Morgunblaðið - 23.07.1955, Blaðsíða 6

6
MORGVNBLAÐIÐ
Laugardagur 23. júlí 1955
Stofnun Flónbúsins vnr bylting
sem oili umréti í hugum bændu
Á SELFOSSI býr enn einn af
helztu frumkvöðlunumaðstofn
un Mjólkurbús Flóamanna,
Dagur Brynjúlfsson, sem áður
' var bóndi í Gaulverjabæ. Dag-
ur var með frá byrjun, hann
sat í framkvæmdanefnd Flóa-
áveitufélagsins, þar sem stofn
un mjólkurbúsins kom fyrst til
umræðu og hann hefur setið í
j stjórn Mjólkurbúsins frá upp-
hafi og fram á þennan dag.
Fréttamaður Mbl. kom að máli
við Dag og bað hann um að rifja
upp að minnsta kosti fáeinar end
urminningar frá hinum erfiðu
byrjunarárum. Varð Dagur við
þeirri beiðni, sagði hann fjörlega
og skemmtilega frá helztu atvik-
um, en bað þó um að það yrði tek
ið fram að þetta eru aðeins sund-
urlausar minningar. Mjólkurbús-
stofnunin hefði verið samtök
xnargra bænda og í rauninni
þyrfti að nefna miklu fleiri til,
en hann gerði í svo sundurlausu
máli.
HVERNIG ÁTTI AÐ NYTJA
GRASAUKANN?
Dagur rifjaði það fyrst upp í
Nú er þ<ið undirsfaða aSSra
fraiFÍara á Suðurlandi
Samfai viö Dag Brynjúlfssors frá Gaulverjabæ
íslenzk stúlka siglir á
kaupfari um Kyrrahaf
Spjallað við unga Reykjavíkurstúlku,
er gerðist skipsþerna d norsku
ílutningaskipi
jþAÐ er mjög sjaldgæft að hitta
Dagur Brynjúlfsson
fyrir rúmlega tvítuga, íslenzka
stúlku, sem siglt hefir um heims-
höfin þver og endilöng á kaupför-
urðum við fylgjendur þess um Gg sótt heim svo fjarlæg lönd
að heyja harða baráttu. Þar kom sem Filippseyjar, Kína, Japan og
margt til greina og er þetta í Norður-Afríku. En löngum hefir
sjálfu sér eðlilegt. Hér var í verjg sagt, að íslendingum sé út-
mjög stórt ráðist, hér var um þráin í blóð borin, og svo var um
stórkostlega byltingu að ræða og Kristínu Einarsdóttur.
sumrir voru mjög vantrúaðir á skömmu eftir að Kristín hafði
að hugmyndirnar gætu orðið að ]0kjg Kvennaskólaprófi hér
veruleika. Hér var einnig um heima þótti henni tími til kom-
mikla fjárhagslega hættu að jnn ag hleypa heimdraganum og
ræða hjá mörgum manninum. sja sjg um j heiminum. Nú hefir
Sumir bændur, sem höfðu e. t. hún verið að heiman í tvö og
v. getað aflað sér markaða fyrir hálft ár og er enn óráðin í því
sína vöru voru hræddir við að
missa þá, ef mjólkurbúið tæki til
starfa. Og menn voru hræddir við
að senda mjólk sína til búsins.
Álitamál hvort búinu tækist að
selja afurðirnar, og þá myndu
þeir standa uppi slyppir og
snauðir.
Þá voru líka aðrir tímar en nú
eru. Samgöngur voru svo litlar
og lélegar, að ýmsar leiðir og
hugmyndir virtust ekki eins auð-
veldar og nú er. Ég man eftir því
að tortryggnisspurningar mættu
hversu lengi hún dvelur hér
heima að sinni.
