Morgunblaðið - 12.03.1955, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 12. marz 1955
Ungiingastúkan Unnur 50 ára
UN GLIN G ASTÚKAN Unnur
jnr. 38 varð 50 ára 1. marz
B. 1.1 Það þykir nú ekki í frásögu
færandi, þó þarnafélag verði 50
ára, en það var í frásögn fær-
andi, þegar Unglingastúkan
Unnur var stofnuð 1. marz 1905
af stúkunum Víkingur og Skjald-
breið. Þá varu ekki mörg barna-
félög hér í bæ. Það má teljast
heppni fyrir Unnur, að fyrsti
gæzlumaður hennar var hinn
þekkti skólamaður, Ásgrímur
Magnússon, skólastjóri unglinga-
Bkólans Bergstaðastræti 3. Hann
Var gæzlumaður stúkunnar í 2
ár og bjó hún lengi að starfi
hans. Það má líka telja heppni
fyrir Unnur, hvað lengi hún hef-
ur búið að sömu gæzlumönn-
Um. Skipti hafa ekki verið ör,
Eem sjá má á því, að stúkan
hefur þessi 50 ár aðeins haft 4
aðalgæzlumenn. Af Ásgrími tók
frú Jónína Jónatansdóttir, Sem
kunn var af störfum sínum fyrir
verkalýðsmálin og starfaði í
stúkunni í 8 ár, af henni tók
Magnús V. Jóhannesson, er starf-
aði í 32 ár, en þá tók við nú-
verandi gæzlumaður, Ágúst Jó-
hannesson, kaupmaður og hefur
haft starfið með höndum í s. 1.
8 ár.
Félagsskap barna er þörf á
þvi, að hafa nokkuð marga eldri
menn og konur til aðstoðar, en
það er mjög athyglisvert, hvað
fáir finna hvöt hjá sér, til þess
að vinna með og fyrir börnin,
þó hefur Unnur átt það marga
starfsfúsa menn, að aldrei hafa
komið eyður í starfssemi hennar
þessi 50 ár, enda hefur stúkan
átt á öllum tímum mjög starfs-
sama og starfshæfa félaga, sem
einir hafa haldið uppi félags-
starfsemi undir leiðsögn gæzlu-
manna sinna.
BÖRNIN SJÁLF ANNAST
ALLA FUNDARSTJÓRN
Fundir stúkunnar hafa alltaf
verið á sunnudögum frá kl. 10
—12 árdegis. Börnin annast sjálf
alla fundarstjórn, einnig oft
fræðslu og skemmtanir, annað-
hvort sjálf eða fá einhverja til
þess. Allt, sem fram fer á fund-
unum er miðað við að þroska
félagana til starfa í þjóðfélag-
inu, glæða ábyrgðartilfinningu
þeirra og ást á mönnum og mál-
leysingjum. Stúkustarfsemi er
byggð upp sem tengiliður milli
heimila og skóla. Fræðslugrund-
völlurinn er: „Elskaðu föðrr
þinn og móður“, „Drekktu ekki,
svíktu ekki, skrökvaðu ekki né
sver, elskaðu guð og meðbræð-
ur þína, elskaðu dyggðina og
vertu hamingjusamur“. Dvöl og
störf í unglingastúkunni Unnur
veit ég, að mörgum hefur veríð
gott vegarnesti til fullorðins ár-
anna og fjöldi þeirra, sem þar
hafa verið sem börn, minnast
ávallt góðra stunda í starfi með
góðum félögum. Unglingareglan
byggist á félögum á aldrinum
5—14 ára, auk leiðsögumanna,
svo ekki eru stórar framkvæmd-
ir né mikil störf, sem ætlast má
til af börnum á þessu aldurs-
skeiði, þó má geta þess, að Unn-
ur hélt úti í mörg ár innanfé-
lagsblaðinu Geisla. Það var hand-
skrifað af ritstjórunum og kom
út reglulega á hálfsmánaðar
fresti, með þýtt og frumsarmð
efni, mjög vel úr garði gert mið-
að við aðstæður. Ritstjórarnir
og margir, sem í blað þetta skrif-
uðu eru nú mjög liðtækir í ýms-
um félögum og opinberum störf-
um hér í bæ og víðar.
JÓLASPARISJÓÐUR
Árið 1924 stofnaði stúkan jóla-
sparisjóð. Einhver, sem hafði les-
ið bók Nonna þar sem hann
skýrði frá því, að hann seldi
vinnumanni föður síns hluta af
mat sínum og fór svo um haust-
ið í kaupstaðaferð og keypti
bolla handa mömmu sinni, sem
á stóð gyltum stöfum „Til Mor“,
og annan eins, sem á stóð „Til
Far“, skrifaði um þetta í Geisla
og benti á, að gaman væri að
stofna sjóð, leggja þar í aurí
og kaupa svo eitthvað til að gefa'
mömmu og pabba í jólagjöf.
