Morgunblaðið - 24.05.1955, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 24. maí 1955
uttMftMfe
Otg.: H.f. Arvakur, Heykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgCarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá VigW.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
Á íslandi uni ég mér sem
í heimalandi mínu'

íí
i______________
Slœm samviska rumskar
ENDA þótt allir íslendingar
telji það í dag eitt glæsileg-
asta framfaramál íslendinga, að
hagnýta aflið í fossum og fljót-
um landsins til orkuframleiðslu
hefur þetta ekki alltaf verið
þannig. Það er margsögð saga, að
árið 1929, þegar Jón Þorláksson
og Jón á Reynistað fluttu fyrsta
frumvarp sitt um raforkuveitur
til almenningsþarfa, þá tóku
Framsóknarmenn því af fullum
fjandskap. Formaður Framsókn-
arflokksins lýsti því þá yfir, að
ef slíkar tillögur kæmust í fram-
kvæmd myndi það setja „landið
á hausinn".
Þegar þetta gerðist, sat hrein
flokksstjórn Framsóknarflokks-
ins að völdum með hlutleysi Al-
þýðuflokksins að bakhjarli. Tím-
inn reynir s.l. sunnudag að klóra
yfir þessa lánlausu afstöðu Fram-
sóknarmanna til hinna viturlegu
og framsýnu tillagna Sjálfstæðis-
manna í raforkumálunum. Heldur
blaðið því fram að Ólafur Thors
hafi sýnt áhugaleysi fyrir þess-
um tillögum með því að gefa ekki
út minnihluta nefndarálit um það
frá þingnefnd þeirri, sem frum-
varpi Jóns Þorlákssonar og Jóns
á Reynistað var vísað til.
Af þessu er auðsætt að hin
slæma samvizka Tímamanna er
að byrja að rumska. Þeir hafa
gert sér ljóst, að flokkur þeirra
framdi óheyrileg afglöp er hann
snérist gegn hinum fyrstu raf-
orkutillögum Sjálfstæðismanna.
Þessvegna grípa þeir nú í það
hálmstrá, að minnihluti Sjálf-
stæðismanna í ákveðinni þing-
nefnd hefði ekki skilað áliti um
það. 1
Sannleikurinn í því máli er
auðvitað sá, að Sjálfstæðis-
menn lögðu til, að frumvarpið
yrði samþykkt. Meirihluti
nefndarinnar Framsóknar-
menn og stuðningsmenn þeirra
snerust gegn því. Skipti það
þá auðvitað engu máli, hvort
minnihluti nefndarinnar gaf út
nefndarálit eða ekki.
Sleitulaus barátta
í 25 ár
Aðalatriði málsins er svo það,
að bæði Ólafur Thors og aðrir
leiðtogar Sjálfstæðisflokksins
hafa allt frá árinu 1929 er hinar
fyrstu tillögur flokksins voru
fluttar um hagnýtingu vatnsafls-
ins, haldið uppi sleitulausri bar-
áttu fyrir raforkuframkvæmdum
í landinu. Árið 1931 fluttu þing-
menn Sjálfstæðisflokksins með
stuðningi Alþý^uRokksins frum-
varp um ríkisá’"'rgð fyrir fyrstu
virkjun Sogsfossa. Framsóknar-
menn snérust, hatramlega gegn
því og kölluðu frumvarpið um
fyrstu stórvirkjun vatnsafls hér
á landi „samsæri andstæðinga
Framsóknarflokksins". Til þess
að forða þessu „samsæri" rufu
Framsóknarmenn þing. Minna
mátti ekki gagn gera!!
Það stendur þannig óafmá-
anlega skráð á spjöld sögunn-
ar að í tvö fyrstu skiptin sem
Sjálfstæðismenn báru fram
raunhæfar tillögur í raforku-
málunum snérust Framsókn-
armenn gegn þeim af ein-
skærri þröngsýni og iilvilja.
