Morgunblaðið - 24.04.1955, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLABI8
SunnucUgur 24. apríl 1955
— Eden et
Framh. á bls 10
útgefendur, og Harold varð sá
fyrsti þeirra til að leggja fyrir
sig stjórnmál. Tvítugur stúdent
gerðist hann hermaður í fyrri
heimsstyrjöldinni, hann særðist
þrisvar, fékk heiðursmerki og tók
síðan doktorsgráðu í Oxford.
Skömmu síðar varð hann aðstoð-
armaður landstjórans í Kanada,
hertogans af Devonshire. Um
sama leyti kvæntist hann dóttur
hins auðuga Cavendish hertoga.
Á sama órinu gaf MacMillan-
fyrirtækið út verk Keynes „Áhrif
friðarsamninganna á fjárhag
þjóðanna". Ritið var mjög um-
deilt. Harold MacMillan hafði á
engan hátt hönd í bagga með út-
gáfu bókarinnar, en bókin hafði
mikil áhrif á hann.
MacMillan hafði unnið að út-
gáfustörfum í 20 ár, áður en hann
ákvað að verða stjórnmálamaður,
og hann hafði setið 16 ár í neðri
deild brezka þingsins, áður en
Churchill skipaði hann í stjórn.
í fyrsta skipti sem MacMillan
bauð sig fram til þings féll hann
eins og Eden, en komst á þing á
árinu 1924.
„MEÐALVEGURINN“ —
STEFNUSKRÁ
Ekki varð hjá því komizt að
veita MacMillan athygli í neðri
deildinni — fyrst og fremst vegna
útlits hans: Þykkt og úfið yfir-
varaskegg, rauð nellikka í hnappa
gatinu, töfrandi og alúðleg fram-
koma hans gerðu hann að mjög
góðum fulltrúa íhaldsmanna —
þó að hann væri langt frá því að
vera alveg ,,rétttrúaður“ í skoð-
unum sínum.
Árið 1927 hafði hann ásamt
þrem ungum flokksbræðrum sín-
um gefið út bók „Ríkið og iðn-
aðurinn", en þar gerði hann grein
fyrir hvernig ríkið ætti að hafa
hönd í bagga með skipulagningu
iðnaðarins. Að vísu hafði Churc-
hiil, sem þá var álitinn afar rót-
tækur, mælt ákveðið með slíkri
skipulagningu árið 1908. Álit
Churchills á MacMillan jókst
mjög eftir útgáfu þessarar bókar.
Nokkrar bækur fylgdu í
kjölfar þeirrar fyrstu, og árið
1938 kom út bókin „Meðalveg-
urinn“, sem vakti mikla at-
hygli og markaði raunveru-
lega nýja, bylíingakennda
stefnu með íhaldsflokknum.
MacMillan hafði þegar fyrir
útgáfu þessarar bókar skipað
sér í flokk „uppreisnarseggj-
anna“ gegn Baldwin og
Chamberlain.
Hann benti ósleitilega á það, að
náið samband væri á milli efna-
hagsstefnu þeirrar, er mest mátti
sín, og því fylgi, er einræðisherr-
arnir á meginlandinu áttu að
fagna. „Við verðum að sigrast á
fátæktinni, ef við viljum ekki
tapa frjálsræðinu. Lýðræðinu
stendur miklu meiri ógn af rotn-
un innan frá en árásum utanað-
komandi afla .... “
„Ég fylgi Churchill að málum",
sagði MacMillan árið 1939. „Hann
er maður að mínu skapi“, sagði
Churchill árið eftir, er hann gerði
MacMillan að staðgengli hermála
ráðherra. Á árinu 1942 lét
Churchill hann taka til bráða-
birgða við störfum nýlendumála-
ráðherra, og í desember 1942 varð
hann ráðherra yfir málefnum
Norður-Afríku.
