Morgunblaðið - 21.05.1955, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 21. maí 1953

út* H.Í. Árvakur, Reykjavik.
rramkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason írá VlffUT.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlanda.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
Mendes-France sezt aftur við stýris-
völlinn — en hvert steínir hann?
Sigur hans á flokksþingi róttækra kann að haía aídriía-
rikar afleiðingar í frönskum stjórnmálum
Tvö tímabil í íslenzkri
stjórnmálasögu
UNDANFARIÐ hefur allmikið
verið rætt um hugsanlegt sam-
starf hinna svokölluðu vinstri
flokka um ríkisstjórr,. Er og vit-
að samkvæmt yfirlýsingu for-
manns Alþýðuflokksins í eldhús-
dagsumræðum fyrir skömmu, að
fulltrúar frá Framsóknarflokkn-
um, Þjóðvörn og Alþýðuflokkn-
um sitja nú og ræða leiðir til
þess að koma slíkri stjórn á.
Af þessu tilefni er það ómaks-
ins vert, að athuga lauslega,
hvernig þær ríkisstjórnir hafa
áður gefist, sem þessir flokkar
stóðu að. Ber þá fyrst og fremst
að líta á starfsferil þeirrar stjórn-
ar, sem Framsókn og Alþýðu-
flokkurinn mynduðu árið 1934 og
var við völd í um það bil fjögur
ár.
Hvernig reyndist svo hin fyrsta
raunverulega „vinstri stjórn“
þjóðinni?
Hörmuleg reynsla
Reynsla íslendinga af sam-
stjórn Framsóknar og Alþýðu-
flokksins árið 1934—1938 var í
senn dýr og hörmuleg. Allt valda
tímabil hennar hallaði stöðugt
undan fæd fyrir þjóðinni. At-
vinnutæki landsmanna grotnuðu
niður, atvinnuleysi skapaðist við
sjávarsíðuna og stöðugur fólks-
straumur lá úír sveitunum til
kaupstaðanna. Lífskjör alls al-
mennings þrengdust og svo virt-
ist sem hreint hallæri og alls-
herjarhrun væri fyrir dyrum. Á
þessum árum jókst fylgi kommún
ista að miklum mun. Fram til
ársins 1937 höfðu þeir aldrei
fengið fulltrúa kjörna á Alþingi.
En þá brá svo við, eftir þriggja
ára setu Alþýðuflokksins í stjórn
með Framsókn, að þrír kommún-
istar settust á þingbekki. Þannig
hafði samneyti Alþýðuflokksins
við hina gömlu maddömu leikið
hann.
Kjarni málsins er þá þessi:
Hin fyrsta „vinstri stjórn“
í þessu landi hafði í för með
sér hallæri, atvinnuleysi og
fjárhagslegar þrengingar. í
kjölfar hennar myndaðist til-
tölulega sterkur kommúnista-
flokkur en flokkur lýðræðis-
jafnaðarmanna klofnaði og
hefur síðan ekki borið sitt
barr.
Mesta framfaratímabil
íslenzkrar sögu
Þegar ,.umbótaöflin“ höfðu
þannig komið öllu í strand báðu
þau Sjálfstæðisflokkinn ásjár um
aðstoð við að stjórna landinu.
Þjóðstjórnin var mynduð vorið
1939. Síðan heíur Sjálfstæðis-
flokkurinn verið óslitið í ríkis-
stjórn þegar undan er skilið tíma-
bilið 1942 —1944, er utanþings-
stjórnin fór með völdin.
Um það verður ekki deilt, að
þetta tímabil er mesta framfara
tímabil íslenzkrar sögu. Bjarg-
ræðisvegirnir hafa verið byggðir
upp til lands og sjávar. Efna-
hagur alls almennings hefur
batnað stórkostlega og öll lífs-
kjör fólksins og aðbúð orðið allt
önnur .og betri en áður var
Menningarlíf hefur blómgvast og
þróun og gróandi sett svip sinn
á allt líf o% starf þjóðannnar.
