Morgunblaðið - 24.06.1955, Blaðsíða 9

Föstudagur 24. júní 1955
MORGVNBLAÐIÐ
9
Eimskipafélagið þarf alltaf
að eiga skip / byggingu
Rætt vid Guðmund Vilhjálmsson fram-
kvæmdarstjóra um 25 ára starf
Bréf:
Sjóman nada quri n n
¥¥INN 11. júní s.L voru 25
ár liðin síðan að Guð-
mundur Vilhjálmsson tók við
framkvæmdarstjórn Eim-
skipafélags Islands. Hann var
Sþá réttra 39 ára að aldri og
faafði undanfarin 15 ár ver-
ið fulltrúi Sambands ís-
lenzkra samvinnufélaga í
Kaupmannahöfn, New York
jög Leith.
Guðmundur Vilhjálmsson
kom hingað heim á afmælis-
daginn sinn, 11. júní áríð 1930
ÍDg gerðist framkvæmdarstjóri
Eimskipafélagsins. Hann hef-
Ur síðan stýrt félaginu af
þeim dugnaði, árvekni og víð-
sýni, sem orðið hefur þessu
alþjóðarfyrirtæki drjúgt til
giftu.
Á þessu 25 ára tímabili hef-
Mr nær óslitin þróun og vöxt-
tir sett svip sinn á alla starf-
semi félagsins. Hefur Morg-
Unblaðið átt stutt samtal við
Guðmund Vilhjálmsson um
Iiöfuðdrætti starfssögu þess
þau 25 ár, sem hann hefur
veitt því forstöðu. En eins og
kunnugt er varð félagið 40
ára gamalt 17. jan. árið 1954.
6 SKIP — 9400 TONN
— Hve mörg skip átti Eim-
Bkipafélagið árið 1930?
— í þann mund, sem ég tók
við framkvæmdastjórninni voru
þau 5. En síðar á því ári bættist
sjötta skipið, Dettifoss eldri, í
flota þess. Heildarburðarmagn
6kipanna var þá orðið 9400 tonn.
Framyfir styrjöldina reyndist
Bvo ekki unnt að fjölga skipun-
um frekar, enda þótt félagið
hefði fullan hug á því. Átti gjald-
eyrisskortur þjóðarinnar fyrst
pg fremst sök á því.
— En svo missti félagið skip
I stríðinu.
— Já, þnð varð þá fyrir miklu
tjóni, bæði á skipum og mönn-
Um. Goðafoss og Dettifoss voru
Bkotnir niður og Gullfoss tekinn
®f Þjóðverjum árið 1940.
UPPBYGGING FLOTANS
En strax að styrjöidinni lok-
inni hóf félagið undirbúning að
smíði og kaupum á nýjum skip-
um. Á það nú 10 skip og er
burðarmagn þeirra um 25 þús.
tonn. Átta af þessum skipum
mega teljast ný, þannig að um
95% skipastólsins, miðað við
burðarmagn eru ný skip.
— En hvað er að segja um
6iglingar skipanna og vórumagn-
ið, sem þau fluttu fyrir 25 árum
©g aftur nú í dag?
— Árið 1930 voru sigldar sjó-
mílur skipanna 182 þús. samtals.
En árið 1954 voru þær samtals
416 þús. Eru leiguskip félagsins
þá að sjálfsögðu ekki talin með.
Vörumagnið, sem skipin fluttu
árið 1930 var um 50 þús. tonn
Bamtals. Árið 1954 var vörumagn-
ið orðið 263 þús. tonn. Flutnings-
gjöldin námu samtals 2,5 millj.
kr. árið 1930 en 92,7 millj. kr.
árið 1954.
HREIN EIGN: 57 ÞÚS. KR.
ÁRIÐ 1930 EN 68 MIEEJ.
KR. ÁRIÐ 1954
— En fjárhagurinn?
— Árið 1930 var hrein eign
félagsins 57 þús. krónur. Skipin
höfðu þá verið afskrifuð nokkuð
og voru samtals bókfærð á rúm-
ar 3 millj. kr.
Rekstrarútgjöld félagsins árið
1930 voru 3,5 millj. kr. og var
rekstrarhalli 242 þús. kr. það ár.
