Morgunblaðið - 05.04.1955, Blaðsíða 8

8
Þriðjudagur 5. apríl 1955
MORGUNBLAÐIÐ

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
iA
Því rækta sunnlenzkir bændur
ekki fóðurkorn ?
Þannig spyr Wilhclm Anderson frá Hemlu
■ i
Oflun nýrrn tæfcjn 09
rekstrnrnfhoma atvinnuveganna
ENDA þótt segja megi, að næg
og góð atvinna hafi verið í flest-
um landshlutum undanfarið, er
þó vitað, að víða er mikil nauðsyn
á öflun nýrra atvinnutækja.
FjÖldi fóiks í kaupstöðum og
sjávarþorpum út um land, hefur
orðið að sækja atvinnu sína hing-
að suður til Reykjavíkur og
Keflavíkurflugvallar vegna þess,
að næg tæki voru ekki fyrir
hendi í heimahögum þess, til
þess að tryggja þar öllum var-
anlega atvinnu allt árið.
Af hálfu ríkisvaldsins hefur
ríkt skilningur á því, að nauðsyn
bæri til þess, að bæta úr þessari
þörf fyrir fleiri atvinnutæki.
Sézt það gleggst á því, að stór
hluti nýsköpunartogaranna, er
nú gerður út í verstöðvum víðs-
vegar um land. Hefur stórkost-
]eg atvinnubót orðið af rekstri
hinna nýju skipa.
Mikili áhugi ríkir fyrir því,
að afla fleiri togara og annarra
fiskiskipa til þeirra staða, sem
nú skortir framleiðslutæki til
þess að fullnægja atvinnuþörf
fólksins. í því sambandi verð-
ur ekki komist hjá, að benda
á það, að til þess að ný tæki
geti komið að fullu gagni, og
veitt þá atvinnu, sem fólkið
vantar, þarf rekstur þeirra að
vera tryggður. Það er lítil at-
vinnubót, að nýjum skipum
sem ekki er hægt að reka
vegna þess að fyrirsjáanlegt
stórtap er á rekstri þeirra.
Við íslendingar verðum að
gæta þess í okkar mikla og lofs-
verða áhuga fyrir uppbyggingu
atvinnuvega okkar, og öflun
nýrra tækja, að hitt er ekki síð-
ur þýðirigarmikið að tryggja
öruggan og heilbrigðan rekstur
þeirra. Það höfum við því mið-
ur ekki pert nægilega vel til
þessa. Það er t. d. hörmuleg stað-
reynd, að nú skuli þurfa að
leggja á þunga skatta, til þess
að gera ríkinu kleift, að borga
2000 kr. á dag með rekstri hvers
nýsköpunartogara. Um það hafði
menn ekki dreymt þegar þessi
nýju og glæsilegu skip voru að
sigia til heimahafna sinna, og
var fagnað þar af mikilli bjart-
uýni og -'nnileik fólksins, sem
tengdi miklar vonir við útgerð
þeirra. Þannig getur þessi þjóð
ekki leyft sér að halda áfram.
Það er hrein fjarstæða að
ríkissjóður geti til lengdar
gefið stórfé með afkastamestu
framleiðslutækjum lands-
manna. Við verðum að skilja
það, að það er ekki hægt að
njóta atvinnuöryggis í skjóii
hallareksturs bjargræðisvega
okkar.
Slíkt hlýtur að enda með
skelfingu. Og þlað hefur gert
það. Atvinnuleysið er óumflýj-
anlegur fylgifiskur í kjölfar
slíks ástands. Verðfelling pen-
inganna kemur á eftir. Þetta gerð
ist árið 1939 og þetta gerðist í
ársbyrjun 1950. Við förum þess-
vegna ekki í einar grafgötur um
það, hverjar afleiðingarnar verða
af því að ofreyna burðarþol fram
leiðslutækjanna með of miklum
tilkostnaði þeirra.
Það er óþarft að fjölyrða um
það, hverjir beri ábyrgðina á
því, að óvarlega og óviturlega
hefur verið stefnt í þessum efn-
, um. Á það nægir að minna, að
Sjálfstæðismenn, sem forystuna
hafa haft um hina miklu atvinnu
lífsuppbyggingu, hafa aldrei hik-
að við að vara þjóðina við halla-
rekstrinum og afleiðingum hans.
