Morgunblaðið - 03.05.1955, Blaðsíða 9
Þriðjudagur 3. maí 1955
MORGUNBLABE®
9
StöBugt verðlag skiptir launfyega mestu máli
IKVÖÞDDAGSKRÁ útvarps
ins 1. maí, flutti prófessor
Óíafur Björrisson, formaður
Bandalags starfsmanna ríkis
og bæja, athyglisverða ræðu
um kaupgjalds- og kjaramál-
in. — Fer ræða hans hér á
eftir.
ÞEGAR við að þessu sinni höld-
um hátíðlegan hinn alþjóðlega
hátíðadag launþegasamtakanna
hér á íslandi, hvíla yfir þeim há-
tíðahöldum skuggar og alvara. ■—
Nýlokið er hinu lengsta og strang
asta verkfalli, sem nokkru sinni
hefur verið háð í sögu verka-
lýðshreyfingarinnar hér á iandi.
Lausn verkfallsins varð sú, að
samið var um nokkrar kaup-
hækkanir til handa þeim, sem
verkfallið háðu. Hefðu þær kaup-
hækkanir vissulega verið veru-
legar kjarabætur launþegunum
til handa, cf þær hefðu náðst án
verkfalls og án þess að
leitt hefði til verðhækkana
á vörum og þjónustu, er
launþegarair þurfa að kaupa.
Hvorugu hessu er því miður að
heilsa, sem allir vita, og ríkir
því um það mikil óvissa hvort
hægt er að telja það, sem áunnist
hefir sigui í baráttunni fyrir
bættum kjörum launþegunum til
handa. Skal það þó ekki gert
að frekara umræðuefni hér, en
hvaða hugmyndir, sem menn
annars hafa um það og hvaða
skoðanir sem menn annars kunna
að hafa á því, með hverju móti
hagur launafólks verði bezt
tryggður, þá munu allir vera
sammála um það, að nauðsyn beri
til þess að fyrirbyggja það, að
slíkir atburðir, sem gerst hafa,
hér undanfarnar vikur, endurtaki
sig. Kosrnaðurinn, sem kjara-
baráttan hefir í för með sér má
ekki verða svo mikill, að með því
sé fyrirfram gerður að litlu eða
engu sá árangur sem næst. Um
leiðir þær. sem færar séu í því
efni greinir menn hinsvegar á,
og er margt, sem þann ágreining
varðar nátengt hinum viðkvæm-
ustu deilumálum þjóðfélagsins,
sem mér finnst ekki viðeigandi
að rædd séu á þessum vettvangi.
LAUNA- OG KJARAMALIN
VERÐA EKKI LEYST
MF.Ð SLAGORÐUM
Þeim, sem krafizt verður af, að
hafi einhverja þekkingu á lög-
málum efnahagslífsins, er þó
Ijóst,, að launa- og kjaramálin,
þessi mikilvægu þjóðfélagsvanda
mál, eru tiókin og margt er þar
öðru vísi en virðast kann, ef
byggt er einvörðungu á daglegri
reynslu og yfirborðslegri athug-
un.
Þessi vandamál verða ekki
leyst með einum saman slagorð-'
um. Ég hefi einhvern tímann
heyrt sagt að lýðskrumarar fái
hvergi slíkan hljómgrunn mál-
flutningi sínum sem innan laun- 1
þegasamtaKanna, ummæli, sem
vissulega eru samtökunum og
okkur, sem um lengri eða
skemmri tíma höfum gegnt þar
trúnaðarstórfum, lítt lofsamleg.'
