Morgunblaðið - 16.04.1955, Blaðsíða 11

Laugardagur i.6. apríl 1955
MORGVNBLABIÐ
11
Lítt notuð verðmæf/Fræðs!uerindi um
áburðamofkun
SVO sem Siglfirðingum er kunn
ugt, hefur venjulega eigi verið
leyft að salta Norðurlandssíld
fyrr en um eða eftir miðjan júlí
mánuð. Aðalástæðan fyrir þessari
venju mun hafa verið sú, að sum-
legt, bæði væri það hjög áhættu-
samt fyrir saltendurna og auk
þess óheppilegt í sambandi við
fyrirframsölu „eiginábyrgðar“
síldarinnar.
I Meðan Norðurlandssíldin hag-
ir. kaupendur síldarinnar, og þá ar sér eins og hún hefur gjört
einkum Svíar og Rússar, vilja undanfarin 10 ár, virðist hyggi-
helzt fá 18—20% feita síld, — * legra að flokka hana til söltunar.
en vanalega er síldin eigi búin að
ná því fitumagni fyrr en um miðj-
an júlí og stundum síðar.
ÓHEPPILEGUR VANI
Máltækið segir, að fleira sé mat
ur en feitt flesk — og svipað má ,
segja um síldina — hún getur !
verið ágætis matur, þótt hún inni
haldi eigi 18—20% af fitu. Eins
og flestir vita, fer hér stundum
að veiðast síld fyrripartinn í júlí
og jafnvel síðari hluta júnimán-
aðar. En þessi sild hefur eigi
Um það má sjálfsagt deila,
hvernig þeirri flokkun skuli
hagað, t. d. hve marga flokka
skuli hafa og eins hitt, hvaða
fitu- og stærðarmörk skulu sett þeirra Sérstak]ega virtist áhugi
í hverjum flokki. En t. d. mætti
hugsa sér tvo flokka:
1. flokkur, síld, sem innihéidi
18—20% fitu.
2. flokkur, síld, sem innihéldi
16—18% fitu.
Með þessu móti væri saltend-
um gefnar frjálsari hendur — og
þó innan vissra takmarka. —
ALMANAKIÐ kveður svo á um
að jafndægri á vori sé 21. marz.
Þann dag komu hér í Miðdala-
hrepp umferðar ráðunautar
Búnaðarfélags íslands til fræðslu veigamesta málenfi þjóðar, sem
fundarhalda. Komu með vorhug er að koma á hjá sér viðskipta-
og fræðslu í þeim ^erkefnum, búskap og verkaskiptingu, enda
sem framundan eru. hafa íslendingar gert risaátak í
Fyrsti fundur ráðunautanna þessum efnum á s.l. þremur ára-
var haldinn í Stóraskógi og var tugum. Þéttbýlið á Reykjanesi
hann mjög vel sóttur, enda brýn getur verið { hættu statt> ef sam.
nauðsyn fyrir bændur að nýta göngur teppast við landsbyggð-
sér sel” bezf agæta fræðslu ina Qg vegna þeirra umræðna,
sem orðið hafa síðustu hálfa öld
um samgöngumál Suðurlands,
bæði um járnbrautarlagningu,
Hellisheiðarveg, Krísuvíkurveg,
Samgöngumál Vest-
ur- og Norðurlands
SAMGÖNGUMÁL eru eitt allra 1 Borgfirðinga og annara bygða
hér fyrir vestan, að þessi ieið
fundarmanr.a beinast að því, að
fá að vita sem mest um áburð-
arnotkunina, í hvaða hlutföll-
um hinar vnrsu tegundir áburð- Þingvallaveg og Þrengslaveg,
arms komi að sem hagkvæmust- finnst mörgum> að eina bjarg.
á gravöxt og mat-
um notum
jurtir.