Árið 1954 var hrein eign félags
ins orðin 68 millj. kr. en bók-
fært verð skipa þess 35,8 millj.
kr.
— Hve margar erlendar hafnir
sigldu skip félagsins á fyrir 25
árum?
— Þær voru aðallega fjórar,
Kaupmannahöfn—Leith og Ham-
borg-—Hull.
A s. 1. ári sigldu „Fossarnir"
hinsvegar til 72 hafna í 20
löndum, og höfðu þar 443 við-
komur. Var það um 100 viðkom-
um fleira erlendis en árið á
undan. — Viðkomur skipanna á
íslenzkum höfnum voru hinsveg-
ar 584 talsins árið 1954 og var
143 viðkomum fleira en árið
áður.
EIMSKIP ER ENNÞÁ
ALÞJÓÐAREIGN
— Hefur hluthöfum í félaginu
fækkað verulega á síðari árum?
— Nei, það get ég ekki sagt.
Hluthafar þess voru flestir rúm-
lega 14 þúsund. Mátti því með
sanni segja að félagið væri al-
þjóðareign. Þegar félagið varð
fertugt á s. 1. ári voru hluthaf-
arnir rúmlega 13,300 að tölu.
Tala þeirra, sem áttu 25—500 kr.
hlutabréf var þá 12,994. Eru því
hluthafar, sem eiga yfir 500 kr.
hver aðeins um 300. Sýnir þetta
sem betur fer, greinilega, að
ennþá er langmestur hluti hluta-
fjársins dreifður á margar hend-
ur eins og í upphafi. Eimskipa-
félagið hefur aldrei verið gróða-
fyrirtæki hluthafa sinna. Arður
af hlutabréfum þess var fyrst
greiddur árið 1915, þá 4%. Næstu
tvö ár var greiddur 7% arður og
nokkur ár fyrir 1930 var greidd-
ur 10% arður.
En síðan árið 1933 hefur verið
greiddur 4% arður af hlutabréf-
unum. Hefur skattfrelsi félags-
ins verið bundið því skilyrði, að
það greiddi ekki hærri arð. Sarh-
tals hefur félagið greitt 2,2 millj.
kr. í arð til hluthafa sinna allt
frá stofnun þess.
Segja má, að allur arður af
rekstri félagsins hafi gengið
til endurnýjunar og uppbygg-
ingar á flota þess. Það hefur
verið hið sameiginlega áhuga-
mál hluthafa og stjórnar þess.
ÞARF ALLTAF AÐ EIGA
SKIP í BYGGINGU
— Hvaða framtíðaráform hef-
ur félagið nú á prjónunum?
— Það þarf að halda áfram
að auka skipastól sinn. í því skyni
hefur það fengið leyfi til þess
að selja gömlu skipin, Brúarfoss
og Selfoss. Hyggst félagið síðan
láta byggja tvö ný skip í stað
þeirra, 3500 tonn hvort. Verða
frystirúm i þeim báðum. En
leyfi hefur ekki ennþá fengist
til þess að semja um smíði á
þessum skipum.
— Ég hefi einhverntíma
sagt, segir Guðmundur Vil-
hjálmsson, að æskilegt sé, að
Eimskipafélagið eigi ávallt
skip í byggingu. íslendingar
þurfa að geta siglt fyrir aðrar
þjóðir og skapað séi með því
atvinnu og gjaldeyristekjur.
Því miður er hætt við því i
bili, að við stæðumst ekki sam
keppni við nágrannaþjóðir
okkar á því sviði vcgna þess,
hve vinnulaun og annar til-
kostnaður er miklu hærri hjá
okkur en þeim.
LIFANDI STARF
— Hvernig hefur yður fallið
starfið að íslenzkum siglinga-
málum í 25 ár?
— Mér hefur fallið það vel.
Þetta er ákaflega lifandi starf.
Þar er alltaf eitthvað að gerast.
Ekki er óalgengt, að um eina
helgi berist allt að því 40 sím- |
skeyti heim til mín víðsvegar
frá viðkomustöðum skipanna og
viðskiptalöndum okkar.
Á stríðsárunum fékk starfið
sérstakan blæ. Þá svaf maður
alltaf með símann við rúmstokk-
inn. Þá gátu óheillatíðindi alltaf
borið að garði.