Fyrir þær aðvaranir hefur þeim
að vísu verið borin á brýn
„verkalýðsfjandskapur". Þanmg
er hlutunum snúið við. |
Allir hugsandi menn vita,
að góð lífskjör almennings í
landinu byggjast fyrst og
fremst á því, að öll þau tæki,
sem þjóðin á séu rekin allt
árið, þannig að þau skapi var-
anlega atvinnu. Hið árstíða-
bundna atvinnuleysi er versti
óvinur verkafólksins, sjó-
manna og iðnaðarfólks við
sjávarsíðuna. Gegn þeim óvini
hafa Sjálfstæðismenn haldið
uppi harðri baráttu. Stundum
hefur þeim tekizt að reka
hann á flótta. Þá hefur ríkt
góðæri og velsæld. En þegar
hallareksturinn hefur haldið
innreið sína að nýju hefur at-
vinnuleysisdraugurinn skotið
upp hausnum.
Til þess eru vítin að varast
þau. Atvinnutækin eiga að borga
eins hátt kaupgjald og þau geta.
Það er þýðingarlaust að spenna
bogann hærra Við það skapast
engar kjarabætur nema að síð-
ur sé.
Gjaldeyrlsfekjur af
ferðamöRmim
IS K Ý R S L U frá Sameinuðu
þjóðunum er frá því skýrt, að
þjóðir Vestur-Evrópu hafi und-
anfarið aukið dollaratekjur sinar
af ferðamönnum úr 225 milljón-
um dollara árið 1950 í rúmlega
330 milljónir dollara árið 1954.
Ef fargjöld eru reiknuð með er
talið víst að Evrópuþjóðir mum
hafa rúmlega 1,5 milljarð doll-
ara tekjur af erlendum ferða-
mönnum árið 1955. Eru það um
25 milljarðar ísl. króna. |
Aðalferðamannalöndin eru ’
Bretland, Þýzkaland, Ítalía,
Frakkland og Noregur. Unnið er
að því meðal margra Evrópu-
þjóða að greiða fyrir heimsókn-
um ferðamanna til þeirra. Meðal
ráðstafana, sem gerðar eru má 1
nefna aukna samvinnu milli
þjóða um ferðalög, gagnkvæmar
upplýsingar, aukin kynni milli
þjóða, aukna fjárfestingu til gisti
húsabygginga og annarra þæg-
inda fyrir ferðamenn. Ennfrem-
ur er reynt að gera vegabréfa-
áritun auðveldari og ódýrari en
hún er nú víða um lönd, og stuðl-
að að frjálsari gjaldeyrisyfir-
færslum. Þá er og unnið að því
að auðvelda tollafgreiðslu og bif-
reiðaflutning milli landa.
Af þessu er auðsætt, að jafn-
vel ríkar þjóðir leggja á það
mikla áherzlu að auka gjaldeyris-
tekjur sínar af heimsóknum er-
lendra ferðamanna. Færi vissu-
lega vel á því, að við íslendingar
kynntum okkur þessa skýrslu S.
Þ. og reyndum að gera eitthvað
raunhæft til að bæta úr því ó-
fremdarástandi, sem ríkir í ferða-
málum hér á landi.
Hér virðist aðaláherzlan
hafa verið lögð á það að láta
eina ferðaskrifstofu, sem rek-
in er af ríkinu hafa einokun
á fyrirgreiðslu við erlenda
ferðamenn. Við það situr.
VIKUNA sem leið dvaldi hér
starfsmaður í landbúnaðar-
ráðuneytinu í Washington, Mr.
Wilhelm Anderson, sérfræðingur
ráðuneytisins í því er við kemur
búnaðarmálum í Asíu.
Morgunblaðið sannfrétti að
Wilhelm þessi væri norrænni en
starf hans og staða bendir til og
náði tali af manninum.
— Hvað er um það að þú sért
af íslenzku bergi brotinn’
— Já, vissulega, meira að segja
Rangæingur í föðurætt og Skag-
firðingur í móðurætt. Réttu nafni
heiti ég Vilhelm Sigurðsson
Andréssonar. Faðir minn Sigurð-
ur Andrésson, einn hinna mörgu
systkina frá Hemlu í Landeyjum,
fór til Ameríku 1886. Hann bjó
ýmist í Minnesota, og þar er ég
fæddur, eða í Norður Dakota og
Manitoba, en síðast vestur á
Strönd, sem við köllum. Hann
giftist vestra Ólínu Maríu Björns-
dóttur Jónssonar frá Frostastöð-
um í Skagafirði. Systkini föður
míns lifðu öll og dóu hér á ís-
landi. Á ég því fjölda systkina-
barna hér, t. d. Ágúst bónda í
Hemlu, Andrés Andrésson klæð-
skera og kaupmann hér í borg og
marga fl.