Það er lika fullvíst að áburðar
notkun alls þorra bænda, hefur
ræðisleið höfuðstaðarbúa sé hin
svo nefnda „austurleið“. Nú þeg-
ar er Suðurlandsundirlendið
verið taíin söltunarhæf, þar eð Þannig væri einni& stuðlað aS Þvi verið algjört handahóf, bæði um Þéftbýli Re\ kjnesskagans
hún inniheldur þá venjulega eigi að söltunin yrði meiri en ef ein- I magn og hlutf8U tegunda, er leitt f sem
góngu væn leyfð söltun 18—20% hefur af sér sóun fjármUna miðað ®kk oeðlllegt> Þott okkor’ ®em
feitrar síldar. Og með þessu móti , við eftirtekju. | lySgjum Vesturland og Norður-
væru líkur fyrir því, að Norður- j Þetta er raunar afareðlilegt,'finmst vera að bera j
i...».,i■ i.i■i»aíi<» ó Tnní(*»»» > .»» .» m_ , » . . bakkafullen lækinn. ef nu a að
nema 14—17% fitu og jafnvel
minna. Af þessum sökum hefur
söltun oft eigi hafizt fyrr en
nokkrum vikum síðar eða þegar
síldin hafði náð 18—20% fitu-
magni. Þetta verður að teljast
óheppilegur og mjög vafasamur
vani, því meðan beðið var eftir
því, að síldin fitnaði upp í 18—
20%, hefði mátt salta mikið af
16—18% feitri og góðri síld.
Þarna er um mikinn vanda að
ræða. — Að visu geta skipin lagt
alla þessa síld í bræðslu, og það
er, út af fyrir sig, mjög þakkar-
vert. En það er eigi sama hvort
síldin er hagnýtt sem skepnu-
fóður eða mannamatur.
í síðara tilfellinu fæst miklu
verðmætari vara og meiri erlend-
ur gjaldeyrir auk þess sem
mannamaturinn skapar meiri
vinnu fyrir verkafólk í landi.
BANNVARA
Þrátt fyrir ákvæðin um 18 til
20% fitumagn söltunarsíldar, hef-
ur það þó komið fyrir, — og
einkum síðari árin — að stöku
saltandi hefur freistast til að
salta þessa snemmveiddu síld.
Þetta hafa þeir gjört á eigin
ábyrgð og eftir að síldin hefur
náð 16—18% fitumagni. Hefur
það þá farið eftir því, hve sumar-
söltunin hefur orðið mikil, hvern
ig saltendum hefur gengið að
selja þessa „bannvöru" sína. Hafi
sumarsöltunin orðið lítil, þá hef-
ur „bannvaran" selzt fyrir sama
verð og 20% síldin eða „sú
leyfða“ — og þannig mun það
oftast hafa verið síðari árin.
BREYTT VIÐHORF
Fyrir 1944 eða mcðan hin stóra
og feita Norðurlandssíld fyllti á
hverju sumri alla flóa og firði á
Norðurlandi, þá mátti segja að
ástæðulaust væri, að leyfa söltun
og útflutning á síld, sem hefði
innan við 20% fitumagn. Þá var
af nógu að taka og þá þurftum
við að kenna framandi þjóðum að
iandssíldin nýttist betur, á meðan ' notkun verksmiðjuáburðar hefur bakkafullan læklnn, ef nu a að
göngurnar haga sér líkt og undan ^ verið svo gifUrleg hin síðustu fara að tryggJa eno .befsl_.sam
farin 10 ár. Auðvitað yrði að tak- f ár, samfara aukinni ræktun, en gonguteogsli með hinni f jórðu
marka söltun þessarar 2. flokks bændur hafa fjölmargir litla veSaiasningu, sem kosta mundi
síldar, samkvæmt því, sem fyrir
framsöluhorfur bentu til, á
lega söltun á nokkrum tugum
þúsunda tunna, af góðri (16—
Er
þekkingu og stutta reynslu á milliónatugi- Viö spyrjum:
gildi áburðarefnanna, fræðsla ekki íafn Sott fyrir Reykvíkinga
hverju ári. En með þessu fyrir- jundanfarið ónóg og ekki almenn að tengJast sveitunum fyrir vest-
komulagi mætti e.t.v. tryggja ár- í þeirri grein, bændurnir eiga an og norðan> °g er ekki hægt
því að notfæra sér svo sem þeir. að ger,a „vesturleiðina“ jafn vel
geta þá fræðslu, er fram er borin tryggari en hina? Hvað þarf til
18% feitri) síld, — fram yfir það, og færð heim í sveitirnar xneð Þess? Skal þeirri spurningu nú
sem ella hefði verið saltað. Og J fyrirlestum og á áburðartilraun- j svarað.
þá væri tilganginum náð því þessi
viðbótarsöltun gæti haft mikla
þýðingu, bæði fyrir saltendurna,
verkafólkið og þjóðarbúskapinn
í heild.
