Morgunblaðið - 18.03.1955, Blaðsíða 6

a
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 18. marz 1955
'nmm f | \ 9 B M B B
Tvær leiðir í lestrarkennslu tnskt tr ló oq sönqkona í liöoh
Á þessum vetri hófst nokkurt eftÍr íSi1. IVlattBlBifiS JÓSlcBSSOIl orðaskak i Vísi og Morgunblað- ' )lunu skeiranta þar næsta vikur • • 1 | • •
lestrarkennslu. Er mér óskylt að
rekja þá deilu hér. Lestrar-
kennsluaðferðir eru geysimikil-
vægt atriði. Foreldrum stendur
alls ekki á sama, hvaða aðferð-
um er beitt, eins og sjá má af
því, að álitlegur hópur manna
tekur til máls í blaðagreinum og
ræðum gegn hvatvíslegri árás á
hljóðaaðferðina. Deilunni lauk
þannig, að málsvari orðaaðferðar
innar krafðtst þess, að Kennara-
skóli íslands tæki þá aðferð upp í
æfingakennslu sína til jafns við
hljóðaaðferðina (Mbl. 5. febr.
1955). Framkvæmd þessarar til-
lögu hefir ýmsa erfiðleika í för
með sér. í fyrsta lagi þyrfti, eins
og höfundur hennar bendir á,
að stórauka æfingakennsluna. í
öðru lagi' þarf orðaaðferðin, ef
henni er rétt beitt, sérstakar
kennslubækur, sem ónothæfar
eru við stöfunar og hljóðaað-
ferð. í þriðja lagi yrðu miklir
eríiðleikar á því fyrir börn, sem
flytjast milli skóla eða kennnara,
að breyta til frá orðaaðferð í
hljóðaaðferð. Að lokum mætti
tillögumanni koma í hug, að ó-
víst er hvort „bandprjónn
ömmu“ rataði alltaf í völundar-
húsi orðaaðferðarinnar, því að
þessi kennsluaðferð, sem vel hæf-
ir kínversku myndletri, mun ís-
lenzkum foreldrum lítt kunn.
Nú hafa íslenzk rök fyrir
kröfu þessari ekki virzt ýkja
sannfærandi. Hins vegar segist
höfundur hennar hafa á bak við
sig erlenda reynzlu, en skv.
henni ætti hljóðaaðferðin að vera
fyllilega úrelt og að mestu horf-
in, en allir dómbærir menn hefðu
sannfærst um yfirburði orðaað-
ferðarinnar (eða orðmynda-
aðferðar), enda væri hinn sið-
menntaði neimur allur horfinn
að henni.
Ég lít á skoðanamun um
kennsluaðferðir sem algerlega
ópersónulegt fræðiatriði. Mér sýn
ist því rétt að upplýsa um út-
breiðslu beggja aðferðanna og
um reynzlu af orðaaðferðinni,
þar sem hún hefir verið lengst
í notkun. Um útbreiðslu aðferð-
anna gefur að iesa í skýrslu frá
XII. alþjóðaþingi í uppeldismál-
um (útg. af UNESCO og I.B.E.
1952). Skýrsla þessi gerir grein
fyrir lestrarkennsluaðferðum i
45 löndum, skv. skýrslummennta-
málaráðuneyta ríkjanna. Nefnd-
ar eru þrjár meginaðferðir við
lestrarkennslu. Fyrst er talin
tengiaðferðin (synthetic meth-
ods), en svo nefnast þær aðferð-
ir, sem kenna börnum að lesa
orðin úr hljóðum og úr tákn-
um hljóðanna, bókstöfunum.