Vitanlega hafa hin auknu fjár-
ráð landsmanna átt ríkan þátt í
framförunum. En þau hefðu samt
ekki nægt til þess að lyfta þeim
Grettistökum, sem lyft hefur
verið, ef ekki hefði notið við
giftudrjúgrar forystu stærsta
stjórnmálaflokks þjóðarinnar,
Sj álf stæðisf lokksins.
Sannleikurinn og megin-
staðreyndin um stjórnartíma-
bil Sjálfstæðismanna er þá sú,
að svipur þess mótast fyrst og
fremst af öruggri þróun, stór-
felldum framförum og bætt-
um lífskjörum fólksins í land-
inu.
Þennan samanburð á fyrr-
greindum tveimur tímabilum í
íslenzkri stjórnmálasögu ættu ís-
lendingar að hafa í huga.
Enn ver Tíminn brask
og verðlagsbrot
Tíminn heldur áfram að verja
gjaldeyris- og verðlagsbrot Helga
Benediktssonar og svívirða
Bjarna Benediktsson dómsmála-
ráðherra fyrir að hafa gert
skyldu sína Kemst blaðið svo að
orði s. 1. fimmtudag, að „einn
í stað tuga“ hafi verið sakfelldur.:
„Tugir af samherjum handhafa
ákæruvaldsins, sem líkt er ástatt
um hafa sloppið við alla rann-
sókn og dóma“, segir blaðið.
Tímanum dettur ekki í hug að
rökstyðja bessa staðhæfingu sína
og ásökun á hendur dómsmála-
stjórn landsins einu orði. Hann
lætur sér nægja að kasta henni
fram. Svo gersamlega blygðun-
arlaust er þetta aðalmálgagn
Framsóknarflokksins.
Sannleikurinn í málinu er
auðvitað sá, að öllum kærum,
sem dómsmálaráðuneytinu
hafa borizt í slíkum málum
hefur undantekningarlaust
verið haldið til dómsmeðferð-
ar.
Þá fjölyrðir Tíminn um það,
að ekki hafi öll ákæruatriðin ver>-
ið tekin til greina í dómsniður-
stöðunni í máli Helga Benedikts-
sonar. j
Um það atriði er það að segja,■
að það er oin höfuðskylda ákæru
valdsins, að í ákæru sé dómstól-,
unum ekki sniðinn óþarflega
þröngur stakkur um kæruatriðin, *
þannig að dómendur geti tekið
öll þau atriði til meðferðar, sem
til greina koma. Er það og öllum
kunnugt, r.ð á þau atriði, sem
ekki eru tilgreínd í ákæru verð-
ur ekki lagður dómur. Mundi
það að sjólfsögðu sæta aðfinnsl-
um réttarins, ef ákæra væri
þannig takmörkuð.
Á það má svo benda Tímanum
að dómsmálaráðuneytið var ekki
hinn upprunalegi kærandi í máli
Helga Benediktssonar, eða öðrum
slíkum málum. Það voru gjald-
eyris- og verðlagsyfirvöldin. Það
var því augljóslega ekki á valdi
Bjarna Benediktssonar að hefja
persónulegar ofsóknir gegn þess-
um leiðtoga Framsóknarflokks-
ins.
Vörn Tímans fyrir Helga
Benediktsson hefur sannað, að
þetta blað hikar ekki við að
verja hverskonar afbrot, okur,
verðlagsbrot og gjaldeyris-
svindl, ef þess eigin flokks-
maður á hlut að máli. Það er
framlag þess til baráttunnar
gegn „milliliðunum“!!
ALLT bendir til þess, að Mendes
Franee sé nú að ná sér á
strik á njan leik. Eins og kunnugt
er, vann hann nýlega mikinn sig-
ur innan flokks síns — og sigur
hans mun vafalaust hafa mikil
áhrif á gang málanna bæði innan
róttæka flokksins og franskra
stjórnmála------og jafnvel mun
þessara áhrifa gæta í stjórnmál-
um allrar Evrópu.
★ ★ ★
Þó að róttæki flokkurinn hafi
tapað fylgi við síðustu kosningar
— um 2 milljónum atkvæða —
er hann engu að síður „kjarni
lýðræðisins“, sjálfur grundvöll-
ur lýðveldisins og þeir 72 flokks-
menn, er sæti eiga á þjóðþinginu,
mega sín hvað mest í þeim hóp.