SALA SILDARINNAR
Fyrirframsala sildar hlýtur
alltaf að vera vandasamt verk og
eigi sízt, meðan Norðurlandssíldin
hagar sér líkt og hun hefur gert
undanfarin ár. Þó ætti hér um-
rædd breyting á matinu, eigi að
gera söluna vandasamari, þvert
á mótí. Þar til sildin tekur aftur
upp sínar fyrri göngur, verður
bæði hæpið og áhættusamt að
selja fyrirfram mikið magn af
18—20% feitri síld, þvi enginn
veit hvort hún veiðist. En eftir
hér umrædda breytingu á matinu,
mætti bjóða vandlátustu kaupend
unum uppbætur með 16—18%
feitri sild, ef 18—20% síld sú,
sem þeir vildu kaupa — veiddist
eigi. Kaupendurnir ættu vegna
matsins, að geta treyst því að
þeir fengju góða vöru, og flestir
eru þannig gjörðir, að fái þeir
eigi það bezta, þá taka þeir því
næst bezta, — enda hafa síldar-
kaupendurnir oft sýnt það.
Ég benti á það í grein í vetur,
að ef til vill væri framkvæman-
um á sýnireitum.
Það má því segja, að fræðslu-.............................
starfsemi Búnaðarfélags íslands legt að leggja veg ;)Undir Hvaí
í þessum efnum sé sú er mest fjorð“ Nútímatækni hefur gert
er þörf á og vanrækt hefur verið jarðgong ótrúlega ódýra og auð-
að undanföi nu. | velda framkvæmd. Það virðist
Ágætt veðurfar hefur verið her jafn vel skipta mestu máli að
undanfarna daga. Lagsveitirnar k]öppin gé hei] Qg hörð ti] þesg
eru svo að segja auðar, en a að best gangi sú framkvæmd Við
þeim bæjum, sem næstir standa höfum n- þ fengið góða
dalabotnum td fjalla erm^, rcynslu í þessum efnum þér á
landi við virkjunarframkvæmd-
lítill hagi og má heita að fén
aður hafi staðið við innigjöf síð-
an um hátíðar, heybrigðir munu
þó nægar.
J. S. S.
Slyrkur frá Eyrépu-
r J|r* ■
raoi
EVRÓPURÁÐIÐ og stjórn kola-
og stálsamlags Evrópu munu
ir og nú nýlega við námuganga-
gröft vestur á Skarðsströnd.
Þegar ég setti þessa hugmynd
fyrst fram í vetur, varð ég var
hjá ýmsum mönnum talsverðrar
vantrúar á framkvæmdinni. Mál-
ið kom of flatt upp á menn. Hinn
aldagamli krókavegur hugans lá
fastur í skorðum inn fyrir fjörð-
inn. Síðan hefur málið mikið
verið rætt og færzt mönnum nær,
og mér hefur verið bent á margt
sameiginlega veita nokkra styrki 1 sambanlli við máiið, sem er
á árinu 1955, til rannsókna á við- atbygllsvert> óg
fangsefnum er varða Evrópuráðs nefna tvennt:
löndin. Hver styrkur verður
300.000.00 franskir frankar.
Skilmálar eru þessir:
il)
skal ég hér
2)
EFTIRMALI
Það, sem hér hefur verið sagt
um sildarsöltun, ber að skoða sem
leikmannaþanka og tilraun til að
vekja umræður um vandasamt
mál, en mjög þýðingarmikið fyrir
okkur Siglfirðinga. Og þar eð nú 3)
1. Verkfróður maður og þaul-
kunnugur samgöngumálum sagði
við mig, að varla væri nokkur
Styrkbegar séu þegnar að- vafi á, að göng undir Hvalfjörð
ildarrík’s Evrópuráðsins. i yrðu mun ódýrari en fullkominn,
Umsækjendur skulu sanna vei Upp byggður og steinsteyptur
hæfni sína til rarnsókna svo vegur inn fyrir fjörðinn. „Göng-
og að færa rök að hæfileikum in verða gerð, þegar steyptur
sínum til þess að kynna nið- vegUr verður kominn upp á
meta íslandssíld. En siðustu 10 j iiður oðum að þeim tíma, er selja
árin hefur málið horft allt öðru-
vísi við. Siðan síldarleysið hófst
fyrir Norðurlandi árið 1944 hefur
vist sjaldan verið hægt að full-
nægja eftirspurninni eða fyrir-
framsölunni, miðað við 18—20%
feita síld. Svo nú þurfnm við að
kenna útlendingum átið á 16—
18% Norðurlandssild og fá þá til
að trúa því, að hún sé lika ágætis
mannamatur. Sennilega kostar
það bæði tíma og fyrirhafnir, en
að því verður að stefna.
