Morgunblaðið - 30.06.1955, Blaðsíða 9
Fimmtudagur 30. júní 1955
MORGUISBLAÐIÐ
★ Er ótrúnaður nœgileg ,Gamla fólkið lifðiá
orsök skilnaðar? Islandiallasínaæfi'
NÝLEGA birtist í danska
blaðinu Dagens Nyheder
grein um hjónaskilnaði eftir S.
C. Kemp sóknarprest. Fjallar
hún um, hvort veita beri alltaf
skilnað, þegar hjón eru hvort
öffru ótrú. Þar sem ástandið í
þeim sökum mun vera svipað á
fslandi og í Danmörku og hjú-
pkaparlög landanna beggja nær
Bamhljóða, birtist greinin hér í
lauslegri þýðingu.
— ★ —
Eins og kunnugt er getur hvort
hjóna um sig sótt um skilnað,
ef maki þess er því ótrúr og
Unnt er að sanna það. Um það
bil helmingur hjónaskilnaða í
Danmörku á rætur sínar að rekja
til þessarar ástæðu, en reyndar
er aldrei hægt um það að segja,
hvort hún hafi verið eina ástæð-
»n til skilnaðarins, eða aðeins
ein af fleirum. Oft er ótrúnaður
hin raunverulega ástæða, en
6tundum er aðeins til hans grip-
ið af yfirlögðu ráði til þess að
fá ástæðuna til skilnaðarins.
Spurningin er, hvort sá aðilinn
eem saklaus er, eigi jafnan að
taka það til bragðs að heimta
skilnað, er maki hans hefir ver-
ið honum ótrú. Því þótt lögin
heimili manni að sækja um skiln-
að í slíkum kringumstæðum, er
annað mál hvort skynsamlegt sé
að neyta þess réttar, sbr. lög
um stofnun og slit hjáskapar nr.
39/1921, 67. gr. er hljóðar svo:
„Nú hefir annað hjóna orðið
hert að hór eða saurlifnaðar-
verknaði, er jafna má til hórs,
og getur þá hitt krafizt skilnað-
ar, nema það hafi lagt sam-
þykki á verknaðinn eða sjálf-
viljugt stutt að framgangi hans.“
Það er ómögulegt að gefa al-
mennar reglur um hvernig hjón
eiga að bregðast við í slíkum
kringumstæðum og hvora leiðina
þau eiga að velja, sátt eða sam
húðarslit. Það sem er skynsam-
legt í einu hjónabandinu getur
verið alrangt í öðru, þótt allar
aðstæður séu að öðru leyti eins.
Þó að það sé bæði lagaleg og sið-
ferðileg skylda prestsins þegar
hjón beiðast skilnaðar að tala á
tnilli þeirra og reyna að sætta
þau, getur þó svo verið, að hon-
um beri beinlínis að hjálpa þeim
að skilja.
Hlutverk laganna er fyrst og
fremst að vernda lítilmagnann
Og vinna gegn óréttlætinu. Og
þegar lögin þjóna þessum til-
®angi sínum eru þau mannin-
(Um sannkölluð guðsgjöf.
Trúnaður er ^rundvöllur
hjónabandsins.
Staðreyndin er sú, að hórdóm-
lir getur haft hinar hörmuleg-
ustu afleiðingar í för með sér,
hæði fyrir einstaklingana og þjóð
félagið.
Því er það vel farið, að menn
jgeti misst heimili sitt, börn, um-
hyggju og ástúð þá, sem hjóna-
handið veitir, og jafnframt orðið
fyrir fjárhagsvandræðum við
það að lenda í skilnaði sökum
þess að þeir hafi drýgt hór, ver-
ið maka sínum ótrúir. Því ótrún-
aður er böl, sem helzt verður
komið í veg fyrir með sannri
ást og vináttu, en þegar ástin
er ekki fyrir hendi, verður að
koma til kasta laganna, og hinna
alvarlegu afleiðinga, sem þau
valda þeim sem ótrúr er. Eg
segi enn, að ótrúnaður sé böl,
vegna þess að grundvöllur hjóna-
handsins er trúnaður og fullt
traust. Það er aðeins í hjóna-
bandi, sem ástúð og samhyggð
ríkir, sem hjónin og börn þeirra
geta lifað í því andrúmslofti, er
hiblían, sálfræðin og dagleg
reynsla kennir ®kkur að er það
hezta.
í slíku hjónabandi verða hjón
in að bera ábyrgð á hamingju
hvors annars. Ótrúnaður eyði-
leggur líf þeirra, sem að honum
Standa, og það jafnvel þótt hjón-
in „veiti hvort öðru frjálsræði til
þess að haga sér eins og það lyst-
ir“, eða um „konuskipti“ sé að
ræða, eins og dæmin sýna að
Etundum kemur fyrir.