Frá árinu 1947 hefir ekkert ráðu-
neyti setið að völdum í Frakk-
landi án þess að róttækir ættu
aðild að því.
Mendes-France er runninn upp
úr þessum flokki — og hann var
raunverulega felldur af þessum
flokki. Margir flokksmenn hans
sviku hann, þegar mest reið á —
og snerust gegn honum í þeim
mörgu mikilvægu ákvörðunum,
er hann reyndi að knýja fram
sem forsætisráðherra.
Hann sjálfur og margir helztu
forystumenn flokksins brugðust
illir við og lýstu yfir því, að þeir
myndu ekki framar taka þátt í
myndun ráðuneyta — en nýi for-
sætisráðherrann varð samt sem
áður úr róttæka flokknum: Edgar j
Faure. Þátttaka róttækra í mynd- ,
un ráðuneytis virtist enn einu
sinni ómissandi.
★ ★ ★ •
Mikil átök áttu sér stað á
flokksþingi róttækra, er halclinn
var skömmu fyrir miðjan maí.
Mendes — að ná sér á strik
Var þannig stofnað til fundar-
ins, að aðalforystumaður hans á
síðari árum og erkióvinur
Mendes-France, Martinaud-
Deplat, ætlaði sér að koma í veg
fyrir, að fylgismenn Mendes
næðu forystu flokksins í sínar
hendur — m. a. var fundarsalur-
inn aðeins leigður til nokkurra
klukkutíma.
Ueíuakandi, óLnfar:
Var kviknað í?
ÞAÐ var í áætlunarbílnum
austur að Selfossi fyrir
nokkrum dögum. Hellisheiðin
var með óyndislegasta móti. Það
hafði snjóað um nóttina og enn
var hvítt í rót. Harla lítill vor-
svipur á náttúrunni. Svo var
komið á Kambabrún og fyrir
neðan breiddi sig Ölfusið baðað
í árdegissól hins svala maímorg-
uns. Og Hveragerði var þarna á
sínum stað, eins og vellandi
grautarpottur, hvort heldur er að
vetri, sumri, vori eða hausti. —
Þarna var þó nóg um hituna, þótt
frysi allt í kring. — Lítill strák-
hnokki, á að gizka 4 ára gamall
var meðal farþega í bílnum. Hon-
um varð að orði, þega rhann sá
alla reykina, sem lögðu þarna
upp: „Hvað er þetta? Er þara

alls staðar þarna kviknað í hús-
unum?“ — Og hann benti í átt-
ina að hinum rjúkandi hverum.
Eðlileg spurning
AUÐVITAÐ kom þessi sþurning
barnalega fyrir, en í raun-
inni var hún fullkomlega eðlileg.
Heimsýnin að Hveragerði er
furðulegt fyrirbæri, sem senni-
lega á ekki sinn líka í öllum
heiminum. Margur útlendingur-
inn, sem komið hefir í Hvera-
gerði í fyrsta skipti á ævinni, hef-
ir staðið þar sem steinilostinn
yfir því, sem fyrir augun bar og
fleiri en einn hefir látið svipuð
orð falla og litli drenghnokkinn,
er komið var á Kambabrún og
litið yfir landið fyrir neðan. Þar
blasir við sýn hreinasta ævin-
týraland, fyrir þá, sem ekki hafa
séð það áður og ekki sízt fyrir
hinn frjóva og forvitna barns-
hug, sem getur búið til undur-
samleg ævintýri um alla hluti.
Um prentun póstkorta
FYRIR nokkru birtist hér í dálk
unum smágrein frá Reykvík-
ingi, þar sem hann kvartaði yfir
hinu fáskrúðuga úrvali íslenzkra
póstkorta, sem hér væri völ á.
Munu margir hafa tekið undir
þessa kvörtun hans. M.a. minntist
hann á, að enn hefðum við ís-
lendingar ekki fullkomin tæki til
að prenta kostkort hér heima og
yrðum því að leita til útlanda og
eyða þannig útlendum gjaldeyri
til prentunarinnar.
