Morgunblaðið - 19.06.1955, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 19. júní 1955 j
17. jiíní — Dagnrinn, sem „sainar allri frdnskri dról

Vitðulegu áheyrendur!
I DAG eru liðin 144 ár frá fæð-
ingu Jóns Sigurðssonar og 11 ár
frá! endurreisn hins íelsnzka lýð-
vel^is.
Fyrir nokkrum árum sagði
þjóðkunnur maður við mig eitt- '
hvað á þessa leið: Héðan af er
17. júní dagur hins endurreista
lýðveldis en ekki minningardag-
ur um neinn einstakling.
Ég svaraði því til, að án æfi-
lartgrar þrotlausrar baráttu Jóns
Sigurðssonar, einstakra yfir- 't
burða hans og frábærrar forystu,
myndi íslar.d enn í clag dönsk
nýlenda eða a. m. k. myndum
vér enn lúta yfirstjórn Dana um
m5fgt sem mestu skiptir. 17. júní
myndi því um allan aldur fyrst
«g:fremst verða dagur til dýrð-
ar-hinum mikla foringja, mann-
inijm, sem þáði í vöggugjöf
óvénjulegt mannvit, mannkosti
og:starfsorku og helgaði ættjörð-
in«i hverja stund æfinnar.
f heila öld hafa skáldin keppst
við að lófsyngja þennan ástmög
ísléndinga.
Á hundrað ára afmæli hans
kváð annar mikill stjórnmála-
maður, þjóðskáldið Hannes Haf-
Bto'in:
Allt hið stærsta, allt hið smæsta,
altf hið fjærsta og hendi næsta,
allf var honum eins: hið kærsta,
ef jiann fann þar lands síns gagn.
Æ^ishjálm og hjartans mildi
hafði jafnt, er stýrði lýð
mágn í sverði, mátt í skildi,
málsnilld studdi hvöss og þýð.
Ög enn segir skáldið:
fsland, þakka óskasyni,
endurreisnar fremstum hlyni,
þakka Jóni Sigurðssyni
som þér lyfti mest og bezt.
1
í ávarpi Fjallkonunnar á 10 ára 1
lýðvéldishátíðinni, segir þjóð-
skáldið frá Fagraskógi:
Fullhuga, sem fremstur stóð
fylgdi djörf og stórlát þjóð,
skeytti lítt um hríð né hregg,
hreystilega féndum varðist.
Með viljans stáli, orðsins egg,
íslenzk þjóð til sigurs barðist.
Lítil reyndust guma geð,
sem gerðust erlend konungs peð.
t
Og þjóðin er skáldum sínum
sammála. i
Með því að velja fæðingardag
Jóns Sigurðssonar til endurreisn-
ar hins íslenzka lýðveldis, vildi
íslet|zka þjóðin skrá það óafmá-
anlegu letri á bókfell sögu sinn-
ar, að æfistarf Jóns Sigurðssonar ’
og þjóðfrelsi íslendinga væri um
allan aldur samofið og yrði aldrei
sundurskilið. |
En þótt vér þannig munum
alltaf meðan í>lenzkt mál er
mælt, fyrst og fremst minnast
Jóns Sigurðssonar með þakklæti
og virðingu á þessum vorbjarta
þjóðhátíðardegi íslands, þá minn-
umst vér einnig allra þeirra, sem
hraut hans ruddu og í fótspor
hans fetuðu þeirra sem upp úr
gnæfða og hinna, sem í ánauð og
þrengingum hjálpuðu til að verð-
veita frelsisneistann. Og auðvitað
gleymum vér aldrei sjálfum loka
sigrinum. Það er einmitt vegna
þess, að oss tókst að brjóta af oss
síðustu hlekkina, að þakkir vor-
ar til Jóns Sigurðssonar og allra
þeirra, sem frelsis sverðin suðu
og hertu, eru svo sterkar og
heilar.
ALDREI MEIRI FRAMFARIR
í fyrra héldu íslendingar um
land allt hátíðlegt 10 ára afmæli
hins endurreista lýðveldis.