Þeim aðferðum er nú einvörð-
ungu beitt hér á landi. Skýrslan
telur að þær séu mestmegnis eða
eingöngu notaðar við lestrar-
kennslu í eftirtöldum löndum:
Austurríki, Burma, Danmörku,
Eqvador, Finnlandi, Honduras,
Indlandi, Libanon, Luxemburg,
Síam, Svíþjóð, Sviss (Vaud,
Valais), Syríu, Suður-Afríku
(Transvaal, Cape Province og
Orange Free State) og Ungverja-
landi. Það eru 15 ríki. í skýrsl-
um ráðuncytanna eru stundum
greindar ástæður fyrir notkun
þessarar aðferðar. „T. d. leggur
Indland áherzlu á það að kenna
samtímis hJjóð og heiti tákn-
anna, svo að barnið geti auð-
veldlega lesið ný orð með því
að mynda þau hljóð, sem táknin
eiga að merkja.“ „Margir kennar-
ar í Danmörku og Síam beita
stöfunaraðferð, en annars er
hljóðaaðfei ðin yfirgnæfandi (the
phonetic method predominates)
í þeim löndum, sem að ofan voru
talin“ (bls. 25).
Orða og setningaaðferðin
(analytih-synthetic methods) er
talin megiaaðferð í 15 ríkjum:
„Ástralíu, Belgíu, Bolivíu,
Kanada, Tékkóslóvakíu, Páfarík-
inu, írlandi, Ítalíu, Póllandi,
Sviss, Tyrklandi, Englandi (og
Wales) og Bandaríkjunum. Henni
vex auk þess fylgi í Hollandi og
Luxemburg og hefir þegar ver-
ið reynd í ákveðnum skólum í
Afganistan, Columbíu (nýtízku
skóli í Bogt-ta), Costa Rica, Dan-
mörk, Eqvador, Frakklandi,
Honduras, Svíþjóð og Syríu
(nokkrir barnaskólar)
Um einstök atriði þessa flokks
gerir skýrslan nánari athuga-
semdir. Komur þá í ljós, að
hljóða- og stöfunaraðferðir eru
geysimikið notaðar einnig í þess-
um löndum. Á það jafnvel við
í þeim löndum, þar sem orða-
aðferðin er rótgróin og hefir náð
mestri út.breiðslu. í mörgum
fylkjum Kanada t. d. tekur
hljóðaaðferðin við af orðaaðferð-
inni: síðhri helming 1. skólaárs
(Albertafyiki) eða henni er beitt
2., 3. og 4. skólaár (Columbía-
fylki). í Frakklandi er orða- og
setningaaðferðin aðeins notuð í
byrjun til þess að örva löngun
barnanna < as á kind of initial
shock or stimulus). Síðan er
beitt hljóða- og stöfunaraðferð.
í í Englandi (og Wales) er hljóða-
aðferðin taJin ein hinna þriggja
höfuðaðferða, á írlandi ein af
fjórum, í einstökum fylkjum
Ástralíu er hljóðaaðferðin sú
eina, sem allsstaðar er notuð, en
breytilegt, hvaða aðferðum er
, beitt jafnframt henni. Rúmið
j leyfir ekki að rekja þessa sund-
urgerð nánar.
Af útdrætti þessum úr alþjóð-
legri skýrslu má ráða, að ekki
þarf neinn sérstakan hornstranda
heimspeking til þess að halda
því fram, að hljóðaaðferð sé víða
beitt og að hún eigi miklu fylgi
að fagna. Bygging og hljóða-
forði hverrar tungu hlýtur jafn-
an að ráða mestu um það, hvaða
lestrarkennsluaðferðir reynast
bezt. Útbreiðsla þeirra með fram
andi þjóðum er ekki einhlítt
sönnunargagn.
II.
Ætla mætti, að orðaaðferðin
hefði sannað yfirburði sína óum-
-deilanlega í þeim löndum, sem
henni hefir lengst verið beitt, t.
d. í Kanada. Ýmislegt bendir þó
til þess, að hún valdi þar mikilli
og vaxandi óánægju. Ég drep á
eitt dæmi þess.
