Morgunblaðið - 10.03.1955, Blaðsíða 4

20
MORGUTSBLAÐIÐ
Fimmtudagur 10. marz 1955
STARFSSVIÐ IÐNAÐARMÁLASTOFNANA
f IÐNAÐARMÁLASTOFNUN
íslands er nú tekin til starfa
af fullum krafti. Eru verkefn-
in mörg og vænta menn þess
að starf hennar geti orðið ís-
lenzkum iðnaði til upplyfting-
ar. í eftirfarandi grein skýrir
forstjóri stofnunarinnar, Bragi
Ólafsson, starfsemi iðnaðar-
málastofnana.
STARFSVIÐ IMSÍ
ÞEGAR stofnunin tók til starfa
í nóvember 1953, höfðu ekki
enn verið endanlega ákveðin þau
verksvið, sem hún skyldi láta til
sín taka. Ennfremur var litið svo
á, að æskilegt væri, að stofnunin
iengi að þreifa fyrir sér og öðl-
ast dálitla reynslu, áður en Al-
þingi setti henni lög og reglur til
þess að starfa eftir. Þótt lengi
megi deila um, hvenær næg
reynsla hafi fengizt, teljum vér,
að á þessu fyrsta starfsári hafi
margt skýrzt, sem áður lá ekki
Ijóst fyrir.
Starfsfyrirkomulag það, sem
hér er sett fram, er ávöxtur af
þeirri reynslu, sem starfsmenn
itofnunarinnar hafa öðlazt við
úrlausnir einstakra verkefna, og
þeim upplýsingum, sem forstjóri
■stofnunarinnar fékk á ferðalagi,
.sem hann fór í fyrir tilstilli F. O.
A. til nokkurra Evrópulanda s.l.
sumar. Aðaltilgangur fararinnar
var að kynnast því, hvernig iðn-
aðarmálastofnanir (pruductivity
centers) Danmerkur, Hollands og
Engiands væru starfræktar og
hvert verksvið þeirra væri. Voru
þessi lönd valin að ráði F. O. A.
Ennfremur var ferðinni heitið til
Parísar, fyrst og fremst til þess
að kynnast starfsháttum Fram-
leiðsluráðs Evrópu (E.P.A.), en
úm þessar mundir var einnig hald
irm fundur forstjóra iðnaðar-
málastofnana allra aðildarríkja
Efnahagssamvinnustofnunarinn-
ar.
í Framleiðniráði var rækilega
rætt við Mr. Harten og Mr.
Gregoire, forstjóra ráðsins, um
hugsanlegt starfsvið Iðnaðarmála
stofnunar íslands. Grundvöllur
umræðnanna var útdráttur úr
tveimur útvarpsfyrirlestrum, sem
haldnir voru um stofnunina,
skömmu eftir að hún tók til
starfa.
Reyndust þær upplýsingar, sem
fengust í þessari ferð, ómetan-
legur styrkur við samningu starfs
fyrirkomulagsins, og hefur það
fyrst og fremst verið byggt á
þessum upplýsingum og ráðlegg-
ingum. Þó skal tekið fram, að
starfsfyrirkomulagið er nokkru
víðtækara en gerist um iðnaðar-
málastofnanir annarra Evrópu-
landa, og stafar það af því, að
hér á landi vantar hjálparstofn-
anir, sem þegar eru orðnar rót-
grónar í öðrum löndum, t. d.
„standards“-stofnanir, samtök
ráðgefandi verkfræðinga (consul-
tants) o. s. frv. Könnunarstarf-
semin er ennfremur umfram það,
sem gerist annars staðar, en bæði
F. O. A. og E. P. A. inæltu með
því, að hún yrði þáttur starf-
seminnar. Hefur þessi þáttur
verið i-æddur rækilega við fram- !