Fögnuður þjóðarinnar var mik-
ilt, olmennur og réttmætur. Eigi
aðeins höfðu íslendingar endur-
heiarit fullt þjóðírelsi, heldur
hafði og reynslan'sýnt, að állt1 frá
landnámstíð höfðu framfarirnar
jafnt í andlegum sem veraldleg-
Wér eigiun að femja oss csð
siðsamlega og for&ast heipf og hafur
Ræða Ólafs Thors forsæíisrábherra
á svölum Altfingishússins
á þjóðháiíðardaginn
Ólafur Thors, forsætisráðherra, flytur ræðu sina af svölum Al-
þingishússins. (Ljósm. Ól. K. M.)
um efnum aldrei orðið jafn stór-
stígar sem á þessum fyrsta ára-
tug hins endurheimta þjóðfrelsis.
Hvert sem litið var, töluðu verk-
in. Nýr og glæsilegur fiski- og
kaupskipafloti, æfintýraleg rækt-
un landsins, risavaxinn iðnaður
og stóriðja, eindæma vöxtur og
endurbætur á liúsakosti lands-
manna, svo eitthvað sé nefnt.
Jafnframt þessu hafði svo þjóðin
sett sér félagsmálaiöggjöf, sem
vart á sinn líka og fræðslulög-
gjöf sem veitir öllum þjóðfélags-
þegnum ókeypis rétt til mikillar
menntunar. Æðri menntun, listir
og vísindi blómgast og njóta hlut-
fallslega meira stuðnings af al-
manna fé, en hjá nokkurri ann-
arri þjóð.
í árdaga hins íslenzka lýðveld-
is glöddumst vér af því, að mega
með sanni segja, að ein hin
smæsta þjóðin hafði stofnsett eitt
mesta menningarríki veraldar-
innar, tekist að standast kostn-
aðinn, sem af því leiddi, búa jafn
framt við beztu kjör og safna
þó fjármunum.
Þjóðin hafði lyít sér til flugs
á vængjum frelsisins og ekki fat-
ast flugið.
HÆTTUR Á VEGINUM
Nú er liðið'hið ellefta árið, og
enn fljúgum vér hátt. Aldrei höf-
um vér verið athafnasamari né
afkastameiri. Að því leyti stefnir
þjóð, sem á jafn mikið ógert sem
vér íslendingar, rétt. En þó hafa
orðið hættur á vegi vorum, sem
vér höfum ekki kunnað að var-
ast. Hvorki kunnum vér oss hóf
né viljum vér láta oss skiljast,
að kauphækkanir, sem ekki eiga
stoð í auknum þjóðartekjum,
leiða ekki til kjarabóta, en færa
óhugnanlegar hættur yfir at-
vinnu- og fjármálalíf þjóðarinnar
Þessvegna gína allt of margir
við hverri sýndri bráð og þess
vegna gæti farið fyrir oss eins
og laxinum, sem hendir sér á
fluguna en festir sig á önglinum.
Þetta er sú geigvænlega hætta.
sem yfir'þjoð voVff grúfir. Ég hefi
áður bent á hana og aðvarað
gegn henni og mun ekki í dag
spilla gleði manna með því að
endurtaka þau ummæli.
Þó vil ég segja þetta:
MIKIÐ ALVÖSU- OG
VA.NÐAMÁL
Sjaldan he'ir verkfallsvopn-
inu verið cveiflað jafn titt, sem
á þessu ári og ef til vill aldrei
sárar undan sviðið. Allt á þetta
sér sínar orsakir og sín rök. En
þetta er engu að síður mikið
alvöru og vandamál. Verkfalls-
réttinn verða nenn að nota hóf-
lega. Þann lærdóm öðlast menn
að sönnu bezt með því, að sann-
reyna þær fórnir, sem sá þarf að
færa, sem iðjulaus gengur. En
sá lærdómur er dýr — alltof dýr.
Mikið veltur því á, að þessar
fórnir verði sem minnstar og að
sem sjaldnast þurfi að færa þær.
Og ofbeldi má engum þöla. Vér
þurfum að marka skýrt í viftnu-
löggjöfinni hvað leyfilegt er, og
veita almannavaldinu aðstöðu til
að vernda þann rétt verkamanna
en hindra ólöglegar aðgerðir. Og
umfram allt ber oss að leitast við
að skapa þann anda samstarfs,
skilnings og samúðar milli verk-
sala og verktaka, sem einn getur
hindrað hin þjóðhættulegu átök
í langvarandi og tíðum kaupdeil-
um.
