Morgunblaðið - 26.07.1955, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 26. júlí 1955
MORGUNBLAÐIÐ
9
BÆ ■'JDABÝLIN TVÖ SEM ERU SAMAN UM RAFSTÖÐINA
Dalshöfði StöSvarhúsið Seljaland
Allar ljósmyndir með grein þessari tók Úlfar Ragnarsson, héraðlæknir á Kirkjubæjarklaustri.
Skaftfellingar hafa verið brautryðjendur
Rafmagn er handa öllum lands-
mönnum — hvar sem þeir eiga
heima — hvort sem arinn þeirra
stendur innst í dal eða yst á
ínesi — rafmagn handa öllum það
er verkefni dagsins — það er
dagskipan fólksins — það er heit-
strenging þjóðarinnar við sjálfa
sig.
Og það þarf enginn að efa það,
að þessi kotroskna þjóð, hún mun
standa við þessa heitstrengingu.
Áður en áratugur verður liðinn
hefur líklega þetta undur gerst:
birta, ylur og önnur lífsþægindi
rafmagnsins verða eign hvers
Jheimilis á íslandi.
GLÆSTAR VONIR
Já, rafmagnið kemur. Um það
þurfum við ekki að efast. Á
siæstu árum verður þessi dásam-
lega orka leidd inn á hvert
í rafvirkjunum á sveitabýlum
*
I héraði þeirra eru fugir vatnsafisstöðva
heita Seljaland og Dalshöfði.i
Þeir standa vestast undir hlíðum
Hverfisfjallanna ofan við Eld- j
hraunið, sem rann fram farveg
Hverfisfljóts í Skaftáreldi. Þetta1
eru góðar jarðir og lífvænlegar. í
Á þeim býr myndar- og fram-1
taksfólk. Á Dalshöfða búa hjón-
in Þorvarður Kristófersson og
Pálína Stefánsdóttir með börnum
sinum tveimur uppkomnum. Á1
Seljalandi búa fjögur systkini, I
börn Páls Bjarnasonar og Mál- j
fríðar Þórarinsdóttur, sem lengi
bjuggu á Seljaiandi eftir síðustu
aldamót og eignuðust 15 börn.
STIFLAN
Rúmlega hálfan km. inni í
gljúfri fellur Selá fram af lágum
stuðlabergsstalli og myndar fal-
legan hvítan foss milli klettarað-
anna.
Á fossbrúninni var stífla byggð
í ána, 2,5 m á hæð og 5 m á lengd
þar sem vatnið fellur yfir hana.
Er hún hol innan, úr járnbentri
steinsteypu, einkar traust og
vönduð að öllum frágangi. Sitt
hvoru megin við stífluna eru
steyptir einfaldir veggir upp að
klettunum báðum megin. Eru
þeir alls um 5 m langir. Mikil
Stíflan í gljúfrinu
Pípan liggur niður gilið.
byggt ból á landinu, til að lýsa i Báðar þessar fjölskyldur hafa
upp hvern krók og kima, til að J búið vel í haginn fyrir sig á býl-
skapa vaxandi vellíðan og léttari um sínum. Túnin eru í góðri
störf hjá þessari framsæknu og|rækt, bílvegur heim í hlað, sími
stórhuga þjóð, sem um svo mörg J vatnsleiðsla o. s. frv., og nú hafa
skammdegi hefur orðið að þreyja nýlega verið byggð íbúðarhús á
daga sína í „dimmum nætur-
skugga“. Við enga framkvæmd
bindur fólkið í hinum dreifðu
byggðum landsins jafiti miklar
vonir eins og virkjanimar og þær
ráðstáfanir aðrar sem nú eru
gerðar til áð tryggja því raf-
magnið á næstu árum
ÞRJÁR LEIÐIR
Rafmagnsþörf byggðanna verð
ur fullnægt á þrennan hátt:
■ 1. Með virkjun stórra fallvatna
þaðan sem orkunni er dreift til
þúsunda heimila.
2. Með smá-vatnsaflsstöðvum
fyrir einn eða örfáa bæi.
3. Með dieselstöðvum stórum
eða smáum, þar sem ekki er um
að ræða fossa til virkjunar.
Hér í þessari grein skal aðeins
sagt frá einni stöð, sem tilheyrir
2. fl. Skal hér í stórum dráttum
rakin byggingarsaga lítillar stöðv
ar, sem fullnægir raforkuþörf
tveggja afskekktra sveitabæja á
Suðurlandi. Hún getur verið
ágætt dæmi um þessa tegund
rafvirkjunar og hún á margar
systur víða um land, ekki sízt í
Skafafellssýslum.
Á ÚTBÆJUM
Svokallaðir „Útbæir" í Fljóts-
hverfi í Vestur-Skaftafellssýslu
báðum bæjunum i stað gamalla
torfbæja, sem að vísu standa báð-
ir ennbá eins og til minningar
um liðna tíma.
ERFIÐ SKILYRDI
Staðhættir til rafvirkjunar fyr
ir þessa bæi voru ekki aðgengi-
legir. Eini möguleikinn var í
Selá — smá á sem rennur milli
bæjanna, oftast vatnslítil en get-
ur þó vaxið drjúgum í leysing-
um og vatnavöxtum. En áin
rennur eftir djúpu gili, sem hún
hefur skorið niður í heiðarbrún-
ina, svo að illkleift virtist að ná
falli fyrir rafstöð. En þetta hef-
ur tekist snilldarlega, og nú er
þarna komin góð og kraftmikil
rafstöð, sem vel fullnægir að öll-
um jafnaði raforkuþörf beggja
heimilanna.
