Morgunblaðið - 23.03.1955, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 23. marz ’55
Heldur mœðiveikin vel//?rN^“!l
Framh. af bls. 2
um, þar sem þau eru talin
vera, og leita má í hirzlum.
Valdimar Stefánsson“.
TILEFNI TIL ÁFRAMHALD-
ANDI RANNSÓKNAR
Með þessu er komið það sem
koma þurfi, möguleiki til þess
að kanna þetta mál af réttvís-
innar hálfu alveg ofan í kjölinn
enda vitað mál, ef marka mætti
þær frásagnir og þann orðróð,
sem gekk, að strax og slík rann-
SÓkn hæfist, sem hv. þm. Str.
(Herm. J.) óskaði eftir, þá mundi
sjálft aðalmálið dragast þar inn
í. —
Vitanlega var ómögulegt fyr-
ir dómsmálastjórnina að láta það
'líðast, eftir' að fram kemur, að
löggiltur endurskoðandi lýsir því
yfir fyrir dómi, að hann hafi
ekki fengið rétt gögn til þess að
gera bókhaldið eftir, að slíkt
yrði ekki rannsakað til hlítar.
Þá varð að halda áfram, þar var
komið það tilefni til áframhald-
andi rannsóknar, sem ég gerði
ráð fyrir í rannsóknarfyrirskip
un minni.
DYRNAR OPNAÐAR
Um þetta mál skal ég svo ekki
frekar ræða á þessu stigi. Ég vil
ekki vera með ásakanir á neinn
í þessum efnum á þessu stigi.
Ég tel, að það moldviðri, sem
uþp um þetta hefur verið þyrl-
að, sé að ýmsu leyti skiljanlegt,
vegna þess, að þegar slíkir at-
burðir gerast, að í fyrirtæki, ekki
veigameira heldur en þessi búð
niðri í Austurstræti er, tapast
jafn margar milljónir eins og
þar hafa tapast, þá er ekki að-
alatriðið fyrir fjármálastofnanir
þjóðarinnar að hugsa um, hvort
þær tapi einni milljón meira
eða minna á því fyrirtæki, held-
ur að kanna það til hlítar, hvern
ig á þessu stendur, og hvort hér
er um að ræða víðtækari mein-
semd í okkar fjármálalífi held-
ur en við áður höfðum gert okk-
ur grein fyrir.
Ég fagna því mjög, ekki að
þessi ósköp skuli hafa gerzt,
heldur fagna ég því, að nú
skuli vera búið að opna þær
dyr, sem áður var gerð tii-
raun til þess að loka, um leið
og ég fagna því, að þessi til-
laga, sem hér er borin fram,
skuli væntanlega ná sam-
þykki, hafa hlotið a. m. k.
einróma stuðning n., vegna
þess, að almenningur á heimt
ingu á því, að hér sé gengið
alveg milli bols og höfuðs á
spillingu, ef um spillingu er
að ræða, og ef um ósannan
söguburð er að ræða, þá eiga
þeir, sem fyrir röngum sök-
um eru hafðir, einnig rétt á
því að verða hreinsaðir.
689 kr. fyrfr 9 réffa
ÚRSLIT leikjanna á laugardag:
Aston Villa 3 — WBA 0 1
Blackpool 2 — Leicester 0 1
Bolton 0 — Cardiff 0 x
Charlton 0 — Chelsea 2 2
Huddersfld 0 — Manch. City 0 x
Manch. Utd 1 — Everton 2 2
Portsmouth 0 — Burnley 2 2
Sheff. Wedn 2 — Preston 0 1
Sunderland 0 — Arsenal 1 2
Tottenham 5 — Sheff. Utd 0 1
Wólves 2 — Newcastie 2 x
Derby 0 — Birmingham 0 x
Vegna mjög óvæntra úrslita á
laugardag i ensku deilda-
keppninni voru 9 réttir leikir
bezti áraneurinn í 11. leikviku.
Komu fram 2 seðiar með 9 rét.tum
og eru báðir með föstum röðum,
er vinningur fyrir annan 689 kr.
en fyrir hinn 606 kr., en það er
einmitt á óvæntum úrslitum sem
fastar raðir revnast bezt.
Vinningar skiptust þannig: 1.
vinningur: 440 kr. fyrir 9 rétta
(2), 2. vinningur: 83 kr. fyrir 8
rétta (21).
