Morgunblaðið - 10.03.1955, Blaðsíða 10

~26
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 10. marz 1955
Birfiðleikar sjávarútvegsins eru vegna þess
að framleiðslukostnaðurinn er
hærri hér, en hjá þeim þjóðum, s&m
við keppum við á mörkuðum
’ OJÁVARÚTVEGURINN er eini
atvinnuvegurinn í landinu,
siem gæti starfað og séð þeim,
•feém við hann vinna fyrir öllum
rta'uðsynjum án stuðnings frá
öðrum atvinnuvegum, þar sem
heegt væri að kaupa fyrir gjald-
eyristekjurnar allar þarfir hans
og þeirra, sem við hann vinna,
úg það jafnvel á mun lægra verði
en þær eru nú fáanlegar frá hin-
um atvinnuvegunum, þ. e. land-
búnaði og neyzluvöruiðnaði. Það
sama er ekki hægt að segja um
aðra aðilja, sem greiða kaup í
landinu, þeir þurfa allir að fá
g-jaldeyri þann, sem útvegurinn
aflar, til þess að geta haldið
st,arfsemi og uppbyggingu gang-
andi. Landbúnaðarframleiðslan
þarf að flytja inn mjög mikið af
rekstursvörum og þau ca 3—5%
af útflutningnum, sem eru land-
búnaðarafurðir duga skammt til
að greiða þær þarfir. Innlendi
neyzluvöruiðnaðurinn þarf að
flýtja inn hráefni, vélar og bygg-
iitéarefni í uppbyggingu sína,
umbáðir og annað til starfsemi
Sihnar, og þar sem þessi starf-
Sémi selur ekki framleiðslu sína
6 erlendum mörkuðum, verður
hún að fá gjaldejni til þessara
greiðslna frá sjávarútveginum.
Þá verða allir þeir, sem vinna
við þessar „hliðargreinar at-
vinnulífsins" eins og Helgi Bergs-
son kallar þær í áramótagrem
um verzlunarmál, svo og þeir,
som annast verzlun, þjónustu og
öll opinber störf, að fá gjaldeyr-
isþarfir sínar frá sjávarútvegin-
«m.
íslendingar búa nú almennt við
betri lífskjör en flestar aðrnr
þjóðir. Aðalástæðan til þess, að
okkur hefir verið kleift að afla
okkur þessara lífskjara, eru þau,
að við búum við einhver auðug-
ustu fiskimið, sem þekkjast og
gð okkur hefir tekizt að nýta
þau í vaxandi mæli. Það munu
ekki finnast víða atvinnuvegir,
s.em gefa meira í fríðu fyrir
þyerja vinnustund en fiskveið-
jirnar og fiskiðnaðurinn hér hjá
okkur. Svo til engin önnur starf-
sémi hér í landinu gefur meira
verðmæti í fríðu fyrir hveria
yinnustund, en fæst hjá öðrum
þjóðum fyrir samskonar störf.
. Ég býst við, að mörgum finn-
þsí einkennilegt, að þessi at-
vinnuvegur, sem skapar grund-
ýöliinn fyrir allan atvinnurekst-
ur þjóðarinnar og þau góðu lífs-
kjör, sem við búum við, þurfi
stöðugt að búa við taprekstur,
fjárhagserfiðleika og fólkseklu.
En þannig er ástandið nú og hef-
ír oftast verið hjá sjávarútveg-
inum.
Árið 1954 varð mjög hagstætt
úm afurðasöluna, enda meira far-
ið inn á þær viðskiptaaðferðir,
að verzla við þær þjóðir, sem
éru kaupendur afurða okkar, en
oftast áður, og hefir það orðið
til þess, að útflutningurinn og
þar með verzlunarveltan öll, varð
meiri en oftast áður. Þrátt fyrir
þessa góðu og greiðu afurðasölu
og aukið aflamagn á þorskvertíð-
inni hjá vélbátunum, varð af-
koma útvegsins mjög erfið á ár- j
inu. Vegna aukins afla og hækk- j
aðs fiskverðs til útvegsmanna og j
sjómanna, varð afkoman viðun-
andi á þorskveiðum vélbátanna.1
Síldveiðin fyrir Norðurlandi varð
önnur sú lélegasta, sem komið
hefir og varð því mikið rekstrar-
tap á henni. Á reknetjaveiðum
við Suð-Vesturland varð aflinn
viðunandi, eftir því, sem búast
má við, en vegna þess að hag-
kvæman rekstursgrundvöll vant-
ar algjörlega fyrir þær veiðar,
varð mikið tap á þeim. j
,> Afkoma vélbátaútvegsins í,
heild varð því mjög léleg á ár- !
