Morgunblaðið - 21.05.1955, Blaðsíða 9

Laugardagur 21. maí 1955
MORGUNBLAÐIB
Dr. Jóhannes Nordal:
Verkfallið hefur olvarlegar afleið-
ingar fyrir efnahagslif landsins
hefur það fengið leyfi höfundar hin auknu ríkisútgjöld muni
Hnitmiðað og öruggt var skot Harðar Felixsonar (KR) eina hennar til þess að birta hana í leiða til hallareksturs og nýrrar
mark Reykjavíkurliðsins. Magnús reyndi að verja, en tókst ekki,
þó skotið væri af 16 m færi. Knötturinn er efst í marknetinu.
^ — Ljósm. Haraldur Teitsson.
- KNATTSPYRNAN
DR. JÓHANNES Nordal birtir
í nýjasta hefti Fjármálatíð-
inda, sem Landsbankinn gefur út,
mjög athyglisverða forystugrein,
er hann nefnir „Að loknu verk-
falli“. Þar sem Mbl. telur að hún
eigi erindi til alls almennings inga, og bendir allt til þess, að KAUPMÁTTUR LAUNANNA
í vinnudeilunni var því haldið
fram, að kaupmáttur launa hefði
Verðbólgan skaðar launþega meira
en flestar aðrar stéttir
Framh. af bls. 1
* NORÐANNÆÐINGURINN
Það kom í ljós er leikurinn
hófst að nýju að norðannæðing-
inn var gott að hafa með sér.
Reykjavíkurliðið sótti nú undan
vindi og náði allgóðum upþ-
hlaupum, sem runnu þó út í
sandinn áður en endapunkturinn
var á þau rekinn—eða skotið var
svo illa að markið var ekki í
hættu við það, því knötturinn
flaug ýmist framhjá eða yfir.
Þennan tímann lá heldur meira
á Akurnesingum, sem þó gerðu
heiðarlegar tilraunir til að snúa
vörn upp í sókn og einnri slíkri
tilraun lauk með hörkuskoti frá
Ríkharði, en vegna góðrar stað-
setningar tókst Ólafi að verja.
Knötturinn hrökk út á völlinn
og barst aftur til Ríkharðs, sem
þá tókst að skora. Þá voru 15
mín. af síðari hálfleik.
Það sást enginn bilbugur á
Reykjavíkurliðinu við þetta Það
lagði sig fram um að hefja sókn
og þeir áttu ágætar tilraunir —
en skothæfnin var ekki með þeim
þennan dag. Þó með þeirri und-
antekningu er Hörður Felixson
(KR) leikur upp með knöttinn
á 24. mín. og skaut af vítateig
föstu en hnitmiðuðu skoti, sem
hafnaði efst í markhornmu. Enn
síðar komust sóknarleikmenn
Reykjavíkur oft í færi. Óheppni
ein reði því að Sigurður Bergs-
son skoraði ekki einu sinni. En
tvívegis komst hann einn inn
fyiir en mistókst herfilega með
skot.
Síðustu mínútur leiksins voru
Skagamenn aftur þeir er frum-
kvæðið höfðu í leiknum, en
deyfðar var tekið að gæta meðal
Reykvíkinganna. Á 38. min. kom
Þórður Þorðarson einn inn fyrir
og skoraði meðan varnarleik-
menn stóðu kyrrir og veifuðu,
líklega til merkis um rangstöðu, i
en dómari og línuvörður voru
þeim ekki sammála,
Á 42. mínútu var Reykjavíkur-
markið enn í hættu, en Ólafur
bjargaði af glæsibrag.
Á LIÐIN
Akranesliðið var vel að sigr-
inum komið. Þeir sýndu mun
meiri samleik — og mun hugs-
aðri sarrileik, kunnu ýmsar smá-
brellur, sem oft gáfu góðan ár-
angur og upp við markið voru
þeir alltaf stórhættuiegjr. Einna
mest á óvart kom hve Kristinn
Gunnlaugsson stóð sig vel í stöðu
miöframvarðar. Hann er snar og
eldíljótur og meginmáttarstoð
varnarinnar, sem ótalmörg tæki-
færi eyðilagði fyrir mótherjun-
um. Magnús átti ágætan leik í
markinu — einkum falleg út-
hlaup og inngrip í leikinn. Bak-
verðirnir Sveinn og Ólafur bár-
ust lítið á, en héldu þó niðri út-
herjum Reykjavíkur, Sigurði
Bergs og Sigurði Sigurðssyni.
