Morgunblaðið - 23.07.1955, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 23. júlí 1955
or0jmí)laMti
Útg.: H.1. Arvakur, Reykjavlk.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrg9«rm.>
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason fré Vigox<
Lesbók: Arni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar KristinwaB
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlanda.
1 lausasölu 1 krónu eintakið

Esnlægasta tillagan
Nýtt hefti af Helgafelli komið út
! því eru greinar ,ljóð og pistlar um fa'stir
NÝLEGA er komið út fjórða hefti Helgafells 1954. — Að venju
er frágangur heftisins hinn prýðilegasti og efni girnilegt til
fróðleiks, þótt þetta hefti sé minna en önnur og því færri lesmáls-
síður. — Ritstjórar Helgafells eru Ragnar Jónsson og Tómas Guð-
mundsson skáld. — Heftið er prentað í Víkingsprenti.
HIN óvenjulega tillaga Eisen-
howers forseta Bandaríkjanna á
ráðstefnunni í Genf hefur vakið
alheimsathygli. Er það hugsan-
legt, að með henni sjáum við
fyrstu glætu þess að vígbúnað-
arkapphlaupinu verði hætt og
hin stærstu stórveldi dragi úr
öllum sínum herbúnaði. i
Á fjölmörgum ráðstefnum ut-
anríkisráðherra stórveldanna og
einnig á óteljandi fundum, sem
haldnir hafa verið á vegum S.Þ.
hafa afvopnunarmálin verið tek-
in til umræðu. Gallinn hefur að-
eins verið sá að svo virðist sem
fundarmenn hafi rætt þessi mál
af of mikilli léttúð.
Á ráðstefnunum hefur því
miður borið of mikið á því að
allskonar áróðurstillögur vaði
uppi. Komið er ítrekað fram
með ályktunartillögur um að
eyðileggja öll vopn í heiminum
o. s. frv. Þetta hefur allt verið
svo laust í reipunum, að svo hef-
ur virzt sem ráðamönnunum hafi
ekki verið Ijós sú alvara og hætta
sem er samfara vígbúnaðarkapp-
hlaupinu.
Fullkomin trygging
Enginn getur ætlað að víg-
búnaðurinn verði stöðvaður
með öðru móti en því að all-
ir aðiljar hafi fullkomna
tryggingu fyrir því að eitt stór
veldið eða fleiri geti ekki
svikið gerða samninga og
staðið að loknum slíkum samn
ingsrofum eitt uppi í heimin-
um sem vígbúið og voldugt
ríki.
En þessi möguleiki er stöð-
ugt fyrir hendi, ef ekki fylg-
ir í kjölfar afvopnunar sterkt
og öruggt eftirlit með því að
afvopnunarsamningar séu
efndir.
Allar tillögur um slíkt eftirlit
hafa strandað á því að Rússar
hafa neitað að leyfa alþjóðaeft-
irlitsmönnum óhindraða för um
Sovétríkin. Þeir hafa beinlínis
borið því við að Sovétríkin séu
lokað land og mörg þau svæði
innan þeirra, sem útlendingar
megi ekki lögum samkvæmt líta
augum.
★
Og þá komum við að ráð-
stefnunni í Genf. Á undan henni
hafa gengið stöðugar yfirlýsing-
ar æðstu manna stórveldanna
um að núna ætli þeir þó í raun
og sannleika að stefna að því
einlæglega að koma á sættum
í hinu kalda stríði, og fjarlægja
óttann við nýja heimsstyrjöld.
Það er mikið í húfi að ráðstefna
þessi megi árangur bera.
Á fyrri hluta ráðstefnunnar
gerðist fátt markvert, sem benti
til framfara í friðarátt. Að vísu
er andrúmsloft á ráðstefnunni
allt annað en tíðkazt hefur und-
anfarið á stórveldaráðstefnum.
Allir virðast minnsta kosti vinir
á yfirborðinu.
Fyrsta sporið
En fyrsta raunhæfa sporið í
átt til samkomulags felst í hinni
athyglisverðu tillögu Eisen-
howers. En það er efni hennar,
að stórveldin reyni minnsta
kosti örlítið að nálgast hvert
annað. Hefja skuli nú þegar tak-
markaða afvopnun, sem setur þó
hvorugan aðilja í neina hættu
fyrst um sinn. Og komið verði
á nokkru alþjóðaeftirliti með þv
að slík afvopnun sé í raun og
veru framkvæmd.
