Morgunblaðið - 16.04.1955, Blaðsíða 9
Laugardagur 16. apríl 1955
MORGVNBLAÐIB
BERLÍN í apríl.
BÍLSTJÓRINN okkar sagði að
matvælaástandið í Berlín
hefði ekki verið afleitt í stríðslok.
Safnað hafði verið birgðum í
borginni. En vandræðin hófust
þegar Rússarnir komu í maí
og ástandið var á allan hátt
hörmulegt þar til í júlí, er skipt-
íng Berlínar var gerð og vestur-
veldin komu til skjalanna. Berlín
arbúar segja að Rússar hafi
skilið eftir nafnspjaldið sitt í
Berlín þessa fáu mánuði
— og hugsar margur maðurinn
með óhugnaði til þeirra tíma —
einkum kvenfólkið. í dag, tíu ár-
um síðar, eta menn og drekka í
Berlín eins og í öðrum borgum
Þýzkalands og í öðrum borgum
meginlandsins. Glas af bjór heit-
þann dag í dag „Eine Molle“ —
og bjór er aðaldrykkur Berlínar-
búa. Ein breyting hefir þó orðið
í drvkkjusiðum eftirstríðsáranna.
Leiðsögumaður okkar, roskinn
maður, kvaðst ekki minnast þess
að hafa drukkið „snaps“ með öli
— þar til eftir stríðið. Hér væri
um að ræða áhrif frá hernáms-
veldunum og gætti þeirra al-
mennt. Einnig reyktu Berlínar-
búar meir en almennt var fyrir
stríð.
Við átum ágætan árdegisverð í
útvarpsturninum (Funkturm). —
Matsalurinn er í 55 m hæð, en
sjálfur turninn 150 m hár, litt
skaddaður úr styrjöldinni. Þaðán
mátti sjá um víða vegu. Rétt við
turninn er fimm hæða bogadreg-
in bygging við aðalgötu, falleg
bygging, en nú voru rúður þar
brotnar og engir sjást þar ganga
ínn eða út um dyr. Þessi bygg-
ing er vestarlega í borginni, á
hernámssvæði Breta, en þó á
valdi níu rússneskra hermanna.
Þetta er útvarpsbyggingin, þar
sem þýzka útvarpið hafði starf-
semi sína frá því á árunum eftir
fyrri heimsstyrjöld og þar til
þeirri síðari lauk.
Rússar hafa ekkert gagn af
byggingunni, þeir vinna þvzkri
útvarpsstarfsemi raunverulega
ekkert tjón með því að halda
henni, starfseminni hefir fyr-
ir löngu verið komið fyrir í
öðrum byggingum, en Rússar
neita að láta húsið af hendi af
<„einskærum illvilja", eins og
embættismaður nokkur orðaði
það. Daglega kemur þarna rúss-
nesk herbifreið, níu herklæddir
menn skjótast inn, níu læðast út
og burtu skundar bifreiðin. En
byggingin hrörnar í algeru við-
haldsleysi.
Skammt undan er Kurfúrsten-
damm, sú hin fræga alþjóða-
gata, sem nafnfræg er á sama
hátt og Piccadilly í London,
Fifth Avenue í New York og
Champs-Elysse í París. — Kur-
furstendamm mátti heita gjör-
eyðilögð eftir stríðið. En nú, tíu
árum síðar, fagnar hún gömlum
kunningjum á sama hátt og hún
gerði fyrir stríð, á daginn iðar
hún af lífi, á kvöldin kviknar á
ótal neon ljósum, kvikmynda-
húsin fyllast og aðrir leita til
staða, sem vekja gamlar endur-
minningar, eins og „Zigauner-
keller“, svo eitthvað sé nefnt.
í Ijósadýrðinni verða rúst-
írnar af „Gedachtniskirche“
raunar harla óhugnanlegar, en
einnig þessi áður svo fagra
kirkja verður nú endurreist.
Þegar eru risnar margar fagrar
byggingar við Kurfúrstendamm
og ekki þætti mér ótrúlegt þótt
öll sárin við þessa götu hefðu
verið grædd innan næstu fimm
ára.