Þetta er hægt í voru fámenna
landi kunningsskaoar og vináttu,
þar sem allir þekkja alla, aðeins
ef menn vilja. í þessum efnum
ætti íslendingar að vera í farar-
broddi, en mjög fer því fjarri
að svo sé. Flestar nágrannaþjóðir
hafa löngu skilið skaðsemi verk-
banna og verkfalla og séð um,
að sjaldan komi tii slíkra óyndis-
úrræða.
SENDUM ÚT A SEXTUGT
DJÚP. SUNDURLYNDIS
FJANDANN
—- þessa eggjun kvað Matthías
Jochumsson þjóð sinni. Vér þurf-
um að fylgja þe.^CJheiÍTáiði spá-
mannsins og þjóðskáldsins, bæði
á þessu sviði og ýmsum öðrum.
Að sjálfsögðu éigum véir'ekki að
hætta að deila. Deilur og frelsi
fylgjast að. En vér eigum að
temja oss að deila siðsamlega, og
forðast heipt og hatur. Stjórn-
málamenn og blöð eiga mikla sök
á því að beiskja hug pjóðarinnar
og skapa fyrirlitningu og úlfúð.
Það er ámæiisvert, ekki sízt fyr-
ir það. að flest fúkyrðin eru sögð
út í hött og án þess að hugur
fylgi máli.
Ég var staddur í Bretlandi í
lok síðasta mánaðar þegar kosn-
ingar til þingsins fóru fram. Ég
sá hverki né heyrði persónulegar
svívirðingar. Ég þykist þó vita
að innst inni hafi þeir sem þar
deildu, hvorki haft meiri mætur
hver á öðrum né myndu fúsari
að sýna hlífð eða veita hjálp,
ef í nauðir ræki en íslenzkir
deiluaðilar, nema síður sé. En
þó er það svo, að hafi maður ekki
lesið íslenzk blöð í tvær eða
þrjár vikur, verður maður allt
af undrandi yfir dónaskap, rudda
hætti og fúkyrðum, þegar heim
kemur, cg eiga menn þó mjög
missökótt í þessum efnum.
Ég skal ekki vanda frekar um
eða tala um fleiri lýti í fari þjóð-
arinnar, enda mun mörgum þykja
nóg komið og telja 17. júní dag
gleði, en hvorki umvöndunar né
iðrunar.
YFIR MÖRGU AÐ GLEÐJAST
Það er líka margt, sem íslend-
ingar mega gleðjast af í dag. Ver-
tíð er nýlokið. Slys voru óvenju
fá, en aflabrögð mikil. Söluhorf-
ur sæmilegar. Atvinna mikil —
svo mikil að nú er vandanum
frá því fyrir síðustu heimsstyrj-
öld alveg snúið við. Þá gilti um
að hindra verðlækkanir og
atvinnuleysi. — Nú er eitt
erfiðasta viðfangsefnið að afstýra
því, að hin mikla eftirspurn eftir
vinnuaflinu leiði til verðbólgu.
Aldrei hefir þjóðin framleitt
jafn mikið Aldrei flutt jafn mik-
ið ú.t. Aldrei eytt jafn miklu.
Aldrei þó safnað jafn miklu.
Aldrei búið við jafn góð kjör og
aldrei efnast jafn ört og heíir
farsællega saman farið auðsöfn-
un og auðjöfnun.
Margt fleira er íslendingum
gleðiefni, en lang mest þó það,
að svo virðist sem heldur horfi
friðvænlegar í viðskiptum aust-
urs og vesturs en gert hefir síði
ustu árin. Ber a. m. k. öllurrt
helztu leiðtogum iýðræðisríkj*
anna saman um það, að þá bless-<
un, ef sönn reynist, eigi veröldin
pví. að þakka hversu öfluglega
Vesturveldin hafa eflt mátt sinn
með órofa samtökum og sam-
heldni í vörnum og raunar ýms-
am málum. F.isa fslendingar séí
cnga ósk heitari en að spá bjart-
sýnustu manna um langvarandi
frið megi rætast, enda skilja nú
allir hér á landi, sem víðast
annarsstaðar, að rétt er að nú
verða menn að lifa í einum heimi
eða farast í sömu rústum.
DÝRMÆTASTA EIGNIN
Ég hóf mál mitt með því að
segja, að 17. júní gæti aldrei orð-
ið aðeins dagur hins endurborna
lýðveldis. Bak við þantt mikla
atburð sjáum vér alltaf lýsa af
svip mannsins. sem markaði leið-
ina frá ánauð til frelsis, frá bágn
indum til bjartara lífs.
