Morgunblaðið - 14.04.1955, Blaðsíða 7

Morgunblaðið - 14.04.1955, Blaðsíða 7
Fimmtudagur 14. npríl 1955 MORGVNBLAÐIÐ Helgi Hjörvar: Kona listamannsins Frú Anna Jónsson sjöhig Sigurður Þórðarson fónskáld EINAR JÓNSSON myndhöggv- ari gerði með fyrstu verkum sínum suður í Róm frumdrög að „Vökumanninum“, manninum sem haldið hefur ævilangan vörð um æskuást sína. Hann situr og vakir, sorgum þreyttur og aldur- hniginn, trúr til dauðans, yfir ástmey sinni frá vori lífsins. Vaka hans heíur verndað hana frá hrörnun og forgengileik tímans og dauðans; síung og fögur er hugsjón hans. Þegar listamaðurinn gerði þessa mynd var hann 28 ára gamall og bar sjálfur í einmana hjarta heita þrá og trega. En norður við Eyrarsund var eftir 17 ára mær, sem hann þráði, og þau hvort annað, þó að fátækt og fjarlægð meinaði þeim að vera saman. Einar Jónsson segir svo sjálfur frá, að þau Anna Jörgensen sáust fyrst á nýársdansi Islendinga þá um veturinn áður. Hann lyfti henni í hrifningu heldur hátt í dansinum og hræddist þá, að hann hefði brotið af sér hylli meyjarinnar. Hún hafði andlit mjallhvítt, í umgerð þykkra og kolsvartra lokka og hann hafði ekki séð neina konu brosa feg- urra brosi. Svo hefur hann sjálf- ur skrifað. En örlög þeirra urðu ein og söm frá þeirri stund. Og örlögin og lífið gerðu lista- manninum aðra mynd, meiri og dýrmætari hans eigin listaverki. Sú mynd er þessi: Hin unga, fríða mær, með augun ljómandi í hrafndökku lokkaflóði, hún situr ævilangt og vakir yfir elskhuga sínum, hinum fágæta, dýrmæta manni, að ekkert megi granda honum, ekkert hindra hann við sitt guðumvígða æviverk. Hún veitir honum ást og traust, blóma æsku sinnar og ærnar framtíðar- vonir um mörg og erfið ár, gerir hans kjör að sínum kjörum, hans kalda land að sínu landi, hans fólk að sínu fólki. Ekki er það gott að maðurinn sé einn, segir Ritningin. Enginn er svo einn sem mikill listamað- ur, haldinn dýrlegum, óljósum draumum um fegurð og stórvirki, bundinn í annan skó örbirgð og vonleysi, algeru skilningsleysi venjulegra manna, utanveltu í þeim heimi, þar sem hver er sjálfum sér næstur. „Björt mey og hrein mér unni ein“, segir þar. En raun elsk- endanna varð þung og löng. Mörgum árum síðar segir Einar: ,,Ég varð að vera eins og ég var og engan veg öðruvísi, þótt Jeiðir til fjár og frama virtust nær ger- samlega lokaðar og ég eygði enga vonarglætu í framtíðinni. En á hinn bóginn var mér það allt of Ijóst og hafði lengi verið, að á þessum ótrygga grunni gat samlíf mitt og unnustunnar ekki hvilt áfram. Beztu ár æsku hennnr liðu, án þess að ég hefði minnstu vón um að geta stofnað okkur heimili; og þó að hún vildi fús- lega bíða svo lengi sem verkast vildi — hafði ég þá nokkurn rétt til að þiggja þá fórn? Var það drengilegt að setja hamingju hennar að veði í því tvísýna tafli sem ég tefldi um framtíð mína? Hún átti æsku, hreysti og fegurð, og frjálsri voru henni allir vegir færir. Hversu þungt sem báðum félli það, urðum við að slíta sam- bandi okkar. Ég sá að það var hið eina rétta. Hún vildi allt fyrir mig gera — og jafnvel það. — í ágúst var ég kominn til Berlín- ar.