Eflir Braga Ólafsson forstjóra IMSÍ
kvæmdastjóra Rannsóknaráðs
ríkisins og forstöðumann Iðnað-
ardeildar Atvinnudeildar Háskól-
ans, og telja þeir, að slíkt sam-
starf væri mjög æskilegt, og
nauðsynlegt. Að öðru leyti skýrir
starfsfyrirkomulagið sig sjálft.
Nauðsynlegt er að hafa hugfast,
að starfsemi Iðnaðarmálastofn-
unar íslands verður að geta verið
í fullu samræmi við þarfir iðn-
aðarins á hverjum tíma. Er því
nauðsynlegt, að löggjöf hennar
verði þeim kostum búin, að hún
leyfi eðlilega þróun.
Framleiðniþáttur starfsfyrir-
komulagsins verður að skoðast
sem hjálpargögn og tæki til þess
að ná settu marki, þ.e. ankinni
framleiðni í íslenzku atvinnulífi.
TENGSL ÚT Á VIÐ
Iðnaðarmálastofnun íslands —
eins og iðnaðannálastofnanir
annarra Evrópulanda — á rót
sína að rekja til þess ölduróts,
sem varð af síðari heimsstvrjöld,
og þeirrar hreyfingar, sem olli
því, að Bandaríkjamenn hófust
handa um að aðstoða — í stærri
stíl en nokkur dæmi voru til áð-
ur — við endurreisn hinnar
hrjáðu og stríðsþreyttu Evrópu.
Grundvöllur þessarar aðstoðar
var lagður með ræðu George
Marshalls herforingja, sem hann
hélt árið 1947 í Cambridge-há-
skólanum í Massachusetts í
Bandaríkjunum og fjallaði um
ráðagerðir til endurreisnar
Evrópu. í framkvæmd þessarar
aðstoðar, sem hlaut nafnið Mar-
shallaðstoð, komu fram ýmsar
nýjar hugmyndir. M. a. datt ein-
hverjum í Englandi í hug að fella
inn í Marshallaðstoðina nýjan lið,
sem síðar hlaut nafnið „tækni-
aðstoð“ (Technical Assistance).
Þótt Marshallaðstoðinni sé nú
lokið, heldur þessi þáttur hennar
áfram, og eru öll líkindi til, að
svo verði enn um skeið.
í skjóli Marshallaðstoðarinn-
ar óx upp hin svonefnda Efna-
hagssamvinnustofnun vestrænna
þjóða (O.E.E.C.), sem hefur að-
setur í París. Aðildarríkin að þess
ari stofnun eru 18 Evrópuþjóðir,
m. a. íslendingar.
Árið 1952 var ákveðið að setja
á stofn sérstakt ráð eða deild inn-
an Efnahagssamvinnustofnunar-
innar, sem hlaut nafnið European
Productivity Agency, sem vér
munum eftirleiðis kalla Fram-
leiðniráð Evrópu.
Með tengslum sínum við Fram-
leiðniráð Evrópu, iðnaðarmála-
stofnanir annarra Evrópulanda,
vísinda- og rannsóknarstofnanir
í Evrópu og Ameríku og Tækni-
aðstoð Bandaríkjanna mun Iðn-
aðarmálastofnun Islands vænt-
anlega verða enn færari um að
leysa af hendi hlutverk sitt í þágu
iðnaðar íslendinga.
TENGSL INN Á VID
Svo sem segir í forystugrein
blaðsins, er Iðnaðarmálastofnun
íslands enn á því stigi, að verið er
Bragi Ólafsson, forstjóri.
að byggja hana upp, og væntan-
lega mun Alþingi það, sem nú sit-
ur, setja um hana lög og ákveða
stöðu hennar gagnvart öllum
þeim aðilum og félagasamtökum,
sem hagsmuna hafa að gæta á
þeim vettvangi, sem Iðnaðar-
málastofnunin mun hasla sér völl.