inu og er ósennilegt, að yfir 15%
Ræða Fmnhaga Guðmundssonar
á Varð&r-fundi
af vélbátunum hafi haft fyrir
hæfilegum afskriftum og stór
hluti vélbátanna orðið fyrir all-
verulegum taprekstri. Togaraút-
gerðin átti við mikla fjárhagslega
öruðleika að etja og stöðvaðist
að mestu, hluta úr árinu, en
fékk síðan styrk, að upphæð kr.
2.000,00 á dag. En togaraeigendur
telja styrk þennan ekki nægileg-
an til þess, að afkoma togaranna
sé viðunandi, með núverandi
framleiðslukostnaði.
Fólksekla var mikið á öllum
fiskiskipum og er enn, og varð
að fá stóran hóp fiskimanna fi\i
Færeyjum í fyrra og í ár, til þess
að hægt væri að halda togurun-
um og vélbátunum starfandi.
Hverjar eru ástæður til þess,
að atvinnuvegur, sem gefur þjóð-
inni þessi góðu lífskjör, býr stöð-
ugt við mikla erfiðleika? Það er
vegna þess, að framleiðslukostn-
aðurinn er hærri hér en hjá öðr-
um þjóðum, sem við verðum að
keppa við á mörkuðunum. Kaup-
gjald allt og verð á landbúnað-
arvörum, innlendu neyzluvöru-
framleiðslunni og öll þjónusta er
miklu hærri hé en í flestum ná-
lægum löndum. Ef t. d. kaup-
gjald, verð á landbúnaðarvörun-
um og innlendu neyzluvörunum
og öll þjónusta fengizt á svip-
uðu verði hér og hjá hinum
Norðurlöndunum, myndi vera
góð afkoma hjá útgerðinni og
fiskiðnaðinum. Fiskveiðar og
fiskiðnaður okkar geta auðveld-
lega staðið undir svipuðum lífs-
kjörum og uppbyggingu og er á
hinum Norðurlöndunum og það
jafnvel þótt síldveiðarnar fyrir
Norðurlandi verði áfram lélegar.
Þó eru lífskjör fólksins á Norð-
urlöndunum talin með því bezta,
sem þekkist í heiminum.
En hér er krafizt hærra kaups.
Landbúnaðurinn fær haftavernd
til þess að selja afurðir sínar
miklu hærra verði en samskonar
vörur kosta í nágrannalöndum
okkar. Auk þess fær landbúnað-
urinn mikla beina styrki og þarf
ekki að greiða neitt sem nemur
til ríkisins. Þ. e. a. s. rekstrar-
þarfir þeirra og afurðir eru lítið
sem ekkert tollaðar.
Neyzluvöruiðnaðurinn nýtur
mikillar tollverndar og hafta-
verndar. En hráefni, eða efni,
sem neyzluvöruiðnaðurinn notar,
er aftur á móti oftast leyft að
kaupa fyrir harðasta gjaldeyrinn,
sem tekinn er af útveginum á
skráðu gengi, sem er oftast langt
undir kostnaðarverði. Neyzlu-
vöruiðnaðurinn greiðir tiltölulega
lítið í ríkiskassann, þar sem efni-
vörur og framleiðsluvörurnar
eru oftast mjög lágt tollaðar. Til
þess að hægt sé að selja þessar
vörur á tiltölulega háu verði,
miðað við vörugæði, eru þessir
framleiðendur verndaðir með
mjög háum tollum á samskonar
aðfluttum vörum. Oft eru þessar
vörur tollaðar allt að 100% og
stundum meir, þótt efnivörur til
framleiðslu samskonar vara, séu
aðeins tollaðar /með 2—7 % eða
mest 30% tolli. En þessi mikla
tollvend hefir ekki nægt í flest-
um tilfellum og hefir þá hafta-
vernd komið til viðbótar 1 stöð-
ugt vaxandi mæli. Þessi hafta-
vernd hefir verið með margs-
konar íyrirkomulagi. Sumar vör-
ur er alls ekki leyft að flytja
inn. Sumar vörur er aðeins leyft
að flytja inn frá c'earing-lönd-
um, og þá oft meira og minna
takmarkað. Sumar vörur er að-
eins leyft að flytja inn frá clcar-
ing-löndum með B-leyfum. En
efnivörurnar er oftast hægt að
flytja inn frá USA eða E.P.U.-
löndum eða hvaðan sem þær fást
ódýrastar, fyrir harðasta gjald-
eyri, sem til er. í mörgum til-
fellum er svokölluðum iðnrek-
endum leyft að flytja inn efni-
vörur til framleiðslu sinnar frá
harðagjaldeyrislöndunum, þótt
kaupsýslumönnum leyfist aðeins
að kaupa samskonar vörur frá
clearinglöndum, ef þær eiga að
seljast almenningi til heimilis-
iðnaðar, t. d. ullargarn. En ótrú-
lega oft hafa þessar vörutegundir
komizt í búðir þótt þær hafi
greinilega komið til landsins frá
þeim löndum, sem iðnrekendum
einum er leyft að kaupa þær frá.