En Sjálfstæðismenn héldu
baráttunni áfram, og hinn góði
málstaður sigraði. Sjálfstæðis-
menn fengu komið fram löggjöf
um virkjv.n Sogsfossa.
i
Raforkusjóður —
Raforkulög
! En þegar Sjálfstæðismenn
höfðu komið fram löggjöf um
virkjun Sogsins héldu þeir áfram
baráttu sinni á þingi fyrir áfram-
haldandi framkvæmdum í raf-
orkumálum þjóðarinnar í heild.
Thor Thors og Pétur Ottesen
fluttu árið 1937 nýtt frumvarp er
i fól í sér svipaða stefnu og Jón á
Reynistað og Jón Þorláksson
höfðu upphaflega markað. Fram-
sóknarmenn voru enn í stjórnar-
aðstöðu og kæfðu málið. Árið
1942 fluttU svo Sjálfstæðismenn,
þeir Ingólfur Jónsson, Sigurður
Bjarnason, Jón Pálmason og
Gunnar Thoroddsen frumvarp
um stofnun raforkusjóðs. Fram-
sóknarmenn höfðu þá hrökklast
úr ríkisstjórn. Þar með var ísinn
brotinn. Frumvarp Sjálfstæðis-
manna var samþykkt og raforku-
sjóður stofnaður.
1946 voru svo raforkulögin
sett. Framsóknarmenn voru þá
enn utan ríkisstjórnar, en Sjálf-
jstæðismenn höfðu stjárnarfor-
ystu.
Raforkulögin hafa síðan verið
grundvöllur allra framkvæmda í
raforkumálum þjóðarinnar.
Þegar þessi saga hefur verið
rifjuð upp sætir það nokkurri
furðu að Tíminn skuli áræða að
hefja umræðu um þessi mál.
Það er að vísu góðra gjalda
vert að auðsætt er, að hin slæma
samvizka hans, hefur rumskað
lítillega. En blaðið bætir ekki úr
skák fyrir flokki sínum með því
að freista þess að snúa við stað-
reyndum er alþjóð eru kunnar.
Framsóknarflokkurinn drap til-
lögur Jóns Þorlákssonar um hag-
nýtingu vatnsaflsins til raforku-
framleiðslu í almenningsþágu.
Framsóknarflokkurinn rauf Al-
þingi árið 1931 til þess að hindra
fyrstu virkjun Sogsins.
Sjálfstæðisflokkurinn hafði
hinsvegar forgöngu um stofnun
raforkusjóðs og setningu raforku
laganna. Sjálfstæðismenn í
Reykjavík höfðu forystu um
hverja virkjun Sogsins á fætur
annarri. Á því framtaki þeirra
byggist nú rekstur hinnar nýju
áburðarverksmiðju og upphaf
stóriðnaðar á íslandi.
I ' -
Gleðiefni
Sjálfstæðismönnum er það hið
mesta gleðiefni, að það skyldi
takast eftir kosningarnar 1953 að
fá Framsóknarflokkurinn til
samstarfs um ný stórátök í raf- 1
orkumálunum.
En meginástæða þess var
hinn mikli kosningasigur
Sjálfstæðisflokksins. Fram- j
sóknarmenn þorðu nú ekki
lengur að taka sömu afstöðu
til raforkumálanna og 1929 og
1931.
Það er einlæg von Sjálfstæðis-
manna, að um rafvæðingu lands-
ins geti haldist góð samvinna. !
Þeir munu ekki láta það hafa
nein áhrif á sig þótt Tíminn troði I
að fyrrabragði stöðugar illsakir
við Sjálfstæðisflokkinn um þessi
þýðingarmiklu mál.
„JÁ, reyndar hefi ég átt nýlega '
tvö frekar en eitt afmæli, hið
fyrra 29. apríl, er 17 ár voru
liðin síðan ég kom fyrst til ís-
lands og svo sextugsafmælið
fyrri sunnudag“. Þetta eru orð
franska sendiherrans hér í
Reykjavík, Monsieur Henri
Voillery, en Mbl. átti við hann
stutt samtals nú á dögunum niðri
á sendiherraskrifstofu hans í
Vonarstræti, í tilefni þessa merk-
isafmælis hans.
