Morgunblaðið - 12.07.1955, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 12. júlí 1955
ÚÖRGVN BLÁÐÍB
Hlotverk íögfræðinga í
tióðfék
agirni
Gunnar Kjarval og bróðir hans, Þorsteinn Kjarval t.h. (Ljósm. Mbl)
Bóndi á íslandi
vildi ég helzt verða
— segir fensr ijarval, sem áður fákks! við pll-
greíf ©g villidýravesðar í fimm fieimsálfisni
NÝLEGA hitti ég að máli mann Þá fór ég með bílinn mitm út í
vestan frá Ameríku og hét óbyggðirnar, þar sem náttúran
hann Gunnar Kjarval. Ifann er var óspillt og óskert af höndum
einn af hinum merku Kjarvals- mannanna og gróf eftir málmin-
hræðrum, bróðir Jóhannesar list- um dýra. Það voru mínir beztu
málara og Þorsteins búhöldar. En dagar. Þá var ég einn með sjálf-
Gunnar valdi sér að halda í aðra um mér, óáreittur og frjáls,
átt á lífsleiðinni en bræður hans, fjarri skarkala mannheima. Vél
hleypti heimadraganum ungur til að hreinsa gullið bjó ég mér
að árum og hélt að hætti ævin-
týramanna á heimsflakk, sigldi á
hámöstruðum skonnortum um inum?
líka til og hafði af henni góð not.
Efnaðistu vel á gullgreftr-
suðurhöf, stundaði gullgröft í
Afrxku cg skaut villibráð í ó-
byggðum sér til skemmtunar.
★
En þeir koma tímar, að hugur
og hjarta hægist og nú er Gunn-
ar kominn aftur heim' til gamla
landsins, ríkari af lífsreynslu og
seði eldri að árum en þegar hann
fyrst lét úr höfn og íslandsfjöll
hurfu honum bak við sjóndeild-
arhringinn fyrir 43 árum.
— Þá skildi ég við ísland með
tárin í augunum, segir Gunnar
og alltaf hefir mér þótt jafn
vænt um landið mitt, og ekki síð-
ur eftir því sem árin hafa óðum
liðið.
★ VIÐ HVALVEIÐAR
í æsku var ég aðallega í Reykja
— Nei, ekki get ég sagt það
Höfuðatriðið er heldftr ekki að
safna sér haugi af peningum,
heldur að sjá veröldina, férðast
og læra af reynslunni, annað er
fánýtt en það er hagnýtt. Ég
kunni líka afbragðsvel við mig í
óbyggðum, því ég er úí ilegumað-
ur í eðli mínu og fjöllin seiða mig
og einveran heillar mig. Þegar
ég var strákur hér í Reykjavifc
ætluðum við nokkrir strákar einu
sinni að leggjast új* strukum og
hlupum inn fyrir Elliðaár. En þá
kom svo mikil rigning að Við
urðum að snúa við.
— Svo stundaðirðu villidýra-
veiðar?
— Já, það gerði ég mér til
skemmtunar og eyddi í það mán-
uði og mánuði öðru hverju. Það
vík en á sumrum uppi í Borgar-1 þótti mér mikil íþrótt, en aldrei
firði, á Mýrunum og stundaði komst ég þó í tæri við bráðhættu-
smalamennsku. Það var gott starf, leg villidýr, svo sem Ijón, tígris-
það er frjálst að vera smali og dýr eða hlébarða. Annars lágði
eiga fjöllin og himininn að vin- ég mjög fyrir mig gullsmíðar
um. Svo var ég líka á kútterum meðan ég dvaldizt í Afríku svo
og dró fiskinn, kantraði að vísu sem síðar og vann bæði í Höfða-
einu sinni fyrir norðan, en alltborg og Jóhannesarborg í stórum
IJÚNÍ var 10. mót norrænna
Iaganema og ungra lög-
fræðinga lialdið í Lundi í Sví-
þjóð. Hiuir íslenzku þátttak-
endur voru 7, og eru þeir ny-
lega komnir heim. — Á móí-
inu voru fluttir 20 fyrirlestr-
ar, og var þeim öllum ætlað
að vera á einhvern hátt til
skýringar á hlutverki lög-
fræðinga í þjóðfélaginu. Með-
al fyrirlesaranna var Árni
Tryggvason hæstaréttardóm-
ari.