— Eftir 25 ára starf í þágu
Eimskipafélags Islands minnist
Frh. á bls. 12.
VELVAKANDI" birtir í Morg-
unblaðinu þ. 11. þ m. bréf
frá „Ungum sjómanna“. Er þar
látin í ljós óánægja með hátíða-
höld sjómannadagsins, og fyrir-
komulag hans yfirleitt. Hinn
„Ungi sjómaður“ segir:
„Sjómannadagurinn er varla
orðinn annað en nafnið tómt,
enda fjöldinn allur af sjómönn-
| um hættur að líta á hann sem
! „sinn dag“. Greinilegur vottur
j þessa kom fram í sjómannaskrúð
| göngunni hér í Reykjavík s.l.
1 sunnudag, hún var fámennari og
aumlegri en nokkru sinni fyrr.
Áður fyrr var það venja, að einn
þáttur hátíðahaldanna færi fram
uppi á íþróttavelli. Þar þreyttu
sjómenn ýmsar íþróttir og leiki,
það var farið í „splæs“, netabæt-
ingu, reiptog og fleira og þótti
jafnan hin bezta skemmtun —
Hversvegna hefir þetta verið
lagt niður og hversvegna vfir-
leitt allar sjómannsíþróttir, sem
setja ættu svip sinn á þennan
dag?“
★
Fyrir hönd sjómannadagsins og
annarra þeirra, er að hátíðaböld-
um dagsins stóðu, vil ég segja
hinum unga sjómanni þetta:
Þegar til Sjómannadagsins var
stofnað og ákveðinn dagur val-
inn, var hugsunin sú, að sem
flestir sjómennirnir væru í landi,
og gætu notið dagsins saman og
með ástvinum sinum. Á þennan
hátt kynnst betur hver öðrum,
rætt um sín sameiginlegu áhuga-
mál, vakið athygli almennings
á hinum þýðingarmiklu störfum
þeirra fyrir land og þjóð, en þó
um leið hættulegu.
Fyrstu árin eftir að til Sjó-
mannadagsins var stofnað, mátti
heita svo, að flest fiskiskipin
væru í höfn, veiðunum var þá
þannig háttað. En nú síðari árin
er það frekar tilviljun að nokk-
urt hinna stærri skipa séu í höfn,
því hjá þeim eru engin vertíða-
skipti orðin. Hin smærri skipin
hafa aftur á móti sín gömlu ver-
tíðaskipti og eru því flest í höfn.
Þetta þýðir það að sjómennirnir
geta ekki, nema að litlu leyti,
sótt hátíðisdag sinn, og fer hann
því að verða með allt öðrum svip.
Þá var skrúðgangan þéttskip-
uð starfandi sjómönnum, en nú
sést einn og einn sjómaður á
stangli, og er alls ekki með neinn
ánægjusvip, því þeir sjá svo fátt
af félögunum frá sjónum, og
finnst þeir alls ekki eiga heima
innan um fólk sem ekki heyrir
stéttinni til, en sem bæði af góð-
vild og forvitni slæðast með í
skrúðgönguna.
Sama er að segja um kapp-
róðrana. Áður mættu til kapp-
róðranna allt að 16 skipshöfnum,
og stöðugar æfingar síðustu vik-
una fyrir daginn. Þá var líf og
fjör í tuskunum. En fyrir síðasta
Sjómannadag mættu aðeins 5,
þar af einn frá Hafnarfirði, og
hafa þeir þó kappróður þar Að
þessir 5 fengust var eingöngu
fyrir stöðugan auglýsingaáróður
og beiðni þeirra er um þetta áttu
að sjá. Um stakkasund og björg-
unarsund er það sama að segja.
Áður mættu margir við bæði
sundin og keppnin var oft hörð.
★
En á síðasta Sjómannadegi
mætti enginn. Tveir gáfu kost á
sér, báðir utanbæjarmenn. Á
Sjómannadaginn í fyrra mættu
tveir til sunds er syntu bæði
sundin, svo keppnin var ekki
ýkja hörð og verðlaunin viss.
