum og notuð í segÞeiða. Hina
orsökina taldi fyrirlesarinn vera
hafís. '
BÁGT ÁSTAND í LANDINU
Þá lýsti fvrirlesarinn bágu
ástandi í Mndinu. — Skrælingj-
ar voru þá búnir að leggja undir
sig Vestribyggð og sennilega
komnir eitthvað inn í sjálfa
Eystribyggð en hrakningsmenn
voru þar. Siglingar voru að
heita mátti úr sögunni til Græn-
lands, en verzlunin þar var ein-
okuð af Björgvinjarkaupmönn-
um. — Biskupslaust hafði verið
í landinu um 28 ára skeið er
hrakningsrnenn komu þangað.
Þegar nrakningsmenn loks
sigldu frá Grænlandi fóru þeir
til Björgviujar, til þess m. a. að
greiða sekkjagjöld (einskonar
vörutoll) af grænlenzkum vör-
um, en eftir þeim var mjög ríkt
gengið. Auk þess er sennilegt að
í hrakningunum hafi þeir unnið
það heit að fara í pílagrímsför
suður til Rómar eða annarra
helgra staða, ef þeir kæmust
heilu og nöldnu úr greipum
Ægis.
HEIMKOMAN
Árið 1418 sigldu þeir loks flest-
ir eða allir. heim til íslands og
brutu skip sitt á söndum Austur-
Skaftafellssýslu. Þó er berum
orðum aðeins getið um útkomu
Snorra Torfasonar á Ökrum á
Mýrum. Hún hefur einkum vakið
athygli, af pví að kona hans hélt
hann dáinn og hafði gifzt Gísla
nokkrum Andréssyni bónda að
Mörk undir Eyjafjöllum. Mun
hjónaband þeirra hafa orðið ó-
gilt er S’iorri kom nú á sjón-
arsviðið bráðlifandi eftir svo
langa og stranga útivist.
SÍÐUSTU FRÉTTIR
En þær fregnir sem með skipi
hrakningsmanna bárust af hin-
um fornu Grænlendingum, munu
hafa verið þær siðustu og því til
stuðnings las próf. Jón páfabréf
frá 1492, þar sem sagt er að
menn hyggi að ekkert skip hafi
komið til Grænlands síðustu 80
árin, en páfabréfið hefur sjálf-
sagt stuðzt við fréttir frá Norð-
urlöndum. — Lauk Jón Jóhannes
son hinum skemmtilega fyrir-
lestri sínurr með þessum orð-
um: Við brottför þeirra hrakn-
ingsmanna, þaðan, er dregið tjald
fyrir hinn mesta harmleik, sem
gerzt hefur meðal norrænna
þjóða, og varpað fram ráðgátu
sem margir hafa glímt við að
leysa en með vafasömum ár-
angri: Hver urðu endalok frænda
vorra á Grænlandi?
Piltar
Eldri
Stúlkur
Yngri
SKÁTAR
Skátaskemmtunin 1955 verður haldin í Skátaheimilinu
við Snorrabraut, laugardaginn 5. marz kl. 8 e. h. fvrir
eldri skáta og gesti þeirra og sunnudaginn kl. 3 e. h.
fyrir Ljósálfa og Ylfinga og kl. 8 e. h. fyrir yngri skáta.
i Aðgöngumiðar verða seldir föstudaginn 4. marz kl. 2—4
e. h. og laugardaginn 5. marz kl. 2—-4 e. h.
Skátafélögin í Reykjavík

— Morgunblaðið með morgunkaffinu —
VIÐ, sem fædd erum á fyrstu
áratugum þessarar aldar, ger-
um okkur ef til vill ekki ætíð ljóst,
hversu mikið við eigum þeim
mönnum að þakka á ýmsan hátt,
sem nokkru eru eldri að árum,
eða þeim mönnum, er nefndir hafa
verið aldamótamenn. Mönnunum,
er að verulegu leyti lögðu grund-
völlinn að þeim marg háttuðu
framförum, er orðið hafa í þjóð-
félaginu á þeim ríflega helmingi,
er liðinn er af tuttugustu öldinni.