urstöður rannsókna sinna á
prenti
Hljóti umsækjandi styrk,
SÍLDARMATINU ÞARF
AÐ BREYTA
Sjálfsagt hafa margir velt máli
þessu fyrir sér og sumir hafa tal-
ið það réttast að láta saltendur
Norðurlandssíldarinnar sjálfráða
um, hvenær þeir hæfu söRun og
leyfa þeim að salta „á eigin
ábyrgð“, fram að þeim tíma er
síldin hefði náð tilskyldu (18 til
20%) fitumagni, svo hægt væri
að „leyfa“ söltun. Þetta fyrir-
komulag virðist þó eigi hyggi-
skal síld þá, er við íslendingar j
vonum að geta veitt og selt á 1
komandi sumri, þá væri óskandi
að þeir, sem sjá og vita betur, í
létu til sín heyra sem fyrst, — j
ef verða mætti til þess, að betur .
nýttist síld sú, sem vonandi kem- ■
ur á Norðurlandsmiðin í sumar. '
GÆTI HÉR VERIÐ UM TUG-
MILLJÓNA VERÐMÆTI AÐ
RÆÐA.
H. Kristinsson.
Kjalarnes, ekki aðeins vegna
samgöngubótarinnar, sem í þeim
felst, heldur af því, að það verð-
skal hann skuldbundinn til ur ódýrasta leiðin upp í Borgar-
þess að gera skýrslu á ensku fjorð“ sagði þessi athuguli mað-
eða fronsku um niðurstöður ur við mig
rannsókna sinna. Skal senda
skýrsluna aðalskrifstofu Ev-( 2’ Annar maður sagði> að
rópuráðsins áður en styrk- fann;saka sem botm
tíma lýkur eða í siðasta lagi
verði rannsökuð og kostnaður
við framkvæmdir borinn saman
við kostnað Þrengslavegar. Ef
það telst nógu gott neyðarúrræði
fyrir Borgfirðinga að hafa skij>
í förum milli Reykjavíkur ann-
ars vegar og Akraness og Borg-
arness hins vegar, og á þeim for-
sendum vanrækja landleiðina um
Hvalfjörð enn í áratugi, þá mætti
benda á, að Sunnlendingar gætu
eins notað skipasamgöngur milli
Stokkseyrar og Reykjavíkur sem
neyðarúrræði, þegar Krisuvíkur-
vegurinn brygðist, sem ekki virð-
ast miklar líkur fyrir.
Næsta samgöngubótin fyrir
Vesturland, Mýrar, Snæfellsnes
og Dali, er að fá lagðan veg frá
Seleyri við Hafnarskóg beint
yfir í Borgarnes. Við það myndi
leiðin frá Reykjavík til Borgar-
ness og annara byggða fyrir vest-
án styttast um 35—40 km og bíl-
stjórar myndu um leið losna við
ýmsar slæmar torfærur á vetr-
um. Þessi framkvæmd er auð-
veld. Hornfirðingar hafa við
svipaðar aðstæður gert timbur-
þil á jörðum vegar og látið sand-
dælu fylla á milli með leir og
sandi úr botni fljóts og fjarðar.
Það er aðeins nokkurra daga
verk. Fjörðurinn á þessari leið
er örgrunnur, og auðvelt væri að
láta vatnið lóna með garðinum,
svo að straumkast mæddi ekki
á honum, og síðan þyrfti að gera
væna brú t.d. frá klöppunum við
Borgarnes og hæfilega langt suð-
ur í árfarveginn, nægilega langa
til að hafið tæki vatn Hvítár í
mestu leysingum.