Framverðirnir Guðjón og
Sveinn voru enn þeir menn, sem
alltaf voru til taks, ýmist til að
„mata“ sóknarlínuna eða aðstoða
vörnina. Þeir áttu ágætan leik —
einkum þó Sveinn.
Hraðinn og öryggið var það,
sem framlínan frá Akranesi
sýndi mesta yfirburði í. Ekki svo
að skilja að hraðinn geti ekki
orðið meiri, eða öryggið. Langt
frá því — en þetta er þó sannar-
lega það bezta hvað það snertir
sem sézt til íslenzkra liða. Rík-
harður á þar meginþáttinn í —
driffjöður bæði til sóknar og
varnar og skipuleggjandi frá
leikbyx'jun til loka. Halldór sýn-
ir þegar sömu leikni og í fyrra-
sumar en á það skortir enn nokk-
uð hjá Þórði, þó snöggur sé og
þó einkum hjá Pétri Georgssyni
heild. Fer greinin hér á eftir:
Hinn 18. marz hófst eitt mesta
verkfall, sem háð hefur verið
hér á landi, og lauk því ekki
fyrr en 29. apríl. Samningar
tókust um 10% kauphækkun
auk ýmissa fríðinda, svo sem
atvinnuleysistrygginga. Hér er
rætt um nokkur atriði varð-
andi áhrif kauphækkunar
verðlag og kjör launþega.
þUNGU fargi var létt af öllum
verðbólgu, nema dregið sé veru-
lega úr fjárfestingu og fram-
kvæmdum. íslendingar hafa síð-
ustu árin búið við meira jafn-
vægi í efnahagsmálum en um
langt skeið undanfarið. Enda þótt
mikið hafi á vantað, að verð-
þenslan væri stöðvuð og að telja
mætti ástandið viðunandi, hefur
, ! þáð þó borið ávöxt í vaxandi
framleiðslu, meira vöruúrvali og
aukinni sparifjársöfnun. Fvrir-
sjáanlegt er, að allt þetta mun
fara forgörðum, ef ekki er gripið
hart í taumana nú þegar. Ef forð-
ast á að hleypa taumlausri verð-
bólgu af stað, verður að gera rót-
tækan niðurskurð á útgjöldum
ríkissjóðs til framkvæmda og að
draga úr útlánum bankanna.
landslýð, þegar samningar
tókust loks eftir sex vikna verk-
fall, sem stöðvað hafði alla fram-
leiðslu í Reykjavík og nágrenni
og kostað þjóðfélagið gífurleg
verðmæti. Þegar hjól framleiðsl-
unnar eru komin af stað á ný
og atvinnulíf þjóðarinnar færist
í fyrri skorður, er þörf að hefja
æsingalausar umræður um hin
miklu vandamál, sem bíða úr-
lausnar. Harðvítugar vinnudeil-
ur og verkföll skapa ástand, sem
líkist engu fremur en innanlands ára, er hætt við, að
ófriði. Allar skynsamlegar um- kjarabæturnar verði
VAFASAMUR ÁVINNINGUR
Mjög vafasamt er, hvern á-
vinning launþegar munu hafa af
hinum almennu kauphækkunum.
Ef dæma á eftir reynslu fyrri
mestallar
að engu
ræður um vandamálin verða að vegna hækkaðs verðs á vörum og
engu, réttur valdsins ríkir einn hvers kyns þjónustu. Samkvæmt
í þjóðfélaginu og getur af sér því kerfi, sem íslendingar eiga
hatur og illdeilur, sem grafa ^ við að búa, er mestallt kaupgjald
undan heilbrigði þjóðskipulags- 1 og mikill hluti vöruverðs bein-
ins og réttlætistilfinningu þjóð- j línis bundið vísitölu. Af því leið-
arinnar. Flestir hljóta að vera j ir, að kauphækkanir hafa óum-
sammála um, að mikla nauðsyn j flýjanlega í för með sér almenna
landinu.
Einn þáttur hinna nýju samninga
er, að aftur hefur verið horfið
ber til, að íslendingar læri af ^ hækkun alls verðlags í
þessari sorglegu og dýrkeyptu
reynslu að skapa sér lög og regl-
ur um meðferð vinnudeilna, sem
forðað geti slíkri sóun andlegra
og efnahagslegra verðmæta í
að greiðslu fullra vísitölubóta á
laun í stað grunnkaupshækkana.
Með því er stefnt i öfuga átt,
„Knattspyrna er leikur fyrir
karlmenn" — og þarna hefur ein-
hver fengið skell. Sigurður
Bergsson reynir að skalla, en
Magnús er fyrri til og slær knött-
inn frá (Ljósm. Haraldur Teits)
og Þórði Jónssyni. En í heild féll
liðið saman og það var því megin-
styrkur.