En þessi forréttindi iðnaðarins
eru mjög veigamikil vegna þess,
að flestar vörur eru miklum mun
ódýrari frá harðagjaldeyrislönd-
unum en clearing-löndunum, sér-
staklega ef tekið er tillit til
' gæða.
j
Það er enginn vafi á því, að
1 fyrrnefndar tvær hliðargreinar
atvinnulífsins, þ. e. landbúnað-
urinn og neyzluvöruiðnaðurinn,
draga verulega niður þau mjög
góðu lífskjör, sem sjávarútveg-
urinn getur veitt þjóðinni. Ef
t. d. þeir, sem stunda sjávarút-
veg og fiskiðnað, gætu búið sér,
út af fyrir sig og keypt allar
sínar þarfir af öðrum þjóðum
fyrir gjaldeyristekjurnar af fram-
leiðslu sinni, væru lífskjör þeirra
miklum mun beti en nú er, og
það þótt þeir yrðu að greiða til
sameiginlegra þarfa þjóðfélagsins
svipað og nú.
| En hinsvegar myndu lífskjör
hinna versna verulega, ef sjávar-
! útvegurinn- stöðvaðist, eða sam-
! skiptin við hann rofnuðu. Einnig
myndu lífskjör þjóðarinnar vera
j mun betri, ef meiri þátttaka væri
í fiskveiðunum og fiskiðnaðinum
en minni í öðrum atvinnuveg-
um.
j Það er veruleg fórn fyrir þessa
kynslóð, að byggja landbúnað-
inn upp eins og er verið að gera,
en ég tel að úr því eigi samt ekki
að draga.
i En hinsvegar tel ég, að neyzlu-
. vöruiðnaðurinn hafi allt of mikla
vernd og er það áreiðanlega ein
meginorsök efnahagsvandamála
okkar nú. Það sem ég tel, að nú
þurfi að gera, er að afnema alla
haftavernd, þannig, að leyft sé
að flytja inn unnar vörur frá
sömu löndum og með sömu gjald-
eyrisskráningu og efnivörur til
framleiðslu samskonar vara. Toll-
vernd verði yfirleitt ekki meiri
en 10% og hvergi meirl en 30%,
þ. e. að ef efnivaran er t. d.
tolluð með 20% þá verði unna
varan tolluð með 30%. Sá neyzlu-
vöruiðnaður, sem ekki þrífst með
þessari vernd, á ekki tilverurétt
hér, meðan hægt er að auka fisk-
veiðar okkar og fiskiðnað með
svipuðum árangri og nú er. Enda
hefir það sýnt sig, að ýmiskon-
ar neyzluvöruiðnaður hefir þrif-
izt hér, þótt hann njóti ekki
verulegrar verndar, eins o.g t. d.
ýmisleg veiðarfæraframleiðsla
og muti svo fara um fleiri iðn-
greinar. Við harðari samkeppni
verður sumt endurbætt og stenzt
samkeppnina og verður þjóðinni
til aukinnar hagsældar, en hitt,
sem óhagstæðara er, leggst nið-
ur og fólkið, sem við það vinn-
ur nú, kemur á fiskiskipin og í
fiskiðnaðinn og annað, sem hag-
stætt er að framleiða. Til dæmis
um þann mikla mun á því verði
er við verðum að kaupa iðnaðar-
þjónustuna hér og því, sem ýms-
ar aðrar þjóðir verða að greiða
Frh. á bls. 30.