Sjóðurinn var stofnaður og þátt- .
takan mikil, en stórar upphæð-
ir var ekki um að ræða, þvi1
i börn höfðu þá lítil auraráð og
litla möguleika til að afla þeirra.
Nokkrir aurar voru lagðir inn,
! mjög sjaldan stærri peningar en
I 1—2 krónur. Þátttakan var milt-
I il, um 100 börn lögðu fé í sjóð-
inn árlega og allir fengu þann
| 14. des. það sem þeir höfðu lagt
inn á árinu, því þá hófust jóla-
, innkaupin almennt. Kom þá í
ljós, að sá sem minnzt hafði lagt
inn átti tæpar 2 krónur, en sá,
sem mest safnaði átti innan við
100 krónur, fjöldinn var með 7—
35 krónur. Það var gleðilegt að
fylgjast með hvernig börnm
vörðu peningunum sínum, því
miður starfaði sjóður þessi ekki
nema í 3 ár. Hann lagðist nið-
ur, vegna þess, að þó upphæð-
ir væru ekki stórar, sem inn
voru lagðar, krafðist þetta mik-
ils starfs, því fært var inn í höf-
uðbók og hver viðskiptamaður
hafði sína bók, þar sem fært var
inn í innlegg hans, en í starf
þetta vantaði að lokum mann til
að sinna því og þessvegna lagð-
ist sjóðurinn niður.
ARNAÐ HEILLA
Margs er að minnast við þessi
tímamót, en hvað sem öllu líður
er það innra starfið, sem hefur
gildi, leiðsögn til góðra verka
og göfugmannlegrar framkomu.
Það er víst, að þeir foreldrar,
sem beina börnum sínum í ungl-
ingastúkurnar vilja vel.
Unglingastúkan Unnur lýtur
verndar stúkunnar Víkingur nr.
104, sem lagt hefur henni til
góða yfirstjórn.
Á þessum tímamótum sendi
ég stúkunni Unnur mínar beztu
óskir og vænti þess, að hún megi
alltaf eiga góðum og starfsfús-
um félögum á að skipa, þá verð-
ur gagn af starfi stúkunnar hér
eftir, sem hingað til.
Reykjavík, 10. marz 1955
Magnús V. Jóhannesson.
Kristnðboðarnir í Konsó hafa
mikið að starfa — Vilja fleiri
ilgl
n
IBJARMA, blaði Sambands'
íslenzkra kristniboðsfélaga,
sem nýlega er komið út, er birt
bréf frá Felix Ólafssyni kristni-
boða í Konsóríki í Eþíópíu. Felix
{ kristniboði og kona hans, Krist-
jana Guðleifsdóttir eiga þar við
| ýmsa byrjunarörðugleika að
stríða, og bréfin bera með sér, að
neyðin er rnikil á þessum slóðum
og þörfin á skjótri hjálp brýn.
í því sambandi talar Felix um
að æskilegf. væri að fá fleiri til
1 starfa hjá stöðinni, t. d. lærða
i hjúkrunarkonu. Fólkið býst við,
að með komu trúboðanna þá
í hljóti hjúkrunar- og líknarstarf-
i ið að aukast, sem stöðin lætur
i í té, en áður höfðu norskir trú-
j boðar farið í hjúkrunarleiðangra
þangað.
„SKOLINN"
Um húsakost og skólann, sem
Felix hefur komið upp, segir
hann m. a. svo:
„Við búam eiginlega 1 kvik-
myndahúsi. Það er að segja, þar
eð engin gluggi er á herberginu,
sem við búum í (aðeins smá
hleri) verðum við að hafa dyrn-
ar opnar allan daginn. Og það
nota hinir þorpsbúarnir sér
óspart. Við höfum tekið á leigu
svo lítið herbergi, þar sem við rek
um skólann á daginn og höldum
: samkomur á sunnudögum. • Ekki
| má sjá fyrir sér sólríkar og fagr-
' ar skólastofur . Melaskólans eða
1 annarra íslenzkra skóla. Einnig
þar er gluggalaust. Það stendur
því alltaf töluvert af fólki fyrir
ins í heimsófcn
utan og fylgist með kennslunni.
Inni sitja nemendur á plönkum,
er við höfum sett á nokkra steina.
Litla töflu fékk ég lánaða. Túlk-
urinn minn kennir amharísku,
reikning, biblíusögur og söng, en
ég ætla að reyna að kenna eldri
drengjunum ensku. Á því æfist
ég í amharísku."