Mönnunum, er áttu glæstar hug-
sjónir á morgni nýrrar aldar og
sóttu ótrauðir á brattann — og
unnu stóra sigra. Að sjálfsögðu
hafa allar kynslóðir átt sína vöku-
drauma og hugs.iónir, en engin
kynslóð hefur séð eins mikið af
þeim rætast og aldamótakynslóð-
in. Þess vegna er sú kynslóð ef
til vill sú hamingjusamasta, er
nokkru sinni hefur lifað og starf-
að á Islandi.
Einn glæsilegasti aldamótamað-
urinn, Sigurjón Sigurðsson, bóndi
að Raftholti í Holtum, er sextíu
ára í dag.
Sigurjón er fæddur að Bjálm-
holti í Holtum 4. marz 1895, elzta
barn þeirra hjóna Borghildar
Þórðardóttur frá Sumarliðabæ og
Sigurðar Sigurðssonar frá Bjálm-
holti. Bjuggu þau í Bjálmholti
allan sinn búskap, eða þar til Sig-
urður lézt árið 1922. Síðan dvald-
ist Borghildur í skjóli dóttur sinn-
ar og tengdasonar til ævilokt, en
hún lézt árið 1941. Sigurð í Bjálm-
holti man ég mjög óljóst, en Borg-
hildur er mér minnisstæð. Hún
var glæsileg kona og traustur vin-
ur vina sinna.
Sigurjón ólst upp í foreldrahús-
um og fékk í veganesti góðar gáf-
ur og haga hönd. Á þeim árum
tíðkaðist það lítt, að unglingar
settust á skólabekk til langskóla-
náms. Sigurjón vandist fljótt allri
algengri vinnu bæði til sjós og
lands, eins og þá var venja, að
unglingar legðu hönd á plóginn
strax og geta leyfði. Þó mun Sig-
urjón hafa stundað nám í ung-
lingaskólanum á Hvítárbakka um
skeið.
Upp úr aldamótunum fór mild-
ur vorhlær um landið og ung-
mennafélögin voru stofnuð. Ung-
mennafélagið Ingólfur var stofnað
hér í Holtum árið 1908, og varð
Sigurjón þar fljótt öflugur liðs-
maður og síðan formaður þess um
langt árahil. Síðan hefur Sigur-
jón verið traustur ungmennafé-
lagi; meðal annars átti hann sæti
í stjórn Héraðssambandsins
Skarphéðins í röska tvo áratugi.
Bigurión hóf búskap að Kálf-
holti í Ásahreppi og bjó þar nokk-
ur ár. En árið 1928 fluttist hann
að Raftholti í Holtahreppi og hef-
ur búið þar síðan og eignazt þá
jörð fyrir löngu.
Að sjálfsögðu hefur Sigurjón,
slíkur hæfileikamaður sem hann
er, tekið mikinn þátt í opinberum
málum og honum verið falin marg-
háttuð trúnaðarstörf fyrir sveit
sína og eins út á við. Sigurjón
hefur verið í hreppsnefnd og skóla
nefnd frá 1938 og formaður skóla-
nefndar frá 1942 og sýslunefndar-
maður frá sama tíma. Þá á hann
sæti í skattanefnd o. fl Um langt
árabil hefur hann átt sæti i stjórn
Búnaðarsambands Suðurlands og
kaupfélagsins Þórs á Hellu. Alla
tíð síðan stéttarsamband bænda
var stofnað hefur Sigurjón verið
fulltrúi Rangæinga á fundum þess
og átti sæti í stjórn þess frá upp-
h.afi og til ái’sins 1953 og hefur
emnig átt sæti í framleiðsluráði
landbúnaðarins. Þá átti hann sæti
á Búnaðarþingi frá 1946—1954.
Sigurión hefur ætíð verið einn
af aðalforustumönnum Sjálfstæð-
isflokksins í Rangárvallasýslu og
varaþingmaður flokksins frá 1942.