Ágæt íslenzk litprentun
ÞVÍ rifja ég þetta upp hér, að
mér hafa nýlega borizt upp
í hendurnar falleg íslenzk póst-
kort, litprentuð hér á íslandi,
nánar tiltekið í Litmyndir h.f. í
Hafnarfirði. Þetta fyrirtæki mun
vera mjög ungt að aldri, tók til
starfa s.l. haust.
Kortin eru víðsvegar að af
landinu, frá Reykjavík, Akur-
eyri, Siglufirði, Mývatni, Þórs-
mörk, Hólum í Hjaltadal og víð-
ar. Eru þau yfirleitt mjög vel
tekin og fallega lituð, svo að þau
gefa sízt eftir erlendri litprent-
un á póstkortum, sem við höfum
notazt við hingað til. Tel ég
hvaða íslending sem er full-
sæmdan af því að senda þessi
kort til vina sinna erlendis og
ekki er ólíklegt að í framtíðinni
muni aukin reynsla í þessum iðn-
aði okkar tryggja enn betri ár-
angur.
C—® G\_?
MerolB.
klæBlr iaittUf.
En er fundurinn hófsf, urðu
brátt slikar æsingar, að flokks-
forystan fékk engu tauti komið
við fundarmenn. Daladier, sem
var varnarmálaráðherra „þjóð-
fylkingarinnar“ á árinu 1936, ætl-
aði að koma á framfæri tillögum
um endurskoðun flokkslaganna,
en stöðugt var gripið fram í fyr-
ir honum. Sæmilegt hljóð var,
meðan Herriot, þessi gamli vík-
ingur flokksins og fyrirrennari
Mendes-France, talaði. Fylgis-
menn Martinaud-Deplat reyndu
að hrópa Mendes-France niður.
Að síðustu stóð Martinaud-
Deplat á fætur, lyfti höndum til
himins og reif í hár sér í ör-
væntingu, fleygði skjölum sín-
um á gólfið og stikaði út úr saln-
um í mótmælaskyni við hegðun
fundarmanna.
★ ★ ★
Var síðan skipuð nefnd, sem á
að sjá um framkvæmdir á breyt-
ingum á flokkslögunum í sam-
ræmi við óskir Mendes-France.
Enn hefir Mendes-France ekki
unnið endanlegan sigur, því að
Martinaud-Deplat er mjög áhrifa
mikill í flokksdeildunum út um
land — en Mendes-France hefir
unnið í fyrstu lotu.
Þessi átök voru reikningsskil
milli fylgismanna Mendes sem
krefjast þess, að skýrar línur séu
dregnar í stefnuskrá flokksins, og
,,raunsæismannanna“ svokölluðu
með Martinaud-Deplat og Faure
forsætisráðherra í broddi fylk-
ingar — þeir vilja fyrst og fremst,
að seglum sé hagað eftir vindi.
★ ★ ★
Spurningin er því: Hverjar eru
fyrirætlanir Mendes-France?
Hinir fjölmennu og voldugu and-
stæðingar hans segja: Mynda
nýja „þjóðfylkingu“. Hann sjálf-
ur segir: Skapa heilbrigðara and-
rúmsloft innan flokksins.
ívar Guðmundsson
í stuttri heimsókn
ÍVAR Guðmundsson, ritstjóri,
kom hingað til lands á miðviku-
daginn, í snögga ferð, vestan frá
New York.
Sem kunnugt er hefur ívar
Guðmundsson undanfarin fjögur
ár starfað í upplýsingadeild
Sameinuðu þjóðanna. Hann er nú
á leið til Kaupmannahafnar, en
þar tekur hann við nýju starfi, í
upplýsingaþjónustu SÞ, þar í
borg. í Kaupmannahöfn er mið-
stöð upplýsingaþjónustu SÞ fyrir
öll Norðurlöndin og munu þeir
ívar Guðmundsson og Viggo
Christensen veita þessari Norð-
urlandadeild forstöðu, a. m. k.
fyrst um sinn.
ívar heldur áfram til Kaup-
mannahafnar í júníbyrjun, en
mun búa á Hótel Borg þangað til.