Þegar ástin gengur úr vistinni
Samtal viö Stein Thomson lækni
og konu hans
^20^^ halda heimleiðis í dag
dr. Steinn Thomson læknir í
Riverton og frú hans, eftir nokk-
urra vikna dvöl í átthögum feðra
og mæðra sinna. Bæði eru þau
hjón fædd vestra og hafa aldrei
áður komið til íslands, en þó tala
þau íslenzku mjög vel, sérstak-
lega frúin, en hún er dóttir hins
góðkunna skálds Gunnsteins Eyj-
ólfssonar; sem flestir íslendingar
hinnar eldri kynslóðar muna vel.
Margar af sögum hans komu út í
„Eimreiðinni“ kringum aldamót-
in og þóttu mikið hnossgæti, því
. ... ' að Gunnsteinn var maður ágæt-
. , „ „ : lega ritfær, róttækur í skoðunum
Eiga hjon að skilja, þegar annað þeirra hefur framið hjuskaparbrot? Qg vægðarlaus er hann skopaðist
I að samtíð sinni, svo að honum
„Á ég nokkra sök á því að var stundum líkt við Alexander
maki minn var mér ótrúr?“ i Kielland og Gest Pálsson.
Hefir kuldalegt viðmót mitt,1 Fyrir tilviljun náði ég tali af
annríki, skapstirfni eða eigin- þeim hjónum. Dr. Steinn var ein-
girni ekki átt sinn þátt í ótrún- hversstaðar úti við á Stúdenta-
aðinum? Eða var það ekki ég, * garðinum nýja, er ég kom, en
sem fékk manninn _ (konuna) frúin var heima og var mér ekki
mína til þess að fara í veizluna, j kof visag ag tala við hana; eink-
sem olli öllum vandræðunum um þótti mér þag mikill fengur
síðar meir? Ef sakirnar standa að fú að tala við (jottur Gunn-
svo, að þú ert í vafa um hvað. stein er ég hafði komizt að
þu eigir helzt til bragðs að taka,' hverrar ættar hún var. Eyjólfur
hvort þu eigir strax að sækja afi hennar fluttist vestur frá
um skiínað að borði og sæng, Unaósi við Héðinsflóa fyrir kring-
þo þu vitir hvaða vandkvæði og , .
, ,,, , * , .. , um 80 arum og var Gunnstemn
upplausn shkur skilnaður hefir í ,. „ .,,, ,,
„.. ^ , , - , ,, skald þa unglmgur. Eyjolfur sett
for með ser, þa skaltu biða með ^ 6 - 6 J
að taka ákvörðun. Allra sízt
skaltu leita til fjölskyldu þinn-
ar eða vina, því þeir eru alltof
fúsir til þess að hvetja þig til
En það er líka munur á lítil-
fjörlegu daðri og raunveruleg-
um ótrúnaði. Hið fyrra er stund-
um meinlaust eða meinlítið, en
ótrúnaður er alvarlegt brot, sem
verður að lítast alvarlegum aug-
um. Ella neitum við ástinni.
Skilnaður er skipbrot
Skilnaður kemur ekki aðeins
niður á þeim, sem honum veldur.
Afleiðingar hans koma einnig
niður á börnunum og þeim, sem
svikinn er í tryggðum. Og oft
hafnar sá, sem ótrúr er, í hjóna-
bandi með þriðja aðilanum, og
eigingirnin og tillitsleysið sigrar
að lokum.
Til þess að komast hjá slíku
skipbroti, sem hjónaskilnaður
jafnan er, hafa mörg hjón reynt
að fara þá leið að halda áfram
hjónabandinu, þótt hjúskapar-
brot hafi orðið hjá öðru hvoru.
Oft er það tillitið og hugulsem-
in við börnin, sem veldur því, að
hjón leita ekki á náðir skiln-
aðardómarans, heldur reyna að
bjarga því sem bjargað verður,
og halda langþreytt áfram.
Kannski er ástæðan einnig til-
litsemi við það hjóna, sem brot
legt hefir gerzt, og ella myndi
fara í hundana eða leiðast út í
óreglu, ef til skilnaðar kæmi. Sá
aðilinn, sem brotlegur gerist í
hjónabandi, er oft haldinn skap-
gerðarveilum eða ístöðuleysi,
sem veldur því, að þannig fer,
því ekki er það nær alltaf, sem
þriðji maðurinn er fús til að
ist að á Nýja íslandi við Manitoba
vatn og bjó þar alla sína æfi, og
Gunnsteinn sonur hans síðar. Þar
ólst frúin því upp í landnáms-
þess að krefjast fulls réttar þíns * byggðinni við vatnið, og þar urðu
og engar refjar; Og ekki skaltu
halda strax til lögfræðings, þótt
þeir séu ekki allir komnir frá
hinum vonda!