Eins og áður hefur verið sagt,
byggist öll starfsemi Iðnaðar-
málastofnunar íslands á sam-
vinnu við iðjuhölda, verkalýð, sér
fræðinga og hagsmunasamtök og
samvinnu allra þessara aðila inn-
byrðis. Þótt gætt hafi nokkurs
styrs um stofnunina fram að
þessu, verður að treysta því, að
löggjafinn gangi svo frá hnútun-
um, að allir megi vel við una
ER ÞÖRF Á IDNAÐAR-
MÁLASTOFNUN?
Miðað við þær aðstæður, sem
nú ríkja í atvinnumálum fslend-
inga, er það engin tilviljun, að
stofnun eins og Iðnaðarmála-
stofnun íslands rísi fyrst upp nú,
en ekki fyrir t. d. 20 árum. Á
undanförnum 10 til 15 árum hef-
ur myndazt vísir að þeim iðnaði,
sem nú er óðfluga að rísa upp og
dafna í landinu. Áður fyrr voru
fiskveiðar og landbúnaður aðal-
atvinnuvegir landsmanna. en nú
hefur þriðja atvinnugreinin rutt
sér til rúms, iðnaður, enda hef-
ur sá skilningur fest dýpri
og dýpri rætur með hinni vax-
andi, íslenzku þjóð. að vænleg-
asta leiðin til bættra lífskjara
allra s.tétta sé fólgin i aukinni
iðnaðarstarfsemi og frekari nýt-
ingu landsins gæða.
Til þess að slík iðnaðarstarf-
semi geti hvílt á traustum grund-
velli og verið fjárhagslega heil-
brigð frá þjóðhagslegu sjónar-
miði, verður hún að borga sig,
vera að sem flestu leyti sam-
keppnisfær og geta greitt þeim,
sem við hana starfa, laun, sem
gera þeim fært að lifa menning-
arlífi við efnahagslegt öryggi. Til
þess að svo geti orðið, verður
framleiðni iðnaðai'starfseminnar
að vera slik, að hún jafnist á við
það, sem bezt gerist í svipuðum
greinum í öðrum löndum.
Til þess að kynna aðferðir, sem
stuðla að þvi, að þessu æskilega
takmarki verði náð á sem
skemmstum tíma, er nauðsynlegt
að koma á fót stofnun, sem getur
notið trausts og skilnings stjórn-
arvalda og almennings og getur
jafnframt aðstoðað við að sam-
rýma sjónarmið og aðgerðir þess-
ara aðila. Slíkur ætti grundvöllur
og tilgangur Iðnaðarmálastofnun-
ar íslands að vera.
HVAÐAN FÆR IMSÍ FÉ?
Á fjárlögum 1953 veitti Alþingi
200 þús. krónur til þess að koma
á fót iðnaðarmálaskrifstofu.
Á fjárlögum 1954 veitti Alþingi
450 þús. krónur til Iðnaðarmála-
stofnunar íslands.
Á þessu ári hefur Bandaríkja-
stjórn þegar veitt Iðnaðarmála-
stofnun íslands 342 þús. króna
styrk. Hefur hann verið veittur
úr sjóði „Foreign Operations
Administration" (F.O.A.).
Á þessu ári (þ.e. árinu 1954)
hefur stofnunin því tæpar 800
þúsund krónur til umráða. Meira
en helmingi þessarar fjárhæðar
verður varið til kaupa á vélum
og tækjum og til lagfæringar á
húsnæði stofnunarinnar í Iðn-
skólahúsinu.