Ég býst við að þessi upptalning
nægi til að sýna það traust, sem
sveitungar Sigurjóns og aðrir hafa
sýnt honum með því að fela honum
forustu hinna margvíslegustu
mála.
Sigurjón er fyrir löngu lands-
kunnur vegna þátttöku sinnar í
samtökum bændastéttarinnar. Ár-
ið 1943 var hann fulltrúi bænda
í hinni svokölluðu sexmannanefnd;
en sú nefnd reiknaði út og lagði
grundvöll að fastmótuðu verðlagi
á framleiðsluvörum bænda.
Allir, sem þekkja Sigurjón, vita,
að hann er einn af öruggustu og
traustustu málsvörum bændastétt-
arinnar og tekur karlmannlega
hennar málstað, er honum finnst
með þurfa.
Sigurjón er glæsilegur fundar-
maður, málsnjall með -afbrigðum
og lætur ógjarnan hlut sinn á mál-
þingum og sér ævinalega hlutina
með augum hugsjónamannsins,
sem hefur reynt það, að hugsjón-
irnar eru fyrsta stigið að fram-
kvæmdunum.
Mér mun ætíð verða minnis-
stætt, þegar ég, ungur að árum,
gekk í ungmennafélagið Ingólf og
heyrði Sigurjón tala um hugsjóna-
og framkvæmdamál æskunnar,
hversu hann hreif okkur ungling-
ana með snilli sinni og sýndi okk-
ur inn í þá töfraheima, er alla
langaði til að kynnast. Ég skildi
þá fljótt, að Sigurjón myndi ætíð
varðveita æskuhugsjónir sínar.
Síðan hafa liðið áratugir, en
þessu áliti mínu hef ég ekki þurft
að breyta. Sigurjón er ennþá
ungur í anda, þrátt fyrir sextiu
ár að baki og gleðst gjarnan í
góðra vina hópi.
Þótt Sigurjón færi að miklu
leyti á mis við mikinn skólalær-
dóm í æsku, hefur hann vegna
meðfæddrar greindar menntazt
vel í skóla lífsins. Hann hefur
eignazt laglegt safn góðra bóka.
Hann kann góð skil á ýmsum
hlutum og skynjar æðaslög lífsins
í gegn um reynslu áranna.
Sigurjón hefur aldrei verið
neinn stórbóndi, en búið laglegu
og gagnsömu búi.
Ekki verður Sigurjóns svo
minnzt á þessum tímamótum, að
hans ágætu konu, Ágústu Ólafs-
dóttur frá Austvaðsholti, sé að
engu getið, en hún hefur staðið
traust við hlið hans á fjórða tug
ára. Ágústa er mikilhæf kona,
gædd miklum dugnaði og myndar-
skap. Hefur hún leyst öll sín störf
þannig af hendi, að til fyrirmy-nd-
ar er.
Þau Raftholtshjón eiga fjögur
börn, öll uppkomin. Eru þau
myndar- og dugnaðarfólk og hafa
nú á síðari árum séð um bústörf-
in í æ vaxandi mæli með hinum
mesta myndarbrag.
Það þarf ekki að fara í neinar
grafgötur um það, að maður með
hæfileika Sigurjóns í Kaftholti
myndi hafa getað átt margra
kosta völ um lífsstarf. Er' ekki að
efa, að hæfileikar hans hefðu
víða notið sín. En hann kaus að
helga feðrasveit sinni starfskrafta
sína og hefur hvergi hopað af
hólmi.
Einstaka fi’amandi maður hefur
stundum haft um orð, að útsýn
væri yfiideitt, ekki fögur hér í
Holtunum. Ef til vill má það til
sanns vegar færa frá sjónarhóli
þeirra, er meta gildi hlutanna við
augnagaman eitt. En hitt er stað-
reynd, að þar sem grasið grær og
guðs himinn hvelfist yfir, þar er
gagnlegt að búa, og þar hefur nyt-
semi landsins fólgna í sér fegurð-
ina. Þannig hefur umhverfi Sig-
urjóns í Raftholti verið alla tíð,
og þannig hefur hann mótazt við
lífsins margbreytileik eins og
gengur.