Með tilliti til þess, hve Rúss
ar hafa verið rnótfallnir því
að leyfa alþjóðaeftirlit í lönd-!
um sínum, er þetta byrjunar-
eftirlit í tillögu Eisenhowers,
það minnsta og vægasta sem
hægt er að hugsa sér að komi
að gagni. En það er fólgið í
því að erlendum flugvélum
verði heimilað að fljúga hvar
sem er yfir Sovétríkin og
virða fyrir sér úr lofti, hern-
aðarmannvirki og liðssam-
drátt ef nokkur er.
Til þess að Rússar sjái að hér
er ekki um bragð né áróðurs-
efni að ræða, gerði Eisenhower
þeim það tilboð að rússneskar
könnunarflugvélar mættu á
sama hátt fljúga yfir Bandarík-
in og rannsaka hernaðarmann-
virki þar. Og ætti að vænta þess
að slík kaup kaups mættu verða
til þess að sanna Rússum ein-
lægan vilja Bandaríkjaforseta
til að leysa þá þráskák sem löng-
um hefur einkennt afvopnunar-
málin.
Þegar Eisenhower forseti
kom við hér á íslandi stutta
stund á leið sinni til Genf,
sagði hann: „Ég fer á Genf-
ar-ráðstefnuna í leit að friði“.
Hann hefur nú þegar sýnt það
með þessari einlægu úrslita-
tillögu, að hann vill mikið til
vinna að reyna að brúa það
bil ósamlyndis sem hefur ver-
ið svo djúpt milli austurs og
vesturs. i
Póliíiskt Mstæki
FYRIR skömmu gekkst Félag
ungra Sjálfstæðismanna, Heim-
dallur, fyrir því að hefja leik-
sýningar hér í bæ, og var tekið
til sýninga í Sjálfstæðishúsinu
eitt af leikritum hins heimsfræga
rithöfundar G. B. Shaw. Þessi
starfsemi Heimdallar var fjarri
því að vera nein pólitísk áreitni. J
Formaður og stjórn félagsins sáu
, það að hér í höfuðstaðnum var
þörf hollra og góðra skemmtana
fyrir æskulýðinn. !
Það kom líka 1 ljós, að fjöldi
fólks úr öllum áttum hefur sótt
þessar leiksýningar og einnig
var eftirtakanlegt, að leikdóm-
arar dagblaðanna, af hvaða
flokki sem þau voru birtu leik-
dóma, sem allir voru mjög á
eina leið um ágæti leiksýninga
þessara og óvenju góðan leik.
Um slík menningarmál sem leik-
list átti pólitísk togstreyta að
sjálfsögðu ekki að hafa nein
áhrif. t
En bíðum við, einn aðili var
það sem sat súr úti í homi og
nagaði neglur sínar. Það var
ritstjóri Framsóknarblaðsins. —
Það eitt birti engan leikdóm og
var blint af pólitísku ofstæki.
Síðan hefur blaðið hafið svo fá-
ránlega rógsherferð gegn þessari
hollu skemmtun, að það er því
sjálfu til athlægis.
Hægt er að sýna Tímanum
I framkomu hans í ofurlitlum spé-
spegli. Hún er álíka eins og ef
(öll dagblöðin í Reykjavík neit-
uðu að birta leikdóma frá Þjóð-
; leikhúsinu vegna þess, að leik-
hússtjórinn er samvinnuskólasoð-
inn Framsóknarmaður. Þannig
ætti ekki að blanda saman póli-
tík og listum.
EFNIÐ
Efni þessa nýja heftis Helga-
fells er sem hér segir: Forystu-
greinin fjallar um listamennina
og þjóðina. Þá er Kveðja til Dan-
merkur, ljóð eftir Tómas Guð-
mundsson, greinin Eigum við að
rækta kaffi í Ecuador? eftir Niels
Dungal, Kaupverð gæfunnar,
verðlaunasaga Helgafells eftir
Jón Dan, Ferð til Útgarða — úr
Kalivala í þýðingu Karls Isfelds
og greinin Nútímalist á Norður-
löndum í þýðingu Þórhalls Þor-
Rigning í dag
★ í GÆRKVÖLDI spáði veður-
stofan því, að rigna myndi hér í
Reykjavík, einkum seinnihluta
dags, svo ekki blæs byrlega fyrir
þá, sem ætlað hafa hér út úr bæn-
um um helgina.
Orsökin til hinnar þrálátu átíð-
ar er, hve lægðir þær, sem koma
sunnan úr hafi, fara óvenjulega
hratt. Er lítið, sem ekkert bil á
milli þeirra. Engar horfur eru á
batnandi veðri í bráð.
gilssonar. — Þá eru pistlar um
listir og fleira eftir ritstjórana
og Sigurð Þórarinsson.