Og felist : þessu einhver sann- i
leikskjarni, þá er það víst, að
ástæðan er ekki sú, að launþeg-)
um almennt séu kjaramálin ekki
alvörumál, þannig að þeir óski
ekki fyrst og fremst eftir raun-
hæfum úrræðum þeim til lausn-
ar. En til þess að hægt sé að
ræða þessi mál og leita úrlausn-
ar þeirra á málefnalegum og
friðsamlegum grundvelli þarf
tveim skilyrðum að vera full-
nægt. Hið lyrra er það, að þeir,
sem um þessi mál fjalla af hálfu
launþegasamtakanna annars veg-
ar, en atvmnurekenda og ríkis-
valds hinj vegar, hafi í senn til
að bera nauðsynlega þekkingu
þeirra grundvallarlögmála og
staðreyna, sem hér skipta máli
og vilja til þess að beita þeirri
þekkingu, en í öðru lagi þurfa að
vera fyrir hendi þær upplýsingar,
er xnáli skipta, verðandi lausn
F^r&ast verður verðhólguþróun —
Launa- og kjaramálin verða ekki
leyst meó slagorbum
LtvGrpsTœða p~cf. Ólafs Björnssonar
formanns BSRB 1. maí
Próf. Ólafur Björnsson.
þeirra ágreiningsmála er á döf-
inni eru hverju sinni.
UPPLÝSINGAR, ER BYGGJA
MÁ Á RAUNHÆFA
ÚRLAUSN, NAUÐSYNLEGAR
Ég mun hér ekki gera það að
umræðuefni að hve miklu leyti
fyrra skilyrðinu, nægri þekkingu
og góðum vilja, þeirra er um mál-
in fjalla, er og hefur verið full-
nægt. Ég vil aðeins á það benda,
að enda þótt svo væri að þetta
væri fyrir hendi, þá mundi slíkt
ekki vera næg trygging þess, að
hin ákjósanlegasta lausn deilumál
anna fengizt hverju sinni, ef
seinna skilyrðinu, nefnilega því,
að þær upplýsingar séu fáanleg-
ar, sem fyrir hendi þurfa að vera
til þess að byggja á raunhæfa
úrlausn, er ekki fullnægt.
En þessu atriði hefur að mínu
áliti verið mjög ábótavant i okk-
ar þjóðfél .gi að undanförnu, og
að því leyti, sem um er að ræða
tilraunir þvi til úrbóta, þá er jafn
an fyrst hafizt um þær handa,
er málin eru komin á það stig,
að rólegar og málefnalegar rök-
semdafærslur fá ekki nema að
takmörkuðu leyti hljómgrunn, en
hér er við það átt, að upplýs-
ingunum er að jafnaði þá fyrst
byrjað að safna, þegar verkalýðs-
félögin hafa boðað uppsögn samn
inga og jafnvel verkföll að und-
angengnum meiri eða minni æs-
ingum.
NEFND AFLI UPPLÝSINGA
UM AFKOMU
ATVINNUVEGANNA
Sú hugmynd kom fram, er verk
fall það, “em nú er nýlokið var
vfirvofand: að atvinnurekendur
og verkalýðsfélögin tilnefndu
fulltrúa i í-ameiginlega nefnd til
þess að afia upplýsinga um af-
komu atvinnuveganna og hag al-
mennings, þannig að leita megi
rökstudds álits nefndarinnar,
þegar ágreiningur verður um
kaup og Viör. eða ætla má, að
til slíks ágreinings komi. Hefir
Alþingi nylega gert þingsályktun
þess efnis, að hugmynd þessari
skuii kom;ð í framkvæmd, og
mun því bafa verið vel tekið af
báðum aðilum.
Hugmynd þessi og ákvörðun
um framkvæmd hennar er vissu
lega góðra gjalda vert. En ég get
ekki látið hjá líða að minna á
það, að hér er ekki um nýja
hugmynd að ræða. Fyrri hluta
ársins 1951 var eins og flestum
er í ferskii minni mikill órói á
vinnumarkaðinum, og var háð
víðtækt verkfall í maímánuði það 1
ár, þótt það verkfall stæði stutt.