Sigfús H. Vigfússon bóndi og
rafvirki á Geirlandi tók virkjun-
ina að sér. Má það fyrst og fremst
þakka útsjón og atorku þessa
kunna dugnaðarmanns, ásamt
miklum og ötulum vinnukrafti
frá báðum heimilunum hve vel
hefur tekist um framkværhd
þessa erfiðá verks. Verkið stóð
yfir í rúmlega tvö ár, 1952—’54
og er nú s. a. s. að íullu lokið,
enda stöðin tekin í notkun fyrir
rúmlega ári síðan.
vinna var í stíflunni, því að efni
til hennar var frekar torsótt og
aðstaða að mörgu leyti erfið.
PÍPAN
Frá stíflunni liggur aðrennslis-
pípan niður eftir gilinu. Er hún
úr tré 12 t. víð efst en ekki nema
11 t. þegar neðar dregur. Mikl-
um erfiðleikum var það bundið
að koma pípunni fvrir í gilinu.
Sums staðar liggur hún utan í
hnarbröttum. hamraveggjum, við
gil og skorninga þurfti að hlaða
undir hana mannhæðaháa veggi,
sprengja þurfti klettanef og brík-
ur til að koma henni fyrir o. s.
frv. Og þegar pípan loks var kom
in á sinn stað, var hlaðinn utan
um hana 1—2 m þykkur garður
úr mýrarsniddu. Er allur frá-
gangur á verki þessu aðdáanlega
vandaður.
UPP ÚR GILINU
Um það bil 230 metrum neðan
við stífluna liggur pípan upp úr
gilinu. Er þar snarbratt og hæðar
mismunurinn frá gilbotni og upp
á brún 10—12 m. Er yfirborð
vatnsins við stífluna jafnhátt gil-
brúninni, þar sem pípan kemur
upp, svo að fallið er nóg til að
þrýsta vatninu upp á gljúfur-
barminn. Þaðan liggur svo píp-
an beina leið niður í stöðvarhús-
ið, sem stendur í brekkufætinum,
þar sem Selá kemur fram úr
gljúfrinu. Er vegalengdin um 300
m frá gilbarminum og niður í
stöðvarhús og fallhæðin 38 m.
Stöðvarhúsið er allstór bygging
úr steinsteypu. Vatnsvél og rafall
var hvoru teggja keypt notað frá
Noregi og hefur reynzt vel.
NÓG RAFMAGN
Rafallinn á að geta framleitt
20 kw, en aldrei hefur þurft að
nota það afl allt, þar sem ekki
eru nema tveir bæir um stöðina
eins og fyrr er sagt. Að öllum jafn
aði er nóg vatn í Selá til að fram-
leiða nóg rafmagn til ljósa, suðu
og hitunar handa báðum heim-
ilunum. Þó bregður út af því í
miklum frostum og löngum
þurrkum, eins og t d. s.l. vetur,
enda þraut þá rafnmagn hér á
flestum bæjum og sumar stöðvar
urðu óstarfhæfar með öllu svo
vikum skipti. Bilun hefur engin
orðið enn. Má segja að mann-
virki þetta hafi staðið sig prýði-
lega í alla staði, enda hver hluti
þess vandaður og traustur, eins
og frásögn þessi á að bera með
sér.
RAFMAGN Á 64 BÆJUM AF 70
Hér í tveimur austustu hrepp-
um Vestur-Skaftafellssýslu eru
fjórar sveitir — Fljótshverfi,
Brunasandur, Síða, Landbrot —
með um 70 heimilum. Á öllum
þessum heimilum, nema 6, er nú
rafmagn frá vatnsfallsstöðvum.
Samt hafa virkjunarskilyrði á
mörgum þessum bæjum verið á-
kaflega erfið, og víða þar sem
maður fer um sveitir landsins,
sýnast langtum betri skilyrði
vera látin ónotuð. Hvernig stend-
ur á þessu?
Svarið liggur í augum uppi:
Skaftfellingar hafa óhikað lagf
út í þá erfiðleika að virkja fall-
vötn sín og hafa með því öðlast
þá leikni og æfingu á þessu sviði,
sem hefur gert þá að hreinustu
snillingum, svo að þeir hafa allt-
af færzt meira í fang og byggt
hverja virkjunina annarri betri,
eins og hér hefur verið reynt að
lýsa. Hinir skaftfellsku rafvirkj-
ar hafa hér unnið ómetanlegt
brautryðjendastarf og þess er að
vænta að fleiri héruð en Skaftár-
þing eigi eftir að njóta góðs af
starfi þeirra í ríkara mæli held-
ur en hingað til, því að hver foss
í landinu talar við þjóðina með
þessum orðum Stephans G.:
„Mig langar hins, eins lengi og
fjallið stendur
að lyfta byrði er þúsund gætu ei
reist
og hvíla allar oftaks lúnar
hendur
á örmum mér, er fá ei særzt né
þreytzt".
G. Br.
Afbragðstið
í Mývatnssveit
1 MÝVATNSSVEIT er nú búið
að alhirða á langflestum bæjum
eftir fyrri slátt. Þar hefir verið
afbragðs góð tið síðustu vikurn-
ar, hinn bezti þurrkur alla daga
svo menn hafa komið öllum heyj-
um auðveldlega í hús. Mikill ferða
mannastraumur hefir verið um
Mývatnssveit undanfarnar vikur,
og meiri en dæmi eru til oftast
áður. Hafa bæði gistihúsin i sveit-
inni verið yfirfull.
Mjög mikið hefir borið á hettu-
máf í sveitinni undanfarið og mun
hann gera nokkurn usla í varp-
löndum, bæði eggjum og ungum.
Hleðslan undir pípunni sést glöggt.
Séð fram eftir Selárgijúfri