UNDAN farnar vikur hafa öðru
hverju verið að birtast grein-
ar í blöðunum, fyrst í Tímanum
og nú síðar í Morgunblaðinu um
mæðiveikina og niðurskurð henn
ar vegna á þrem bæjum í Hjalta-
dal. Það er ekki ætlun mín að
ræða þessar greinar, þó hafa þær
orðið til þess að ég réðst í að
spjalla um þessi mál.
Haustið 1949 fór fram niður-
skurður á sauðfé hér í Skaga-
firði austan Héraðsvatna, svo og
í Eyjafirði. Áður en til niður-
skurðar kom, hafði bæði garna-
veiki og mæðiveiki geisað hér
um nokkurn hluta svæðisins með
þeim afleiðingum að margir
bændur voru að verða sauðlaus-
ir. Virtist gjörsamlega vonlaust
að stunda sauðfjárbúskap, ef
þessum plágum yrði ekki aflétt.
Af öryggisástæðum var ákveð-
ið að hafa svæðið sauðlaust í eitt
ár. Haustið 1950 var svo hafizt
handa um fjárkaup. Fjárskipta-
svæðinu var skipt niður í fjár-
kaupasvæði, þannig að einn eða
fleiri hreppar skyldu vinna sam-
an við fjárkaupin. Hvert svæði
fékk svo ákveðið nafn. Eitt þess-
ara svæða verður aðallega gert
hér að umræðuefni. Það hlaut
nafnið Hofsóssvæði og læt ég það
halda því nafni hér. Hofsóssvæði
náði yfir þessa fjóra hreppa í
Skagafirði: Viðvíkur-, Hóla-,
Hofs- og Hofsóshreppa.
Menn af þessu svæði voru
sendir til fjárkaupa í Stranda-
sýslu og ísafjarðarsýslu. Þaðan
var svo fluttur fríður og hraust-
legur fjárstofn. Nú sáu bændur
roða fyrir nýjum degi, sem boð-
aði bjartari framtíð og batnandi
hag.
Brátt syrti í lofti. Mæðiveiki
kom upp á Hólmavík haustið
1951. — En einmitt þar, og í ná-
lægum sveitum höfðu bændur á
Hofsóssvæði keypt hinn nýja
fjárstofn haustið áður.
Þótti nú líklegt að mæðiveikin
væri komin í Skagafjörð aftur,
með hinu vestankeypta fé. Heyrð
ust þá þegar raddir um það hér
heima að réttast væri að slátra
öllu fé á Hofsóssvæði strax, svo
ekki hlytist verra af. Ekki var
málinu þó hreyft opinberlega,
enda bárust nú fregnir frá þeim,
sem þessum málum réðu, að ekki
yrði gripið til slíkra ráða. Hins
vegar var ákveðið að hafa strangt
eftirlit með heilbrigði fjárins. —
Næsta vetur var sendur maður
frá sauðfjárveikivörnum til að
skoða hér féð, en sú skoðun
leiddi ekkert grunsamt í ljós.
Eftir þetta hefur víst ekki þótt
ómaksins vert að halda þessu
eftirliti áfram a. m. k. kom eng-
inn sendimaður aftur, en hver
látinn sjá um sig í þessu efni.
Það skal ekki lastað að ekki
var gripið til niðurskurðar hust-
ið 1951, því vissulega gat sú von
átt rétt á sér, að heilladísin hefði
forðað okkur frá að kaupa mæði-
veikina með fénu haustið áður.
Hitt verður að teljast mikil ó-
gæfa, að eftirlitinu var ekki hald
ið áfram. Ef þáð hefði verið gert
mætti ætla að mæðiveikin hefði
fundizt mun fyrr en raun varð á,
en s.l. haust kom veikin upp í
Hlíð í Hjaltadal. Var brugðið við
og öllu fénu þar slátrað. Við ýtar-
lega rannsókn, sem fram fór á
lungum fjárins, fundust mæði-
veikiseinkenni í tveim eða þrem
kindum. Nokkrum dögum síðar
var enn slátrað fé frá tveim bæj-
um, sem mestar samgöngur höfðu
við Hlíðarféð. Sá niðurskurður
leiddi ekkert grunsamlegt í ljós.
Nú rétt fyrir jólin var lokið
við að rannsaka allt fullorðið fé
hér á Hofsóssvæði. Er mér sagt
að ekkert grunsamt hafi fundizt.