GÆTINN STJÓRNVITRINGUR
— EN ÞÓ EKKI INNAN SÍNS
FLOKKS
í þessari stöðu sýndi MacMill-
an, að hann hafði til að bera
mikla stjórnkænsku. Hann vann
að því öllum árum að skapa sam-
ræmt samstarf milli Breta,
Frakka og Bandaríkjamanna úr
þeirri ringulreíð, er ríkti, þegar
hann tók við stöðu sinni, og hann
miðlaði málum milli de Gaulles
og Giraud.
Hann var einn aðalmaðurinn á
Casablanca-ráðstefnunni. Hann
stýrði alls konar samningaumleit-
fyrirliði
unum í Júgóslavíu og Grikklandi,
og þegar Churchill tók við stjórn-
arforustu og varð m. a. að standa
við loforð sín til kjósenda um
úrbætur í húsnæðismálum, gerði
hann MacMillan að húsnæðis-
málaráðherra. Hann kom því til
leiðar að byggð voru 300 þús.
hús — fleiri en íhaldsflokkurinn
hafði lofað í kosningabaráttunni
og fleiri en nokkur sérfræðingur
í þessum efnum — hvað þá hver
venjuiegur kjósandi — hafði
nokkurn tíma þorað að gera sér
vonir um.
Síðan var hann gerður varna-
málaráðherra, er Alexander láv-
arður vék úr þeirri stöðu, og nú
heldur hann áfram upp í utan-
ríkisráðherraembættið, enda
verða utanríkismál og varnamál
að haldast í hendur á þessum
tímum „kalda stríðsins".
EKKI VINSÆLL MEÐ
FORUSTUMÖNNUM
FLOKKS SÍNS
MacMillan er ekki sérlega vin-
sæll hjá forustumönnum íhalds-
flokksins — mörgum sinnum hef-
ir hann verið á öndverðum meið
við fjármálaráðherrann, sem er
ein styrkasta stoð flokksins —
Butler getur raunverulega ekki
umborið hann.
★★★
Hinn nýi varnamálaráðherra
John Selwyn Lloyd er 51 árs að
aldri. Síðan í október 1954 hefir
hann verið birgðamálaráðherra
og því æðsti yfirmaður stefnunn-
ar í kjarnorkumálum. Hann er
kunnur fyrir stjórnvizku sína, og
hefði MacMillan ekki verið skip-
aður utanríkisráðherra hefði eng-
inn annar komið til greina en
Lloyd í það embætti.
Lloyd var liðsforingi í stór-
skotaliðinu í annarri heimsstyrj-
öldinni, en var síðar gerður að
herforingja.
Hann tók þátt í innrásinni í
Normandí, var oft getið í dag-
skipunum fyrir að sýna mikið
hugrekki og hreysti og hlaut
mörg heiðursmerki. Hann var
kjörinn á þing árið 1945, meðan
hann var enn í hernum. Er íhalds-
menn unnu kosningarnar árið
1951, var Lloyd gerður að vara-
utanríkisráðherra, hægri hönd
Edens.
ÖFXUGT LIÐ
Með skipun MacMillans í stöðu
utanríkisráðherra og Lloyds í
embætti varnarmálaráðherra,
hefir Eden sýnt að hann
hyggst byggja styrkleik stjórnar
sinnar á mönnum, er hafa til að
bera sterkan persónuleik — jafn-
vel þó að þetta brjóti í bág við
flokksvenjur. Kemur hér skýrt
fram að það eru „menn Edens“,
sem eiga að taka við arfi Churc-
hills — mennirnir, sem Churehill
sjálfur hefir kallað ,,sína menn“.
Anthony Eden gerist gerist fyr-
irliði stjórnarinnar — með Butler
sem markvörð og MacMillan og
Lloyd sem útframherja.
Eigil Steinmetz
Innflutningor búfjár
BÆNDUR á Jaðri í Noregi hafa
hvað eftir annað flutt inn búfé
frá Englandi og Skotlandi án
alíra óhaopa, enda viðhaft fulla
skynsamlega varúð við innflutn-
ing, án þess þó að efna til ofsa-
legs kostnaðar við einangrun og
sóttvamir Gildir þetta bæði um
sauðfé, ho'danaut og mjólkurkýr.