★ ★ ★
Kristín gegndi starfi skips-
þernu í eitt og hálf ár af þeim
tíma, er hún dvaldist utan. Hún
fór þrjár ferðir yfir Kyrrahafið
mjög stuttu máli, að undanfari seldi einn pott af mjólk daglega
mjólkurbússtofnunarinnar hefði allan ársins hring, þá fengi hann
verið Flóaáveitufélagið. — Með f.vrir hann 87 kr. yfir árið. — En
Flóaáveitunni jókst heyfengur hvað haldið þið að það sé mikið. 1
bænda mjög og fór það vandamál — Það er eitt hestverð. Þegar ég ^ okkur um það, hvernig ætti að
að verða aðkallandi, hvernig ' benti á þetta, minnist ég þess, j flytja allt þetta mjólkurmagn til
hggn(jur æftu að gera sér pen- hve IMagnus Guðmundsson tok | Floabusins og Ölfusingar gatu
inga úr þessum mikla grasauka. ' vel undir orð mm og notaði hann I seint sætt sig við það að senda
__Ég bjó um þessar mundir í þetta ætíð sem sterk rök fyrir mjólkina austur í Flóa til þess að
Gaulverjabæ og byrjaði þá að stofnun Mjólkurbúsins.
selja mjólk til Stokkseyrar. Ég
fékk þá 13 aura fyrir líterinn og
Einar Eyjólfsson frá Sléttabóli
sá um flutninginn og tók fyrir
það tvo aura af líter, svo að mjólk
in kostaði 15 aura á Stokkseyri.
f framkvæmdanefnd Flóa-
áveitufélagsins var mjög fljót-
Eftir þetta lagði ríkisstjórnin
fram á þingi breytingar á Flóa-
áveitulögunum þess efnis að telja
megi til stofnkostnaðar Flóaáveit
unnar framkvæmdir til að „hag-
nýta grasaukann í Flóanum. —
Skyldi ríkisstjórnin greiða allt
að fjórðung kostnaðar.
lega eða árið 1925 tekið að ræða
um stofnun mjólkurbús. Og 7. GRUNDVÖLLURINN LAGÐUR
nóvember 1925 skrifaði nefndin I Á grundvelli þessara laga var
rikisstjórninni viðvíkjandi vænt skipuð þriggja manna nethd til
anlegu mjólkurbúi.
VIDRÆÐUR VID
RÍKISSTJÓRNINA
Þá voru í ríkisstjórn, segir
þess að gera tillögur um hver
mannvirki skyldi gera á Flóa-
áveitusvæðinu. í nefndinni áttu
sæti Geir Zoega vegamálastjóri,
Valtýr Stefánsson ritstjóri og
Dagur Brynjúlfsson, þeir Jón j Magnús Þorláksson bóndi á Blika
Magnússon, Jón Þorláksson og stöðum. Þessi nefnd lagði allar
Magnús Guðmundsson. f árs- j megin-grundvallarlínurnar
að
byrjun 1926 fór ég svo ásamt öðr , stofnun Mjólkurbús Flóamanna.
um mönnum í stjórn Flóaáveitu- Hún hafði einnia mikið samstarf
félagsins cg framkvæmdanefnd, I við framkvæmdahefnd Flóaáveit-
suður til Reykjavíkur. — Vorum unnar.
við kvaddir þarigað af ríkisstjórn- I Lagði nefndin til að Lands-
fara svo sömu leið til baka suð-
ur til Reykjavíkur. Var það mjög
þýðingarmikið að Geir Zoega,
vegamálastjóri, sat í nefndinni og
sýndi mönnum fram á hvernig
samgöngurnar myndu verða í
framtíðinni.
STOFNFUNDURINN
17. nóv. 1927 gaf Flóaáveitu-
nefnd síðan út fundarboð þar sem
sagði m. a.: — Flóaáveitunefnd
kveður hér með bændur á Flóa-
áveitusvæðinu, leiguliða jafnt
sem sjálfseignarbændur alla, er
kýr eiga, til fundar í fundarhúsi
Hraungerðishrepps að Skeggja-
stöðum laugardaginn 10. des. kl.
1 e.h., þar sem frumvarp til sam-
þykktar fyrir mjólkurbú Flóaá-
veitufélagsins verður borið upp
til umræðu og atkvæða fundar-
manna.....Það ber að athuga,
að auk þess sem leitað verður
Kristín Einarsdóttir
sjómennskan vel.
henni féll
og tóku þær 15 mánuði alls, og
þar að auki fór hún heimleiðis
þvert yfir Atlantshafið frá New
York til Norður-Afríku og þaðan
til Genúa á Ítalíu. Hélt hún síð-
an heimleiðis til Danmerkur og
Noregs og kom flugleiðis heim
fyrir skemmstu.