“ En ári seinna ók hinn snauði listamaður aftur inn á brautar- stöðina í Höfn — og enn beið hún hans þar, hin sama kona. Þau lifðu raunar sína hveiti- brauðsdaga og áttu sitt fyrsta heimili í fátæklegum steinkofa vestur við Hudsonfljót, fimmtán árum eftir að þau sáust í dans- inum. Og þá hin næstu missiri reýhdu þau fyrst bæði, hvað það er að líða ekki fátækt. Þá var hann að gera „Þorfinn karlsefni", fyrir doilara. En alimörgum ár- um seinna fékk iistarnaðurinn loks vinnustofu sína á Skóla- vörðuhæð. Eftir það lokaði hann sig inni, umgekkst ekki heiminn. Einar Jónsson: Konumynd. vann og vann án afiáts. Hann þakkaði guði fyrir hvern dag ! sem honum yrði léður til þess að vinna. Það var i fulla þrjá ára- ! tugi að kona ein hélt vörð um sína æskuást i hamraborginni á Skólavörðuhæð, vakti yfir elsk- * huga æsku sinnar, yfir hverju verki hans, dagiegri farsæld hans, friði og hvíld. Hún veik aldrei af verðinum. Konan, sem slíkt gerði, hún hefur gefið iandi og þjóð iistamannsins harla minnisverða gjöf. I Einar Jónsson segir sjálfur: „ ... ég hafði bundið örlög mín við aðra sál — ungu stúlkunnar, sem ég hafði nýlega kvatt, henn- ar, sem siðar varð lifsförunautur minn, er aldrei brást, en barðist með mér, hughraust, skilningsrík og sterk í gegnum allt andstreymi og erfiðleika; gladdist svo hjart- anlega yfir velgengni minni og veitti mér þá huggun og hvatn- ingu á örðugum einstæðings- stundum, sem hinn fórnandi kær- leikur einn fær gefið.“ qp Frú Anna er fædd í Horsens á Jótlandi 14. april 1885. Bernsku- heimili hennar var í Fredericia, en æskuheimilið í Kaupmanna- , höfn. Hún er í dag stödd á Guil- i fossi, á leið til Danmerkur, að j njóta hins sæia danska vors og i finna gamla vini og ættingja. En síðan mun hún hverfa aftur heim, til hins ferska íslenzka ' sumars, til verka mannsins síns j og minninganna um samlíf þeirra. Á ÞESSUM timamótum í lífi Sigurðar Þórðarsonar, vildi ég vera orðinr svo góður rithöfund- ur, að ég gæti fært í letur, svo að ekki íi’-ndist, söguna um hið mikla og gæfuríka starf þessa fjölvitra og trausta manns, sem er svo gæfusamur, að eiga sér í einu og sama brjósti, strengi mikiis listamanns og það jafn- vægi, sem of marga þeirra skort- ir. En því er ver, mig vantar það vald yfir pennanum, sem slíkt krefst og verða aðrir mér íærari að vinna bað verk. Þegar við Sigurður vorum sam- tímis við lám við Tcnlistarskól- ann í Leipzig fyrir 39 árum. mun hvorugan orkar hafa grunað að það ætti .vrir okku’- að liggja að starfa <aman við sömu stofn- un í áratugi. En sú varð nú samt reyndin, og tel ég það mikið happ fvrir mig, því af. þeim mörgu ágaetismönnum, sem óg hefi átt samieið með um dagana, héfi ég fáa hitt með meiri og ríkari menningaráhuga, samfara fjöl- þættum gáfum og íórnfýsi en Sigurð Þórðarson. í Tónlistarskólanum í Leipzig var aðainámsgrein Sigurðar íiðlu leikur. En bao hefir komið í ljós, að markmið hans hefir fyrst og fremst verið það að leita sér alhliða menntunar sem tónlist- armaður, stjórnandi og tónskáld. Hann var einn af hvatamönnum að stofnun hljómsveitar hér, og lék með i bljómsveit um tíma, í en iagði síðan fiðluna á hilluna og snéri sér að þeim viðfangs- j efnum, sem hann síðan hefir iðk- j að og stóðu hjarta hans næst, j sem er kórstjórn og tónskáld- ’ skapur. Ht*ir hann sem kórstjóri að ýmsu leyti unrtið hreint byltingastarf. En Sigurður hefir j alltaf venð hinn mesti ánuga- j maður um öll tóniis'armál, svo j sem stofnun hinnar nýju sin- fóníuhljómsveitar sem nú starfar á vegum útvarpsins og gætir hinna góðu og sterku áhrifa hans ’ þar, sem i öðru er að tónlist okkar iýtur Fyrir 29 árum stofnaði Sig- . urður Pórðarson Karlakór Reykjavíkur, og hefir hann stjórn i að honum síðan af mikilli snilld i og skapfest.u og í mörgu farið alveg inná nýjar brautir í karla- i kórssöng. Hefir kórinn haldið fjölda hljómleika hér heima og verið yfirleitt etnn veigamesti j þátturinn i hinu æðia skemmt- analífi borgarinnar öll þessi ár. Kórinn hefir kynnt hér fjölda nýrra söngvaraefna og stutt marga þeiria til náms og írama. En hann hefir einnig borið hróð- ur íslands langt út fyrir land- steinana, hvorki meira né minna en til þriggja heimsáiía, Evrópu, Ameríku