Þessar tvær skemmtulegu sam-
göngubætur, göngin og vegurinn
fyir Borgarfjörð, myndu verða
sem nætursól fyrir byggðirnar
við Faxaflóa og Breiðafjörð, svo
mjög mundi öll aðstaða þeirra
breytast og batna, auk þess sem
Borgarnes kæmist í þjóðbraut
þvert, en nú er það mest áhyggju-
efni manna, að sá fagri staður
muni veslast upp á næstu árum,
vegna þess að nýjar leiðir hafa
verið lagðar framhjá honum í
fjarlægð, og eru ýmsir farnir að
líta á þennan gamla höfuðstað
Borgarfjarðarhéraðs sem nokk-
urs konar meinsemd eða æxli á
útlim.
Næst stefnir framtíðarvegurinn
á Heydal, og mun Heydalsvegur
eiga eftir að verða þyðingarmikil
samgönguleið fyrir Vesturland,
og þegar svo verður kominn
greiðfær vegur yfir Laxárdals-
heiði yfir í Hrútafjörð, þá eiga
Norðlendingar aðra og greiðfær-
ari vetraleið til Suðurlands en
þeir hafa nú um Holtavörðuheiði.
þrem mánuðum síðar.
Styrkþegar mega stunda rann-
sóknir sínar heima eða erlendis.
lag Hvalfjarðar og vita, hvort
ekki fyndist i undirlögunum
sams konar grjót og fundizt hef-
ur i landi Þyrils, sem nota á við
Styrkur verður einungis veittur sementsvinnsluna á Akranesi. Ef
-Húsnæðipóstsins
Framh. af bls. 7
til rannsókna á þessum viðfangs-
efnum: Efnahagssamstarf Ev-
rópulanda, stjórnmálatengsl Ev-
rópulanda, saga og heimspeki í
ljósi vandamála Evrópuráðsrikj-
anna nú.
Ennfremur verða veittir styrk-
kosnir), Tryggvi Haraldsson og ir til rannsókna á ýmsum mál-
Guðmundur Þórðarson. efnum er varða kola- og stálsam-
Varastjórn skipa nú: Varafor- lag Evrópu.
maður Kristinn Árnason og með Umsóknir skulu ritaðar á sér-
stjórnendur Guðmundur Alberts stök eyðublöð, sem fást afhent 1« rúmast á 4 hektörum lands, ef
son, Hannes Björnsson, Sigurjón menntamálaráðuneytinu og skulu bingurinn væri 3 metra hár. Fá
Björnsson og Sigurður Heiðberg. sendast hingað fyrir 20. apríl mætti sementið i göngin og veg
svo færi, mætti spara mikið og
vinna tvennt í einu. Aka mætti
ruðningsgrjótinu úr göngunum í
hól við verksmiðjuvegginn Þá
fengist nokkurra ára hráefna-
forði fyrir verksmiðjuna, og það
sparaði hinn langa flutning á
grjótinu innan úr botni fjarðar-
ins. Hann sagði, að grjótið úr
göngunum myndi verða um 120
þúsund rúmmetrar, en það myndi
Endurskoðendur: Kristján Sig 1955.
urðsson og Guðjón Eiríksson og Menntamálaráðuneytinu,
til vara Bjarni Þóroddsson. " 31. marz 1955.
inn með vildarkjörum í staðinn
fyrir hráefnið.
Það hlýtur að verða krafa
Borgfirðingar og aðrir íbúar
Vesturlands eru að jafnaði hátt-
prúðir og hógværir menn. Þessar
dyggðir mega þó ekki ganga svo
langt, að þeir láti afskipta sig
um lífsnauðsynlegar framkvæmd
ir og umbætur. Menn þurfa að
vilja að framkvæmdir séu gerðar
og menn þurfa einnig að láta í
ljós vilja sinn. Gæðin koma ekki
af sjálfu sér, og það er fátítt að
þeim sé þröngvað upp á mann-
fólkið. Því er æskilegt og áríð-
andi, að fólk það, sem hér á hlut
að máli og hagsmuna hefur að
gæta, láti ákveðið í ljós skoðanir
sínar og óskir, líkt og Sunnlend-
ingar gera og hafa gert, bæði í
samgöngumálum og framleiðslu-
málum. Einn mikilhæfasti í-
þróttamaður landsins sagði eitt
sinn: „Það stekkur enginn lengra
en hann hgsar“. Á sama hátt má
segja, að það verða engar fram-
kvæmdir gerðar og engar fram-
farir, nema menn vilji þær og
setji sér mörk.
Gunnar Bjarnason.
Hvanneyri.