ÞÝZKÁLANDSBRÉF
■Frh:'af hls. 25
um það bil tveimur árum, og er
það enn mjög í minnum haft. Það
var svona:
Einn góðan veðurdag kom
samgöngumálaráðherra Sam-
bandslýðveldisins Vestur-Þýzka-
lands, dr. Seebohm til Möllnar
með fríðu föruneyti. Yfirvöld
borgarinnar hugðust taka vel á
móti honum og buðu honum með
öllu fylgdarliðinu til veizlu í ráð-
húsi borgarinnar. Þegar hinir
virðulegu gestir gengu í salinn,
blöstu við þeim hin dýrlegustu
veizluborð, þakin alls konar
kræsingum. En varla höfðu gest-
irnir komið sér fyrir í sætunum,
er Ugluspegill birtist í salnum,
klæddur marglitum hirðfíflsbún-
ingi með miðaldasniði, skóm með
langri, uppvafinni trjónu og með
fíflahettu með bjöllum í á höfði.
Hann kvaddi sér máls og mælti
á þá leið, að hér væri um hönd
höfð eyðslusemi hin mesta og
bruðl og næði það engri átt að
fara þannig með fjármuni bæj-
arins. Skipti þar engu máli, að
í hlut ættu háir embættismenn
frá ríkisstjórninni, Mölln hefði
engin efni á að halda svona dýra
veizlu. Því næst skipaði hann
þjónustufólkinu að bera allt af
borðunum, en síðan var sett
baunasúpa í stórum skálum fyrir
hina hátt settu gesti. Urðu þeir
að gera sér hana að góðu og fengu
ekkert annað. Sagt er, að þeir
hafi látið sér þetta vel líka og
brugðizt vel við glettni Uglu-
spegils. Ef til vill hafa þeir líka
fengið eitthvað annað og betra
seinna, en það fylgdi ekki sög-
unni.
ÞAR HVÍLIR UGLUSPEGII.Ii
„UPPRÉTTUR OG BEINN“
Það er ekki ástæðulaust, að
Mölln kynnir sig sem Ugluspeg-
ilsbæinn, því að þar andaðist sá
erkiskálkur, eins og áður er sagt,
árið 1350 og er þar grafinn „upp-
réttur og beinn.“ Margt er í
Mölln, sem minnir á hann. Þeg-
ar komið er á járnbarutarstöð-
ina, blasir við komumönnum
mynd af honum með stóreflis
spegil í annarri hendinni og uglu
sitjandi á öxlinni. Á ráðhústorg-
inu er höggmynd af honum, frá-
bærlega vel gerð og við hliðina
á henni á múrvegg lágmynd af
Bernhard Shaw, sem mun vera
heiðursborgari Möllnarborgar.
Þar við torgið er og safnhús, sem
hefir að geyma fjölda gripa frá
tíð Ugluspegils, gömul skjöl og
skilríki og ennfremur fjölda
mynda og teikninga úr lífi har.s
sem og gamlar útgáfur af sög-
unum um hann. Merkasti gripur,
sem þarna er geymdur, er samt
kistan góða, sem hann fyllti af
grjóti, áður en hann dó. Það var
arfurinn, sem hann lét eftir sig,
því að hann hætti ekki að gabba,
þó að hann væri dauður.
Dýrmætustu minjarnar um
Ugluspegil er legsteinn, sem hon-
um hafði verið ætlaður og er enn
varðveittur, múraður inn í aust-
urvegg dómkirkjunnar í Mölln.
Á honum er áletrun á lágþýzku
á þessa leið: „Árið 1350 var þessi
steinn höggvinn. Till Eulenspie-
gel liggur grafinn undir honum.
Verið þess vel minnug, hvað ég
var í lífinu. Megi þeir allir likj-
ast mér, sem ganga hjá gröf
minni“. Möllnarbúar eru, sem
von er, mjög hreyknir af honum,
enda er hann merkilegt scnriun-
argagn. Ýmsar borgir og bæir
deila nefnilega um heiðurinn að
vera heimkynni Ugluspegils engu
síður en borgir í Litlu-Asíu
deildu um það fyrrum, hver væri
fæðingarborg Hómers.
En Möllnarbúum mun ekki
ganga til eintóm ræktarsemi við
minningu Ugluspegils, er þeir
leggja sitt hvað á sig hans vegna,
því að þeir nota hann óspart til
þess að auglýsa Mölln sem ferða-
mannabæ. T.d. voru haldnir sér-
stakir Ugluspegilsleikir þar sum-
arið 1950 á 600 ára ártíð hans, og
var þá allmikið um dýrðir.