Það verður hins vegar ekki
sagt um Reykjavíkurliðið. Ólafur
varði vel og hans sterkasta hlið
eru staðsetningarnar. Hreiðar og
Árni Njálsson sýndu meiri styrk-
leika en áður og á þeim brotnaði
margt — en þeir fengu ekki gert
við öllu. Haukur hefur ekki sína
fyrri leikni og snerpu. Fram-
verðirnir, Hörður (KR) og Reyn-
ir (Fram), voru sínu liði ekki
það sem „kollegar" þeirra voru
Akranesliðinu. Hörður hefur
sennilega fengið skipun um að
gæta Rikharðar ávallt. Það gerði
hann vel, en hitt er annað mál,
hvort hann samtimis er fær um
að vera liðsmönnum sínum það
sem framvörður á að vera og liðið
má ekki við þvi að missa úr
„spilinu" jafn góðan mann og
Hörður er. Framlínan var sund-
urlaus og mjög óákveðin er að
markinu kom. En þó var leikur
Reykjavíkurliðsins góður — til-
raunir margar góðar þótt kveðn
ar væru niður. Liðið barðist vel
og gerði leikinn eftirminnilegan.
— AST.
^y^jinn incja rspjö
s.Ms.
framtíðinni. Hætt er þó við, að ekki aðeins fyrir þjóðfélagið í
jafnvel sú réttarbót yrði ekki heild, heldur einnig fyrir laun-
einhlít. Harðvítugar vinnudeilur j þega sjálfa. Vísitölubindingin er
eiga sér ekki eingöngu rætur í þeim í rauninni lítil trygging, og
stjórnmálalegu ofstæki og ófull-
komíiu réttarfari; þær eru sjúk-
dómseinkenni þjóðfélags, sem
hefur mistekizt að halda heil-
brigðri stefnu í efnahagsmálum,
forðazt að horfast í augu við
alvarleg vandamál og skort sam-
hug til að leysa þau.
ALVARLEGAR
AFLEIÐINGAR
Sú spurning hlýtur að vera efst
í hugum manna að loknu verk-
falli, hver áhrif hinar nýju kaup-
hækkanir muni hafa á þjóðarbú-
skapinn. Það er vafalítið, að í
kjölfar þeirra samninga, sem
gerðir hafa verið í Reykjavík við
verkamenn og iðnaðarmenn,
munu sigla samsvarandi kaup-
hækkanir allra stétta alls staðar
á landinu. Og hjá því getur ekki
farið, að verðhækkanir og hækk-
un framleiðslukostnaðar, sem af
þeim hlýtur að leiða, muni hafa
alvarlegar afleiðingar fyrir efna-
hagslíf landsins. íslendingar
mega sízt við því að hrinda af
stað nýrri verðhækkunaröldu.
Útflutningsframleiðslan berst í
bökkum og er haldið gangandi
með alls konar styrkjum og upp-
bótum, sem kosta almenning þeg-
ar stórútgjöld í sköttum og
hækkuðu vöi'uverði, en sú byrði
hlýtur enn að þyngjast, ef verð-
lag hækkar að ráði. Er það óleyst
gáta, hve lengi verður hægt að
halda mikilvægustu atvinnuveg-
um þjóðarinnar uppi á þennan
hátt.
Kauphækkanirnar munu éinnig
verða til þess að stórhækka rekstr
argjöld rikissjóðs og kostnað af
hún hefur ekki einu sinni orðið
til þess að forða þjóðinni frá
vinnudeilum. Hins vegar hefur
hún gert verðbólguskrúfuna
margfalt hættulegri en ella og átt
drjúgan þátt í því að eyðileggja
tilraunir, sem gerðar hafa verið
til að koma á jafnvægi í þjóðar-
búskapnum út á við.
Sá háttur virðist vera orðinn
hefðbundinn hér á landi, að öll
launakjör breytist hverju sinni í
sömu hlutföllum með þeim af-
leiðingum, að flestallar vinnu-
deilur snúast um það, hvert hið
almenna verðlag skuli vera í
landinu, en. ekki hverra launa
viðkomandi stétt skuli njóta Af
þessum orsökum hefur ríkis-
valdið óbeint orðið aðili að öll-
um helztu vinnudeilum síðustu
ára. Jafnframt hefur það tekið á
sig að tryggja afkomu útvegsins
og að viðhalda nægri atvinnu í
landinu. Ef þessi þróun heldur
áfram, er hætt við, að brátt líði
að því, að launamálum verði
skipað með lagaboði. Reynsla
annarra þjóða sýnir, að eftir því
sem ríkisvaldið eykur afskipti
sín af efnahagslífinu, neyðist það
til þess að setja samningsrétti
verkalýðsfélaga þrengri skorður,
og í fullkomnu áætlunarhagkerfi
er verkfalls- og sámningsréttur-
inn afnuminn með öllu. Ef það
tækist að koma á heilbrigðu jafn-
vægi í efnahagsmálum íslend-
inga, afnema framleiðslustyrki,
niðurgreiðslur, visitölubindingu
á laun og verðfestingu landbún-
aðarafurða, mundi ein afleiðingin
verða sú, að samningsréttur
verkalýðsfélaga yrði meiri og
rýrnað á undanförnum árum.