Ekki veit ég hvað mikið má
treysta á slíka rannsókn, en hitt
er víst að hinn trausti og dug-
mikli bóndi, Ágúst Jónsson á
Hofi í Vatnsdal, hefur fram-
kvæmt hana af fyllstu trú-
mennsku.
Þessi hagstæða útkoma sannar
þó engan vegin að smitun hafi
ekki átt sér stað, því að vitað er
að all-langur tími getur liðið frá
sýkingu þar til sjúkleg einkenni
koma í ljós. — Þó gefur hún
manni von um að sýking frá Hlíð
geti verið mjög lítil. Nú er jörðin
Hlíð þannig í sveit sett að mikill
fjöldi fjár hlýtur að fara þar um
á leið sinni í sumarhaga. Það er
því óhugsandi annað en kindur
neðan úr Hjaltadal og Viðvíkur-
sveit hafi komið all-mikið saman
við Hlíðarféð í samanrekstrum,
bæði haust og vor. Það er því
hending, sem ræður hvort sú
kind, sem kann að hafa smitazt,
er fremur frá næstu bæjum eða
lengra að.
Við megum ekki láta það
glepja okkur sýn þó veikin fynd-
ist ekki við niðurskurð á næstu
bæjum, heldur búast við að hún
kunni að hafa borizt til fjarlæg-
ari bæja, og haga okkur sam-
. kvæmt því.
j Nú veltum við þeirri spurningu
fyrir okkur hvað eigi að gera til
að útrýma veikinni? Þó ég búist
j varla við, að þeir háu herrar,
sem þessum málum ráða, kæri
| sig um að hlusta á raddir, sem
kunna að heyrast utan af lands-
byggðinni ræðst ég þó í að leggja
orð í belg. Hér tala menn aðal-
lega um tvær eða þrjár leiðir. í
fjrrsta lagi, fjárskiptL Búast sem
sé við, að veikin hafi ekki ein-
ungis breiðst út frá Hlíð, heldur
hafi hún komið í fleiri kindum
að vestan, og sé því á hægri upp-
siglingu til og frá um svæðið. Ef
þessi leið yrði farin, væri ekki
nóg að hafa fjárskipti í þeim
fjórum hreppum, sem hér hafa
verið nefndir Hofsóssvæði, held-
ur yrði að bæta við Akrahreppi,
því að all-miklar fjársamgöngur
hafa verið við þessa hreppa og
svo hafa verið fluttar þangað
kindur af þessu svæði. Ef að
niðurskurði yrði mætti teljast
öruggt að mæðiveikinni yrði út-
rýmt. Á þessu svæði munu nú
vera hátt í 20 þús. fjár. Það er
því engin smáræðis fórn, sem
bæði ríkið og viðkomandi bænd-
ur yrðu að færa.
Önnur leiðin er þessi: Gera ráð
fyrir að mæðiveikin hafi aðeins
borizt að vestan með þeirri einu
kind í Hlíð, sem þegar er dauð.
Grunaða svæðið yrði þá aðeins
það, sem mesta möguleika hafði
til að smitazt frá Hlíð. En það eru
Hóla- og Viðvíkurhreppar — Að
vísu eru margir bæir á þessu
svæði, sem ekki hafa haft fjár-
samgöngur við Hlíð. En þar, sem
þessir tveir hreppa eru eitt upp-
rekstrarfélag, verður eitt yfir þá
báða að ganga. Það, sem þarf að
gera, er að hindra svo sem auðið
er, að fé úr nálægum sveitum
gangi saman við hið grunaða fé.
Það yrði því áreiðanlega mjög
þýðingarmikið að setja upp tvær
j varnargirðingar. Önnur yrði á
I hreppamörkum milli Akra- og
! Viðvíkurhrepps. Yrði þá girt úr
' varnargirðingu þeirri, sem nú er
meðfram Héraðsvötnum og þvert
upp fjallið milli Svaðastaða og
Dýrfinnustaða og þar á fjalls-
brún.
Hin girðingin næði frá Kolkuós
upp með ánni Kolku að upp-
rekstrarmerkjum milli Hóla- og
Hofshrepps, síðan eftir þeim upp
á fjallsbrún fyrir norðanÚlfsskjöl
og þaðan á eystri brún fjallsins.