Það er annars ekki venja, að
dagblöðin geti yfirleitt um slíkt,
þegar sendiherrar erlendra ríkja
eiga í hlut, enda var M. Voillery
nokkuð tregur til í fyrstu. En
með hann gegnir alveg sérstöku
máli. Hin óvenjulega langa vera
hans hér, sem sendiherra, hefur
tengt hann nánari böndum við
ísland og íslendinga, en almennt
geríst um aðra starfsbræður hans,
sem dvelja hér einungis 2—3 ár,
enda lét hann sjálfur svo um
mælt, að sér fyndist ísland vera
orðið sit tannað föðurland.
Hann les og skilur íslenzku
dável og hefur hann eignazt
hér margt góðra vina, sem jafn-
an eiga að mæta einlægri hlýju
og gestrisni á hinu vistlega
heimili hans og fjölskyldu hans
hér í bænum.
Samfal við franska sendiherrann M. Henri
Voiiiery í filefni af sexfugsah
Monsieur Henri Voíllery við skrifborð sitt í franska sendiráðinu.
— (Ljósm. Ól. K. M.)
— Ég man greinilega eftir deg-
inum, sem ég kom til íslands
uu andi áhripar:
Um „Lykil að leyndar-
máli“
VELVAKANDI góður!
Ég minnist þess ekki, að
hafa átt öllu skemmtilegri stund
í leikhúsi heldur en hér eitt
kvöldið, er við hjónin brugðum
okkur í Austurbæjarbíó til að sjá
leikritið „Lykill að leyndarmáli",
sem nokkrir ungir leikarar und-
ir stjórn hins góðkunna leikstjóra,
Gunnars R. Hansens sýnir þar
um þessar mundir. Aðsókn mun
hafa verið gríðarmikil að sýn-
ingum þeim, sem af eru og undr-
ar mig það síður en svo. Þarna
er um að ræða nokkuð alveg nýtt
á íslenzku leiksviði.
Vel byggt upp.
EG skal ekki segja að þetta leik-
rit sé í sjálfu sér fremra öðru
sem við höfum átt hér völ á, að
því er snertir bókmenntalegt og
listrænt gildi — og þó vildi ég
telja höfundi þess það til hróss
og ágætis, hve snilldarlega hann
hefir byggt upp þetta leikrit sitt,
hve vel hann hefir hugsað og
komið fyrir hinum einstöku atrið-
um í viðburðarás leiksins, hve
vel honum tekst að láta óvissu
hans og tvísýnu orka þannig á
áhorfandann, að áhugi hans er frá
því fyrsta til hins síðasta spennt-
ur til hins ítrasta. — Og meistara-
er í senn óvenjulega sterkt og þó
laust við að vera yfirdrifið.
Ágæt frammistaða
leikenda.
SUMUM finnst ef til vill ástæða
til að líta þetta leikrit hálf-
gerðu hornauga. Það heyrir til
hinna svokölluðu ,,thriller“-bók-
mennta, sem við viljum réttilega
gjalda varhug við. En hvað um
allar glæpamyndirnar, sem kvik-
myndahúsin sýna og glæparitin
sem unglingar og hver sem er
eiga greiðan aðgang að. Ég ætla
ekki að líkja saman, hvað ég tel
leikrit, eins og „Lykill að leynd-
armáli“ margfalt meinlausara.
Það er fyrst og fremst spennandi
og leyndardómsfullt — svipaðast
snjallri leynilögreglusögu en ekki
til þess ætlað að vekja hrylling
og viðbjóð. — Þar að auki gera
leikendur flestir hlutverkum sín-
um prýðileg s,kil. — Ég þakka
þeim kærlega fyrir skemmtun-
ina. — Páll.“
legur er endirinn, er öll flækjan
gerðist svo að segja í einu vet-
fangi í síðasta leikatriðinu, sem
K
Um Islenzkar getraunir.
SKRIFAR:
Kæri Velvakandi!
Þegar íslenzkar getraunir byrj
uðu starfsemi sína voru þeir áreið
anlega maigir, sem glöddust yfir
því, að þarna væri öruggur tekju
stofn íþróttunum til handa.