Svipuð hugmynd kom fram um
það leyti og var komið á fót
samstarfsnefnd Alþýðusambands
ins og Vinnuveitendasambands-
ins, og mun hún hafa átt svip-
uðu hlutverki að gegna og nefnd
sú, er nú hefur verið ákveðið að
stofna, þó mun hlutverk gömlu
nefndarinnar hafa verið eitthvað
þrengra. |
Samkvæmt upplýsingum, er ég
hefi fengið og tel áreiðanlegar,
mun nefnd þessi hafa haldið einn
fund, en sofnað að því búnu
svefninum langa. Þegar vinnu-
deilunum var lokið dofnaði áhug
inn fyrir ráðstöfunum til þess að
varðveita vinnufriðinn og fyrir-
byggja v nnudeilur, og hann
vaknaði ekki aftur fyrr en búið
var að boða til allsherjarverkfalls
að nýju, en það var sem kunn-
ugt er í desember 1952. Þá var
að nýju haíizt handa um margs-
konar útreikninga og gagnráð-
stöfun, en verða mætti vinnudeil-
unni til lausnar, en auðvitað
var það of seint til þess að verk-
fallinu og pví mikla tjóni, sem
bað olli yrði afstýrt. Meðan á
vinnudeilunni stóð og fyrst eftir
hana, var mikið um það rætt,
hversu mætti koma í veg fyrir
það, að slíkt endurtæki sig aftur,
en brátt f ögnuðu þær raddir,
þannig, að ekki var á málið
minnst næstu tvö árin, eða þang-
að til verkalýðsfélögin höfðu að
nýju ákveðjg að leggja til verk-
fallsbaráttu nú á þessum vetri.
ENDURTEKIN SAGA . ..
Ég er ekki að rekja þessa sögu
hér í því skyni að gera lítið úr
þeirri hugmynd að stofna til sam-
starfs heildarsamtaka verkalýðs-
ins og atvinnurekenda á þann
hátt, sem getið hefir verið. Þvert
á móti má telja það skilyrði
þess, að góðs árangurs sé af þessu
að vænta, að það sama sé ekki
látið endurtaka sig, eins og sífellt
að undanförnu að allar málefna-
legar umræður um launa- og
kjaramál, og söfnun gagna er
greitt gætu fyrir skynsamlegri
lausn þeirra sé látið liggja í lág-
inni nema þegar svo er komið
að búið er að stofna til stórfelldra
vinnudeilna og boða verkföll, en
þegar það andrúmsloft ríkir, sem
þá hefir skapazt, er almenningur
eðlilega langtum ónæmari en ella
fyrir skynsamlegri röksemda-
færslu í þessum málum.
En við skulum nú vona hið
bezta í því efni, að sú saga sem
hér hefir verið rakin, endurtaki
sig ekki einu sinni enn, það
myndi verða þjóðfélaginu dýrt.
LAUNÞEGAR ÞURFA
AÐ GETA TREYST
VÍSITÖLUNNI
Eg ætla þá að verja þeim mín-
útum, sem ég á eftir til þess að
drepa á nokkrar þær upplýsing-
ar, sem nauðsynlegt er að séu
fyrir hendi, ef grundvöllur á að j
vera fyrir málefnalegum umræð-
um um launamál, þannig að um-
mæli þau, sem ég áðan gat um
þess efnis að lýðskrumið réði
ríkjum innan launþegasamtak-
anna eiga ekki að verða sann-
mæli.
í fyrsta lagi þurfa launamenn
að geta treyst vísitölunni, sem er
eini mælikvarðinn, sem til er á
þær breytingar, sem verða á
framfærslukostnaðinum. En eins
og nú standa sakir fer því mjög
fjærri að svo sé, og það síður en
svo að ástæðulausu. Stafar þetta
bæði af því, að grundvöllur vísi-
tölunnar er frá því fyrir stríð og
því mjög úreltur sökum breyttra
neyzluvenja, svo og af hinu, að
mjög valt mun vera að treysta
ýmsum þeim upplýsingum um
verðlag, sem vísitöluútreikning-
urinn er byggður á, og hefi ég
þar einkum í huga þann stóra lið
í framfærslukostnaðinum, sem
húsaleigan er fyrir allan þorra
fólksins.
Afleiðing þess, að launamenn
treysta þannig ekki vísitölunni
verður sú, að þeir trúa mjög auð-
veldlega fullyrðingum um aukn-
ingu dýrtíðar og skertan kaup-
mátt launa, hvort sem þær full-
yrðingar eiga við rök að styðjast
eða ekki.