Leitaðu prests
Farðu á fund prests. Hvers-
vegna? kanntu að sþyrja. Ástæð-
an er ekki sú, að hann sé vitr-
ari en aðrir menn, þótt svo kunni
þó að vera. En hann er fulltrúi
kristilegs umburðarlyndis og
sáttfýsi, þrátt fyrir alla mann-
lega galla sína.
Sumir lögfræðingar hvetja
skjólstæðinga sína í skilnaðar-
málum til þess að skrifa undir
skjal, þar sem þeir óska bæði
íslendingar brautryðjendur 1
nýrri atvinnugrein, að veiða „hvít
fisk“ í vatninu. Margar sögur eru
til af áræði og dirfsku hinna
gömlu íslenzku veiðimanna, er
þeir hættu sér út á veika ísa á
vatninu, oft af meira kappi en
forsjá, til að veiða á dorg upp úr
vökum í ísnum.
Ég var staddur í Winnipeg
fyrir nokkrum vikum og horfði
yfir margflatt landið og undrað-
ist hversvegna svo margir íslend-
ingar hefðu tekið sér bólfestu
þarna á flatneskjunni við vatnið.
Þessvegna gat ég ekki stillt mig
um að spyrja frú Thomson, hvort
landnemunum vestra muni ekki
eftir skiinaði að borði og sæng ! hafa þótt viðbrigði að því að hafa
ganga í hjónaband með hinum! og síðar lögskilnaði og einnig að ; enga fjallasýn og hvort þeim
fráskilda maka
í slíkum tilfellum getum við
oft horft með lotningu til þess
ástríkis, sem fyrirgefur brotin og
kulnar ekki, þótt það sé svívirt
og smáð. Svo stórmannlegt er
það að fyrirgefa og taka þann,
sem brotið hefur aftur í sátt.
Eðli fyrirgefninjarinnar
En fyrirgefningin þarf að vera
veitt með auðmjúkum hug og
bljúgu hjarta til þess að hún só
nokkurs virði. Sú fyrirgefning,
sem veitt er með yfirlæti þess,
sem aldrei syndgar sjálfur, þess,
sem hreykist af því að vera hinn
flekklausi og þrúgar syndugann
með mildi sinni og gæzku, er
ranghverfan á því að fyrirgefa
til þess að létta maka sínum byrð-
ina og auðvelda honum að leita
aftur á rétta leið. Slík er sú
ást, sem ekki er eingöngu bund-
in við hið kynferðislega svið,
heldur ást til góðs maka, ást,
sem ekki krefst og heimtar, held-
ur fórnar og veitir af veglyndi
og göfugmennsku. Sá maki, sem
nýtur þessarar afstöðu í hjóna-
bandinu, leitar ekki út í hórdóm,
er hann sér hinn makann haga
sér svo, né neytir hann réttar
síns til skilyrðislaus skilnaðar.
Ástin á sér alltaf aðra lausn.
— ★ —
Þá er komið að þeirra sam-
vizkuspurningu, sem það hjóna,
sem svikið hefir verið í tryggð-
samþykkja annað, sem iæsur j
taka eftir, að óski þeir eftir að svarar:
fæstir muni ekki hafa leiðst. Og frúin
sáttafundur verði fyrir yfirvöld-
unum.
— Gamla fóiklð vestra lifði á
íslandi alla sína æfi. Og við, sem
Afleiðing þess er sú, að gengið fæddumst vestra og aldrei höfum
er fram hjá prestinum. En það séð ísland bjuggum okkur til í
skaltu sízt gera. Að vísu getur, huganum æfintýramynd af feg-
stundum verið gott að málið drag
ist ekki um of á langinn. En það
getur líka meira en vel verið,
að presturinn, sem er sá eini,
sem aðeins á skyldur að rækja
ursta landinu sem til væri í ver-
öldinni.
Og hvernig urðu svo efnd-
við sgmlyndið og hina sönnu ást,' irnar á hugmyndunum um land-
geti varpað ljósi manngæzku og ið?
samúðar á vandamál þín, án laga
króka og annarra útúrdúra.
5 málverk óseld á
sýningu Samúels
Jónssonar í gær
— Dásamlegar. Ég bý að þess-
ari íslandsferð alla mína æfi.
Hversu vel sem fjöllum, fossum
og jöklum er lýst fyrir manni
verður sú lýsing aldrei nema ó-
skýr þokumynd í samanburði við
að sjá landið. Sjón verður alltaf
sögu ríkari.
— Það voru erfið ár, sem ís-
lendingar lifðu fyrst eftir þeir
komu vestur?