Maður heitir Rudolf Flesch,
doktor að nafnbót. Hann er á
leið að gef-i út bók: „Hvers vegna
Jóhann er ólæs“ (Why Johanny
can't read kemur út á næstunni
hjá Harper & Brothers, New
York). Birtir hann útdrátt úr
bók þessari í Maclean's Canadas
National Magazine, 1. hefti jan.
1955 undir titlinum: Barnið þitt
er ólæst! Er skemmst af því að
segja, að dr. Flesch telur orða-
aðferðina svo gersamlega óhæfa
til lestrarkennslu, að ekki verð-
ur til annars frekar jafnað en til
dóma hr. Ólafs Gunnarssonar frá
í Vík í Lóni um skaðsemi hljóða-
aðferðarinnar. Greinin er alllöng,
11 smáletursdálkar í stóru broti
tímaritsins. Rökstyður höfundur
mál sitt með mörgum dæmum,
þ. á. m. Jjósprentunum og end-
urprentunum úr kennslubókum.
Með þeim dæmum vill hann
sanna, að tungunni sé misþyrmt
hroðalega, orðin endurtekin í
meiningarlausum þaula, því sé
það í raun ekki enskt mál, sem
börnin læri að lesa, heldur eins
konar gervimál, tilbúið handa
orðaaðferðinni. Verður rök-
færsla hans ekki rakin hér, að-
eins drepið á nokkur megin-
atriði.
1. Börnunum er ekki kennt að
lesa, þeim er aðeins kennt að
þekkja orðin. Þess vegna geta
þau enga bók lesið á 2.( og 3.
skólaári, nema æfingahefti
bekkjarins. Greinin hefst raun-
ar á þessu atriði. Móðir spyr á
foreldrafundi, hvernig standi á
. því, að drengirnir hennar komi
aldrei með bók heim úr skól-
anum, sem þeir geti lesið eitt-
hvað í. „Maðurinn minn og ég
verðum að !esa þessar bækur fyr-
ir þá“. Hún fær svar: Það eru
engar bækur til, sem þeir ráða
við.
2. Hljóðaaðferðin kennir barn-
inu að lesa orðið. Lestrargeta
þess er því ekki takmörkuð við
orð, sem bað hefir margendur-
tekið og ber kennsl á. Aðferðin
hefir þann kost, að barnið get-
ur lesið auðveldar barnabækur
heima með foreldrum sínum og
fyrir þau, þó að það hafi ekki
lært á þær í skólanum.
Dr. Raloh C. Preston frá Pitts-
borgarháskóla segir frá för sinni
til Vestur-Þýzkalands í apríl
1953. Hann heimsótti barnaskóla
í Hamborg og Múnchen. Hann
segir: „Eftir að hafa hlustað á
þýzk börn lesa, fór ég að fallast
á þá almennu skoðun um þýzka
kennara, að næstum hvert barn
í 2. bekk sé orðið læst á algengt
prentað má1. hvað svo sem greind
barnsins líður." Ástæðan til þessa
mismunar er einfaldlega sú, seg-
ir dr. Flesch, að aðferðin, sem
Þjóðverjar beita, er heppileg, en
sú, sem tíðkast hjá okkur, er það
ekki (the method used there
works, and the method used in
our schools does not). Leyndar-
dómurinn er þessi: Kenndu barn-
inu að lesa úr þeim táknum, sem
orðin eru r;+uð með, og það hefir
eignazt lykil að öllu rituðu
máli.
3. Orðaaðferð í lest.rarkennslu
stendur bvi í vegi, að barnið
auki eðlilega orðaforða sinn af
bókum. Með því að barninu er
ætlað að iæra að þekkja sjón-
mynd orðsins, líkt og hljóðaað-
ferðin kennir hljóð og stafi, eru
sömu orðin síendurtekin í kennsl
unni. Dr. Flesch nefnir nokkur
átakanleg dæmi um orðfæð og
endurtekningu í skólabókum N.-
Ameríku. Hann hefir og orðtekið
lestrarbækur 1., 2. og 3. bekkjar,
útgefnar af tveimur stærstu út-
gáfufyrirtækjum Bandaríkjanna.