Humarveiði slunduð
(rá SJekkseyri
STOKKSEYRI, 21. júlí: — Þrír
bátar eru nú gerðir út héðan frá
Stokkseyri á humarveiðar. Er
Þetta í fyrsta skipti sem þær eru
stundaðar héðan. Aflinn hefur
verið unninn í hraðfrystihúsi
Stokkseyrar.
Gæftir hafa verið tregar, en
reytingsafli þegar gefið hefur á
sjó. Aðrar veiðar eru ekki stund-
aðar hér sem stendur. — Magnús.
Si ozLci ótíclarueAíÁin
ct^brciCýÉóCýóÁ
Síldin of feit til söltunar
★ SKOZKA síldarvertíðin stend
ur nú sem hæst. Hefir hún gengið
prýðisvel að þessu sinni, eftir því
sem brezka fiskveiðitímaritið
„Fishing News“ skýrir frá. Hita-
bylgja, sem gengið hefir um land-
ið að undanförnu hefir þó nokkuð
minnkað eftirspurnina eftir síld-
inni. Skozka sumarsíldin er mest-
öll veidd í bræðslu, sökum mark-
aðsins og ástands síldarinnar. Á
norðausturströnd Skotlands hef-
ir síldin, sem veiðst hefir verið
\Jeiual2andi ólri^ar:
NYLEGA rakst ég á smágrein
í danska dagblaðinu „Poli-
tiken“, sem vakti ánægju mína.
Greinin fjallaði um komu danska
knattspyrnulíðsins, sem var hér
á landi fyrir skömmu og er okk-
ur öllum í fersku minni. Eigin-
lega er þetta nokkurs konar bréf
frá dönsku knattspyrnupiltunum,
sem þeir sendu héðan til heima-
lands síns á meðan þeir dvöldu
hér. — Er það skemmst frá að
segja, að þeir fara þar afar vin-
samlegum hrifningarorðum um
ísland og viðtökur þær, sem þeir
fengu hér í hvívetna. — Þeir
höfðu farið upp á Akranes og í
leiðinni skoðað hvalveiðistöðina
í Hvalfirði — og tekið fyrir nef-
ið! Þeim þótti skemmtilegt að
heimsækja Sundhöllina í Reykja
vík og lýstu ánægju sinni yfir
leik og samvinnu við hina ís-
lenzku íþróttabræður sína.
Dagblöðin og norræn
samvinna
OKKUR þykir alltaf ánægju-
legt að lesa lofsamleg um-
mæli um ísland — og okkur
sjálfa í erlendum blöðum, þótt
margir vilji svo vera láta sem
þeim liggi í dæmalaust léttu
rúmi, hvað um okkur er sagt út
á við. — Eg dreg enga dul á, að
mér fannst því ánægjulegra að
lesa þessa smágrein í hinu um-
rædda danska blaði, sem við ís-
lendingar erum slíkumvinsemdar
votti heldur óvanir úr þessari átt.
— Því að sátt að segja finnst okk-
ur ósjaldan ástæða til að kvarta
undan því, hve góðgirni og vin-
semd dönsku dagblaðanna í garð
okkar íslendinga er af skornum
skammti — vissulega þó með
mörgum heiðarlegum undantekn
ingum. — Og með tilliti til nor-
rænnar samvinnu, þessa fallega
hugtaks, sem við allir viljum að
nái sem bezt fram að ganga í
raunveruleikanum — á hverra
færi frekar en einmitt dagblað-
anna í hverju landi er það að
efla hana og styrkja í raun og
framkvæmd?
Kunnu ekki að meta
ÞRÍR ferðalangar frá Belgíu —
allt konur — voru staddar
niðri við Ferðaskrifstofu á tali
saman — sennilega um veðrið,
svo skemmtilegt sem umræðu-
efnið hefir verið þessa dagana!
Þá bar þar skyndilega að einn
góðglaðan úr Hafnarstrætinu,
sem þótti hann sjálfur svo sem
ekkert blávatn — veifandi einni
fagurlagaðri með ,.gull-bolzi“ að
innihaldi yfir höfði sér. — Og
ekki vantaði heldur örlætið og
gestrisnina, né hugulsemina að
hressa upp á skap þessara vesl-
ings útlendinga, sem sunnlenzka
rigningin var sennilega í þann
veginn að draga úr síðustu kjark
tóruna. — Og hinn hugumstóii
íslendingur vatt sér með tígulegu
gæsa-göngulagi að einni hinna
belgisku og hugðist leggja gjöful-
an stút að munni hennar — en
hvílíkur gikksháttur í konunni,
hún vék sér hreinlega undan og
vildi ekkert með gull-bolz eða
gestrisni hafa!