Allmarg’r bændur á Jaðri
rækta Jerssv-mjólkurkýr og hafa
með sér féiagsskap im ræktun
þessa kúakyns. Á síðasta árs-
fundi félagsins nú nýlega ákváðu
þeir að flytja inn 3 nautkálfa af
Jersey-kyn.. Er koniist svo að
orði um það, í fregnu.n frá fund-
inum, að ekki muni vera ástæða
til að óttast að dýralækningayfir-
völdin leggist á móti sJíkum inn-
flutningi. — Sinn er siður í landi
hverju, má segja um þetta.
LEIKFÉLAG
AKUREYRAR:
LEIKFÉLAG Akureyrar valdi
vel, þegar það tók til sýning-
ar leikritið „Mýs og menn“, eftir
bandaríska rithöfundinn og leik-
ritaskáldið John Steinbeck. Ekki
þarf um hann né skáldverk hans
að fara mörgum orðum, þar sem
Steinbeck er ásamt Ernest
Hemminwav, ótvírætt kunnastur
bandarískra rithöfunda hér á
landi. Skáldsögur hans hafa flest-
ar birzt í vönduðum íslenzkum
þýðingum og leikrit hans hafa
sézt hér bæði á leiksviði og heyrzt
í útvarpi.
Nýtur Steinbeck og viðurkenn
ingar i heimalandi sínu sem einn
snjallast.i rithöfundur síns tíma.
Mjög er misjafnt hver vrkis-
efni láta skáldum bezt svo þau
I fái notið listar sinnar. Fornar
I sagnir og löngu liðnir atburði
I verða sumum hendi næst, önnur
skáld leita þess, sem sérkennileg-
ast er í samtíðinni, lýsa því og
! greina eftir því sem hverjum er
bezt auðið og hjarta þeirra ligg-
ur næst.
I John Steinbeck á ekki sæti á
: þeim skáldabekk. Hann yrkir
ekki um villidýraveiðar í Afríku-
. skógum, viskíþreytta ofursta eða
hefðarfólk á heimsflakki eins og
I landa hans, Hemmingway, er svo
eiginlegt. Slíkt fólk þekkir Stein-
I beck ekki og hefir aldrei kynnzt
j því. Hans veröld er heimur litla
mannsins, almúgamannsins, ef
j svo má nefna hann, sem aflar sér
: brauðs í sveita síns andlits og
með ærinni fyrirhöfn. Steinbeck
lætur einkar vel að lýsa slíku
■fólki. sérkennum bess og hjarta-
laei. lifi þess og fábrevttu starfi.
Það fólk er honum hugfólgnast
og það á hjarta hans, hann hefir
rika samúð með því og deilir
hlutskipti þess manna fúsastur.
Þetta er líka ein meginástæðan
fvrir því, hve amerískur Stein-
beck er í bókum sínum, fólkið
hans lifir í nánum tengslum við
moldina og landið með sérkenn-
um þess og breytileik, svo sem í
„Þrúgum reiðinnar", flakkararn-
ir hans, hin áhyggjulausu nátt-
úrubörn, sem varla þekkja sinn
næturstað eru samofnir Kali-
j forníuströndinni, Montereyhér-
aðinu, þaðan sem Steinbeck sjálf-
ur er upprunninn og þekkir
manna bezt Lýsingar hans á efna
lausa fólkinu, sem býr við Ægis-
götu, hinni marglitu hjörð, sem
tekur sér far með strætisvagnin-
um í „The Wayward Bus“, eða
millistéttarfjölskyldunni í ,,East
. of Eden“ eru allar dregnar af
sama hógværa látlevsinu, en jafn
framt með snilldartækni rithöf-
undar, sem gjörþekkir fólkið, sem
hann segir frá.
i Æviferill Steinbecks hefir ver-
ið æði fjölbreytilegur, hann hefir
þekkt fólk af öllu tagi, en þótt
hann geri svo mjög að því að lýsa
sérkennum landa sinna og banda-
rískum lífsviðhorfum þeirra eru
i stíltöfrar hans slíkir og frásagn-
: arháttur, að sögur hans og leikrit
gætu gerzt hvar sem er.