Uppi á fjöllunum er vonlaust að
girða, þau eru óralöng og tor-
sótt. Girðingar þessar, sem sam-
tals verða ca. 20 km langar, koma
í veg fyrir að fé fari eftir byggð
og fjallahlíðum út af þessu svæði
eða inn á það. Hjá hinu verður
svo ekki komizt að eitthvað af fé
fari yfir fjöllin, en því yrði að
slátra, svo sem venja er, með það
fé, sem fer yfir varðlínur Þessar
girðingar gera áreiðanlega mikið
gagn meðan beðið er eftir fullri
vissu um það hvort veikin hefur
borizt frá Hlíð eða ekki. En ef
svo færi að ný mæðiveikitilfelli
kæmu í ljós á næstu árum, inni
í þessu hólfi, kæmi varla annað
til mála en hafa fjárskipti í því.
Þriðja leiðin er þessi: Láta allt
danka, halda aðeins uppi ein-
hverju lítilfjörlegu eftirliti. Ég
ræði þessa leið ekki frekar, tel
hana ófæra, en nefni hana aðeins
sem broslegt dæmi um hvað úr-
ræðalausum mönnum getur dott-
ið í hug.
Ýmislegt fleira mætti nefna,
sem gæti orðið til þess að draga
úr sýkingarhættu, t.d. það hvort
ekki ætti hiklaust að banna að
kindur séu seldar og fluttar bæja
í milli, oftast er þessi verzlun
þannig, að menn kaupa eina eða
fáeinar kindur meira sér til gam-
ans en gagns. Reynslan frá síðast
liðnu hausti ætti að verða okkur
harkaleg áminning um að fara
varlega í þessu efni.
Nú líður óðum að því, að sauð-
fjársjúkdómanefnd taki ákvörð-
un um það hvað eigi að gera.
Enginn veit nú hvað það verður,
en hitt er víst að hér duga engin
vettlingatök, voði er fyrir dyrum
•og allir horfa með ugg til þeirrar
framtíðar, sem blasir við, ef
mæðiveikin nær aftur þeim völd-
um í landinu, sem hún hafði fyrir
fjárskiptin.
Að lokum vil ég beina máli
mínu til þeirra manna, sem eiga
að varða veginn út úr vandræð-
unum.
Gerið ykkur vel ljóst, að verði
mæðiveikinni ekki útrýmt af
þessu svæði, hlýtur hún mjög
bráðlega að berast fram í Akra-
hrepp. Þaðan mun hún halda
norður í Öxnadal og Hörgárdal,
en þangað gengur fé Akrahrepps-
bænda á sumrin, svo hundruðum
skiptir. Úr því á veikin vafalaust
greiðar leiðir austur Eyjafjörð og
Þingeyjarsýslur.
Sigurður Sigurðsson,
Sleitustöðum.
Vorið sfaff i
Frakklandi
VEGNA hinnar fyrirhuguðu ferð
ar Orlofs „Stefnumót við vorið“,
sem leggur af stað 12. apríl og
liggur um Danmörku, Þýzkaland,
Sviss, ítalíu og Frakkland, hefur
skrifstofan gjört sér mikið far
um að fylgjast með öllum vor-
merkjum þar syðra og eru eftir-
farandi upplýsingar niðurstöður
þeirra rannsókna.
Vorið virðist komið fyrir al-
vöru á Italíu og í Suður-Frakk-
landi, og síðustu daga hefur hití
inn farið stighækkandi, enda sunn
an þeyr yfir Miðjarðarhafið. Á
miðnætti í fyrrinótt mældist hiti
í Marseille í Suður-Frakklandi 13
stig, en á baðstaðnum Nice var
hann 12 stig á sama tíma. Hitinn
á daginn er eðliléga mikið hærri.
Á Italíu var svipað veður.
Vorið er á hraðri ferð norður
eftir Evrópu, og var um hádegi
á sunnudag inni í Mið-Frakk-
landi.
Ef engin óvenjuleg tíðindi ger-
ast hvað veðurfar snertir, verður
allur gróður í blóma innan tveggja
vikna.
Orlof mun fylgjast með veðrinu
á þeim stöðum, sem ferðahónur-
inn fer um, svo áð sem bezt verði
trvtrgt. að sneytt verði hjá þeim
stöðum, þar sem veðrið er ekki
gott.
HÚSAVÍK, 21. marz: Hér er nú
versta veður sem komið hefur á
þessum vetri. Stormur og stórhríð
sem birgir svo allt skyggni, að
tæplega sér milli húsanna. Hér
úti fyrir er stór s.jór og liggur
Hekla hér og ætlar að bíða birtu.
Hún gat veðurs vegna ekki kom-
ið við á Eaufarhöfn og fór því
til Kópaskers.