(Það er algengt í Kanada að nota
kennslubækur, sem camdar eru
og upphaflega útgefnar í Banda-
ríkjunum). Lestrarbækur 1. og
2. árs innihalda 1280 orð, á 3.
skólaári bætast við 498 orð, alls
1778 orð. Hið þekkta Macmillan
Company, sem gefur út sæg
kennslubóka hefir lækkað orða-
fjöldann í nýjustu útgáfum sín-
um af lestrarbókum niður í 1284
orð í öllu Jesmáli 1.—3. skólaárs.
Sumir kennslubókahöfundar kom
ast niður í 1147 orð fyrir 3 fyrstu
skólaárin. Orðfæstu lestrarbæk-
urnar seljast bezt.
Ritstjóri Maclean’s Canadas
National Magazine hefir sýnt
nokkrum íorsvarsmönnum orða-
aðferðarinnar grein dr. Flesch og
birtir í sama hefti svargrein frá
tveimur lestrarsérfræðingum. í
henni fæst staðfesting á einni
ótrúlegustu ásökun dr. Flesch í
garð orðaaðferðarinnar. Hann
segir skólabörn Kanadas eiga við
svo geysilega lestrarörðugleika
að stríða, að allur þorri þeirra
þurfi að fá sérstaka aukakennslu,
til þess að komast á rétt spor. í
svargreininni er viðurkennt, að
85% — áttatíu og fimm af
hundraði! — fái aukakennslu í
lestri, til þess að þau verði fær
um að fylgjast með námsskránni.
En eru lestrarörðugleikarnir þá
ekki orðnir almennir, en árekstra
laust lestrarnám undantekning?
Síendurtekin orð einkenna
námsbækur orðaaðferðarinnar.
Hér er eitt dæmi af mörgum, lítil
saga, óstytt
A Funny Ride.
Father said, „I want something.
I want to get samething. Some-
Framh. á bls. 11
\ /"EITINGAHÚSIÐ Röðull hefur fengið til sín brezkt tríó ásamt
söngkonu, sem munu syngja og leika á kvöldin í báðum söl-
um veitingahússins. Ekki er enn fullráðið hve lengi skemmtikraft-
ar þessir verða hjá Röðli, en það mun samt verða um nokkurra
vikna skeið.
Fréttamönnum var í gær boðið
inn að Röðli til þess að hlusta á
tríó og söngkonu, sem veitinga-
húsið Röðull hefur fengið hingað
til lands frá Englandi. Eru þetta
hljómsveitarstjóri, sem jafnframt
er píanóleikari og heitir Mark
Ollington. Á trommur leikur Les
Butcher og á bassa Don Walker.
Söngkonan heitir Vicky Parr. Er
þetta ágætis tríó, leikur létt og
skemmtilega og söngkonan er
ákaflega fjölhæf með prýðilega
rödd og óvenju breitt raddsvið.
Hljómsveitarstjórinn Mark Oll-
ington, sem leikur á píanó, tengir
klaviviaolin við píanóið og koma
úr því hljómar líkir hljómum
bíóorgels; einnig leikur Ollington
á harmoniku.
3 ÁR í PAKISTAN
Flokkur þessi kom nú beint frá
Englandi, en þar valdi Haukur
Morthens söngvari, hann fyrir
veitingahúsið.
Sagði Oliington að það mætti
heita óvenjulegt að þau væru í
Englandi, aðallega hefðu þau ver-
ið í Pakistan, Indlandi og N-_
Afriku og Þýzkalandi, sem þau
fóru á vegum bandaríska hersins.
Þau voru í 3 ár í Pakistan. Oll-
ington er Ástralíumaður og hefur
starfað mikið þar að list sinni.