I Það er líka einmitt vottur þess,
að um góðar bókmenntir sé að
ræða og einna bezt sannast það
á leikriti hans „Mýs og menn“.
Leikritið gerizt á búgarði í
Kaliforníu. Það er harmsaga
tveggja ósköp venjulegra vinnu-
manna, heimibslausra flakkara,
sem þrá ,,að lifa af landsins gæð-
um“ og eignast ofurlítið býli. En
höfundurinn er ekki miskunn-
samur við þá Lenna og Georg.
Hann lætur tilveruna leika þá
prátt, án þess að þeir fái sjálfir
nokkuð að gert og draumar
þeirra fá aldrei að rætast.
Þeir eru tvö einföld börn auðnu
levgisins, h.jartanrúðir óhamingju
menn, sem brjóta skip sitt áður
en það er komið í vör. Kröfur
þeirra +il bfsins voru ekki aðrar
né meiri en að eignast smáreit
og kaninugarð, en jafnvel það ann
forsjónin þeim ekki.
Sögu félaganna tveggja segir
MÝS OG
Edda V. Seheving sem kona Curleys og Vignir Guðmundsson sem
Lenni. (Ljósm. Edv. Sig.)
Steinbeck á áhrifaríkan, en ein-
faldan hátt. Leikritið er byggt
upp af tækni og smekkvísi, hvergi
yfirdrifið, en látlaust og fellt, þar
til komið er að endalokunum, er
þeir Lenni og Georg mæta örlög-
um sínum lognvært sumarkvöld
á bakka Salínuárinnar.
AÐ var óneltanlega í allmikið
ráðist, þegar Leikfélag Akur-
eyrar tók „Mýs og menn“ til sýn-
ingar, og vafasamt um hvort það
hefði ekki þar reist sér hurðar-
ás um öxl. Ótvírætt er þó hægt
að fullyrða, eftir að leikritið hef-
ir þegar verið sýnt þrisvar sinn-
um, að svo er ekki. Það var lofs-
vert framtak að taka svo vanda-
samt leikrit til sýninga, að sækja
á brattann og efla akureyrska
leikmennt við þá raun, sem hér
hefir verið í ráðist.
Leiksýningin er í heild áferðar
góð og án nokkurra stórra galla.
Með leikstjórn fer Guðmundur
Gunnarsson og leikur að auki
hlutverk Whit. Guðmundur er
Akureyringum að góðu kunnur
og hefir starfað að leiklist og
leikstjórn í nær tuttugu ár hér í
bæ við góðan orðstír. Ekki mun
hann þó áður hafa ráðist í vanda-
meira verk en hann hefir hér
leyst af hendi. Leikstjórn hans er
furðu góð, einkum þegar þess er
gætt, að nokkrir leikendanna
hafa sjaldan eða aldrei á fjalir
stigið áður, en sjálft leikritið
langt og vandasamt. Guðmundi
hefir tekizt að samhæfa hina
mörgu og misjöfnu leikendur svo
að snuðrulítið er. Staðsetningar
eru góðar og sviðið oftast notað
til hins ýtrasta. Helzt má að finna,
að nokkurs seinagangs gætir í
fyrstu sýningunum og mætti að
ósekju hraða þeim öllu meir.
Að öllu samanlögðu hefir Guð-
mundi tekizt hér furðu vel og er
fuIJIjóst að hann hefir yfir ótví-
ræðum leikstjórahæfileikum að
búa. Væri vel að hann fengi
önnur verkefni og ekki óveglegri
i framtíðinni.