Og svipur þessa sterka og
göfuga manns á að lýsa oss fram
á veginn, hjálpa oss til að hugsa
rétt. gera rétt, vinna saman af
bróðurhug, verða að viturri,
góðri og gæfusamri þjóð.
i
„Þó að áföll ýmiskonar
ella sundri og veiki þrótt
minning hans: .Tóns SigurðssonaU
safnar allri frónskri drótt“
!
kvað Hannes Hafstein.
Mitt í erfiði og baráttu, kemuí
þessi eini dagur ársins, sem
„safnar allri frónskri drótt“, sam
einar hana um minningu sínsí
bezta sonar og um þjóðarhug-
sión íslendinga; frjálst lýðveldi
"óðra manna og batnandi, þjóð-
ar er.-ri vill sækia fram til maniw
þr^ska og farsældar.
Það er ósk mín, að áhrif hina
17. júní megi ár hvert verða sem
sterkust, ekki aðeins meðaií
hátíðaskapið endist, heldur fyrsf
og fremst þegar hver og einni
gengur aftur að sínum önnum og
sínum skyldum við sjálfan sig
og við framtíð þessa lands. Ég
bið þess að hinar miklu fram-
farir fái aldrei dulið þann sann-
leika, að það er manngildið og
manngæðin, sem eru dýrmætastaí
eign hvers einstaklings og þjóð-
arheildarinnar.
Heill forseta vorum, þjóð vorri
o<’ fósturjörð. I
ísland lifi.
Sauðburður gekk ve\, en
kostaði óhemju vinnu
Fréftabréf úr Rauðasandshreppi
TIDARFAR
Vorið hefur verið eitt hið kald-
asta sem yfir hefir gengið hér
um langt skeið. Sjó festi hér þó
ekki að ráði eftir sumarmál, en
næturfrost mikil. Lítilsháttar
gróður var farinn að koma síð-
ustu vetrarvikuna og fyrstu daga
sumarsins, en hann hvarf með
öllu er aftur hlánaði. Gróður-
laust varð því með öllu og allur
fénaður á piöf, svo sem um há-
| vetur. Nú undanfarið hafa verið
j hlýindi og bezta veður og gróð-
ur orðinn sæmilegur. Þurrkar
hafa þó hamlað gróðri.
SAUÐBURDUR
Sauðburður hefur gengið vel,
en hann hefur kostað mikla
vinnu og mikið fóður, því allt
fé hefur orðið að hafa á húsum
og á gjöf, fólk hefur naft mjög
annríkt, og voru þær vinnustund-
ir margar frá hverju heimili, ef
allt væri reiknað, og margar í
næturvinnu,
Fé hefur verið með meira móti
tvílembt, þc sérstaklega á Látr-
um. Þar ér mikill meiri hlutí tvi
lembdur, tvær ær fjórlembdar og
sumt einlembt. Einn bóndi þar,
Kristján Sigmundsson, átti 6 æu
einlembdar, 10 þrílembdar og hitt
tvílembt. Flestar af þeim ám,
sem borið hafa tvílembd, gangai
þá með 3 lömb, var það ekkf
talið fært, vegna hins litla gró3«
urs framan af sauðburði.
FISKVEIÐAR
Lítið hefur verið um sjóróðra
í vor. Gæftir slæmar og fisklaust
að kalla á grunnmiðum. HeldUí
er þó afli að glæðast síðustU
daga. j
BREIDAVÍK 1
Bústjóraskipti hafa orðið I
Breiðuvik Bergsveinn Skúlason,
sem verið hefur þar bústjóri und-
anfarið, flytzt aftur til Reykja-
víkur, en í hans stað koma Krist-
ián Sigurðsson, einnig frá Rvík,
Kristján er kvæntur maður og &
2 börn, kona hans er Rósa Björnt
dóttir. — Ákveðið er að byggjaj
í sumar 170 ferm. íbúðarhús, I
hæðir. Er það áframhald af þeirrii
býggingu, er þegar hefur verið
byggð þar. Vart varð mannabeinai
er grúnnúrinxi var grafinn, enr
þeirra varð einnig vart, er grafið
Frh. á bls. 10. j