VESTRÆNAR
RÉTTARHUGSJÓNIR
Alf Ross prófessor í Kaup-
mannahöfn flutti fyrsta fyrir-
lesturinn á mótinu, og ræddi um
vestrænar hugmyndir um lög og
rétt, sem hann taldi grundvallast
á virðingimni fyrir manninum,
fyrir réttarskipuninni, frelsinu
og jafnréttinu. Hann minntist á
( þá skoðun, er nokkuð hefur látið
á sér bera, að ninum vestrænu
réttarríkjum sé hætta búin, nema
viðurkennt verði, að þau megi
verja sig gegn þeim, er vilja þau
feig, með því að svipta þá vemd
þeirri, sem veitt er borgurunum
með mannréttindaákvæðum lag-
, anna eins og þau hafa hingað Lil
| verið skýrð. Prófessorinn drap
hér á alvarlegt vandamál, og var
niðurstaða hans sú, að það væri
alls ekki brot gegn vestrænum
hugsjónum, þótt ríkisvaldið leit-
aðist við að sporna gegn starf-
semi þeirra, sem vilja kollvarpa
því á ólöglegan hátt. Taldi hann
í þvi sambandi koma til greina
bann við starfsemi pólitískra
flokka og kröfur um fulla holl-
ustu opinberra starfsmanna. —
Ross ræddi og þær hættur, er
i hin aukna starfsemi ríkisvaldsins
felur 1 sér, og taldi, að skerpa
þyrfti eftirlit með handhöfum
framkvæmdarvaldsins og vera
þyrfti á verði gegn því að fela
rætt á lasramóti í Limdi
samskipti þessara aðilja
hvernig samstarfi þessu yrði
fyrir komið, þannig að horfði
aukinr.ar réttarmenningar.
Fyrirlesturinn vakti mikla
hygli, og mun hann
nrenti bæði í sænska
t ímaritinu (Svensk Juristt idnin g
svo og í smáritasafni norete
laganema, Jussens venner.
.„S
Árn! Tryggvason
htestarcttardómari
.séríræðingar á sviði sigiinga,
byggingamála og lækninga, svo
að eitthvað sé nefnt, verið kvadd
ir til ráðuneytis. Ýmist taka þeir
sæti sem dómarar eða þeir gefa
hinum löglærðu dómendum ráð,
en sé fyrri kosturinn valinn, er
það tíðast, að sérfræðingarnir
taka sæti í fjölskipuðum dómstól
við hlið lögfræðinga. Yfirleítt
eiga lögfræðingar síðasta orðið,
því að áfrýjunardómstólarnir,
hæstii'éttur hér á landi, eru skip-
aðir lögfræðingum einum. 1
Hinn þekkti sænski próféssor
Karl Olivecrona flutti fyrsta fyr-
irlesturinn um þetta efni, en síð-
an ræddi Torstein Eckhoff dó-
sent í Osló um dómstólana í
Bandarikjunum. Svo sem kunn-
ugt er eru áhrif þeirra, og þá
einkum hæstaréttar í Was-1
hington, mjög mikil og með öðr-
fór vel og er á lífi enn, eins og
þú sérð.
— Hvenær fórstu vestur,
Gunnar?
— Ég var átján ára gamall
þegar ég sigldi, og sá landið mitt
hverfa í blámóðuna, þar sem ég
stóð við borðstokkinn. Ég fór
fyrst til Winnepeg, það var 1912.
Þar fékkst ég við ýmsa hluti.
Fór svo til Vesturstrandarinn-
ar, norður til Alaska og brezku
Kólumbíu. Þar var ég á mörgum
timburflutningaskipum og öðr-
um, fór víða og kynntist mörgu.
Svo hélt ég til Suður-Afríku,
árið 1920. Þangað hélt ég á hin-
um bezta farkosti, fimmmastra
seglskútu, sem sigldi alla vinda
með prýði. Þó vorum við 126
daga á leiðinni.