IIÖFÐINGI
ÞJÓÐFLOKKSINS
í HEIMSÓKN
Þá segir Felix frá því, að hann
hafi fengið mjög virðulega heim-
sókn, er æðsti höfðingi allra
Konsómanna, balabatinn í Kon-
só, kom. Var höfðingi þjóðflokks-
ins áhugasamur um hvaða
kennslugreinar væru kenndar í
skólanum. Hann fullvissaði Felix
að lokum um, að ekki mundi
skorta nemendur, er kristniboðs-
stöðin væri komin undir þak.
ÚTVEGGIR REISTIR
Lýkur svo bréfinu með því, að
Felix segir frá því, að hann geri
sér vonir um að búið verði að
reisa útveggi kristniboðsstöðvar-
innar fyrir jólin. Er til húsagerð-
arinnar notaður svonefndur
kikkasteinn. Hann verður að laga
í 35 km fjarlægð við vatnsból
sem þar er, því að í námunda
við stöðina er ekkert vatn að
hafa. Hvert bílhlass af steini
þessum krefst því 70 km akst-
urs. Segir Felix að fjárhagshlið-
in á framkvæmdum þessum,
hvíli sem mara á sér.
Páii Haildórsson
HANN andaðist í hárri elli í
sjúkrahúsi hinn 7. þ.m., eftir
stutta sjúkdómslegu, og verður
borinn til moldar í dag.
Páll fæddist að Ósi í Bolungar-
vík, hinn 14. nóvember 1870. For-
eldrar hans voru Halldór Hall-
dórsson, Guðmundssonar frá
Hrauni í Skálavík, og fyrri kona
hans Elín Pálsdóttir frá Ósi. Eru
þetta alkunnar útvegsbændaætt-
ir vestur þar.
Á uppvaxtarárum Páls náðist
verulegur árangur í baráttu þjóð-
arinnar fyrir auknu sjálfsforræði,
þar sem var stjórnarskráin frá
1874, og frelsis- og framkvæmda-
hugur landsmanna fékk nú byr
undir vængi. Þilskipaöldin gekk
í garð og ungir menn hópuðust á
skipin til að reyna kraftana og
vinna fé og frama. Þörfin fyrir
siglingafróða menn varð æ brýnni
og ýtti undir stofnun stýrimanna-
skólans í Reykjavík, sem tók til
starfa haustið 1891 undir stjórn
Markúsar F. Bjarnasonar, hins
mikilhæfasta manns.
Nemendur skólans þennan
fyrsta vetur voru 15, og var Páll
Halldórsson meðal þeirra. Ekki
sat hann þó í skólanum nema
þann vetur, en sigldi til Dan-
merkur og fór í siglingar á dönsk-
um skipum. Að tveim árum liðn-
um lauk hann stýrimannsprófi
við danskan skóla, kom heim
nokkru síðar og hóf skipstjórn á
fiskiskipum. En árið 1897 réðist
hann aukakennari við stýrimanna
skólann í Reykjavík, og hóf þar
með 40 ára starfsferil sinn við þá
stofnun.
Brautryðjandans, Markúsar
Bjarnasonar naut ekki lengi við,
því að hann andaðist árið 1900,
og tók Páll þá við stjórn skól-
ans, tæplega þrítugur að aldri.
Árið eftir sigldi hann enn til
Danmerkur, að þessu sinni til
framhaldsnáms í siglingafræði,
og var skipaður skólastjóri hinn
10. janúar 1902.
Nærri má geta, að ekki hafi það
verið mörgum jafnungum mönn-
um ætlandi að setjast í sæti
Markúsar heitins svo vel færi.
En Páll hafði einmitt til að bera
þá höfuðkosti, sem kennara varð-
ar mestp að eiga og yfir höfuð
alla þá, sem yfir öðrum eiga að
bjóða. Hann var ágætlega gefinn
og menntaður í sinni fræðigrein,
gæddur miklu jafnlyndi, ráðdeild
og prúðmannlegri framkomu, sem
skapaði virðingu fyrir stöðunni
1 og létti á allan hátt samveruna
og samstarfið við nemendur og
samverkamenn. Reglusemi hans
og iðjusemi var við brugðið, hann
gat aldrei óvinnandi verið, með-
an heilsa og kraftar leyfðu, og
þessir eiginleikar gerðu honum
fært að gegna umfangsmiklu og
lýjandi starfi í 40 ár, halda virð-
ingu sinni óskertri og heilsu og
starfsþreki fram á elliár.