— Meira en erfið. Á öðru ári
kom bólusóttin í byggðina á
MÁLVERKASÝNING Samúels Gimli og Riverton °S eyddi meira
Jónssonar frá Arnarfirði hefur en fimmta hvert mannsbarn af
nú verið opin í viku. Aðsókn Þelm 640 Islendingum ,sem þá
hefur verið góð og hafa þegar höfðu numið land. Sumarið eftir
selzt 20 málverk og tveir list ' x * ' *
lendinga í Canada eins og gamall
en leiðinlegur draumur.
Nú kemur læknirinn í Riverton
inn og ég vík mér að honum.
Hann er mikill á velli og höfð-
inglegur, raddsterkur og skýr-
mæltur, eins og þingmenn eiga að
vera, en hann hefur verið full-
trúi Gimli-kjördæmis síðastliðin
tíu ár. En læknir hefur hann ver-
ið í Riverton-kjördæmi síðan
1922, eða í 33 ár. Hann biður mig
að afsaka að hann tali ekki ís-
lenzku eins vel og konan hans
gerir, „því að ég ólst upp í
Winnipeg, og þar læra krakkarn-
ir það mál, sem þau heyra á göt-
unni, en konan mín ólst upp í ís-
lendingabyggð.“ Ekki er þó hægt
að finna að íslenzku dr. Steins,
en hann segir að sig vanti stund-
um orð, yfi? það, sem hann vildi
sagt hafa og verður þá að grípa
til enskunnar.
— Annars mega Islendingar
ekki misvirða það við okkur
Vestur-íslendinga, þó að við töl-
um ekki íslenzku heima fyrir eða
á mannamótum. Þó að við séum
af íslenzku bergi brotnir, erum
við fyrst og fremst borgarar
Canadaþjóðarinnar. Fyrst í stað
reyndi hver þjóðflokkur, sem
settist að í Canada að bauka fyr-
ir sig, og olli það oft óvild milli
nágranna. f Riverton og Gimli
eru um 40% allra íbúanna íslend
ingar að uppruna, en hitt eru
einkum Ukrainebúar og Pólverj-
ar, allra bezta fólk, sem garnan
er að eiga skipti við. Fleiri þjóð-
erni eru þarna, sem of langt yrði
upp að telja, en eftir að hin sam-
eiginlega hugsjón: ég er canad-
iskur borgari, komst í öndvegi,
kemur þessu fólki prýðilega sam-
an. — íslenzkir piltar giftast
Ukrainestúlkum og öfugt, og á
þann hátt myndast samruna
þjóð, þrátt fyrir gerólíkan upp-
runa landnemanna gömlu.
Ég kemst ekki hjá því að
spyrja þingmanninn, dr. Stein,
um canadisk stjórnmál. Hann
fræðir mig á því, að í fylkisþingi
Manitoba sitji 57 þingmenn, þar
af 34—35 úr frjálslynda flokkn-
um, en hann telst til hans.
— Og hvað er helzt deilt um?
— Vitanlega eru það fjármál-
in, eða eitthvað í ætt við fjármál.
Andstæðingar okkar segja, að
við notum of mikla peninga og að
þjóðin fái of lítið í aðra hönd
fyrir alla peningana, sem hún
borgi í tolla og skatta. Er það
ekki eitthvað líkt hjá ykkur
hérna? Mér finnst þetta vera ofur
líkt í öllum löndum, sem ég þekki
nokkuð til.
Ég kveð þessi ágætu o g
skemmtilegu hjón með bezta
þakklæti fyrir samtalið. Dr.
Steinn er Borgfirðingur að ætt,
sonur Sveins Tómassonar og er
frændmargur í Borgarfirði og
svipmót hans líkt borgfirskum
sveitarhöfðingjum, þó að hann.
hafi alið allan aldur sinn vestan
hafs.
Sk.
munir, en á sýningunni eru 25
olíumálverk, og fjórar vatnslita-
myndir. Meginpartur málverk-
anna er frá Vestfjörðum, en
komu hin verstu frost í ágúst-
mánuði og eyðilögðu alla kar-
töfluuppskeruna, en það var aðal
forðinn, sem fólk hafði ætlað sér
til vetrarins. Og fleira varð til
um verður að spyrja sjálft sig. komandi föstudag.
einnig víðar að af landinu. Fer ama. En afar okkar og ömmur
nú að verða hver síðastur að sjá hörnuðu við hverja pláguna. Þeg
sýninguna en henni lýkur næst- ar frá leið fór allt að ganga betur,
og núna eru frumbýlingsár ís-
• V ■
Gróðursefning í
Garðalandi
AKRANESI, 29. júní: — Nýlega
er lokið, inn í Garðalandi, gróð-
ursetningu 8000 trjáplantna, sem
er greni, fura, lerki og birki.
Unglingspiltar, undir stjórn Guð-
múndar Jónssonar ræktunaráðu-
naúts, leystu verkið af hendi.
— Oddur.