í Afríku líkaði mér vel að vera
Og þar ílentist ég í 217 ár. Fyrst
var ég sjómaður lengi, fór um
Suðurhöfin, til Egyptalands,
Ástralíu, Suðurhafseyja og
Indíalanda allra. Svo stundaði
ég líka hvalveiðar þar í Suður-
gullsmíðafyrirtækjum.
★ LANGAR HEIM
Eftir 27 ára Afríkuvist, eins
og ég sagði áðan, hélt ég svo frá
því landi aftur til VestUrheims.
með börnin mín tvö settist fyrst
að í Vancouver í Kanada, þar
sem ég keypti mér hús, þar búa
börnin nú; Gunnar og Olga, og
barnabörnin þrjú. Síðar fór ég til
Seattle í Bandaríkjunum þar sem
ég vinn nú við gullSmíði og
demantaiðn. Það er stutt að fara
til Vancouver í Kanada, og fer
ég oft um helgar í heimsókn.
— Hvcrnir kanntn viS þig’ aft-
ur heima á íslandi, Gunnar?
— Ég elska ísland og mjög
þykir mér gaman að koma hingað
heim og hitta bræður mina, svst-
ir og allt annað ættfólk mitt. Og
það hefir líka tekið á móti mér
af vináttu og hlýju Maður verður
ekki mikið var við þá eiginleika
úti i hinum stóra heimi.
Háskólinn í Lundi
, ... , „ , Vel mundi ég kunna því að í-
hofum fyrstu 6 manuð.na sem eg lendast h6r he,ma að lokum Ég
var i Afnku og yar það goður og hefi { eðli m,nu al]taf verið
nystarlegur starfi. Eg var 5 ár í
Durban, 9 ár í Cape Town og 13
ár í Johannesburg.
★ VEE) GULLGRÖFTINN
En bezt var að grafa gullið.
bóndi og bezta lifið er að eiga
lítinn bæ uppi í dal og vera
þar frjáls maður og engum háð-
ur nema fjöllunum, rétt ems og
þegar ég yar smali í gamla daga.
ggs.
þeim að taka ákvarðanir um
mikilvæg mál eftir eigin mati í
stað þess að setja reglur um þau
í lagaformi.
Frekari skýringar á gildi vest-
rænna réttarhugsjóna fengu móts
þátttakendur síðar í fyrirlestr-
um um áhrif þeirra á alþjóða-
samstarf (Sture Petrén utanrík-
isráð, Stokkhólmi), um réttinn og
menningarkerfi nútímans (Otto
Brusiin prófessor, Helsinki) og
um réttinn í alþýðulýðveldunum
(Áke Malmström prófessor í
Uppsölum). Hugmyndir þeirra,
er ráða ríkjum í alþýðulýðveld-
unum svonefndu, um lög og rétt
eru allframandi fyrir lagamenn
á Vesturlöndum. Dómstólarnir
eru ekki óháðir, hlutverk þeiira
er ekki sizt talið að stuðla að
sköpun hins kommúnistiska rík-
is með lagatúlktm sinni, og rétt-
aröryggi virðist ekki talið tak-
mark, sem vert sé að keppa eftir.
DÓMARAR OG SAMSTARF
ÞEIRRA VIÐ ADRA ADILA
Annar hluti dagskrárinnar
fjallaði um þátt lögfræðinga í
dómgæzlunni. — Það mun all-
almenn skoðun, að dómarar eigi
að vera lögfræðingar, en þó hef-
ur komið i ljós, að oft verður
ekki úr málum skorið nema til
komi sérþekking, er lögfræðing-
ar búa ekki yfir. Þess vegna haía
um hætti en er á Norðurlöndum.
Folke Schmidt prófessor í Stokk-
hólmi talaði um samstarf log-
fræðinga og leikmanna í vinnu-
dómstólunum og sýndi fram á,
að í Svíþjóð fer þeim málum
fækkandi, er fulltrúar vinnuveit-
enda eða verkalýðsfélaganna
gera ágreining um í félagsdómi
landsins. Kristen Andersen pró- ^
fessor í Osló ræddi um gerðar-!
dóma og frjálsa kjarasamninga i \
Noregi, en þar hefur stundum
verið gripið til þess ráðs að
skyldá þá, er eiga í vinnudeil-(
um, til að hlita úrskurði gerðar-
dóms. M. a. voru lög sett um
þetta efni í lok síðustu styrjald-
ar, og voru1 þau í gildi til 1952.