og Afríku. Hefir Sigurð- ur unnið hér hreint kraftaverk og orðið Þ.ndi og þjóð til hins mesta sóma Sigurður hefir urinið sem skrif- stofustjóri á aðalskritrtofu Ríkis-1 útvarpsins frá því það tók til starfa. Vandaðri og samvisku- samari embættismann mun erfitt að finna og hefir hann leyst af hendi ótrúlegt starf við stofn- unina. Það er því enn íurðulegra : hversu mikinn fjölda tónverka Sigurður hefir getað samið, svo að segja algerlega í hjáverkum. j En Sigurður er maður vitur og kann að nota timann. Auk mikils fjölda sönglaga, bæði fyrir kóra og einsöng. hefir hann samið verk fvrir píanó, hljómsveit og orgel, þar é meðal messu mikla um hinn kaþólska hámessutexta,' fvrsta söngieikinn, sem saminn hefir verið á íslandi, óperettuna j „í álögum' við texta Dagfinns j sexfugur NEW YORK 6. apríl. — Stærsta bankarán í sögu Bandaríkjanha var framið í dag í New York. Fjórir vopnaðir og grímuklædd- ir menn neyddu gjaldkera til að afhenda sér um 350 þúsund doll- ara. Síðan lokuðu þeir starfs- menn bankans inni í hinu stóra geymsluhólfi bankans og komust undan. Sveinbjarnarsonar, og margt! fleira mætti nefna. Lög Sigurðar. hafa náð mikiili hylli og út- j bpeiðslu. Það sem frá hjartanu kémur nær og til hjartans. Þau , orð eiga við um iist Sigurðar. j Hann slær á hina .viðkvæmustu j strengi í tónlyrik sinni, en harpa j hans á líka karlmennsku og j styrkleika. 1 Störf Sigurðar Þóxðarsonar í þágu íslenzkrar tónmenningar eru mjög þýðingarmikil og mai'g- þætt, og verða seint fullmetin. j En þó hafa þau verið aukastörf, fórn mikiis og ástsæís manns á altari samtíðarinnar. Veit ég íáa er meira hafa að mörkum iagt. Eins og fyrr segir hefir Sigurð- ur verið SKrifstofustjóri útvarps- ins í aldarfjórðung og sjálfkjör- inn ráðunautur og leiðbeinandi svo að segja allra deilda •..tofn- unarinnar og settur útvarpsstjóri um tíma Hann er velviljuð hjálparhella allra sinna íélaga og samstarfsmanna. Hann hefir aldrei brugðist trausti no'kkurs manns, og þó tóniistin sé hon- um allt, rauði þráðurinn 5 iifi hans, missir hann aldrei sjónar á þeim vanda sem nin daglegu störf leggj? mönnuni á herðar og eru undirstaða m.enningarlífs í listum, sem á öðrum sviðum mannlegra samskipta Ég þakka þér, góði vinur, langt og ánægju.egt samsta'f, þar sem við höfum ával'lt stefnt ið sama marki, þó hvor okkai hafi farið eigin leiðir. Og ég þakka vináttu þína og hollráð, sem hvorttveggja hefir verið mér ómetanlegt. Fáll ísólfsson. HINN 8. þ. m. varð Sigurður Þórðarson. hið góðkunna tón- skáld og söngstjóri Karlakórs Reykjavíkur. sextugur. Hann er fæddur að Gerðhömr- um í Dýrafirði hinn 8. dag apríl- mánaðar 1895, sonur séra Þorðar Ólafssonar frá Hlíðarhúsum við Reykjavík. síðar prests að Sönd- um í Dýrafirði og prófasts í Vestur-ísa f jarðarprófastsdæmi og konu hans Maríu Isaksdóttur, Ingimundarsonar frá Eyrar- bakka. Hugur figurðar Þórðarsonar hneigðist begar í æsku til tón- listarnáms en möguleikar til aukinnar fræðslu á þv: sviði voru á uppvaxtarárum hans mjög af skornum skammti. Slíkt mun ekki hafa verið óalgengt í þá daga, að ungir cg efnilegir menn hafi orðið að fara á mis við nauð- synlega fræðslu á þessu sviði. Svo var einnig allt til 14 ára aldurs að því er sncrtir Sigurð Þórðarson. Þó hafði hann af eigin rammleik aflað sér það mikillar þekkingar er hann 14 ára kom í unglingaskt lann að Núpi í Dýra- firði, að Lann gat samið lög á eigin spýtur er siðar voru sung- in af nemendum skólans. Á þess- um árum mun þó tónlistin eklti hafa notið þeirrar almennu við- urkenningar, sem húr nýtur nú hjá þorra landsmanna og því að margra dómi ekki talið eftirsókn- arvert fyrir unga og efnilega embættismannasyni