HEFUR VÍÐA FARIÐ
— Hefur þú aldrei komið til
íslands áður?
— Nei, ég ólst upp að mestu í
Minnesota, lauk fyrst námi í guð-
fræði, því að Rögnvaldur heitinn
Pétursson frændi minn vildi gera
úr mér prest. Síðar tók ég doktor-
próf í heimspeki við háskólann í
Chicago, og loks stundaði ég nám
í búnaðarhagfræði við háskól-
ann í Manitoba. Á undanförnum
árum hefi ég ferðast nokkuð mik-
ið fyrir landbúnaðarráðunevtið,
mest til Asiulanda og Afríku,
var t. d. 5 ár í Koreu, en til fs-
iands hefi ég aldrei getað komist.
Eg hefi þó kynnst nokkrum bún-
aðarmönnum héðan eins og t. d.
R.unólfi heitnum Sveinssyni og
Árna G. Eylands, hann hefi ég
Wilhelm Anderson.
I
þekkt og háft samband við síðan
1945. — Nú í febrúar marz var
ég á ráðstefnu í Sviss, sem full-
trúi Bandaríkjanna og þá stóðst
ég ekki mátið að skreppa hingað
fáeina daga, mig hefir alltaf lang-
að svo mikið til að sjá Rangár-
vallasýslu og Hemlu.
— Hefir þér þá orðið að ósk
þinni, og eru ánægður með kom-
una?
— Já, og meira en það. Árni
Eylands í landbúnaðarráðuneyt-
inu og frú hans fóru fneð mig
tveggja daga ferð austur og
Andrés frændi minn var einnig
með í förinni. Það var mjög
skemmtileg og stórfróðleg ferð
fyrir mig og ég hitti margt ætt-
menna minna þar.
— Hvað skoðuðuð þið helzt í
förinni?
— Við komum að Selfossi,
Heilu og á Hvolsvöll, að Ægissíðu
og fórum niður í fjóshellirinn, að
Sámsstöðum og Gunnarsholti,
ókum fram hjá Hlíðarenda og inn
X/Lf'jahandi óhri^ar:
Á sunnudags rölti.
ÞAÐ voru margir á ferli á göt-
um Reykjavíkur s.l. sunnu-
dag. Sunnudagsbúið fólk, sumir
hverjir vorklæddir, enda var
hlýtt og Vorlegt í veðri, eigin-
lega fyrsti dagurinn í ár, sem
verulegt vorbragð er að. Margir
höfðu gripið tækifærið og farið
út úr bænum, upp til fjalla í
skíða- eða gönguferðir — það
voru auðvitað þeir allra hólpn-
ustu. Hinir, sem heima voru, létu
sér nægja að fara í gönguferð í
bænum, vestur að sjó, niður að
höfn eða eitthvað annað.
Já, margir gerðu sér ferð niður
að höfn. Þar eru óvenjulega
mörg skipanna okkar um þessar
mundir. Þar lágu fjórir „Foss-
anna“ hlið við hlið og tveir eða
þrír annars staðar í höfninni —
allir hlaðnir varningi, sem ekki
má hreyfa við til uppskipunar
meðan verkfallið er óleyst. Víst
er ánægjulegt að horfa á þessi
tígulegu og fallegu skip okkar
svo mörg saman komin enda þótt
ástæðurnar, sem að baki liggja,
séu ekki eins skemmtilegar.
Mikið af gangandi fólki.
EN svo voru það aðrir, sem tóku
reiðskjóta sína og riðu út. Á
vegunum utan við bæinn sást
fjöldi ríðandi fólks, sem notað
hafði sér veðurblíðuna til að fá
sér sprett. Já, það var óvenju-
lega mikil umferð á vegunum
þarna fyrir utan bæinn um miðj-
an daginn, og áberandi var hve
margir voru fótgangandi. Heilar
fylkingar af fólki, börnum og
fullorðnum, fylltu bókstaflega
veginn á köflum. Og á því var
tvöföid — ef til vill þreföld —
skýring: Þetta blíðskaparsunnu-
dagsveður, engir strætisvagnar,
vegna verkfallsins og margir
komnir í þrot með benzín, vegna
verkfallsins sömuleiðis. — En
það var samt engan sút að sjá á
fólkinu og krakkarnir hoppuðu
um kátir og sprækir, eins og vera
ber á sólríkum aprildegi.
Umferðartruflun austur
við Geitháls.