Það hefur löngum vakið eftir-
tekt og verið á orði haft, hversu
umgengni öll í Raftholti er með
miklum myndarbrag og hefur öll
fjölskyldan hjálpazt að, að snyrta
allt og þrýða, svo að til fyrir-
myndar er. Sigurjón er góður
smiður og hefur glöggt auga fyrir
því, hvernig hlutirnir fara bezt.
Þar hefur heldur aldrei verið
breytt út af boðorðinu: — hver
hlutur á sínum stað. — Síðustu
árin hefur hann ráðizt í allmiklar
byggingarframkvæmdir bæði end-
urbætur eldri húsa og nýbygging-
ar, og hafa þeir feðgar að öllu
leyti framkvæmt það sjálfir.
Einnig hafa þeir nú ráðizt í mikl-
ar ræktunarframkvæmdir, svo að
innan fárra ára verða stór flæmi
ilmandi töðuvellir, þar sem áður
var grár og þýfður mói.
Oft hefur verið gestkvæmt í
Raftholti og erindi gestsins kann-
ske stundum ekki annað en að
i:abba við húsbóndann um daginn
go veginn, en Sigurjón kann á
mörgu skil og getur rætt um
dýpstu rök tilverunnar alveg eins
og búskap og daglega viðburði.
Þau Raftholtshjón eru miklir
höfðingjar heim að sækja, og þar
sem gestrisni og gott viðmót rík-
ir, þar er gott að lcoma.
Ég veit, að í dag verður margt
um manninn í Raftholti. Frændur
og vinir fjölskyldunnar munu
gjarnan vilja taka í höndina á
afmælisbarninu, þakka fyrir liðnu
árin og óska til heilla með þau ó-
komnu. Á slíkum stundum, er
menn staldra augnablik við á
tímamótum, er svo margt, er rifj-
ast upp frá liðinni tíð. Þess vegna
munu þakkir samferðamannanna
streyma til Sigurjóns í dag.
Ég vil svo, um leið og ég óska
Sigurjóni og fjölskyldu hans allra
heilla í framtíðinni, þakka honum
löng og góð kynni og vona, að við
Holtamenn • fáum um langa fram-
tíð að njóta starfskrafta hans.
En fyrsta og síðasta óskin er
sú, að Sigurjón megi um alla
framtíð varðveita æskuhugsjónir
sínar, sem hafa gert hann að
einum glæsilegasta fulltrúa þeirr-
ar kynslóðar, er átti stóra drauma
og hefur séð þá rætast.
M. G.
® ------
í DAG or Sigurjón Sigurðsson
bóndi í Raftholti í Holtahreppi
60 ára að aldri. Er hann sá af
Rangæingum, sem einna nafn-
kendastur er utan síns heima-
héraðs, sakir þess trúnaðar :;em
honum hefur verið sýndur í því
að vinna að sérmálum íslenzkr-
ar bændastcttar, bæði sem einn
stjórnarmeðiimur um langt
skeið í Stéttarsambandi bænda
og fulltrúa þess í nefnd þeirri,
er ákveður verðskráningu land-
búnaðarvara.
Þá hafa Rangæingar, eða sá
hluti sem til sjálfstæðismanna
heyrir, valið hann til að skipa
annað sæli á lista Sjálfstæðis-
flokksins í Rangárvallasýslu
frá 1942 :i! þessa dags, og hefur
hann samkvæmt því verið al-
þingismaður Rangæinga um 13
ára skeið. Innan síns hrepps hef-
ur honum eigi síður verið trún-
aður sýndur, þar sem hann hef-
ur lengi verið hreppsnefndar-
maður í H dtahreppi, og setið um
langt skeið í sýslunefnd Rang-
árvallasýslu, og seinast kosinn
til þessara starfa á næstliðnu
vori.
Framh. á bls. 10