Vignir Guðmundsson leikur
Lenna. Það er erfiðasta hlutverk
leikritsins, Lenni er rammeflt
tröll, sem hefir þó varla hálfar
barnsgáfur, blíður og bráðlynd-
ur í senn. Lenni er forkunnargóð
persóna írá höfundarins hendi,
margslungin og einstæð í barna-
legum og ósjálfráðum ',’iðbrögð-
um sínum, og ávallt sjálfum sér
verstur. Með hlutverkið er því
vartdfarið, en Vignir sýnir það
hetur en nokkru sinni fyrr, að
hann er gæddur góðum leikhæfi-
leikum og hefi ég aldrei séð hann
gera hetur. Gerfi hans er ágætt,
framsögn einkar skýr og lát-
bragðið allt með ágætum Hann
hefir augsýnilega gert sér far
um að skilja hið gæfusnauða,
góðhjartaða tröll og túlkar hlut-
verkið afbracðsvel. Er hans þátt-
ur beztur i leiknum.
Georg leikur Jón Kristjánsson.
Það er annað aðalhlutverkið, og
að mörgu vanþakklátara en
Lenna, þar sem Georg er venju-
legri maður og allur hóflegri. í
fyrstu sýningunum er framsögn
Jóns dálítið óskýr og leikurinn
stirðlegur, en eftir því sem á líð-
ur nær Jón betri tökum á hlut-
verkinu og vinnur hylli áhorf-
enda. Sérstaklega er leikur hans
áhrifamikill og sterkur í síðasta
atriðinu, þegar þeir skiljast vin-
irnir tveir, og draumurinn um
litla býlið og sniglasmárann renn
ur út í sandinn.
Bústjórann leikur Jón Þórarins
son, Slim leikur Guðmundur
Magnusson, Karlsson leikur
Bjarni Finnbogason, Whit leikur
Guðmundur Gunnarsson og svert
ingjan Crooks leikur Jón Ingi-
marsson.
Þeir leysa allir hlutverk sín
snoturlega af hendi og vekur
Guðmundur Magnússon sérstaka
athygli fyrir góðan leik, en hann
mun nýliði á leiksviði. Gerfi
svertingjans er ágætt og fram-
sögn Jóns Ingimarssonar skýr og
viðfeldin og leikur hans hæfir
allur persónunni. Curley, sonur
bústjórans er leikinn af Þráni
Þórhallssyni. Hann er hressilegur
ofstopamaður, en nokkuð þvöglu
mæltur á stundum.
Stafkarlinn Candy leikur Páll
Helgason. Gerfi hans er hæfilegt
og hreyfingar eru góðar, en fram-
sögnin einhæf, langdregin og
þrevtandi um of.
Edda V. Scheving leikur eina
kvenhlutverkið, konu Curleys.
Edda hefir áður farið með all-
mörg hlutverk á sviði, enda leyn-
ir það sér ekki, að hún á nokkra
revnslu að baki. Hún gerir hlut-
verki sínu góð skil, er djarfmælt
og skýrmælt og sérstaklega tekst
henni vel í 5. sýningu, þá er
Lenni sálgar henni í heyhlöð-
unni, en það atriði er áhrifamikið
og bezti þátturinn af leikendanna
hálfu.
Leiktjöld hefir Þorgeir Pálsson
málað. Þau eru smekkleg, sérstak
lesa í inniatriðunum og falla vel
við anda leiksins.
AÐ er ástæða til þess að óska
öllum þeim, sem lögðu hönd
að verki við sýninguna á „Mýs
og menn“ til hamingju með það
átak og lofar það vissulega góðu
um framÞðarverkefni Leikfélags-
ins. Síarf þess í vetur hefir verið
óvenju fjörugt.
a i-’-n-evringar hafa sótt góða
skemmtan og gleði á sýningar
Leikfélagsins, þær hafa verið
drjúgur menningarauki og gert
hæjarlífið stórum fjölbreytilegra
og ánægjulegra. Að baki sýning-
arinnar á leikritinu „Mýs og
menn“ liggur ötult starf margra
áhugamanna, leikritið sjálft er
frábærilega vel gert og því ættu
Akurevringar ekki að láta undir
höfuð leggjast að veita því þær
viðtökur, sem verðugar eru.
Lenni og Georg eru ekki slíkir
men.n. sem gleymast á skammri
stundu, heldur verða beir sjálfir
og saga þeirra hjartfólgin öllum,
sem henni kynnast.
Gunnar G. Schram.