Tvær hagfræðilegar álitsgerðir,
sem birtar voru um þetta efni,
voru samdóma um, að kaupmátt-
urinn hefði verið nær óbreyttur
síðustu þrjú ár. í þeim báðum
var þó lögð áherzla á, að niður-
staða þessi væri ekki óyggjanöi
vegna þess, hve upplýsingar væru
takmarkaðar og vísitala fram-
færslukostnaðar ófullnægjandi.
Óneitanlega bendir margt til
þess, að kaupmáttur launa hafi
fremur rýrnað en aukizt á þessu
tímabili, þrátt fyrir allmikla
framleiðsluaukningu í þjóðfélag-
inu. Tekjuskiptingin virðist með
öðrum orðum hafa snúizt þeim
launþegum í óhag, sem ekki hafa
notið eftirvinnu.
Orsakir þessar þróunar er vafa
laust að finna í ofþenslu þeirri,
sem verið hefur í efnahagskerf-
inu á þessu tímabili. Hún hefur
skapað mikinn óeðlilegan gróða
í nokkrum atvinnugreinum, bæði
i formi yfirvinnu og hárrar á-
lagningar.
Kaupliækkun launþegum til
handa er ólíkleg til þess að leið-
rétta þetta ranglæti Eins og nú
er ástatt, er hætt við, að hún
leiði til svo mikillar hækkunar
verðlags, að ekkert verði á unnið.
Önnur leið, sem nefnd hefur ver-
ið, er niðurfærsla vöruverðs fyr-
ir atbeina ríkisvaldsins, en hún
mundi verða dýr í sköttum og
öðrum álögum og mjög erfið í
framkvæmd. Sé verð nokkurra
nauðsynja lækkað, mundi sá
kaupmáttur, sem við það losnaði,
koma fram í verðhækkunum á
öðrum vörum eða þjónustu, svo
að lítið væri á unnið.
Ein leiðin til að koma á rétt-
látri skiptingu þjóðarframleiðsl-
unnar er að draga úr þenslunni
og hinni gífurlegu eftirspurn. Sé
kaupgetan meiri en þær vörur og
þjónusta, sem í framboði eru,
hlýtur það að leiða til óhóflegs
gróða, sem oft lendir í höndum
þeirra, sem sízt skyldi. Fram-
leiðsla þjóðarinnar ákveður,
hverjar raunverulegar tekjur
hennar eru, og sé kaupgetan
meiri en hún segir til um, hefur
það í för með sér óréttlátari
skiptingu þjóðarteknanna, rýrn-
un verðgildis peninganna, gjald-
eyrisskort og önnur þjóðfélags-
mein. í fjölmörgum löndum hef-
ur reynslan sannað, að verðbólga
hefur skaðað launþega meira en
flestar aðrar stéttir. Hvort takast
á að koma á jafnvægi í efnahags-
málum íslendinga og skapa
grundvöll heilbrigðrar fjárfest-
ingar og framleiðsluaukningar,
veltur mjög á þvi, að launþegar
skilji þessa staðreynd. Það er
kaldhæðni, ef þeir reynast fús-
ari en atvinnurekendur að hrinda
af stað nýrri verðbólguöldu, því
að reynslan sýnir, að hún muni
verða launþegum miklu dýr-
keyptari.
framkvæmdum ríkis og einstakl- raunverulegri en hann nú er.
„Páfinn er dáinn“
DETROIT — Sú fregn barst út
hér í borg, að páfinn væri lát-
inn og tilkvnntu nokkrar kirkjur
lát hans. Síðar sagði biskupinn
þar, að „veiklaður maður“ hefði
hringt að næturlagi með fréttirn-
ar og sagst vera talsmaður kirkjú
hreyfingar einnar. — Frá Vati-
koninu kom svo skeyti: „Heilsa
páfans er í bezta lagi“.
Einn bill kallaður