Þessi unga, glaðlynda Reykja-
víkurstúlka segist hafa kunnað
mjög vel við sig á sjónum og
aldrei unað sér betur, en meðan
samþykktar á fundi þessum, verð hún fann skipsfjalirnar undir
ur og fengin bein ákvörðun fund-
armanna um hluttöku þeirra í
mjólkurbúinu, ef svo margir fé-
lagar fást, að gjörlegt þykir að
fótum sér.
★ ★ ★
Þegar Kristín var 19 ára — í
t janúar 1953 — fór hún vestur um
reisa búið, minnst eigendur 600 :f tn skyldfólks síns { Kanada
^ua' j og var þar um kyrrt í eitt ár.
Miklar umræður urðu á þessum Dvaldi hún fyrst í Winnipeg, en
fundi. Stofnun mjólkurbúsins fók sér síðan far til Kyrrahafs-
hafði sterkast fylgi í Hraungerð- strandarinnar og vann um nokk-
ishreppi. Þar voru meðal ákveðn- urra mánaða skeið í Vancouver.
ustu stuðningsmannanna þeir Þótti henni kynlegt að aka yfir
Guðmundur Snorrason á Læk og sléttuna miklu í Mið-Kanada í
Gísli Jónsson á Stóru-Reykjum. bríá daga samfleytt og sjá varla
Þá var all-mikið fylgi við mjólk- örla fyrir mishæð, fyrr en komið ’ genningur við slæm kjör. Sér-
sinna farþegunum og jafnfrarnt
yfirmönnum skipsins.
★ ★ ★
Starfið var létt og þægilegt,
enda allur aðbúnaður á skipinu
hinn prýðilegasti, segir Kristín.
Og mjög fjölbreytt, þar sem nýir
farþegar bættust alltaf í hópinn
— allt frá kaupsýslumönnum
til trúboða. Mjög sjaldan voru
farþegarnir erfiðir viðfangs, enda
verður svo lítill hópur á skipsfjöl
allt að því að stórri fjölskyldu á
slíkum langleiðum. Það er dýrt
að ferðast með slíkum skipum,
enda baðklefi með hverri káetu
og maturinn mjög góður.
En hætturnar steðjuðu oft að
á hafinu — einkum í júlí og
ágúst, þegar mikil hætta er á
fellibyljum á leiðinni milli Jap-
an og Hong Kong. Ég man sér-
staklega eftir því, þegar felli-
bylur fór fram hjá skammt fyrir
sunnan okkur á þessari leið, seg-
ir Kristín. Þetta var s.l. haust.
Allt ætlaði um koll að keyra um
borð, loka varð öllum dyrum og
hlerum, en það vill til, að svo
stór kaupför eru sterklega byggð,
og Fern Side er tiltölulega ný-
smíðað — á árinu 1948 — og hagg
aðist oft ekki, þótt hvasst væri.
Á skipum, er sigla á fellibylja-
svæðinu að staðaldri, er það
venja að skýra fellibylina, sem
verða á vegi þeirra kvenmanns-
nöfnum. Eru þeir skýrðir í staf-
rófsröð, og voru skipverjar á
Fern Side komnir að M í staf-
rófinu, er Kristín yfirgaf kaup-
farið.
★ ★ ★
Á Filipseyjum er dásamlega
fallegt, segir Kristín. Oft tók það
um mánuð að sigla milli hafn-
anna á eyjunum. Fólkið er elsku-
legt og glaðlynt, en fátæktin er
mikil og margir eru klæddir tötr-
um.
★ ★ ★
f Hong Kong lá skipið venju
lega úti í firðinum, og komu far-
andsalar um borð og settu upp
markað á þilfarinu Hong Kong
er fríhöfn, og vörurnar tollfrjáls-
ar og mjög fallegar og sérkenni-
legar — einkum handsaumuðu
kínversku dúkarnir, sem ég stóðst
aldrei, enda eyddi ég oft mínum
síðasta eyri þar. Hvers konar
prang tíðkast þarna mikið, og
óhætt Var að gera ráð fyrir, að
kaupmaðurinn byði vöruna fyrir
tvöfalt það verð, er hann endan-
lega lét hana fyrir.
Kínverskir dúkar eru mikil
listaverk, enda er það sagt, að
kínversku stúlkurnar, sem vinna
þessa iðn, séu settar til að nema
hana mjög ungar að aldri, 10—12
ára.