IÐNAÐ ARMÁLA STOFNANIR
ANNARRA LANDA
Iðnaðarmálastofnanir (Produc-
tivity centers) Danmerkur, Hol-
lands, Belgíu og Austurríkis virð-
ast allar hafa svipaða réttarstöðu,
þ. e. þær eru stjórnarstofnanir
(government agency) og heyra
beint undir ráðuneyti, oftast fjár-
mála- eða viðskiptamálaráðu-
nevti. Ákvarðanir um stefnu og
störf stofnunarinnar tekur nefnd
manna, sem eru fulltrúar iðnaðar,
verkalýðs, tæknistofnana, sér-
fræðinga, neytenda o. s. frv. For-
maður þessarar nefndar er vana-
lega stjórnarfulltrúi eða iðjuhöld-
ur. Þessi nefnd, sem í rauninni
ræður öllu um stefnu (policy)
stofnunarinnar, er þó raunveru-
lega ráðgefandi (advisory
council), og með þessu fyrir-
komulagi getur ráðherra kippt í
taumana, ef með þarf. Nefndin
er m. a. til þess að tryggja einka-
framtaki fullkominn íhlutunar-
rétt og koma í veg fyrir, að sú
skoðun skapist, að stofnunin sé
sett á laggirnar til að auka ríkis-
íhlutun í atvinnulífinu. •
Þetta fyrirkomulag hefur hlot-
ið langa revnslu í Bretlandi, þar
sem er „Department of Scientific
and Industrial Research”. D. S.
I. R. er stjórnardeild, sem sett
var ‘á laggirnar undir lok fyrri
heimsstyrjaldar og stjórnar nú
nær öllum helztu rannsóknar- og
vísindastofnunum Breta. Enn-
fremur fer þessi stjórnardeild
með úthlutun fjár til tæknilegra
menntastofnana, styrkja til ein-
staklinga og rannsóknarstofnana
iðnaðarins. Yfirstjórn D. S. I. R.
er samsett af íjölmörgum ráð-
gefandi nefndum, sem í eiga sæti
iðjuhöldar, verkalýðsleiðtogar,
sérfræðingar O; s. frv. Einnig
hefur D. S. I. R. náið samstarf við
rannsóknarstofnanir iðnaðarins
(Research Associations).
Þessi réttarstaða iðnaðarmála-
stofnana er og nauðsynleg vegna
fjárveitinga til ákveðinna verk-
efna eða fyrirætlana og vegna
hins fjárhagslega eðlis sambands
Ef nahagssamvinnustof nunarinn -
ar við hin einstöku Evrópulönd.
Svo sem kunnugt er, er Fram-
leiðniráð stofnsett með framlagi
þeirra Evrópulanda, sem fengu
Moody-aðstoðina, en hún var alls’
100 millj. dollara. Af Moody-
framlaginu var stofnaður'fram-
leiðnisjóður (productivity fund),
sem notaður er til aukningar
framleiðni í þessum löndum. f
flestum löndum hefur framleiðni-
sjóðnum verið ráðstafað 4—6 ár
fram í tímann. í viðbót við Moody
framlagið hafa ríkisstjórnir hinna
ýmsu landa einnig lagt frann
miklar fjárfúlgur í sjóðinn. Hvert;
land endurgreiddi síðan hluta af
Moody-framlaginu í framleiðni-
sjóð Efnahagssamvinnustofnun-
arinnar, og varð sú upphæð alls
10 millj. dollara. Með þessum
sjóði var Framleiðniráð stofnað.
og er áætlað, að hann endist þvs
í um það bil fjögur ár eða frarrí
til 1957. Með ólíkindum er, aö
samstarf það, sem nú hefur verið
hafið, falli niður að þessum tíma
liðnum. Eru miklu frekar líkur
til, að það verði aukið og styrkt,,
er tímar líða.
FRAMLEIÐNIRÁÐ
Framleiðniráð Evrópu er fyrst
og fremst ætlað að styrkja og efla
framleiðni í iðnaði Evrópulanda.
Er þetta gert með því, að útbún-
ar eru áætlanir (projects), serm.
miða að aukinni framleiðni.
Hverju landi er heimilt að gerast
þátttakandi í hvaða áætlun, sem
er, en oftast fylgja því einhverjar
fjárhagslegar skuldbindingar og
kostnaður, sem greiddur er með
fjárframlagi ríkisins í hverju
landi og úr framleiðnisjóðnum.