En ekki er hægt að spá á sama
hátt fyrir tveim öðrum götum,
sem áður voru nafnfrægar, Unt-
er den Linden og Leipziger-
strasse, eða hinni gömlu og góðu
Friedrichsstrasse. Allar liggja
þessar götur á austursvæðinu og
að því er séð varð virtist þar allt
í kalda kolum. Þegar komið er
að Brandenburger Tor og horft
IMokkrar
myndir
frá BERLÍIM
kaupa allt milli himins og jarð-
ar og verðlag er hið sama og ann-
arsstaðar í Þýzkalandi. Maður
þarf ekki að vera lengi í borginni
til þess að finna kraftinn í við-
reisninni þar — hér er auðvitað
alltaf miðað við VesturBerlín —
Berlínarbúinn er orðinn mörgu
vanur, hann tekur öllu með ró
og hann vinnur að því með ör-
yggi að rétta við hag sinn og sam-
borgara sinna, svo að Berlín geti
síðar tekið sér að nýju hlutverk
þeirrar höfuðborgar, sem hún í
raun og veru er.
Ferðamanninum er margt sagt
niður Unter den Linden blasir
í raun óg veru við tóm auðn. A
hægri hönd eru margar dag-
sláttur af óruddum rústum og
þar rís ein steinblökkin hærra
en aðrar, en það er skýlið yfir
loftvarnarbyrgi Hitlers.
Þarna var áður Wilhelms-
strasse, með sínum stjórnarskrif-
stofum, ríkiskanslarasetri og
sendiherraskrifstofum.
★
Margur íslenzkur stú.’ent hef-
ur stundað nám í hinum nafn-
kunna Humboldt háskóla í Ber-
lín. Þessi háskóli, við Unter den
Linden, er nú á austursvæðinu.
En í staðinn er risinn á vestur-
svæðinu nýr glæsilegur háskóli,
Die freie Universitát (Frjálsi há-
skólinn) og á vestursvæðinu er
einnig hinn kunni Tekniski há-
skóli Berlínarborgar, sem stækk-
aður hefur .verið og aukinn með
nýjum byggingum.
Við austurenda Unter den
Linden blasti við um áratugi
fyrir stríð hin mikla keisarahöli
Vilhjálmanna, og hallarkirkjan.
Þarna er nú auðn, Rússar létu
sprengja þessar byggingar í loft
Kurfurstendamm að kvöldlagi.
um „Berlín bei naeht“ — Berlín
að næturlagi, en það er önnur
saga.
(Um rústirnar í Berlín eru hér
nokkrar talandi tölur. Eftir stríð-
ið höfðu hrúgast í borginni 75
milljónir rúmmetrar af möl og
grjóti, þar sem áður voru íbúðar-
hús, verksmiðjur, kirkjur, bóka-
söfn og aðrar byggingar. Er þetta
meir en sjöttungur alls þess grjóts
og annarra efna, sem komu úr
rústum alls Þýzkalands. Og af
þessum 75 milljónum fellu 45
milljónir á Vestur Berlín. Auk
meira en eitt hundrað þúsunda
bygginga, sem löskuðust, hrundu.
32.227 byggingar af 149 960,
316.277 íbúðir af 979.227,
98 af 438 skólum,
97 af 208 kirkjum
26 af 124 siúkrahúsum,-"
84 af 174 brúm.
*■ 1
• Um skeið störfuðu 28 þús.
menn daglega að því að ryðja
burt rústunum. Úr 700 milljón-
um múrsteina, sem fram til þessa
hafa úr rústunum komið, hafa
verið reist meir en 12.000 ein-
býlishús. Má því með sanni segja
að verið sé að reisa Berlín úr
rústum.
1 14 milljónum rúmmetra af
„rústum“ hefir Verið hlaðið
í heil fjöll og að nokkru leyti
hefur það verið notað í íþrótta-
velli.)
velli. P. Ól.
eða austursvæði. En þeir sem
kunnugir voru, sögðu að þeir
væru ekki lengi að átta sig, er
þeir væru komnir inn á austur-
svæðið. Fólkið væri daufara,
verzlunarlíf fábreytt og lítið af
upp. Berlínarbúinn segir ekki yörum í búðargluggum. Við vor
annað um þenna verknað en að
hann sé „óskiljanlegur".