Eigi að hafa reiptog eða aðrar
íþróttir á íþróttavellinum, verð-
ur að fastsetja hann löngu áður,
því um þetta leyti árs eru alltaf
íþróttamót og allskonar íþrótta-
sýningar, svo það væri ekki vel
séð, ef Sjómánnadagurinn væri
búinn að fastsetja íþróttavöllinn
þennan dag, og öðrum vísað á
bug, en svo mætti enginn frá sjó-
mönnum til þess að framkvæma
auglýst atriði.
Reiptog það er framkvæmt
hefir verið seinustu 2—3 Sjó-
mannadagana er varla hægt að
kalla reiptog þó margur hafi haft
ánægju af því. Það hefir verið
milli 6 manna úr stjórn Sjó-
mannadagsins og 12 kvenna úr
Slysavarnafélagi íslands og öðr-
um kvenfélögum er á einn eða
annan hátt veittu aðstoð við und-
irbúning dagsins. Og þar sem við
úr Sjómannadagsráði vorum ger-
sigraðir í öll skiptin, gátum við
ekki sóma okkar vegna haldið
því áfram, enda gáfust konurnar
upp líka, þeim hefir víst ekki þótt
mikið púður í að draga okkur til
sín, þar sem við vorum ekki
meiri menn en raun varð á.
★
Þetta allt vildi ég nú benda þér
á „ungi sjómaður“ og ef þú at-
hugar þessar aðstæður í ró og
næði, þá vona ég að þú finnir
ástæðuna fyrir því, sem þér
finnst aflaga fara við fram-
kvæmd Sjómannadagsins, að það
sé ekki allt okkar sök hvernig
komið er. Okkur er sjálfum Ijóst
í hvaða vanda horfir með þetta,
og ef þátttaka sjómannanna
sjálfra minkar ár frá ári, þá er
ekki að búast við deginum glæsi-
legri, því að án heirra er Sjó-
mannadagurinn ekki dagur sjó-
mannanna, ekkert annað en nafn
ið tómt, eins og þú orðar það,
ungi sjómaður.
★
Okkur, sem höfum undirbún-
ing dagsins með höndum, höfum
verið sjómenn áður fyrr og vilj-
um telja okkur með stéttinni
áfram, er Ijóst að viðhorf okkar
til hinna ýmsu mála er snerta
daginn, geta verið önnur en
hinna starfandi sjómanna — og
sérstaklega hinna yngri — og að
þið viljið hafa daginn eins og
ykkur þykir bezt við eiga, og er
það aðaltilgangur dagsins. að
hann sé fyrir ykkur og eins og
þið viljið. En þegar þið bregðist,
annaðhvort vegna fjarveru eða
af öðrum ástæðum, og látið ekk-
ert í Ijósi óskir ykkar, fyrr en
hálfgerðar aðfinnslur eftir á. þá
finnst okkur að við höfum all
veigamiklar afsakanir þótt eitt-
hvað fari á annan veg en skyldi.
Og þessvegna vil ég nú skora á,
— ekki einungis þig „ungi sjó-
maður“, heldur alla starfandi sjó
menn — að láta hispurslaust í
té óskir ykkar um fyrirkomulag
dagsins, og mæta sjálfir eftir því
sem nærvera ykkar leyfir og
framkvæma þær. Þá verður Sjó-
mannadagurinn glæsilegur.
F. h. Sjómannadagsráðs
Þorv. Björnsson.
Börn, sern unnu
H. (. Ándersen
samkeppnina,
á förum ufan
MEÐ flugvél frá Flugfélagi fs-
lands, sem fer frá Reykjavík til
Kaupmannahafnar laugardaginn
25. júní n.k., fara 2 íslenzk börn,
Sigríður Löve frá Reykjavík og
Gunnar Árnason frá Stykkis-
hólmi. Þau verða gestir Norræna
félagsins í Danmörku, ásamt öðr
um börnum frá Nórðurlöndum,
sem unnu verðlaun í ritgerðar-
samkeppni H. C. Andersen.
Börnin munu dvelja í Dan-
mörku eina viku á eftirtöldum
stöðum: Kaupmannahöfn, Odense
og „Hindsgavl“.
Þau munu fara heim með flug-
vél frá frá flugfélaginu „Loftleið-
ir“ í júlí n.k.