Af þessu er augljóst, að til þess
að geta notið gæða þeirra og að-
stoðar, sem Framleiðniráö
Evrópu getur látið í té, verður
hlu.taðeigandi iðnaðarmálastofn-
un að hafa fé til umráða, svo að
hún geti greitt þann hluta kostn-
aðarins, sem Framleiðniráð greiö
ir ekki.
íslendingar fengu ekki Moody-
framlagið, og hér hefur því aldrei
verið settur á stofn framleiðni-
sjóður.
FRAMLEIÐNIIIUGSJÓNIN
Framleiðnihugsjóninni skaut
upp að stríðinu loknu, og telst
hún — eins og flest í stjórnuik
iðnaðar — upprunalega amerísk
hugsjón.
Framleiðni hefur verið skýr-
greind á ótalmarga vegu, og vissu
lega er erfitt að lýsa kjarna svo
víðtæks hugtaks í fáum orðum.
Um framleiðni gegnir því sama
máli og um „standard"; Hvorugt
Frh. á bls. 21
I ÐNAÐAR.MÁLA 5 TO FN U N ÍSLANDS - STAR.F5ÁA-TLU N
1þ5"-4-
1
TÆK.N 1 LEG UPPLÝSINGAÞJONUSTA
BÓKASAFN UPPLÝSI NGASKIPTI 06 SAAA5TAR.F VIO ERLENDA AÐILA
K.VI ICAA V N D 1 FYRIR.SPU R.N A - ÞJ ÓN USTA
FRÆÐSLUSTAR.FSEMI TA.KN 1 LEG A R NÝJ UNöAIL
IDNAÐARMÁL TÍMAR.IT IMSÍ UPPLÝSINGAR UAA ÍSLENZKAN IÐNAÐ
1
TÆKNILEG AÐSTOÐ
AU KN 1 NG FHAMLEION 1 N V IÐNFYR.IR.TA.KI
5KIPULAÖ 4WÚSA 0(5 FR AMLEIÐSLUTALKJA LEIÐSEININGAR. LIM STOFNUN NÝRRA ATV1N N U FYR1 R.TALKJ A
NÝTINÖ VINNUAFLS
VINNUSKILYR.ÐI 06 ÖRVÖGI FJARHAGSLEGAR^ FRUMAÆTLANIIL
FHAMLEIPSLU- APFERÐIK 06 HAlTTI R.
MEÐFERf) HRÁEFNIS 5 Kl PU LAGS - AÆTLANI FU-
VIÐHALD HÚSA 0 6 TÆK.JA
VÖRUR 06 UMBÚf>IR_ R.E KSTRA R. - ÁA.TLAN 1 FL-
DREIFINö OG SALA
KÖNNUN
ÁSTAND EINSTAKRA IÐNGREINA EFLING IÐNAÐAIL OG NÝSKÖPUN
ÞJÓÐH AGSLEGT Gl LDI STU-ÐLA AE) ALMENNUM RANNSÓKNUM Á INN" LENDUM ORKU-06 H RÁEFNALI n du/v\
FRAMLEIÐ5LU- SKILYR.ÐI GANGAST FYR.IR RANN- SÓKNUM Á ÞVÍ, HVORT OG ÞÁ HVER.NIG HAGNÝTA AAE0I ÁKVEÐNAR ORKU OG HRÁEFNALINDIK.
FftAMLEICN 1 C SJÁ TA.K.N 1 Lee AÐSTOD. AUICNIN6 FKAMLEIONI) GERA LAUSLEGAR FRAA\- LEIOSLUÁALTI-AN 1 R, EF FRAMLEIOSLA VIRDIST HAGKVÆM (5)Á TÆKNI- LEG aostoð: ný IONFYRICT.
STAN DAR.DAR.
samstakf ÚTGÁFA STUÐLA A-Ð
VIÐ ÍSLE NZKRA NOTKUN
ÞJ ÓÐ LEGAR. STANDARDA STANDARDA
OG í Í5LENZKUM
ALÞJÓOLEGAR 5TAN DARDS- STO FNANIR. IÐNAÐI