En viðskiptin hafa verið held-
ur lítil. Bæði ég og konan mín
höfum spilað frá byrjun, en nú
erum við alveg að gefast upp.
Við höfum spilað töluvert í
dönsku getraununum og þar get-
ur maður verið alveg viss um,
að úrslitin verða lesin upp í há-
degisútvarpinu á sunnudögum,
sömuleiðis að þau koma í dag-
blöðunum næsta dag. Hér er þetta
allt í óvissu, hvenær úrslitin eru
birt og því kann fólk mjög illa.
Það er heldur ekki nóg að birta
númerin á þeim seðlum, sem unn-
ið hafa, heldur vill maður sjá
úrslitin í heild. Ef þetta yrði fært
í betra horf, er ég viss um, að
viðskiptin myndu aukast. Með
þökk fyrir birtinguna. — K.“
C—
MerKlð
klæUr UndiS.
fyrir 17 árum — segir sendiherr-
ann. — Það var kl. 10 á laugar-
dagsmorgni í apríl í fögru veðri,
sem mér þótti boða gott um
dvölina htr. — Ég kom frá
Kaupmannahöfn með gamla
Gullfossi. Þar kynntist ég fyrsta
íslendingnum á lífsleiðinni, sem
ég átti eftir að tengja við var-
anlega vináttu. Það var séra Sig-
urgeir Sigurðsson, síðar biskup,
en hann var prestur á ísafirði,
er þetta var. Hann var einn hinna
beztu vina minna hér á íslandi.
— Er ég kom, lá hér á höfninni
franska fiskieftirlitsskipið „L’
Ailette“, sem þá var hér reglu-
legur gestur á hveru ári. Gamla
Ailette, er nú liðin undir lok,
en búið er að yngja hana upp,
eitthvað .íkt og gamia Gullfoss,
og nafna hennar var hér á ferð
síðast í fyrra. Þetta var skemmti-
leg tilviljun fyrir mig að hitta
þarna fyrir svo marga landa,
skipshöfnina á ,,L’Ailette“, sem
tók mér með kostum og kynj-
um og gerði fyrstu dagana á
íslandi sérstaklega ánægjulega
og eftirminnilega og þá ekki síð-
ur hitt að þarna gafst mér strax
tækifæri til að kynnast mörgum
íslendingum — í ýmsum opin-
berum mótiökum.
Ætlunin var að ég dveldi hér
tvö ár — 1 mesta lagi þrjú!
En hvernig stendur á því, að
dvölin hefur orðið svo löng, sem
raun ber vitni? —
— Já, það er nú pað — það
eru í rauninni ýmsir, sem bera
ábyrgðina Fyrst var það nú
heimsstyrjöldin, sem skall á, áður
en tími mion hér væri fullnaður,
svo að þegar lengdist í dvölinni
af þeim sökum. Svo er það ís-
lenza ríkisstjórnin, ég sjálfur —
og íslendingar í heild. íslenzka
ríkisstjórnin hefur tvívegis óskað
eftir því, ; ð ég yrð hér kyrr, er
t^ stóð, að ég skipti um: í fyrra
skiptið árið 1944, er íslenzka rík-
isstjórnin hefði viðurkennt bráða
birgða stjórn franska lýðveldis-
ins og í síðara skiptið, árið 1946,
er ákveðið var, að íslendingar og
Frakkar skildu skiptast á sendi-
herrum í Reykjavík og París. —
Mér persónulega var Ijúft að
verða við þessari ósk íslenzku
ríkisstjórnárinnar, er hún hafði
hlotið samþykki hinna frönsku
yfirvalda. Ég var þegar orðinn
hér rótgróinn og undi mér vel á
meðal íslendinga, sem hafa frá
því fyrsta verið mér sérstaklega
góðir og vinsamlegir — svo að
sökin er að vissu leyti hjá þeim
líka. —
Úr þessu býst ég ekki við, að
það taki því, að ég fari að skipta
Framh. á bls. 9