Morgunblaðið - 07.05.1955, Side 1

16 síður
43 árgangur
102. tbl. — Laugardagur 7. maí 1955.
Prentsmið'ja Morgunblaðsins
Með góðum bókasöfniim
skal efla almenna menntun
Frumvarpið um almennings békasöfn
orðið að lögum
+ FRUMVARPIÐ um Almenningsbókasöfn, sem Bjarni
Benediktsson menntamálaráðherra lagði fram á Alþingi í
vetur, var í gær samþykkt endanlega sem lög.
+ Með hinum nýju lögum er stigið merkilegt spor í
menningarmálum þjóðarinnar.
•jf Er það meginefni þeirra að skipta landinu niður í
30 bókasafnshverfi og skai í hverju þeirra vera eitt bæjar-
eða héraðsbókasafn.
-*• Þá er svo mælt fyrir, að í hverju sveitarfélagi utan
þeirra kauptúna, þar sem héraðsbókasöfn eru starfandi, skuli
vera sveitarbókasafn. Er þetta mikilvægt ákvæði, því allt
fram til þessa eru þó nokkrir hreppar á landinu, þar sem
ekkert bókasafn hefur verið.
SKYRAR REGLUR UM
F J ÁRHAGSGRUNDVÖLL
í hinum nýju lögum er fjár-
hagsgrundvelli bókasafnanna
komið í öruggt horf. Er þar t. d.
kveðið skýrt á um, hvert fram-
lag ríkis og bæjar eða sveitar-
félags skuli vera.
Meginreglurnar eru þær, að'
bæjarsjóður, þar sem héraðs-
bókasafn er starfandi, skuli
greiða 15 kr. á hvern íbúa sveit-
arfélagsins. En á móti þessu greið
ir ríkissjóður kr. 7,50 á hvern
íbúa. Framlög annarra aðilja
bókasafnshverfisins, sýslufélags
eða hluta sýslufélags skulu
nema 3 kr. á íbúa og greiðir ríkis-
sjóður kr. 2,50 á móti því.
Fjárframlög til sveitabóka-
safns skulu að meginreglu vera
þau að sveitarsjóður greiðir 5
kr. á hvern íbúa hreppsins og
jafnhá upphæð skal greidd á
móti af ríkissjóði.
BÓKASÖFN Á SJÚKRA-
HÚSUM O FL.
í lögunum eru emnig skýr
ákvæði um að heimilt sé að stofna
og reka bókasöfn með styrk af
opinberu íé í heimavistarskól-
um, sjúkrahúsum, heilsuhælum,
elliheimilum og fangahúsum.
MEÐFERÐ BÓKANNA BÆTT
Það er e. t. v. einn merkasti
kafli þessara nýju Iaga, sem
fjallar um rekstur almennings-
bókasafna. Með þeim ákvæð-
um er reynt að liefja bóka-
vörzlu alla í landinu til meiri
fullkomnunar, en eins og
mönnum er kunnugt hefur
víða verið pottur brotinn í þeim
efnum.
Þar er tekið fram að bóka-
söfn skuli geyma í góðum, raka
lausum húsakynnum. Allar bæk
ur skal binda í traust band, jafn
óðuni og því verður við komið.
Aldrei má lána úl óbundna
bók né lausa í bandi. — Allar
bækur skal skrá og tölusetja,
flokka þær skipulega og raða.
1 bókasafni ska! vcra ti! hand-
hæg bókaskrá.
HLUTVERK ALMENNINGS
BÓKASAFNA
Þarna er einnig ákvæði um það,
að hlutverk bókasafna er að efla
almenna rr.enntun, með því að
gefa mönniim kost á að lesa góð-
ar bækur. Til hvers bókasafns
skal afla i-mlendra bóka og rita,
þjóðlegra iræða, skáldverka og
rita um hagnýt efni. Einnig skal
leggja áherziu á öflun merkra
erlendra bóka og þá einkum skáld
rita, sagnrita og rita um atvinnu-
líf og annarra rita er stuðla að
því að efla almenna menntun.
Framh. á bls. 2
<$■
seg/o upp
Til Haag-
dómsins
LUNDUNUM, 6. maí — Bret-
land hefur skotið deilunni um
eignaréttinn yfir Falklands-
eyjum til Haagdómstólsins.
í tilkynningu frá alþjóða-
dómstólnum í dag segir, að
Bretland hafi beðið dóminn
að viðurkenna rétt sinn til
landssvæðisins og jafnframt
að lýsa því yfir, að kröfur
Argentínu og Chile til eyjanna
sé gagnstæðar alþjóðalögum.