í Leipzigerstr. þar sem áður
voru hin miklu verzluanrhús
Wertheims, eru rústir og fátt fólk
sést á ferli um þessa götu, sem
áður var ein mesta verzlunar-
gata Þýzkalands. Og þegar kom-
ið er á Postdamer Platz, þá er
ekkert að sjá nema hús, meira
eða minna skemmd og yfirgef-
um í Berlín aðeins í tæpa tvo
sólarhringa, og gátum þessvegna
ekki kynnst þessu af eigin sjón,
sem skyldi.
Eins samgöngutækis sakna
menn í viðskiptum milli austur
og vestur hluta borgarinnar. Það
er talsíminn. Ekki er hægt að
hringja í kunningjana yfir „landa
mærin“ nema um skiptistöð í
Frankfurt am Main, í hundruða
Staldrað við
d Petersberg
Ú1
Ofan á Brandenborgarhliði var áður heimsþekkt fjóræki úr kop-
ar, sem Rússar fluttu heim með sér og bræddu. Nú blaktir rauður
fáni á þessu hliði, sem verkar á mann eins og fangelsisgrindur
þegar horft er i austur auðnina.
in. Allt er þetta „Ost-sektor“
eins og Vestur Berlínarinn nefn
ir rússneska hernámssvæðið.
Þ
ingur að nokkur landamerki
séu sýnileg milli hinna ýmsu
hernámssvæða. í bíl er farið á
milli hernámssvæða vesturveld-
anna án þess að menn geri sér
nokkura grein fyrir á hverju
þeirra maður er hvert sinn. En
þegar komið er að „Ost-sektor“,
neitar bilstjórinn úr Vestur-
Berlín að fara lengra. En gang-
andi maður fer um öll hernáms-
svæðin fjögur, án þess að vita
hvenær hann fer yfir .landa-
mærin“, nema hann sé búinn
að kynna sér það áður. Og eins
er hægt að fara með neðanjarð-
arbraut eða S-brautinni um öll
hernámssvæðin og stíga út og
inn, hvort sem er á vestursvæði
kílómetra fjarlægð. En póstsam-
göngur eru góðar og hægt er að
senda símskeyti.
í
stað Leipzigerstrasse, verzlun-
argötunnar, sem dó á austur-
svæðinu, hafa Berlínarbúar kom-
ið sér upp nýrri verzlunargötu,
Schloss strasse í Steglitz í suð-
vesturhluta borgarinnar. Þarna
eru risin upp verzlunarhús Wert-
heims, Leisner, Karstadts o. fl.,
öll í nýjum glæsilegum húsakynn
um. Hér hefir i raun og veru
gerst hinn merkilegasti hlutur.
Að því er oss skildist höfðu eig-
endur hinna miklu gömlu verzl-
ana komið sér saman um að gera
Schloss strasse að nýrri verzlun-
aræð, í stað Leipzigerstrasse, og
þetta hefir tekizt á aðeins örfá-
um árum.
Bonn í apríl.
T UM glugga á Bundepresse-
amt, þar sem okkar ágætu
þýzku gestgjafar höfðu aðsetur,
var oss bent á Fjöllin sjö (Sie-
bengebirgen), sem eru prýði hér-
aðsins umhverfis Bonn.
Síðar ókum við í bifreið upp á
eitt þessara fjalla, Petersberg,
sem er þeirra frægast, 500 m
hátt.
í glæsilegri gistihöll uppi á
fjallinu, höfðu bækistöð sína
eftir stríðið og þar til fyrir
skömmu, hernámsstjórar Banda-
manna, Breta, Bandaríkjamanna
og Frakka. Gistihöll þessari hef-
ir nú verið skilað í hendur fyrri
eigenda, sem eru hinir sömu, sem
framleiða Kölnarvatnið 4711. Og
nú er höllin helzt notuð, þegar
tigna gesti ber að garði. Þarna
var fyrir skömmu Haile Selassie,
Abyssiníukeisari, með 90 manna
föruneyti og Persíukeisari með
nokkuð færra lið, en með Sorayu,
hina fögru drottningu sína.