Tveir fyrirlesarar, Louis le
Maire prófessor í Kaupmanna-
höfn og sænski yfirlæknirinn B'
Gerle, ræddu um meðferð brota
manna og samstarf lögfræðings
við lækna, sálfræðinga og aðra
því sambandi. Áður höfðu þátt
takendur í mótinu heimsótl
drykkjumannahæli og vinnuhæl;
fyrir ungar afbrotastfxlkur. Ger-
hard HafstrÖm prófessor í Lundi
ræddi um samstarf sagnfræðinga
og lögfræðinga.
Fyrirlestur Árna Tryggvason-
ar hæstaréttardómara fjallaði um
samstarf dómara, málflytjenda
og fræðímar.na. Ræddi hann laga-
reglur og íræðikenniiigar um
LÖGFRÆÐINGAR,
ÖG FRAMKVÆMDAVAL
Á Norðurlöndum gilda all
ólikar reglur um skiptrlag stjórn'
sýslunnar, sjálfstæði sveitar ■
'stjórna og einstakra embættid-
manna o. s. frv. Þó eiga Svíþjó í
og Finnland að ýmsu leyti samí-
leið annars vegar, en Danmörl,
Noregur og ísland hins vegax.
Hið sama gildir um reglurna ;•
um vald dómstóla til að fjall i
um gerðir handhafa framkvæmd i
valdsins. í Sviþjóð og Finnlane [
eru sérstakir stjórnsýsludómstól
ar, en í hinum löndunum e; |
þessi mál í höndum hinna aljt
mennu dómstóla. Með og mötí
stjómsýsludómstólum hafa ýmii
rök verið færð, en reynslan hefli
ur sýnt, að borgaramir vísa mi:d
oftar ágreiningi við yfirvöldin tij
dómstóla þar sem stjórnsvsluH
dómstólarnir eru en í öðrurú
löndum enda málarekstur fyrir
þeim allur mjög einfaldur og
kostnaðarlítill. — Fullvíst má
telja, að þess sé langt að bíða,
að stjórnsýsludómstóll verði
settur á stofn hér á landi, og
fyrir okkur er því sérstaklega
athvglisverð sú tillaga danska
prófessorsins Poul Andersens, að
um mál er varða stjórnarfram-
kvæmdir verði fjallað af hinum
almennu dómstólum. en um n|yð-
íerð þeirra mála verði settar Sér-
stakar réttarfarsreglur, eins og
nú er um meðferð opinberra
mála og meðferð einkamálá. —
Ættu þær að stúðla að þ\n, að
málin hljóti skjóta afgreiðslu og
meðferð þeirra verði einföld og
ódýr. Auk Andersens tölúðu Sune
Wetterlundh landritari á Skáni
og Olavi Honka dómari í æðsta
stjórnsýsludómstóli Finnlands.
T ogfrædingap
Á NORDURLÖNDUM f
Prófessorarnir W. von Eyben
(K.höfn). Curt Olsson (HelsirrLi)
og Per Síjernouist (Lundi)
ræddu um starf lögfræðinea - og
gildi menntunar þeirra. S:ðá't.a
mótsdaginn töluðu Hennibg
Bödtker, rikislögmaður í No’r-gi
og Gösta Wallin hæstaréttardóm-
ari í Svíþjóð um norræna sám-
vinnu um undirbúning’ lagasetn-
ingar.
ÞátttakendurJ í 10. móti nor-
rænna laganema og ungra lög-
fræðinga voru 75, flestir þeirra
stúdentar við þá 8 háskóla á
Norðurlöndum, er lagamenntun
veita. Ekki eru hér með taldir
þeir fvrirlesarar, 14 að tölu, er
ekki tóku þátt í mótinu nema að
nokkru. Móttökur heimamanna í
Lundi voru sérstaklega góðar, og
var maret eert til að gera gest-
unum dvölina sem ánægjuleg-
asta. Formaður nefndar þeirrar,
sem fyrir mótinu stóð, var dr.
iur. Ragnar Bergendal, rektor
háskólans í Lundi.
Þ. V.