M. France vinnur
sigur
Vesturveldin einlæg
i tilruununum til uð
komu á 4-veldu iundi
PARÍS, 5. maí — Mendes France
fyrrv. forsætisráðherra hefur
unnið stóran sigur innan flokks
síns, — en hann hefur beitt sér
mjög einarðlega fyrir því að lög-
um flokksins yrði breytt.
Aðeins það að flokksþing var
kallað saman í þessu skyni er
stórsigur fyrir Mendes France,
MOSKVU — Utanríkismálanefnd því út af því átti hann í mjög
ir æðsta ráðs Sovétríkjanna hafa . harðri deilu við eldri leiðtoga
samþykkt tillögu ríkisstjórnar-
innar um uppsögn vináttusamn-
ingsins við Frakka. Sá samning-
ur var gevður 10. des. 1944. —
Ástæða uppsagnarinnar er sú, að
Frakkar samþykktu Parísarsátt-
málana!
Tass-fréttastofan segir að sam-
þykkt tillögunnar hafi átt sér
stað á sameiginlegum fundi
flokksins. Lagabreytingin miðar
einnig að því að rýra völd hinna
eldri, en fram til þessa hefur
höfuðandstæðingur Mendes, Leon
M. Deplat, haft nær einræðis-
vald í flokksstjórninni.
Þegar flokksþingið var sett og
Mendes France gekk í salinn
dundi við glymjandi fagnaðar-
hróp og flokksmenn hrópuðu:
----— --------------........................
beggja utam-ikismalanefndanna. I „Mendes aftur til valda“.
N'
Ráðherrafundur í París
Undirbúningur í Vínarborg
Vínarborg, París, 6. maí. — Frá Reuter-NTB.
Ú HILLIR undir að þrætumálið mikla: Friður við Austurríki
leysist. Fulltrúar fjórveldanna hafa í tvo daga setið á við-
ræðufundum ásamt utanríkisráðherra Austurríkis og rætt um einr
stök atriði friðarsamninga. Skýrsla þeirra verður lögð fyrir fund
utanríkisráðherra Vesturveldanna í París um þessa helgi.
í Parísarborg koma utanríkisráðherrarnir og sérfræðingar
þeirra saman til viðræðna um tvö stærstu stjórnmálavanda-
mál Evrópu í dag, — þ. e. undirbúning fjórveldaráðstefnu
og Austurríkis-samningana.
FUNDURINN í PARÍS
Dulles flaug í kvöld (föstu-
dagskvöld) til Parísar og McMil-
lan flýgur frá Lundúnum ár-
degis á laugardag. Til fundarins
eru einnig boðaðir sendiherrar
Jafnl og bróður-
lega skippt
BONN, 6. mai — Adenauer for-
sætisráðherra skýrði þýzka þing-
Frakka og Bandaríkjanna í
Moskvu og eru þeir á leiðinni.
Ákveðnir eru margir einka-
fundir ýmissa stjórnmálamanna
Vesturveldanna er þeir koma til
Parísar. Þá er einnig boðaður
fundur í Evrópubandalaginu og
á mánudaginn kemur Atlants-
hafsbandalagsstjórnin saman til
fundar.
ADENAUER MÆTIR
Þar sem Parísarsáttmálarnir
hafa nú verið staðfestir og öðlast
gildi situr Adenauer forsætisráð-
inu í dag frá viðræðum sínum herra fundi þessa sem fulltrúi
við Pinay utanríkisráðherra um
Saar-málin. — Hann kvað þýzk-
um og frönskum hagsmunum
gert jafnhátt undir höfð
Evðslusamur keisari 02 mikilhæfur
stjórnmálamaður eigast við í Vietnam
Bao Dai gefur út tilskipanir frá
Riviera-ströndinni — Ngo Dinh Diem
berst fyrir lifi þjóðar sinnar í Saigon
ENNÞÁ sér ekki fyrir endann j
á borgarastyrjöldinni í Suð '
ur-Vietnam og allri þeirri rlng-
ulreið, sem þar ríkir í stjórn
málum, þjóðfélagsmálum og
efnahagsmálum. — Hundruðli
manna hafa nú fallið í Saigon
forsætisráðherrann og þjóðhöfð
inginn setja hvorn annan af til
skiptis, nýir yfirhershöfðingjar
eru skipaðir, og þeir eldri flýja
land. í norðurhluta landsins,
Vietminh, hrósa kommúnistar
happi yfir ringulreiðinni í Viet-
nam. í glæsilegu íbúðarhúsi í
Rivieraströndinni situr æðsti
maður Vietnam í góðu yfirlæti
og hefir gert undanfarin ár —
þar gefur hann út tilskipanir á
báða bóga
Bao Dai, sem er 41 ára að aldri
— nafn hans táknar „vörður göf-
uglyndisins“, og tæplega er hægt
að segja, að nafnið hafi verið
vel valið, ef íhugað er, hvernig
hann hefir lengst af komið fram
— hann var áður keisari í Ann-
am. Hann settist í hásætið 13 ára
að aldri, er faðir hans, Kai Dinn,
lézt. Hann var þá við nám í
frönskum heimavistarskóla og
var sendur aftur í skólann, er
krýningarhátíðinni var lokið. í
Evrópu gekk hann að eiga Nam-
Phoung — nafn hennar þýðir
Ngo Dinh Diem
hafði lagt stund á læknjsfræði í
Sviss.