Hann ritar mánaðarlega frétta-
bréf til tónlistarrits í Ástralíu og
hefur gert svo um langt skeið.
★
Héðan mun tríóið fara til Eng-
lands og þaðan til Kairó á vegum
brezka hersins og síðan til Singa-
pore. Kvaðst, Ollington vera eftir-
væntingarfullur að geta sent frá
sér fyrsta fréttabréfið til tímarits-
I ins „Band Vagon“ í Ástralíu, um
| ísland op veru -sína bér, Hann er
einnig mikill áhugamaður um ljós
j myndun. — Er við því að búast
að margir eigi eftir að njóta
ánæejulegrar kvöldstundar í
Röðli við að hlýða á skemmti-
krafta þessa, sem munu koma
fram tvisvar á hverju kvöldi í
báðum sölum hússins.
,Cuðmundi Júní* fagnað á Flateyri
FLATEYRI, 11. marz. — Kl. 6 í
morgun lagðist b.v. „Guðmundur
Júní“ að bryggju hér á Flateyri,
í fyrsta sinn eftir að hann var
keyptur.
„Guðmundur Júní“ er einn af
gömlu togurunum, smíðaður í
Englandi árið 1925 og er hann
394 smálestir að stærð.
Hét hann áður „Júpiter" og
var um langt árabil gerður út
frá Hafnarfirði.
Fyrir 2—3 árum var hann
keyptur til Þingeyrar og gerður
þaðan út um skeið. Var áður sett
i hann olíukynding og ýmislegt
annað lagfært.
Nú í vetur var hann keyptur
til Flateyrar af ísfell h.f. og kom,
sem fyrr segir, í morgun úr sinni
fyrstu veiðiferð.
AUKIN ATVINNA
í dag bauð forstjóri ísfells h.f.,
Páll Þórðarson, fréttamönnum að
skoða skipið. Kvaðst hann við
það tækifæri óska þess að skipið
ætti eftir að auka til muna at-
vinnu í þorpinu, og með útgerð
þess og b.v. „Gyllis“, mætti tak-
ast að sporna við hinu árstíða-
bundna atvinnuleysi, sem víða
væri Þrándur í götu góðrar af-
komu almennings. Skýrði hann
og frá því, að áður en skipið hafi
farið í þessa fyrstu veiðiför fyrir
hina nýju eigendur, hafi farið
fram á því gagngerar lagfæring-
ar. Svo sem settur í það Atlas-
dýptarmælir með viðbyggðri fisk
sjá, hið vandaðasta og handhæg-
asta tæki, sömuleiðis hefðu íbúðir
verið mjög lagfærðar, og eru þær
nú hinar vistlegustu.
■ Áhöfn togarans eru 29 menn,
þar af 18 Færeyingar. Skipstjóri
er Júlíus Sigurðsson, 1. stýrimað-
ur Grettir Jósefsson og b. vél-
stjóri Leifur Pálsson. Létu skip-
verjar vel af skipinu, eins og það
er með áður gerðum viðgerðum.
Afli úr þessari veiðiferð mun
vera um 100 smálestir.
Útgerð tveggja togara auk ann-
ars atvinnureksturs í þorpi, sem
telur um 500 íbúa, bendir ótví-
rætt til þess, ef vel gengur, að
um góð vaxtarskilyrði þorpsins
sé að ræða, ekki sízt sökum þess,
að búskapur þ. á. m. mjólkur-
framleiðsla, er talsverður í inn-
sveitum fjarðarins. Mjólkurskort-
ur mundi því ekki yfirvefandi þó
íbúum kauptúnsins fjölgaði. —
Mun því húsnæðisspursmálið
verða það næsta, sem bæta þarf
úr, svo greiðara yrði fyrir fólk að
flytjast hingað.
— B. S.
• Mor
GUNBLAÐIÐ
• MEÐ
• Morgun
KAFFINU