En áhorfandinn spurði á með-
an sjálfan sig í þaula, m. a. hvern-
ig hinni erlendu konu væri inn-
anbrjósts, eða hvaða áhrif þessi
framkoma hins norræna víkings-
niðja hefði á álit hennar og virð-
ingu fyrir þjóð hans?
Réttur hlutur á réttum
stað
MIKIÐ skelfilega eru þær Ijót-
ar, þessar plastikhettur, sem
gripið hafa um sig eins og farald-
ur á höfðum kvenþjóðarinnar hér
í höfuðborginni upp á síðkastið",
sagði ungur maður við mig nú á
dögunum. Eg snerist öndverð-
ur gegn árás hans — eða herra
minn trúr! — hæfir annað betra
veðrinu eins og það hefur verið
að undanförnu, eru ekki einmitt
þessi höfuðföt, þótt þau gangi
ekki sérlega í augun, hinn rétti
hlutur á réttum stað? Og svo er
það annað góðu menn! gleymum
ekki, að plast-hetturnar leysa
regnhlífarnar — skelfinguna
miklu — að miklu leyti af hólmi.
Þess vegna finnst mér hver kven
vera með slíkt höfuðfat,
sem ég mæti í þvögu á þröngri
gangstétt, gyðju líkust! — Það
er nógu oft skammazt yfir prjáli
og pjatti stúlknanna okkar, þótt
við látum þær í friði með það,
sem þær taka upp gagnlegt og
skynsamlegt — efi'. finnst ykkur
það ekki í einiægni?
svo feit, að hún hefir ekki þótt
öll hæf til söltunar.
•jk Niðursuðurverksmiðjur hafa
hinsvegar tekið mikið af síldinni
til vinnslu, en hún hefir þótt
prýðileg sökum íitu í niðursuð-
una. Reyksíldarkaupmenn og
fersksíldar hafa líka keypt nokk-
uð magn af bátunum, en sökum
hitanna er markaðurinn enn ekki
kominn í eðlilegt horf.
★ Þýzk skip hafa undanfarið
verið á ýmsum höfnum á strönd-
inni og tekið síldarafurðir. Fyrir
skömmu lestaði Osterlek 350 tonn
af síldarolíu, sem það fór með til
Hamborgar.
Á þremur höfnum hefir verið
landað síld fyrir samtals 130,000
ensk pund. Væntamenn þess í
Skotlandi, að hinar góðu síldar-
gæftir haldist þar áfram.
Landlega í Sfykkis-
STYKKISHÓLMI, 21. júlí: —
Heyskapur hefur verið lagður nið
ur hér í bili vegna ótíðar. Hefur
verið leiðindaveður hér stöðugt
og rigningar undanfarið. í nótt
var mikið hvassviðri.
Þrír bátar stunda reknetjaveið-
ar héðan og hefur afli verið all-
góður þegar gefið hefur. Voru
bátarnir með um 160 tunnur úr
síðasta róðri. Sem stendur er
landlega.
Vegir hafa spillst talsvert við
rigningarnar og er vegurinn út á
Skógarströnd illfær vegna bleytu
nú sem stendur. Aðra vegi hefur
ekki sakað að mun. — Árni.
Afburðalaxveiði
víða Sunnanlands
ÁGÆT veiði hefir verið í flest-
um laxveiðiám það sem af er
þessu sumri. Afburðaveiði hefir
verið í ánum í Borgarfirði og
alls staðar sunnanlands í júlí-
mánuði. Árnessýsla er þó
undantekning. Þar hefir veiði
verið óvenjulítil. Ástæðan til
þess er máski að mjög mikið
vatn er í ánum, og hafa veiði-
félögin þar eystra ekki náð lax-
inum vegna þess, hve erfitt hef-
ir • reynzt að halda veiðilögnum
niðri sökum vatnsmagnsins.
Norðurlandsárnar hafa verið
sæmilega góðar, en Laxá í Þing-
eyjarsýslu þó ekki meira en i
meðallagi Vesturárnar hafa ver-
ið í meðallagi.
í Elliðaánum hafa um 3000
laxar verið fluttir upp fyrir
stíflu í sumar, en þar hafa nú
yfir 1000 laxar komið á land til
þessa.