Er hann sneri aftur heim til
Annam árið 1932 var hann fullur
af evrópskum hugmyndum um
þjóðfélagsumbætur. Á næstu ár-
um kom hann ýmsu góðu til leið-
ar ,en öll viðleitni hans koðnaði
niður með innrás Japana. Hann
var samt sem áður um kyrrt í
landinu, sem leppur Japananna,
en eftir að fricjarsamningar höfðu
verið gerðir, var Bao Dai neydd-
„hinn suðræni ilmur“ — en hún | ur til að segja af sér, en leið-
togi Vietminh, Ho Chi-minh, tók
völdin í sínar hendur og lýsti yf-
ir stofnsetningu lýðveldis. Bao
Dai var frá upphafi úthlutað
stöðu sem rágjafi hins unga lýð-
veldis, en fór brátt til Hong
kong og þaðan til Riviera-strand-
arinnar.
O—•—O
Eftir að ófriður brauzt út í
Indó-Kína þurftu Frakkar nauð-
synlega á þjóðhöfðingja að halda
og Bao Dai varð fyrir valinu. Er
samningar höfðu staðið yfir í 18
mánuði milli hans og frönsku
stjórnarinnar, féllst hann loks
á að fara til Vietnam, er stjórn-
in hafði orðið við miklum kröf-
um, er hann gerði á hendur
Frökkum. Hann varð síðan þjóð-
höfðingi og var það staðfest með
Genfar-sáttmálanum. Hann var
ekki um kyrrt í landinu — held-
ur hefir hann lengstum dvalið á
Riviera-ströndinni innan um
kappakstursmenn, fjárhættuspil-
ara og fagrar kvikmyndadísir.
Forsætisráðherrann, Ngo Dinh
Diem, hefir árangurslaust barizt
gegn ofstækisfullum sértrúar-
flokkum, sukki embættismanna
og undirróðri kommúnista, en öll
þessi öfl verða þess ef til vill
valdandi, að algjör óstjórn verð-
ur Vietnam að fjörtjóni. Diem
tók við forsætisráðherraembætt-
inu af föðurbróður Bao Dais, Buu
Loc. Bao Dai hefir alltaf verið
hatrammur andstæðingur Diems
og neyddi hann til að fara í út-
Frh. á bls. 12.
Þjóðverja, sem nú eru jafnrétt-
háir Vesturveldunum í varnar-
málum Evrópu.
í AUSTURRÍKI
í Vínarborg sitja sendiherrar
Vesturveldanna og utanríkisráð-
herra Austurríkis á fundum og
ræða ýmis atriði friðarsamninga
við Austurríki. Hefur þeim orðið
vel ágengt og í rauninni var að-
eins eitt atriði enn óleyst — en
það er það ákvæði sem Rússar
vilja setja í samningana, að Aust-
urríki megi ekki eiga atomvopn,
kafbáta og önnur sérgreind vopn.
Niðurstöður þessa fundar sendi
herranna og utanríkisráðherrans
verða til umræðu á fundum ráð-
herranna í París.
Þingslit
... barátta
LUNDÚNUM, 6. maí. Brezka
þinginu var slitið i dag. Var
ræða drottningar lesin í báð-
um deildum þingsins — fyrst
í lávarðadeildinni, síðan í
neðri málstofunni.
Var í ræðunni lýst ánægju
yfir staðfestingu Parísarsátt-
málanna og sagt að þeir myndu
vera grundvöllur samningavið-
ræðna sem stjórnin vonaðist
til að komast í við Rússland.
f ræðunni var einnig drepið
á þann áfanga. sem náðst hefði
í sambandi við friðarsamninga
við Austurríki.
Með þingslitunum er kosn-
ingabaráttan í Englandi hafin
— og mun standa í 3 vikur
ejða til 26. maí. Allir flokkarn-
ir skipuleggja nú kosninga-
fundi um gervallt landið. —■
íhaldsflokkurinn og verka-
mannaflokkurinn bjóða fram í
nær öllum kjördæmum og
Frjálslyndi flokkurinn á rúm-
lega 100 stöðum. Kommúnist-
ar sem ekki hafa átt fulltrúa
í þinginu síðan 1950 bjóða
fram í 70 kjördæmum.