Mölln stendur á tanga við sam-
nefnt vatn, svo að á sumrin eru
skilyrði til þess að iðka sund og
siglingar hin ákjósanlegustu. —
Skógar eru í nágrenninu, og
hæna þeir að náttúruskoðara og
veiðimenn á haustin. Það væri
því alls ekki úr vegi fyrir þá,
sem eiga leið um Norður-Þýzka-
land, að koma við í Möln og
heilsa upp á Ugluspegil. Hann
bað mig annars að skila kærri
kveðju til vina sinna á íslandi.
BJÓRSTRÍB í BAYERN
í höfuðborg Bayerns, hinni
fögru Múnchen, er einn sá staður,
sem allir ferðamenn verða að
liafa komið á, en það er Hof-
branhaus, sem bjórstofur í ýms-
um borgum Þýzkalands eru nefnd
ar eftir. Þetta er mikið og glæsi-
legt gamalt hús, byggt í mörgum
álmum þannig, að á milli þeirra
myndast opið svæði, sem prýtt
er með gosbrunni. í Hofbránhaus
eru margar og stórar veitinga-
stofur, og á sumrin er einnig veitt
úti. Er þá komið fyrir sætum og
borðum umhverfis gosbrunninn
svo að þar verður pláss handa
nokkrum hundruðum manna. —
Þarna leika hljómsveitir leður-
stuttbuxnaklæddra Bayara af
miklu fjöri og söngvarar syngja
og jóðla. Um beina ganga stúlk-
ur og konur klæddar bayerskum
þjóðbúningum og bera hinum
þyrstu gestum ósvikinn bayersk-
an bjór. Hann er veittur heldur
ótæpilega, því að ekki eru til á
þessum ágæta stað minni ílát en
líterskollur. Ef beðið er um
minna, er því svarað til, að mað-
ur verði þá að bíða eftir því að
verða nógu þyrstur til þess að
drekka pott eða fara ella. Ég
hafði alltaf haldið, að þetta væri
þjóðsaga, þangað til ég reyndi
það sjálfur, þegar ég kom til
Múnchen sumarið 1952.
En ég ætlaði að segja frá bjór-
stríði, sem nú geysar suður í
Bayern. Sem geta má nærri, er
bjórgerð ekki lítill atvinnuvegur
í öðru eins bjórdrykkjulandi og
Þýzkaland er og þá sérstaklega
Bayern, og gilda um hana ströng
lög og reglur. í Bayern gildir t.d.
svonefnd hreinleikatilskipun sem
bannar að nota sykur í bjór, og
hefur það bann verið í gildi síð-
astliðin 400 ár. Samt hefur jafnan
verið leyft að selja þar bjór með
sykri frá brugghúsum annars
staðar í landinu, án þess að við
því væri amazt. Síðastliðið sum-
ar birtist svo skyndilega í lög-
birtingablaði Bayerns tilkynning
innanlands- og fjármálaráðuneyt-
isins þess efnis, að ráðuneytin
litu svo á, að óleyfilegt væri eftir
sem áður að brugga bjór með
sykri í Bayern og sömuleiðis að
selja aðfluttan bjór sams konar.
Bæri því að höfða mál gegn bjór-
kaupmönnum og refsa þeim fyrir
lagabrot. Gegn þessu hafa brugg-
arar utan Bayerns snúizt all-
harkalega og talið, að með þessu
væri gengið á rétt neytenda til
að velja sjálfir neyzluvörur sín-
ar, en Bayarar standa fast á móti
og hafa þegar sektað ýmsa sykur-
bjórsheildsala. Þeir hafa hins veg
ar áfrýjað málunum, svo að ekki
er séð fyrir endann á deilunni.
Auðvitað gengur Baycrum það
fyrst og fremst til að reyna að
losa sig við samkeppni utanfrá.
Idacn það, sem hér um ræðir, er
20 þús. hektólítar af bjór sam-
kvæmt norður-þýzkum upplýs-
ingum, en 40 þús. samkvæmt
bayerskum. Það er tæplega einn
af hundraði af ársframleiðslu
Baverns, svo að varla virðist
vera ástæða til að gera svona
mikið veður út af þessu. En það
má ekki gleyma því, að Bayern
var lengi sjálfstætt konungsríki
og að Bayarar vilja gjarnan
minna á það stöku sinnum, að
þeir kæra sig ekki um að láta
ganga á rétt sinn eða skipa sér
fyrir í einu né neinu og allra
sízt, ef Prússar eru eða v-oru ann-
ars vegar.
19. febrúar 1955.