Á þessum 40 árum urðu stór- '
stígari framfarir í siglingum og
sjávarútvegi hér á landi en dæmi 1
(voru til áður, og maður með
menntun og áhuga Páls Halldórs-
sonar hlaut því að eiga virkan J
þátt í þeim framförum á fleiri
sviðum en einu. Yrði það of langt I
mál upp að telja, en yfirleitt mun •
hann hafa verið við riðinn flest- |
ar þær breytingar, sem snertu
sjávarútveginn á þessu tímabili.
Sem dæmi má nefna, að hann
var skipaður umsjónarmaður
landsvitanna við Faxaflóa á ár-
unum 1901—1909, í stjórn Sam-
ábyrgðar íslands á fiskiskipum
frá byrjun árið 1910 til ársins
1040, hafði lengst af á hendi
skipamælingar og umsjón með
þeim, leiðréttingar áttavita í
skipum og margt fleira.
Aðalstarf hans var þó að sjálf-
sögðu innan veggja stýrimanna-
skólans, og þegar hann árið 1937
lét af stjórn skólans, gat hahn
litið með ánægju yfir mikið starf
og gott, því að svo mátti heita, að
þá hafi hver stýrimaður og skip-
stjóri á verzlunarskipum vorum
og hinum stærri fiskiskipum, auk
fjölda annarra, verið lærisveinar
Páls og útskrifazt frá skólanum
í hans skólastjóratíð.
Árið 1920 kom út á íslenzku
kennslubók í siglingafræði eftir
Pál Halldórsson, en fram að þeim
tíma höfðu einkum verið notaðar
danskar bækur við kennsluna, til
mikils óhagræðis fyrir allan
þorra skólapiltanna, sem kom lítt
undirbúinn í skólann. Bók þessi,
sem er milli 40 og 50 arkir í stóru
broti, bætti því úr brýnni þörf,
og var notuð sem aðalkennslubók
við skólann í meir en aldarfjórð-
ung. Einnig samdi Páll kennslu-
bók í stærðfræði fyrir skólann
ásamt öðrum ritum smærri, ætl-
uðum til notkunar í skólanum og
við sjómannafræðsluna úti um
land.
Páll gerðist meðlimur skip-
stjórafélagsins Öldunnar á fyrstu
árum félagsins, sat þar allmörg
ár í stjórn og vann að margs
konar áhugamálum þess. T. d.
mun hann á vegum félagsins hafa
samið að mestu levti frumvarp
að hinum fyrstu lögum um at-
vinnu við siglingar, og jafnail
mun hann hafa verið með í ráðum
við samningu laga og reglugerða
um þau mál, sem sjávarútveg
varða. Páll var heiðursfélagi Öld-
unnar hin síðari ár.
Páll giftist eftirlifandi konu
sinni, Þuríði Nielsdóttur, Eyjólfs-
sonar frá Grímsstöðum á Mýrum
hinn 9. marz 1895, og lifðu þau í
farsælu hjónabandi í 60 ár. Varð
þeim 7 barna auðið og lifa af
þeim 5 synir, allt kunnir athafna-
og fræðimenn.
Með Páli Halldórssyni er til
moldar genginn merkur embætt-
ismaður og mikilsvirtur leiðbein-
andi og fulltrúi íslenzkrar sjó-
mannastéttar um hálfrar aldar
skeið. Blessuð sé minning hans.
Friðrik V. Ólafsson.
ÞEGAR Páll Halldórsson lét af
skólastjórn var það í hófi til
verðugs heiðurs þeim hjónum,
að ég flutti þeim nokkur þakkar-
orð í nafni frænda og vina.
Þannig er mál með vexti, að
fjölmennur hópur ættingja og
vina utan Reykjavíkur átti um
langt árabil sitt annað heimili
hjá þeim skólastjórahjónum,
Þuriði Nielsdóttur og Páli Hall-
dórssyni. Faðir minn átti t. d.
samastað hjá þeim á ferðum sín-
um til Reykjavíkur. Hafði hann
oft orð á því, að sér fyndist þetta
heimili systur sinnar sem sitt
annað. Alla tíð var góð vinátta
með þeim Páli Halldórssyni og
föður mínum, foreldrum mínum
og þeim skólastjórahjónunum.
Móðir mín þakkar nú tryggum
vinum margar ánægjustundir,
uppörfun og holl ráð. Við syst-
kinin eigum góðar endurminn-
ingar um Pál Halldórsson. Hann
dvaldist á stundum á heimili for-
eldra okkar. Ávallt fylgdi hon-
um hressandi blær. í rauninni
var Páll Halldórsson eldheitur
hugsjónamaður. Aðeins fáa menn
hef ég þekkt, er svo fljótir voru
að átta sig á breyttum aðstæð-
Framh. á bla. 12