Veðurstofan spáir áframhald-
Framh. af bls. 1
starfsmönnum Bofors her-
gagnaverksmiðjanna í Karl-
skoga var handtekinn og
einnig kona nokkur, frú Asta
Olofsson, 47 ára að aldri, bú-
sett þar í borg. Frúin er gift
einum af meiriháttar kaup-
sýslumönnum bæjarins, og
virðist eiginmaðurinn ekkert
hafa vitað um samband frú-
arinnar við hermálasendiráðs-
fulltrúa Tékka í Svíþjóð,
Frantisek Nemec. Lögreglan
skýrir svo frá, að fyrir rétti
hafi hún afsakað sig með því,
að hún hefði ekki getað stað-
izt hinn glæsilega einkennis-
búning Nemecs.
Frú Oiofsson og starfsmað-
ur Bofors-verksmiðjanna hafa
nú verið látin iaus vegna
skorts á sönnunum gegn þeim.
★ KAPTEINN OG
VEITING AM AÐ UR
Annars hafa opinber yfirvöld
engar upplýsingar gefið unj
játningar handtekinna manna, en
saksóknari ríkisins. ákvað. .í gær
að krefjast íangelsunar tveggja
þeirra fjögurra manna, er handt
teknir voru í Stokkhólmi. Tveir
þeirra hafa eindregið neitað, að
þeir væru sekir um njósnastarf-
semi, en hinir tveir hafa viður-
kennt sekt sína í ýmsum atriðum.
Einn Stokkhólmsbúanna • er
Nils Otto Örtenblad, varaliðskap-
teinn úr stórskotaliðinu og hlut-
hafi í litlu veitingahúsi í Klara-
hverfinu. Lögreglan álítur, að
njósnararnir hafi átt fund í þessu
veitingahúsi, og vonast til að
nöfn og símanúmer er krotuð
hafa verið á borðdúka veitinga-
hússins geti orðið til nokkurrar
leiðbeiningar.
Paul Lahovary, bankaritari af
tékkneskum ættum, hefur einnig
játað sekt sína, og hafa hann og
Örtenblad verið settir í gæzlu-
varðhald.
Tékkneskur hljómlistarmaður,
búsettur í Malmö, var handtek-
inn af sænsku rannsóknarlög-
reglunni, en hefur ekkert viljað
láta uppi, þó að hann eigi mjög
erfitt með að skýra nægjanlega
stöðugar ferðir sínar milli mikil-
vægustu hergagnaverksmiðjanna
í Svíþjóð. Rannsóknarlögreglan
álítur hann hafa aflað mjög þýð-
ingarmikilla gagna fyrir þennan
skipulagða njósnahring.
★ SÆNSKA STJÓRNIN
MÓTMÆLIR
Utanríkisráðuneytið sá sig
neytt til að krefjast þess af sendi-
herra Tékka, Vlcek, að tveim af
i starfsmönnum sendiráðsins, vara-
hermálafulltrúanum, Zdenek
Jansa, kapteini, og bifreiðastjór-
' anum Sladek, yrði þegar vísað úr
landi. Lýsti utanríkisráðuneytið
þá ásamt Frantisec Nemec per-
sonae non gratae í Svíþjóð.
‘Jafnframt sendi sænska
stjórnin sendiherrum Tékka
og Rúmena í Stokkhólmi mót-
mæli í tilefni af því, að starfs-
menn sendiráðanna hefðu
gerzt sekir um njósnir þar í
landi.
Bæði Jansa og Sladek hafa
neitað að þeir hefðu á nokkurn
hátt tekið þátt í njósnastarfsem-
inni í Svíþjóð. Lýsti Jansa yfir
því, að ferðir þær, er hann tókst
á hendur um stór landsvæði í
Svíþjóð, hafi haft þann tilgang
einan að sjá landið.
★ ★
Mörg hlöð í Svíþjóð hafa
krafizt, þess, að stjórnarerind-
rekar erlendra ríkja fái ekki
að fara algjörlega frjálsir
ferða sinna um Svíþjóð, held-
ur verði þeir að sæta samskon-
ar ákvæðum í þessu efni og
sænskir stjórnarerindrekar
verða að gera í þeirra heima
löndum. Leiðtogi bændaflokks
ins í sænska þjóðþinginu tók
undir þessa kröfu og fór
fram á það við utanríkisráðu-
neytið, að gerðar yrðu ráð-
stafanir þar að lútandi.