Gisting kostar þarna nætur-
langt 200—300 krónur, miðað við
íslenzkan gjaldeyri.
★
í Petersberg dvaldist um
tveggja nátta skeið Mr. Nicville
Chamberlain, þáverandi forsætis-
ráðherra Breta, í september árið
1938. Hann var þá að semja við
Hitler um Sudeta-málið og allur
heimur beið í ofvæni. — Ekkert
varð úr samningum, t)hamberlain
fór heim við svo búið og Lund-
únabúar byrjuðu að grafa skot-
grafir. Að því sinni varð þó ekk-
ert úr styrjöld, henni var forðað
um eitt ár, með Miinchen-sátt-
máianum.
En ekki er ósennilegt, að her-
námsstjórarnir þrír, sem settust
að á Petersberg eftir stríðið, hafi
stundum er þeir tóku á móti
þýzkum embættismönnum, rennt
huganum til hinna dimmu sept-
emberdaga árið 1938, er boðin
gengu milli gistihússins á fjall-
inu, þar sem Chamberlain dvaldi,
og Hotel Dresen í Bad Godes-
berg, við rætur fjallsins, handan
við Rín, en þar var Hitler til
húsa.
Þá sögu heyrðum vér i Bonn,
að fyrir dr. Adenauer hafi verið
D'
lagt að gæta strangra hirðsiða, er
í Berlin virðist vera hægt að hann koni í fyrsta skipið
heimsókn, til hernámsstjóranna
uppi á fjallinu. Þegar hann gekk
í salinn til þeirra, mátti hann
ekki ganga nema mældan skrefa- t
fjölda og halda sig í viðeigandi
fjarlægð. En fljótlega var þetta
látið niður falla. Og slí ker virð-
ing dr. Adenauers nú, heima fyr-
ír og raunar um allan hinn vest-
ræna heim, að maður á bágt með
að átta sig á því, að vaxandi hag-
ur Þjóðverja eftir stríðið á sér
sögu aðeins örfárra ára.
★
R. ADENAUER sáum vér í
hófi þýzka blaðamannasam-
bandsins, en það hélt aðalfund
sinn í Hotel Dresen (sem áður
var nefnt) um þessar mundir.
Fyrir stríð skipti ekki miklu
máli, hvað blaðið var kallað, sem
lesið var í Þýzkalandi. — Eftir
striðið lifðu fá blöð og Banda-
menn urðu að leggja fram fjár-
magn til þess að halda úti eðli-
legri kynningarstarfsemi. En nú
hefir einnig þetta breyzt. Nú eru
blöðin þýzk aftur og sum þeirra
hafa aflað sér virðingar á al-
þjóðamælikvarða. — Má þar til
nefna Hamborgarblaðið Die Welt,
sem þykir ágætt fréttablað og
Frankfurter AUgemeine, sem er
að verða arftaki Frankfurter
Zeitung, sem ágætast þótti blaða
í Þýzkalandi á Weimar-tímabil-
inu og jafnvel lengur.
Árshóf blaðamannasambands-
ins sátu auk forseta Þýzkalands,
Theodor Heuss, og kanslarans, dr.
Adenauers. allir helztu stjórn-
málaleiðtogar landsins úr öllum
flokkum. Þarna var dr. Eric Oll-
enhauer, dr. Dehler, Bliicher,
varakanslari, dr. Gerstenmaver,
forseti þingsins o. fl. Og þarna
voru flestir kunnustu ritstjórar
og blaðamenn V-Þýzkalands.
Kempulegur þótti oss dr. Ad-
enauer, með sín 79.ár á herðum,
er hann gekk þarna um veizlu-
sali. Theodor Heuss, forseti lands
ins, er stór maður og virðulegur,
hann er ávarpaður „hr. pró-
fessor“, hefir verið prófessor i
sögu, en var einnig um
skeið blaðamaður. Hann færði
sig á milli borða til þess að geta
gefið sig á tal við sem flesta
blaðamenn. Hann sat kyrr góða
stund eftir að kanslarinn yar far-
Framh. á bls. 12