★ ★ ★
Eins og á Filipseyjum býr al-
var vestur undir Klettafjöllin.
Vann Kristín fyrst í stað
urbúið þegar í upphafi í Gaul-
verjabæjarhreppi, þar sem m. a. Vann Kristín fyrst í stað á
Kristinn Ögmundsson í Tungu og skrifstofu hjá stóru norsku skipa-
Sturla Jónsson í Fljótshólum félagi, „Fearnely & Eger“. Hún
studdu það vel. Minnstur stuðn- hafði spurnir af ungum stúlkum
FYRSTA STJÓRN MJÓLKURBÚS FLÓAMANNA 1930
ingur var í Sandvíkurhreppi.
Á þessum fyrsta fundi var fé-
lagsstofnun samþykkt með 69 at-
kvæðum og 52 bændur skuld-
Talið frá vinstri: Sigurgímnr Jónsson, Jörgensen mjólkurbússtjóri, ! bundu sig þegar og áttu þeir 324
hjá fyrirtækinu, sem réðu sig á
kaupförin sem skipsþernur og
sigldu víða um heim.
★ ★ ★
Eiríkur Einarsscn alþm. formaður og Dangur Brynjúlfsson.
inni. Það var ekki síðasta ferðin stjórnin gengist m. a. fyrir stofn
þessara erinda, því að nú fór að un mjólkurbús, sem vinni úr 3
komast skriður á málin. ! millj. lítrum á ári.
Ég minnist þess sérstakiega, 1
segir Dagur, hve þeir Jón Þor- BARÁTTA OG FLOKKA-
láksson og Magnús Guðmunds- DRÆTTIR HEIMA í HÉRAÐI
son höfðu mikinn áhuga fyrir j En hvernig tóku menn þessum
hugmyndinni um stofnun mjólk- tillögum heima í héraði? spyr ég
kýr. Þarna var kosin bráðabirgða Stöður þessar eru mjög eftir-
stjórn og áttu í henni sæti þeir sóttar, og varð Kristín að bíða
Eiríkur Einarsson, formaður, þess í sex mánuði, að hún fengi
Dagur Brynjólfsson og Eggert ri'!m sem skipsþerna. Réði hún sig
Benediktsson í Laugardælum.
IÍAFIZT IIANDA UM
BYGGINGU
þá á eitt af skipum fyrirtækisins,
Fern Side, 10 þús. tonna kaupfar.
Sigldi skipið frá Naw York gegn-
um Panama-skurðinn norður með
ströndum Kaliforníu og þaðan
urbús. T. d. minnist ég þess at-
viks, að í fyrstu viðræðunum
benti ég á það sem dæmi um þýð-
ingu mjólkursölu, að ef bóndi
Dag.
— Því er að svara, að menn
tóku þeim mjög misjafriiega. Áð-
ur en Flóabúið kæmist á stofn,
A fyrsta aðalfundi félagsins til Filipseyja, Hong Kong og
hinn 28. febr. 1928 voru kosnir í japan. Ferðin tók að jafnaði 5
stjórn Eiríkur Eiríksson formað- rnánuði.
ur, Dagur Brynjólfsson og Sigur- Kaupfar þetta tók 12 farþega,
grímur Jónsson. og Var það hlutverk Kristínar
Frh. á blfl. 12. ásamt norskri konu brytans að
staklega þótti mér ömurlegt að
sjá aðbúnað fjölskyldnanna, er
-bjuggu á fljótabátunum.
En íbúarnir taka lífinu með
austurlenzkri ró, og það örlaði
ekki fyrir þeim stríðsótta, sem
gætir svo mikið víða annars stað-
ar í heiminum. Skipstjórinn á
Fern Side tók samt sem áður
alltaf á sig stóran krók til að fara
sem fjærst ströndum Formósu,
enda kom það fyrir — þó ekki
væri það oft — að fregnir bárust
af skipum, sem hurfu með dular-
fullum hætti á siglingaleiðum
með ströndum Kína.
★ ★ ★
Mér þótti klæðnaður fólksins í
Japan kynlegur. Þjóðbúningar
eru þar enn mikið notaðir, þó að
margir hafi tekið upp evrópskan
klæðaburð. Konur og karlar bera
föt, sem eru mjög svipuð í snið-
inu, en klæði karlmannanna eru
Frh. á bls. 11