AUSTUR við Geitháls höfðu
nokkrir verkfallsverðir reist
sér virki og ollu nokkurri trufl-
un á umferðinni á veginum með
því að stöðva bifreiðar á leið
sinni, sérstaklega áætlunarbif-
reiðar, sem komu að austan á
leið í bæinn, ef ske kynni að þær
væru að flytja einhverja „bann-
vöru“ í bæinn. Mönnum fannst
þetta heldur bíræfið tiltæki af
þeim verkfallsmönnum, enda gert
án allrar lagalegrar heimildar.
Mátti enda sjá það á piltunum
þarna í Geithálsvirkinu, að þeir
voru ekki alveg á því hreina í
embættisrekstrinum.
að Múlakoti. Skoðuðum tilrauna-
búið í Laugardælum og Mjólkur-
bú Flóamanna og gróðurhús í
Hveragerði, og síðast en ekki sízt
gistum við í Hemlu hjá Ágúst
frænda mínum.
HVERNIG LÝST ÞÉR
Á LANDIÐ?
— Hvernig lýst þér svo á bún-
aðarskilyrðin hér og búskapinn?
— Ég er undrandi yfir víðátt-
unni. Árni Eylands hafði sagt
mér að það væri ekki búið að
rækta nema um 5% af því landi
sem er ræktanlegt. Ég skildi þetta
ekki almennilega, en nú skil ég
það. Ég sá hinar miklu fram-
ræsluframkvæmdir sem eru und-
irstaða áframhaldandi ræktunar,
og hve afskaplega mikið er ó-
unnið. En ég sá líka að það er
búið að gera mikið. Ég er t. d.
hissa á hve vel er byggt mjög
víða, sérstaklega íbúðarhúsin
nýju, þau eru fullkomlega sam-
bærileg við það sem gerist í
sveitum vestra og líklega meira
en það.
— Það er nú gott og blessað, en
það sem okkur langar til að vita,
er hvað þú segir um öll þessi
boðorð, hvernig þér sem búnað-
arsérfræðingi, sem víða hefir
farið, líst á sjálfan búskapinn,
sem verulegur hluti þjóðarinnar
þarf á, og ætlar að lifa á í fram-
tíðinni.
— Um það mega útlendir menn
eins og ég dæma varlega, þó
þeim gefist tækifæri að litast hér
um fáeina daga, jafnvel þó þeir
séu sérfræðingar. En það geta
vaknað margar spurningar hjá
manni við að sjá búskapinn hér
og víðáttuna og viðbrögðin hvern
ig þið takið á hlutunum, og eruð
auðsjáanlega ekki smátækir, um
það ber vott margt sem gert er.
ÞVÍ RÆKTA BÆNDUR
EKKIFÓÐURKORN?
Ég kom að Sámstöðum og þótti
mér stórfróðlegt að ræða við
Klemens tilraunastjóra og sjá
hvað þarna hefir verið gert á 27
árum. Merkilegast þótti mér að
sjá og heyra að hann ræktar bygg
og hafra, svo fullum fetum að það
hefir ekki komið fyrir nema einu
sinni á 28 árum að kornið hefir
frosið. Bygg og hafrar sem ég sá
var þungt og fallegt korn. Þar
ofan á bætist svo að meðalupp-
skeran er engu minni en hjá okk-
ur vestra.
Þið flytjið inn kolvetnafóður-
bæti fyrir tugi milljóna — eggja-
hvítuna hafið þið i landinu í
góðu fiskimjöli og síldarmjöli.
Eftir að hafa séð það sem ég
sá á Sámsstöðum verður mér að
spyrja bæði sjálfan mig og ykk-
ur: því rækta bændur á suður-
landsundirlendinu ekki sjálfir
þann kolvetnafóðurbæti sem þeir
þurfa að nota. Ég held að fram-
eiðslan yrði ódýrari með þvi móti
og þetta yrði til þjóðarhags. Og
því sjá bændur í nágrenni Sáms-
staða sér ekki hag í því að gera
það sem Klemens græðir á að
gera?
Ég kom að Gunnarsholti og sá
hinar miklu sandauðnir, og líka
hinar miklu grassléttur, og ég
sá nautahjörðina, hálfblendinga
með Galowayblóð í æðum og ein-
kenni. Mér varð að spyrja: því
flytjið þið ekki inn sæði til þess
að koma upp hreinni stofni holda
nauta? Mér lízt vel á að gera
þarna tilraunir með hjarðbúskap
og holdanaut og nota þannig hina
sérstöku aðstöðu sem þarna er, og
mér leist vel á það sem þarna
er verið að gera, en samt er þetta
í háifgerðri sjálfheldu meðan
ekki er flutt inn sæði (eða gripir)
til þess að koma upp hreinkynj-
Framh. á bls. 12