AFKOMA
ATVINNUVEGANNA
Annað atriði, sem máh skiptir
í þessu sambandi er afkoma at-
vinnuveganna. Öllum þorra
launamanna er það án efa ljóst,
að hækkanir kaupgjalds, sem
eru meiri en svo, að þær verði
bornar af atvinnurekstrinum
öðru vísi en með því að velta
þeim yfir á almenning með hækk
uðu vöruverði, bæta ekki kjör
þeirra. En óvéfengjanlegar upp-
lýsingar um það, hvernig af-
koma hinna ýmsu atvinnugreina
er, eru vægast sagt af mjög
skornum skammti, og meðan svo
er, verður launamönnum ekki
láð það, þótt þeir vantreysti
almennum fullyrðingum atvinnu-
rekenda um það, að þeir geti ekki
borgað hærra kaup. Úr þessu
þarf að bæta, ef von á að vera til
þess, aö launadeilur sé hægt að
leysa á skynsamlegum grund-
veili.
SAMBANDIÐ MILLI KAUP-
GJALDS OG VERÐLAGS
Þá má nefna enn eitt atriði,
sem jafnan ber miög á góma í
sambandi við kaupdeilur, en það
er sambandið milli kaupgjalds
og Verðlags. Stendur hér að jafn-
aði hver staðhæbngin gegn anp-
arri. annars vegar sú, að kaup-
gjaldið hafi engin áhrif á verð-
lagið, þannig að Iaunadeilur
snúizt raunverulega um það
hvernig tekjuskiptingin eigi að
vera milli atvinnurekenda og
launbega, hins vegar sú. að kaup-
gjald og verðlag brevtizt ávallt
í . sömu hlutföllum, þannig að
kaupi?jaldsbreytingar hafi að-
eins áhrif á verðlagið, hins vegar
ekki á tekiuskiptinguna.
Þótt ekki verði að vísu sýnt
nákvæmlega fram á það með út-
reikningum. h"ersu miklar verð-
hækkanir tilteknar kauphækkan-
ir muni hafa í för með sér, væri
hó hæet að safna margvísleeum
eögnum og gera um bað útreikn-
inea. hverjir hafi hér á réttarg
að standa. Það pr t d. hægt að
r«=ikna út hlutdeiM vinnunnar í
bamleíðsiukostnaði vmissa vara
og bíónustu oe byggja á bví nið-
urstöður er ætla má. að séu nærri
’aei um áhrif kaupgjaldsbreyt-
inga á verðlagið.
vn"ö*>TTOT VFKhlAG
SKTT»T'U MESTTT MÁTJ
Hér hehir verið getið nokkurra
hejrra a+riða. e” ég tel mestu
varða. að unnlúc-íngar séu fvrir
hendi um. ef finna á skynsam-
leyg lansn vinnudeilna, en nú
sk"T látið staðar numið.
Frá haasmunasiónarmiði okk-
ar enirKoj.ra starfsmanna skiptir
bað öPu öð"u mei’-a Tvláli, að
iipT’iTTafí J TorfTjnu sé S + Öðuet. Qg
ferð°ð 1'VT.ði Tio"ðVól ejjijróun
h.i’ert VieiriuT. cú Viró’m á sér stað
vem VaT.r,r,Tfuir.o qc
ve rð'rrfc; rða ncfl öð”U mófi. Og
r r* V"TT f'-)1i'íS oÓtoI púq pqfppQ^
fi1 rfo>’o GlÍv^'Yiíff lYíaqcj POál
að umtalsefni við þetta tækifærí.
Skolæfinsar
SKOTÆFÍNGAR varnarliðsins ,x
landi Voga á Reykjanesi eru nú
að hefjast
Munu þær standa næstu sex
vikur. Þá verður gert hlé á æfing-
unum þar til 1. ágúst, að þær
hefjast að nýju og standa til 15.
september
(Frá utanríkisráðunej’tinu).
,JóIaannir“ í maí
Frá því verkfallið leystist hafa verið „jólaannir" í Pósthúsinu. Þar
hafa póstmenn unnið langt fram á kvöld til þess að koma póstinum
til skila. Önnur myndin er tekin af póstmanni að lesa sundur bréfa-
póst í póstboxunum, en hin af póstmanni þar sem hann er við háau
bunka af Kaupmannahafnar-dagblöðum. — Ljósm. Mbl.: Ól. K. M.