að gera hana að lífssta-fi, en slikt mun hafa vakað fyrir Sigurði, þegar á unga aldri. Laust eftir fermingaraldur hlaut Sigurður fyrst tilsögn í tónfræði hjá Sigfxisi Einarssyni. Hjá honum mun hann hafa stundað uám í tvö ár. Á þeim árum naut hann einn’g tilsagnar í píanóleik. hjá Önnu Petersen, er þá fór mikið orð af sem ágætis kennara. Eirtnig stundaði hana nám í fiðluleik hjá sænskum manni Oscar Johanson að nafni, er þá var hljómsveitarstjóri í : Hótel ísland: Johanson þessi var ; talinn gagnmenntaður tónlistar- 1 maður, og meðan hann dvaldist hér nutu margir Islendmgar til- sagnar hans. Síðar varð Johan- son fiðluleikari í hljómsveit Metropolitan-óperunnar. Á þessum árum hneigðist hug- ur Sigurðar einkum að því að komast utan til framhaldsnáms í tónlist, en fjárhagurinn skar hon- um þá svo þröngan stakk, að nokkur bið varð á því, að sú fvrirætlun hans næði. fram að ganga, og mun það hafa valdið honum sárum vonbrigðum. Sigurður tók því þá ákvörðun að innrit.ast í Verzlunarskóla ís • ■ lands, og var hann brautskráður j þaðan vorið 1915. Að loknu nároi í þar vann hann um eins árs skeið : við skrifstofustörf á Akureyri. : Beitti hann sér þá fyrir stofnun lítillar hljcmsveitar og hygg ég 5 það vera fyrsta vísinn til hljóm- sveitar norður þar. Eftir að Sig- j urður kom aftur suður gerðist hann starfsmaður í Landsbanka ' íslands, en haustið 1916 fer hann i til Þýzkalands og stundar þá nám j í tónlistarskólanum í Leipzig um. ! tveggja ára skeið. Eftir að Sig- urður kom heim frá námi stund- aði hann söngkennslu í skölunx m. a. Kvennaskólanum, samhbða því, er hann kenndi nokkuð tón- fræði og fiðluleik. Á þeim árum ' er Sigurður hafði á hcndi söng- , stjórn í Kvennaskólanum, var . söngkennslan þar með miklum blóma, og var þá eitt sinn hald- inn opinber samsöngur í Bárii- húsinu og þótti vel takast. Meðan Hljómsveit Reykjavik- ur starfaði hér undir stjórn Sig- fúsar Einarssonar var Sigurður lengi einn af fiðluleikurura hennar. Fyrstu kynni mín af Sigurði Þórðarsyni voru fyrir röskum 29 árum. Hann hafði þá auglýst eftir nokkrum ungum mönnura í karlakór, og varð ég einn þeirra er hann kaups. Hann hafði þá árið áður vakið á sér eftirtekt sem söngstjóri karlakórsi is Þrestir í Hafnarfirði, og :nan g enn samsong þeirra Iiér • ! I.' i a Bíó veturinn 1925. Sigfús Einars- son, er þá þótti einna merkasti j tónlistar-gagnrýnandi hér, fór ! mjög vinsamlegum orðum ura • samsönginn, og lá honum þó ekka að jafnaði lofið laust á tungu. | Eftir stofnun Karlakórs Reykja vikur 1926 má segja, að nýtt tima- bil hefjist í tónlistarlífi Sigurð- ar, bæði f-em söngstjóra og tón- skálds. Það sama ár fer hann utan til Þýzkalands og Austur- ríkis. f þeirri ferð kynnir hann ; sér einkum söngstiórn. Fáir muru í raun og veru geta 1 rennt grun í, hversu mikið starf liggur að baki 29 ára söngstjórn ., ' eins söngfélags, sem verið hefur j jafn lathafnastmt og Karlakór Reykjavíkur hefur verið öll þessi 1 ár, sérstaklega þegar á það er . litið, að söngstjórinn hefur megin j hluta þessa tímabils haft að aðal- 1 starfi umfangsmikið skrifstofu- stjórastarf Ríkisútvarpsins. Sig- urður hefur haft með höndura val viðfangsefna og allar nótna- skriftirr samhliða þvi, sem hann hefur raddsett fjölda hinna veigamein verka, .sem kórinn hef ur flutt á umliðnum árum. Frí- stundir hans hafa því jafnan ver- ið fáar síðan Karlakór Reykja- vikur hóf starfsemi sína, og atlt si.tt mikla starf fyrir kórinn hef- ur hann iátið i té án nokkurs, endurgjalds af kórsins hálfu. Sum árin er Karlakór Reykja-/. vikur hefur æft undir utanför,- Frh. á bls. 11

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.